Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Sosyali Yeniden Düşünmek" adlı konferans-söyleşiler dizisinin bir parçası olarak İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğretim üyeleri Murat Güvenç ve Eda Yücesoy tarafından sunulan bir bilimsel sunumdur.
- Sunum, İstanbul Şehir Üniversitesi Şehir Araştırmaları Merkezi'nin Bursa Sosyal Atlası projesinin sonuçlarını ele almaktadır. Araştırmada 1997-2008 yılları arasındaki nüfus sayımları, elektrik tüketim verileri ve binalar sayımı gibi kaynaklar kullanılarak Bursa'nın sosyal ve mekansal yapısı incelenmiştir. Sunum, Türkiye'nin genel demografik değişimlerinden başlayıp, Bursa'nın ilçeleri ve mahallelerine kadar detaylı bir analiz sunmaktadır.
- Sunumda Bursa'nın göçmen yapısı, eğitim düzeyi, yaş dağılımı, iş kolları ve mekansal segregasyon gibi konular haritalar üzerinden gösterilmektedir. Ayrıca Türkiye'deki göç hareketleri, dört ana göç varış noktasının (İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana/Çukurova) çıkış bölgeleri ve göç trafiği detaylı olarak analiz edilmektedir. Sunum, Bursa Belediye Projesi'nin sonuçlarını ve "Katmanlar" adlı programı tanıtarak, kalitatif verilerin bilimsel araştırmalardaki önemini vurgulamaktadır.
- 00:46Sosyali Yeniden Düşünmek Konferansı
- Konferans, "Sosyali Yeniden Düşünmek" adlı konferanslar ve söyleşiler dizisinin bir parçası olarak düzenleniyor.
- Murat Güvenç ve Eda Yücesoy, Bursa'da yaptıkları araştırmadan çıkan sonuçları paylaşacaklar.
- İki konuşmacı İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğretim üyeleri ve Şehir Araştırmaları Merkezi'nden araştırmacılar.
- 02:40Şehir Araştırmaları Merkezi ve Bursa Projesi
- İstanbul Şehir Üniversitesi'nin büyük bir Şehir Araştırmaları Merkezi'nde dört kadro personeli ve beş yeni eleman çalışıyor.
- Anlatılacak proje, merkezin kuruluşundan sonra yapıp bitirdiği ilk proje.
- Merkezde Eda Yücesoy (şehir plancısı), Özge Aktaş (şehir sosyoloğu), Ebru Şener (şehir plancısı) ve Gülin Tunca gibi araştırmacılar çalışıyor.
- 04:08Bursa Araştırması Hakkında
- Türkiye'de illerin çevre düzeni planları yapması gerekiyor ve Bursa'da da bu planlar yapılmış.
- Bursa'da ilk plan 1997 yılında depremden önce yapılmış, deprem sonrası geçerliliği irdelenmiş.
- 2012 dönemi Türkiye için çok çalkantılı bir dönem olmuş ve yeni planın referansları belirlenmiş.
- 06:15Merkezin Projeleri ve Amaçları
- Merkezin kuruluş amaçlarından biri piyasada yapılabilecek işleri tekrarlamak değil, özgün ve akademik katkısı olan işler yapmaktır.
- Merkezde şu anda üç proje yürüyor: Global Price (dini pratiklerle ilgili), TÜBİTAK projesi (20. yüzyıl İstanbul iktisadi ve ticari coğrafyası) ve Türkiye göç atlası projesi.
- Anlatılacak proje, Mart'ta başlayıp Eylül'de bitirilen, 4,5 ayda tamamlanan yaklaşık 400 sayfalık kapsamlı bir çalışmadır.
- 08:23Bursa Projesinin Amacı ve Veri Kaynakları
- Projenin amacı Bursa'yı anlamak, anlatmak, kısıtlayıcıları belirlemek ve plancılara, karar vericilere ve sosyal araştırmacılara yeni bilgiler sunmaktır.
- Çalışmada 1990-2008 yılları arasında Türkiye İstatistik Enstitüsü'nün 1990 ve 2000 sayımlarının %5'lik örneklemleri kullanılmış.
- Elektrik tüketim verileri, binalar sayımı ve adrese dayalı nüfus kayıt sistemi (ADNSK) gibi kaynaklar da çalışmada kullanılmıştır.
- 12:45Bursa Sosyal Atlası Projesi
- Amac, devletin açıkladığı verileri kullanarak sıfır veri toplama parası harcayarak bir sosyal atlas oluşturmak.
- Geliştirilen programlarla veri işleme hızlandırılarak, Bursa'nın sosyal profili incelenmiş ve 1400 sayfa 6 ciltlik bir rapor üretilmiştir.
- Rapor içinde 400 harita ve 350 sayfa rapor bulunmakta olup, her harita ayrı ayrı yorumlanmıştır.
- 13:48Araştırma Yöntemi
- Bursa ve bölgesi, iller, ilçeler, mahalleler ve köyler farklı düzeylerde incelenerek, 1990-2009 arası sosyal profilleri ve haritaları oluşturulmuştur.
- Bir ilçenin şehirsel ve kırsal kısımları ayrı ayrı incelenmiş, kentsel ve kırsal nüfusların özellikleri birbirinden farklı olduğu için.
- Veriler "katmanlar" programı adı verilen bir yorum çerçevesi içinde, dilim dilim ayrıştırılarak incelenmiştir.
- 15:40Harita Yorumlama Yöntemi
- Kırsal alanlar mavi, kentler sarı renk ile gösterilerek süperpozisyon (üzerine eklenme) yöntemi kullanılmıştır.
- Süperpozisyonda, kentsel ve kırsal özellikler birbirini tamamlıyorsa pekişme, ters yönde ise zayıflama olmaktadır.
- Türkiye illerinde, Bursa ve diğer seçilmiş illerin eğitim düzeylerinin zaman içindeki değişimleri incelenmiştir.
- 17:41Eğitim Düzeyi Haritaları
- 1990 yılında Türkiye illerinin kentsel nüfuslarındaki eğitim düzeyi farklılaşması gösteren haritalar üretilmiştir.
- Haritalarda mavi renk düşük eğitim düzeyini, sarı renk yüksek eğitim düzeyini göstermektedir.
- Türkiye'de Olağanüstü Hal Bölgesi (anadili Türkçe olmayanların yoğun olduğu bölge) eğitim düzeyi çok düşük, batı sahilleri ise eğitim düzeyi yüksek bir şekilde gösterilmiştir.
- 21:09Konut Mülkiyeti Haritaları
- Türkiye genelinde ev sahipliği ve kiracılık, kentler ile kırları birbirinden ayıran önemli bir değişkendir.
- Kırsal alanda kiracılık hemen hemen yokken, kentsel nüfusun yoğun olduğu yerlerde kiracılık yoğunluk göstermektedir.
- Göç alan bölgeleri (Ankara, İstanbul, İzmir çevresi) kiracıların yoğunluğu üzerinden Türkiye genelinde belirgin şekilde ortaya çıkmaktadır.
- 23:29City Region Kavramı
- Kırsal nüfusun yoğun olduğu Marmara Bölgesi'nde kiracılık yoğunluğu, artık klasik anlamda kırın kalmadığını göstermektedir.
- "City Region" kavramı, şehrin etrafında ne köy, ne kent ne de kır olan, kent ve kırsal üretimin üst üste bindiği bir alan anlamına gelmektedir.
- İstanbul'un etrafındaki bu öbeklenme Türkiye'de hiçbir yerde yoktur ve İstanbul'un kırsal alanı artık klasik anlamda kır değildir.
- 25:02Türkiye'nin Nüfus Yapısı
- Türkiye'nin doğu ve güneydoğu bölgesinde yaş yapısı gençtir çünkü doğurganlık oranı tüm Türkiye'nin 2,5-3 katı üzerinde olup, kadın başına çok daha fazla çocuk doğurulmaktadır.
- Göçle beraber doğurganlık yapısı hızla değişmekte ve göç edenler kısa sürede şehirli nüfus yapısına geçmektedir.
- Türkiye'nin batı bölgesinde nüfus artış hızı 1,80 seviyesindedir (Fransa düzeyinde) ve nüfusun kendisini yenileyebilmesi için 2,10 olması gerekir.
- 27:05Nüfus Değişiminin Sürekliliği ve Değişimi
- Türkiye'nin nüfusu büyürken, değişimin altında yatan temel yapı çok değişmemektedir; nüfus kendisine aynı yapı üzerinde devam etmektedir.
- 20-30 yıl veya 50 yıllık bir döneme bakıldığında Türkiye'nin yapısı çok değişmiştir, ancak bu değişme tedrici bir şekilde gerçekleşmektedir.
- Sosyal yapıların büyük değişmeleri hızlı gerçekleşmez, kontrollü bir şekilde gerçekleşir.
- 28:27Bursa'nın Nüfus Yapısı
- Bursa'da ilçe merkezi ile etrafındaki alan arasında büyük farklılıklar vardır; ana şehir merkezi eğitim düzeyi yüksekken, etrafındaki bölgelerde eğitim düzeyi daha düşüktür.
- Uludağ üzerindeki köylerde aktif nüfus kalmamış, yaşlıların yaşadığı ve zayıf iktisadi yapıya sahip bölgeler haline gelmiştir.
- 10 yıllık bir süre içinde Bursa'da toplumsal sınıflar şehir merkezinde köşe kapmaca oynanmış, yüksek eğitimli kesim Fethiye-Ihsaniye bölgesine yoğunlaşmıştır.
- 32:40Bursa'nın Gelişimi ve Yapısal Değişmeler
- 2008'e gelindiğinde Bursa'nın köşe kapmaca oyunu daha da ilerlemiş, ekolojik segregasyon (ayrışma) artmıştır.
- Mudanya bölgesi Bursa'nın alt kentleşmesi (suburban) haline gelmiş, Yeşilköy'ün İstanbul'a ilişkisi gibi Mudanya'nın Bursa'ya ilişkisi olmuştur.
- Doğu Akdeniz kentleri genellikle büyük su kenarlarında değil, dağların yamacında kurulur; Bursa da Uludağ'ın yamacında kurulmuştur.
- 35:05Bursa'nın İş Kolları ve Eğitim Düzeyi
- Bursa'da etrafta tarım, Uludağ tarafında madencilik (wolfram, kömür gibi) faaliyetleri bulunmaktadır.
- Mavi yakalı işler (işletmeler, haberleşme gibi) şehir merkezinde yoğunlaşırken, etrafı tarım ile çevrelemiştir.
- Mahalle seviyesinde eğitim kimlikleri incelendiğinde, sarı ile gösterilen yerler eğitim düzeyi yüksek, mavi ile gösterilen yerler ise eğitim düzeyi düşük olan bölgelerdir.
- 37:46Kent-Kır İlişkisinin Değişimi
- Kent sosyolojisi ve planlamada kent ve kırdan çok net ayrım yaparken, yeni haritalarda kent-kır ilişkisinin yok olduğu veya daha homojenleştiği görülüyor.
- Bu değişiklikler, mevcut planlama yaklaşımlarını ve araçları gözden geçirmeyi, kentselliği ve kırsallığı yeniden tanımlamayı gerektiriyor.
- Türkiye, ilçe veya büyükşehir ölçeklerinde sosyal politikaların şekillenmesi için bu değişimleri değerlendirmek önemli.
- 40:07Bursa'nın Değişimi
- 2000-2008 döneminde Bursa'nın mahallelerinde eğitim ve mekanın farklılaştırıcı rolü görülebiliyor.
- Bursa'nın içi boşalmaya başlarken, daha yüksek eğitimli sınıfların kuzeye yönelmesi ve Mudanya'nın yeni bir odak noktası olarak gelişmesi gözlemleniyor.
- Osmangazi ve Yıldırım ilçeleri hızla çökmeye başlıyor, bu durumun nedenleri tam olarak anlaşılıyor değil.
- 42:19Demografik Değişkenler
- Yaş profillerinde açık renkler gençleri, koyu renkler ileri yaşları gösteriyor.
- Gecekondu alanlarında gençlerin ve düşük eğitimli insanların daha yoğun olduğu, üretimle ilgili faaliyetlerin yoğun olduğu görülüyor.
- Bu haritalar, aile politikaları, sağlık politikaları veya sosyal merkezlerin kurulması gibi konularda değerlendirmeler için ipuçları sunuyor.
- 44:30Bina Sayımı ve Mekansal Yapı
- Bina sayımı, mekansal yapıya ilişkin temel karşıtlıkları ortaya koyabiliyor ve kentsel ayrışmaları gösteriyor.
- Yüksek eğitimli insanların oturduğu mahallelerde kat kalorifer ve merkezi sistem ısıtma daha fazla, yaşam konforu ve mekan kalitesi daha yüksek.
- Bursa'da ana caddelerin güneyi varsıl mahalleler, çevresindeki ovaya yerleşmiş gecekondu alanları yoksulların yaşadığı yerler olarak görülüyor.
- 47:07Kentin Fiziksel Gelişimi
- Bursa'nın merkezi en yaşlı bölge olarak belirliyorken, farklı dönemlerde kentin nasıl geliştiği görülebiliyor.
- Bina tipolojileri, yönetmelikler ve mekan kalitesi açısından hangi dönemlerin daha korunacak binalar içerdiği belirlenebiliyor.
- Kentin büyüme sürecinde hangi yıllara ait genişlemeler yaşanmış olduğu ve tadilatla ilgili fizik yapıya bakarak kentsel dönüşüm için hangi alanlara ihtiyaç olduğu anlaşılıyor.
- 48:57TEDAŞ Verileri ve Şehirlerin Elektrik Tüketimi
- TEDAŞ verileri kullanılarak Türkiye ölçeğinde elektrik tüketiminin hangi faaliyetlerde dağıldığına ilişkin bir çalışma yapılmıştır.
- Çalışmada, şehirlerin kimliklerine ilişkin bir resim verilmiştir; sanayileşen şehirler, sanayiden servise dönen şehirler, inşaatın veya resmi dairelerin yoğun olduğu şehirler gibi.
- 50:17Türkiye'deki Göç Hareketleri
- Türkiye'de göç, az bilinen ve kötü değerlendirilen bir konudur; genellikle kırdan kente göç ve İstanbul'a yoğunlaşma şeklinde karikatürel olarak anlatılır.
- İstanbul, Türkiye'nin en büyük göç veren yeri olup, gelen kadar giden de vardır; her gelenin 81'i gider.
- Türkiye'de temel olarak dört farklı göç varış noktası vardır: İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana/Çukurova.
- 52:15Göç Hareketlerinin Detayları
- İstanbul'a gelenlerin %55'i Karadeniz bölgesinden gelirken, İstanbul'dan gidenlerin de %55'i bu bölgede yerleşir.
- Adana/Çukurova, büyük ölçüde Güneydoğu'nun göç odağıdır; Van depreminde de görüldüğü gibi Van'dan gelenlerin çoğu Mersin ve Adana'ya yerleşmiştir.
- İzmir, Ege bölgesi için bir göç odağıdır; iç Ege bölgesinden gelenlerin çoğu buraya gelirken, Ankara etrafındaki İç Anadolu illerinin göç odağıdır.
- 55:53Göç Verilerinin Analizi
- Göç verileri, 1990-2000 yılları arasında kırdan kente gelen göçlerin nereden çıktığı ve nereye gittiği hakkında bilgi vermektedir.
- Karadeniz illeri (Kırklareli'den Hopa'ya kadar) Türkiye'deki toplam göç trafiğinin %22'sini oluştururken, İstanbul'a gelenlerin %55'i bu bölgeden gelir.
- İstanbul, güneydoğuluların yoğun olduğu düşünüldüğüne rağmen, aslında Karadeniz'in bir kentidir; her sektörünü Karadenizliler kontrol eder.
- 58:13Araştırma Yöntemleri ve Sonuçlar
- Toplum bilimlerinde araştırma yapmak için büyük bütçelere ve anketlere gerek yoktur.
- Türkiye'de hiç para harcamadan yapılabilecek çok yaygın ve erişilebilir bilgiler vardır ve bunların çok azı kullanılmaktadır.
- TEDAŞ gibi veriler ücretsizdir ve işlemeyi biliyorsanız çok hızlı ve değerli bilgiler üretilebilir.
- 59:20Kalitatif Verilerin Önemi
- Kalitatif veriler hem bilimsel araştırma alanında hem de yerel yönetim uygulamasında değerli katkılar sağlayabilir.
- Kalitatif verilerin işlenmesi konusunda son yirmi yılda Amerika, Fransa, Hollanda ve Japonya'da önemli gelişmeler gerçekleşmiştir.
- Katmanlar programı kullanılarak kalitatif veriler üzerinden manidar sonuçlar çıkarılabilmektedir.
- 1:02:20Rakam ve Dilbilimsel Açılım
- 1980'li ve 1990'lı yıllardan sonra toplum bilimlerinde dilbilimsel ve kültürel açılım yaşanmıştır.
- Bu açılım, rakamları ve devleti olumsuz görmek ve niteliksel çözümleme tercih etmeyi gerektirmektedir.
- Kalitatif araştırma, kantitatif araştırmaya kıyasla çok daha zor ve yoğun bir emek gerektirir.
- 1:03:58Kalitatif ve Kantitatif Araştırmaların İlişkisi
- Sayılarla niteliksel araştırma birbirinin düşmanı değil, birbirini tamamlayıcı şeylerdir.
- Bu tür araştırmalar hakikati kesin olarak ortaya çıkarmaz, uzaktan çekilen röntgen resimleri gibidir.
- Kalitatif araştırma, araştırmanın hangi noktada yapılacağını gösterir ve detaylı inceleme yapılmasını sağlar.
- 1:04:32Dilbilimsel Yönelleşme ve Yeni Yaklaşımlar
- Osmanlıca'daki bazı kelimelerin (vetire, mevhum, istikşafi) Türkçe'ye aktarımı konusunda sorunlar yaşanmaktadır.
- Bilimin temeli keşif ve araştırmadır, bu nedenle istikşafi (keşifsel) kavramı önemlidir.
- Yeni yaklaşımlar denemek için duyarlılık ve yenilikçi olmak gerekir.
- 1:07:05Bursa Belediye Projesi
- Dört buçuk ayda 1400 sayfalık kapsamlı bir rapor hazırlanmış ve belediyeye sunulmuştur.
- Proje sırasında sadece bir ekstra personel alınmış ve proje bittikten sonra işler normal haline dönmüştür.
- Bu proje, yeni yaklaşımların denenebilirliğini ve bilim adamlarının sağlamcılık yerine yenilikçi olmaları gerektiğini göstermiştir.
- 1:09:06Bursa'daki Göçmenlik ve Eğitim Düzeyi
- Bursa'da iki tür göçmen var: Trakya'dan ve İstanbul'un batısından gelenler, ayrıca Bulgaristan'dan gelen Balkan göçmenleri de bulunuyor.
- Eğitim düzeyinin zaman içinde yükseliyor gibi görünmemesinin sebebi, Türkiye'nin tümünün eğitim düzeyinin beraber yükseldiği durum.
- 1990 yılında üniversite mezunu olmak ayırt ediciyken, 2008'de bu konum master ve doktora derecelerine geçti.
- 1:10:40Mekansal Ayrışma ve Yolların Rolü
- Yollar sosyal sınıfların birbirlerine göre oynadığı "köşe kapmaca oyunu" olarak görülmektedir.
- İstanbul'da E-5 yolunun deniz arasında yüksek eğitimlileri koruduğu, bu yoldan geçişin zorlaştırıldığı bir durum söz konusudur.
- İstanbul'da Kadıköy'nin kuzeyinde E-5'in üstündekilerin aşağı inebilmesi için sadece üç yol bulunmaktadır.
- 1:13:12Mekansal Ayrışmanın Genel Özellikleri
- Bakırköy ve Yeşilköy'deki durum, Büyükdere Caddesi'nin ötesiyle berisi arasındaki ayrımın aynısıdır.
- Bu mekansal ayrışma Türkiye'nin tüm şehirlerinde (Ankara, İzmir gibi) benzer şekilde gözlemlenmektedir.
- Sosyal sınıfların birbirine göre yer seçmeleri, ölçek ve coğrafya değişse de pek farklılaşmamaktadır.
- 1:14:18Bursa'daki Dönüşüm Projeleri ve Belediye Tepkisi
- Bursa'da TOKİ gibi projelerin, eğitim düzeyi ve faaliyetlerle ilgili haritalarla karşılaştırıldığında çöküntü alanlarda yer aldığı belirtilmektedir.
- rotterdam bienal'de yapılan haritalarda, İstanbul'daki en çöküntü alanlarının gecekondu alanları olduğu görülmüştür.
- Bursa Büyükşehir Belediyesi, katılımcı planlama anlayışını geliştirmeye ve uygulamaya çalışıyor.
- 1:18:25Planlama ve İzleme Önerileri
- Türkiye'de şehir planları genellikle 10-15 yıllık aralıklarla yapılır ve arada veriler toplanmaz.
- Bursa'da bir gözlem merkezi (observatuar) önerilmiştir, bu merkez şehrin değişen özelliklerini takip edecek.
- Yeni teknolojiler ve veri kaynakları sayesinde şehirlerin izlenmesi daha kolay hale gelmiştir, TÜİK artık yıllık veri yayınlamaktadır.
- 1:20:06Türkiye'deki Kamu Yönetimi ve Şehirleşme
- Türkiye'deki kamu yöneticileri, politikalarını belgelenmiş verilere dayandırmaya başlamıştır.
- Türkiye'deki toplumsal yapının büyük bir kısmı şehirlerde yaşarken, 20 yıl sonra şehirlerin yapısı tamamen değişecektir.
- Yaklaşık yüzde 5-7'si bile kırlarda yaşayacak, kırda ise sadece çiftlikler kalacaktır.
- 1:21:20Göç ve Şehirleşme Dinamikleri
- Türkiye'de göç, şehirden şehre doğru olup, göçmenlerin %75'i şehirlerden geliyor.
- Göçün sosyal etkileri ve yeni anlamlar kazanan kavramlar (sekrekasyon, dışlama, ekstrüzyon) gibi konular önemli hale gelmiştir.
- İstanbul'da doğum yerleri haritası incelendiğinde, insanların genellikle aynı yerlerde yaşadığı görülür.
- 1:22:32Göçün Sosyal Dinamikleri
- Göçmenler, iş pazarlarını kontrol eden kişilerin ağı üzerinden belirli alanlara yerleşirler.
- Yeni gelenler, ağ üzerinden belirli bölgelere (Boşnaklar, Yenibosna, Avcılar gibi) yönlendirilirler.
- Bu bölgelerde çalışan kişiler, farklı bölgelerden gelen yeni göçmenleri kendilerine yakın alanlara yönlendirirler.