Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Burdur Depresyonu'nun jeomorfolojik yapısını ve tarihsel gelişimini anlatan bilimsel bir sunumdur.
- Video, Burdur Depresyonu'nun jeolojik yapısını, kayaç türlerini ve oluşum sürecini detaylı şekilde ele almaktadır. İçerikte, bölgenin Mesoik, Tersiyer, Neojen ve Kuaterner dönemlerindeki jeolojik evrimi, volkanik unsurlar, faylanma hareketleri ve tektonik yapısı anlatılmaktadır. Ayrıca, Burdur Depresyonu'nun yapısal evrimi, göllerin oluşumu ve Burdur kenti çevresindeki morfolojik üniteler hakkında bilgiler sunulmaktadır. Video, bölgenin jeomorfolojik yapısını anlamak isteyenler için kapsamlı bir kaynak niteliğindedir.
- 00:17Burdur Depresyonunun Jeomorfolojik Özellikleri
- Burdur depresyonu, mezoik ve tersiyer başta olmak üzere kuveterner ve küçük çaplı yer yer permiyen arazilerinden meydana gelmiş karışık bir yapıya sahiptir.
- Saha arazisinin genelinde çoğunlukla mezoik, tersiyer yaşlı kongrehasif seriler, neojen kirli kalkarler ve dik yana adlarının temsil edildiği peridotit, proksi, harburg ve serpantin'den oluşan offyolitli serilerin hakimiyeti söz konusudur.
- Burdur, Tefenni, İsim ve Erli ovaları gibi depresyon tabanları Pleistosen ve Holosene ait alüvyonlarla kaplı alanları meydana getirirken, Söğüt Dağları ve çevresi en büyük saha olup Osen-Oligosen kumtaşı ve konglomeralardan oluşmaktadır.
- 01:28Depresyonun Jeolojik Yapısı
- Burdur Gölü'nün güneybatı ucu Nirengi noktası olacak şekilde il arazisi kuzey-güney yönünde çekilecek bir hatla ayrılacak olursa, fiili ve kongre hasif serilerin büyük bölümü bu hattın batı kesiminde yaygındır.
- Hattın doğu tarafına geçildiğinde önemli oranda neojen kirlilik hakerlerinin yer kapladığı görülür; bunları mezooi, tersiyer yaşlı, kompre-hasif seri takip ederken, dar ve parçalı olarak ofiolitik sahaları da görmek mümkündür.
- Genel bir çerçevede Burdur depresyonunun etrafındaki yüksek kesimlerde yer yer volkanik unsurlar, tersiyer ve meosik yaşlı formasyonlar, alçak kesimlerinde ise neojen ve Pleistosen dolguları yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır.
- 02:53Depresyonun Farklı Bölgelerindeki Jeolojik Özellikler
- Sahanın güney ve güneydoğusu, özellikle Beşparmak Dağı ve çevresi kristalize permiyen kalkerleri tarafından temsil edilmektedir.
- Bu alan ile Burdur kenti arasındaki sahada açık renkli, transigresif olarak çökelmiş kumlu çakıllı neojen kalker formasyonları yaygındır ve araştırma sahasında direği sensia halkaları bulunan eski göl depoları yer almaktadır.
- Depresyonun kuzeydoğusu ve Keçiborlu çevresi ise daha çok Şura Kretase yaşlı hakelerin yayılış gösterdiği alanlardır ve volkanik kökenli unsurların da önemli bir yer kapladığı çalışma sahası ve çevresinde bu unsurlar daha çok doğu, güneybatı ve yer yer kuzeybatı kesimlerde görülür.
- 03:52Volkanik Unsurlar ve Tektonik Yapı
- Genellikle ultra bazik kayaçlardan oluşan volkanikler içerisinde serpantinler başta gelmektedir ve üst kraterse sonlarında ve Eosen başlarında meydana gelmiş volkanik olaylar sonucunda oluşmuş serpantinlere sadece araştırma sahasında değil, Yeşilova ilçesine kadar uzanan sahanın neredeyse tam anında görmek mümkündür.
- Burdur kenti ve çevresi Alp-Himalaya orojenik kuşağının güney kanadını oluşturan Batı Toros sisteminde yer almaktadır ve Tetis jeosenkal sahası içerisinde kalmış ve Mesutsui Tersiyer ve Kuaterner sürecinde Alp projenizi dahil bütün jeolojik oluşum safhalarının hepsinden etkilenen araştırma sahası ve çevresi günümüzdeki görünümünü Neotektonik dönemde kazanmıştır.
- Toroslar sisteminin batı kısmında faylar, faylanma larla meydana gelmiş depresyonlar ile Alp kıvrımları çeşitli yönlerde kesişmektedir ve bölgenin tektonik bakımdan çok aktif olması ve bunun sonucunda meydana gelen bloklar halinde çökmeler, filiyolar aşındırma veya fliviya amillerle Toros sisteminin yarılması ve karşılaşması sahanın arızalı görünümünün temel sebeplerindendir.
- 05:45Tektonik Hareketler ve Depresyon Oluşumu
- Mesoik sonlarından itibaren yer yer su üstüne çıkan Toroslar'da şiddetli bir akarsu aşındırması ve karşılaşma başlamıştır ve aşındırma sonucu Eosen denizleri malzemelerle önemli ölçüde dolmuştur.
- Oligosen sonlarında cereyan eden şiddetli alpin orojenik hareketler, Toroslar bloklar halinde itlere bindirmeler önemli boyutlara varan yükselmelere fliviyal aşınmanın canlanmasına ve şiddetli bir şekilde devam etmesine neden olmuştur.
- Çöken bloklar göller tarafından işgal edilmiş ve göl havzaları hızlı bir sedimantasyon sürecine girmiştir ve özellikle Paleojen de araştırma sahası ve çevresini şekillendiren kuvvetlerin sayısının oldukça fazla olması arızalı, karmaşık bir topografyanın oluşmasına neden olmuştur.
- 06:51Tektonik Kuşaklar ve Havzalar
- Özellikle göller yöresindeki orojenik sistem, boyuna kesen faylar, dar çukurlar, neojen playstasen çökelleri ve bazen de göller ve bataklıklarla örtülü geniş havzalardan oluşan tektonik kuşaklardan meydana gelmiştir.
- Şarkı Karaağaç-Beyşehir Sula çöküntü şeridi, Eğirdir Gölü havzası, Batıda Burdur-Tefene havzası, Acıgöl Çukurluğu, Bucak-Korkuteli-Elmalı çöküntü havzası, Karamuk, Şuhut, Haydarlı Çöl Ovası, Çamur Ovası tektonik olukları ve diğer küçük depresyonlar bunların başlıcalarıdır.
- Eşen, Kaş, Elmalı, Korkuteli, Burdur, Keçiborlu, İsparta, Sinirkent, Uluborlu gibi havzalar Batı Toroslardaki tektono-karstik kökenli havzaların başlıcalarını oluşturmaktadırlar ve havzaların kenarları genellikle havzaya göre nispi yüksekliği 500 ila 1500 metre arasında değişen dağlık ve tepelik yüksek alanlarla çevrilmiştir.
- 09:23Depresyonun Yapısal Evrimi
- Burdur depresyonunun yapısal evrimi Geçmiyorsen öncesi ve Geçmiyorsen sonrası olmak üzere iki evrede gerçekleşmiştir ve depresyon orta Miyosende çek ayır tipi bir çöküntü alanı olarak açılmaya ve derinleşmeye başlamıştır.
- Bu açılımı takiben saha sularla dolmuş ve araştırma sahasının da içinde bulunduğu Burdur depresyonu, Batı Toros sisteminde yer alan Acıgöl, Saldı ve Tefeni Ovası gibi en alçak kesimi göl sularıyla doldurulmuş havzalardan biridir.
- Tipik Niojen Pliosen havzalarından biri olan Burdur Gölü Havzası, Acıgöl ile birlikte çevredeki dağ sıralarının ana istikametine uygun olarak kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanır ve uzun ekseni 53 kilometre olan depresyonun kısa ekseni 14 kilometredir.
- 10:47Depresyonun Fiziksel Özellikleri
- Depresyonun en çukur, yerini Burdur Gölü'nün doldurduğu depresyon oluşumuna neden olan tektonik hattın uzanışına uygun olarak uzun bir elips şeklindedir ve bu uzanış şekli Burdur kentinin fizyonomisine de temel teşkil etmiştir.
- Elipsin her iki ucu olan güneybatı ve kuzeydoğu kısımları geniş düzlük alanlar olarak karşımıza çıkar ve bu alanlar Poliviyal döneme ait gölün çekilmesi ve günümüzdeki formunu almasıyla ortaya çıkmış eski göl tabanıdır.
- Güneybatıda Poliviyal dönemde birleşik oldukları düşünülen ve birçok çalışmada Burdur Depresyonuna dahil edilen Yarışlı Gölü Havzası, bir eşikle günümüzdeki göl çanağından ayrılmaktadır ve kuzeydoğu'da yer alan düzlük alan, Keçiborlu doğusundaki dağlık kesimde Giresun Dağlarında sona ermektedir.
- 12:12Depresyonun Önemli Yükseltileri ve Kent Yerleşimi
- Depresyonun kuzeybatısında yer alan, kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanan ve Açıkgöl Depresyonu ile sınır teşkil eden Söğüt Dağları olan 1918 metre rakımlı Oyuklu Tekke Tepe, depresyon çevresindeki en önemli yükseltilerden birini meydana getirir.
- Dağın hem Burdur hem de Acıgöl Depresyonlarına bakan kısımları uzanış yönünde faydalanmıştır ve Burdur kenti ve çevresinin jeomorfolojik özellikleri incelendiğinde, kent yerleşim alanı ve çevresinde temelde dört morfolojik ünitenin varlığından söz edilebilir.
- Kenti en fazla ilgilendiren birimlerin başında büyük oranda yarımadayla sınırlı olan kıyı ovası gelmektedir ve bir kentin önemli bir kesimi, güneydeki aşının yüzeyleri ve tepelik alanlar ile göl arasında kalmış, eski göl depoları ve alüvyonlarla kaplı bu kıyı ovasında yer alır.