Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, arkeolog profesör Dr. Fahri İşık ile yapılan, "Uygarlık Anadolu'dan Doğdu" adlı eserin özelinde Anadolu kültüründe yazı ve dil konusunu ele alan bir röportajdır. Röportaj Milet Müzesi'nde çekilmiş olup, izleyicilerden gelen sorulara da yanıt verilmektedir.
- Videoda, Anadolu'da yazılan yazının Yunanca olduğu yaygın algısının yanlışlığı vurgulanmakta ve Anadolu'da Frigçe, Luvice ve İyon yazısı gibi üç farklı yazı sisteminin bulunduğu açıklanmaktadır. Profesör İşık, farklı halkların aynı dili ve yazıyı kullanmasının kültürel kimliklerini etkilemediğini örneklerle anlatmakta ve Roma döneminde bile Anadolu'da Yunanca yazılan Frig yazıtları gibi örnekler vermektedir.
- Röportajda ayrıca İyon alfabesinin Anadolu'da dört sesli harflerin eklenmesiyle ortaya çıktığı ve bu alfabenin günümüzde kullanılan Yunanca alfabesinin temelini oluşturduğu belirtilmektedir. Herodot, Homeros ve Thales gibi önemli düşünürlerin Anadolu kökenli olduğu ve kendi dillerini (Karca, Luvice) konuştuğu bilgisi de paylaşılmaktadır.
- 00:17Anadolu'da Yazı ve Dil
- Arkeolog Prof. Dr. Fahri İşık'ın "Uygarlık Anadolu'dan Doğdu" adlı eserinde Anadolu kültüründe yazı ve dili konusu ele alınmaktadır.
- Dikme taş, en uzun Likçe yazıt olması ve arka tarafta 12 satılık bir eğlence çevirisinin bulunması nedeniyle önemlidir.
- Çeviride Yunanca tanrı ve tanrıça adlarının dikçeleri (Turkas, Afrodite, Pedrita, Athena, Maliaba) yer almaktadır.
- 01:47Anadolu Yazısı ve Yunanca İlişkisi
- Yazıların Yunanca olması halkın Yunanca bildiğinden veya kendi dilini unutmuşluğundan değil, yazının Yunanca olması nedeniyledir.
- 19 harfin Yunanca denmesi tartışmaya açılmamıştır.
- 1990'lı yıllarda İtalyan dilbilimci Roberto Gusmani, Anadolu'da yazılan yazının (Frig C, Lip C ve İyon yazısı) Yunanistan'da yazılan yazıdan farklı olduğunu ortaya koymuştur.
- 02:54İyon Alfabesi ve Anadolu Bağlantısı
- İyonya'da yazılan yazı Helen diline o kadar uygundu ki, 300 yıl sonra alınan bir kararla bütün Helen dünyasında İyon alfabesi kullanılmıştır.
- Bugün Yunanca dediğimiz alfabenin aslı İyon alfabesidir, Helenlerin Fenikeden kopya ettikleri bir alfabe değildir.
- Almina'da, Antakya'da bilinen alfabeye dört sesli eklenmiştir ve oradan Anadolu'nun halkları o alfabeyi olduğu gibi almıştır.
- 04:24Milet Müzesi ve Yazı Dili
- Prof. Dr. Fahri İşık, Milet Antik Kenti ve Milet Müzesi'nde yazı ve dili anlatmaktadır.
- Arkeolojide ve eski çağ biliminde en çok üzerinde durulan konu, yazının Yunanca olmasıdır.
- Anadolu halklarının sadece Yunanca konuştuğu algısı yanlıştır, çünkü halkın anadili hiçbir zaman unutulmaz.
- 05:35Yazının Eğlence Olmadığı
- Yazının eğlence olduğu konusunda yanlış bir algı vardır.
- Manfred Korfman'ın Troya Kataloğu'nda Ferike yazısı, Hellas'ta yazılan yazı ve İyonya'da yazılan yazı karşılaştırılmıştır.
- Başlangıçta Helen yazısı doğrudan doğruya Fenike yazısının kopyasıdır, ancak Anadolu'da yazılan yazı değişikliğiyle ortaya çıkan özel bir yazıdır.
- 06:57Dört Sesli Harflerin Önemi
- Anadolu'da yazılan yazının en önemli yanı dört seslinin ilk kez yeryüzünde bir dile eklenmesidir.
- Johannes Nole gibi Pamfilya üzerinde çalışan değerli bir yazıt bilimci, dört seslinin ilk kez Anadolu'da yazılmış olması çok önemlidir çünkü bu bizim alfabemizdir.
- Anadolu'da yaratılan bu yazı, çağdaş dünyanın ortak yazısı olarak yeryüzüne dağılmıştır.
- 08:16Helen Dili ve Anadolu Bağlantısı
- Hellas'ta yazılan yazı Fenikeci'ye benzerdi, Anadolu'daki farklıydı ve bu fark o kadar önemliydi ki Helenler 300 yıl sonra kendi dillerine en uygun yazının İyonya'da yazılan yazı olduğunu gördüler.
- Bugün bizim Helen yazı diye bildiğimiz yazı, 5. yüzyılın sonlarında Atina'da bir kararla bütün Helen dünyasına genişleyen bir Anadolu yazı tipidir.
- Herodot ve Homer gibi önemli yazarlar Yunanca yazmış olsa da, ana konuşma dilleri Karca'dı.
- 10:55Milet'te Karca Konuşulması
- Homeros 8. yüzyılda Milet ve çevresinde Yunanca konuşulmaz, Barbar dili (Karca) konuşulur der.
- 5. yüzyılda Herodot aynı şeyi söyler: Miletos'ta, Priene'de, Mius'ta ve Mikale Yarımadası'nda ve çevre bölgelerde halk Karca konuşur.
- Thales'in babasının adı Hegzamis Karca, Luvice'nin bir kolu olan Karca'nın isimleri kullanılmıştır.
- 13:54Luvice Hiyeroglifinin Sonu
- Luvice hiyeroglifi 700 yılı dolaylarında bitiyor çünkü ticaret başlıyor ve Fenikeliler Akdeniz'de, Helenler Ege'de egemen oluyor.
- Anadolu'nun Akdeniz kıyılarında Fenikece yazılan yazılara, Ege'de ise Yunanca yazılmaya başlanıyor.
- Luvi hiyeroglifi hiçbir zaman ticarete uygun bir yazı dili olmadığı için değişmeye zorlanıyor.
- 15:17Kültür ve Dil İlişkisi
- Sorgulamamak, tartışmaya açmamak ve tartışmaları sürdürmemek doğruyu bulmamızı engelliyor.
- Ahametler 6. ve 5. yüzyılda Aramice yazarken, Persler ve Anadolu Selçukluları Farsça yazmış olsa da bunlar Pers veya İranlı olmamışlar.
- Britanya'da İrlandalılar, Galler, İskocyalılar ve Britanyalılar aynı yazı, dil, dini ve günlük yaşamı paylaşsa da hepsi İngiliz değil.
- 16:58Antik Dönemde Dil Kullanımı
- Antik dönemde bile, Roma çağında bile Bolvadin'de Yunanca yazıtlar bulunuyor ve mezar yazıtları iki dilli (Frigçe ve Yunanca).
- Gordion'da 3. yüzyılda (İskender'den sonra) çıkan bir Frikçe yazıt var.
- Roma çağında Psitya'da Yunanca yazılan ama Pisitçe olan yazıtlar bulunmuş, Karamanca ise yazı Yunanca ama dil Türkçe.