Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Tarikatlar Dosyası" adlı bir televizyon programının bir bölümüdür. Programda sunucu, Yeni Şafak gazetesi yazarı Ahmet Taş ve İslam araştırmacı Faik Bulut konuk olarak yer almaktadır.
- Video, tarikatların Türkiye'deki siyasi ve ekonomik durumunu, siyasi partilerle olan ilişkilerini ve toplumsal etkilerini ele almaktadır. Program üç ana bölümden oluşmaktadır: tarikatların tarihsel gelişimi ve siyasi partilere verdiği destekler, tarikatların iç dünyası ve kadınların tarikatlardaki durumu, son olarak da tarikatlar ve devlet arasındaki ilişki.
- Programda tarikatların artık holdingleşmiş, burjuvalaşmış ve sermaye grupları oluşturduğu, belediyelerle olan ilişkileri ve ihalelerdeki rolü tartışılmaktadır. Ayrıca tarikatların İslam'ın bir parçası olduğu, ancak Türkiye'de sağlıklı bir ruhi ortamın olmadığı ve tarikatların toplumsal kesimlerle olan ilişkileri de ele alınmaktadır.
- Tarikatlar Dosyası Tanıtımı
- Türkiye açıkça sistemini tartışıyor; önce Susurluk ile devlet içine yerleşmiş çeteler, şimdi de tarikatlar gündeme geliyor.
- Tarikat olayı önce seks hikayesi ve dolandırıcılık olarak karşımıza çıkmış, ancak şimdi tarikatlar ile siyasi yapı arasında açık bir ilişki ortaya çıkıyor.
- Bu hafta tarikatlar dosyasında kadının yerini ve tarikatların siyasi kuruluşlarla çıkar ilişkilerini ele alacaklar.
- 01:23Tarikatların Tarihi ve Günümüzdeki Durumu
- İslam'ın okulları tekkelerde ve medreselerde yetişiyor, tarikatlar bin yıl önce de vardı ve Cumhuriyet yıllarında da hiç yok olmadılar.
- Son yıllarda tarikatlar yıldızları yeniden parladı, giderek dev bir ekonomik ve siyasi güce ulaştılar.
- Tarikatlar öteki dünya için vardı, ancak dünya nimetlerine el attıklarında kamuoyunun gündemine geldiler.
- 02:11Tarikatların Günümüzdeki Sorunları
- Tarikatlar zan altında, kendilerine şeyh, imam, hoca diyenler ve evlerini dergaha çevirenler şüpheyi yarattı.
- Bu kişilerle ilgili bağnazlık, cinsel taciz, parasal sömürü ve siyaset iddiaları bütün tarikatları bağladı.
- Tasavvuf geleneğinin temsilcileri, bugünkü tarikatlarla kıyaslamak istemiyor ve onların siyasetten uğraşmadığını, hayatlarını çalışmayla geçindiğini belirtiyor.
- 03:16Tarikatların Günümüzdeki Gücü ve Siyasetle İlişkisi
- Bugün şeyhlik, tarikat ve tekkecilik gıdasını saygınlık, güç ve iktidar üç şeyden alıyor.
- Tarikatların saygınlığı dini kimliklerinden geliyor, güçleri ise trilyonlarca liralık holdinglerin, okulların, hastanelerin ve fabrikaların tapusuna sahip olmalarından geliyor.
- Tarikatlar siyasetin oynak zemininde at koşturuyor ve milyonlarca mürit de seçmene dönüşüyor.
- 03:54Tarikatların Siyasi Destekleri
- Tarikatlar hemen her seçim döneminde farklı siyasi partilere destek verdi, bu partiler hep sağ partiler oldu.
- Turgut Özal Nakşibendi tarikatının bir müridiydi ve bu avantajını kullandı.
- 1987 ve 1991'de tarikat pastasından pay alanlar ANAP ve Doğru Yol Partisi'ydi, 1995'te ise tarikatların verdikleri oylar dağıldı.
- 04:54Tarikatların Siyasi Stratejileri
- Asıl önemli olan yerel pazarlıklar, tarikatlar taşra'da en çok milletvekilili veya tavizi kopardıkları partilere oy verdi.
- Seçim zamanlarında hocalar gönderiliyor, bazı bölgelere vaaz ediliyor ve "şeriatı getireceğiz, refah gelecek, zulüm bitecek" söyleniyor.
- İktidar ortağı Refah Partisi'nin özellikle Nakşibendi kökenli tarikatlarla yıldızı bir türlü barışmadı.
- 05:45Tarikatların Yasağı ve Geleceği
- Bugün tarikatların varlığı değil, gücü, etkinliği ve faaliyetleri konuşuluyor, oysa tarikatlar yasak.
- Mevcut yasalara göre faaliyetlerine son verilmesi gerekiyordu ve bir yasak daha delindi.
- Tarikatların o giz ve sır dolu iç dünyalarına duyulan merak kaldı, en çok üzerinde durulan konu tarikatlar içindeki ilişkiler ve kadınların tutumları.
- 06:33Tarikatların Yapısı ve Eğitim Süreci
- Tarikat bir okul olarak görülür, farklı disiplinli eğitimi ve yaşam tarzı vardır.
- Tarikata girmenin bir adabı vardır ve bu sürece "acı çekmek" adı verilir.
- Mürid şeyhinin sınavını geçip olgunlaştıktan sonra tarikata girer, ancak günümüzde bazı tarikatlarda bu sınav bağnazlığa dönüşebilir.
- 07:12Tarikat Eğitiminde Görevler ve Dersler
- Müridin mertebe edinmesi için kendisine verilen ödevleri harfiyen yerine getirmesi istenir, örneğin günde yüz defa "La ilahe illallah", otuzüç tane Ayetel Kürsi ve yüz tane Kelime-i Şehadet getirmesi emredilir.
- Kurslarda Arapça, Osmanlıca, Kur'an-ı Kerim'in güzel okunması ve din hukuku ile ilgili dersler verilir.
- Bazı tarikat okullarında cehalet ibadetin önüne geçebilir, hocalar Osmanlıca kaynaklardan okurken müritler Türkçe kitaplardan takip eder.
- 08:16Tarikatların Sembolleri ve Giyim Tarzları
- İslam'ın öğretildiği tarikat okullarında müritlerin üniformaları veya okullarını anlatan sembolleri vardır.
- Azmendiler ve Caferiler siyah cübbe, Rufailer kahverengi bere, Mevleviler ve Cerrahiler beyaz cübbeler giyer, Kadiriler yeşil rengi sever.
- İsmail Ağa Tekkesi erkeklere beyaz sarık ve cübbeyi zorunlu kılıyor, Nakşibendilerde sakal daha yaygın, Nurcular genellikle modern giysileri tercih eder.
- 08:49Tarikatlarda Kadınların Durumu
- Tarikatlarda kadınların tesettüre girmesi zorunludur, İsmail Ağa Tekkesi siyah çarşaf dışındaki giysilere karşı pardösülü tesettür yeterli bulunmaz.
- Tarikatta kadınların hayatını yasaklar yönlendirir, örneğin dışarı çıkmamaları gerekir.
- Tarikatta en hassas konu namustur, şeyhe sorgusuz sualsiz itaat şarttır ve tarikattaki kadının namusu da şeyh'e emanet edilir.
- 10:30Tarikatlarda Kadınların İstismarı İddiaları
- Tarikatları mercek altına yatıran namus dedikoduları olmuştur.
- Kadınların istismarı konusunda iki önemli iddia vardır: birincisi şeyhlerin tarikattaki kadınlarla imam nikahı kıyması, ikincisi muta nikahı (geçici evlilik).
- Muta nikahı İslam'dan önce vardı, Peygamberimiz Mekke'nin fethi günü bunu yasakladı, ancak bugün tasavvuf düşüncesini gölgeleyen kimi tarikatlarda hala var.
- 12:04Tarikat Kadınları ve Kahramanları
- Tarikatlarda yaşayan kadınların dünyalarını aydınlatan kendi kahramanları vardır.
- Ali Kalkancı, Cübbeli Ahmet gibi genç şeyhler tarikat kadınları tarafından büyük bir rağbet görür.
- Bu ilgiler öyle ileri gitmiş ki evli olanların bile evliliğini sarsacak boyutlara ulaşmıştır.
- 13:10Tarikatların Siyasi İlişkileri
- Laik Türkiye Cumhuriyeti'nde tarikatların kapısına kilit vuruldu, yasaklandı ve uzun süre yer altında yaşamak zorunda kaldılar.
- Siyasetçiler o kapıyı yeniden araladı ve tarikatlar yeniden kıymete bindiler.
- Günümüzde bir aşk dedikodusuyla tarikatların kapısı içeriden zorlandı, kilidi kırıldı ve tarikatlar demokrasinin şeffaflığında yeniden tartışılmaya başlandı.
- 13:52Tarikatların Ekonomik Durumu
- Siyasi partiler tarikatları oy deposu, tarikatlarda partileri para deposu olarak görürler.
- Tarikatlar artık paraya endekslenmiş durumda, holdingleştiler, burjuvalaştılar ve sermaye grupları oluşturdular.
- Her tarikatın (Fethullah Hoca, Nakşibendi, Kadiriler) benzin istasyonu, sermaye grubu, kırk sekiz şirketi, elli şirketi, yüz şirketi kapsayan sermaye grupları ve holdingleri vardır.
- 17:14Tarikatlar ve Ekonomik İlişkiler
- Belli başlı cemaat ve tarikatlarda ekonomik gücün hizmet aracı olarak kullanıldığı görülür, ancak son günlerde yaşanan sapmalar söz konusudur.
- Tarikatların içinde sömürenler ve ekonomik ilişkileri kendi çıkarları için kullananlar bulunabilir.
- 1994'ten sonra yerel yönetimlerde Refah Partisi ve iktidar ortağı olan "Refah Anadolu'nun Yeşil Kaplanları" ile tarikatlar arasında işbirliği görülmüştür.
- 18:35Tarikatlar ve Devlet İlişkileri
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi artık tarikatlar koalisyonu halindedir ve ihaleler tarikatlara gidiyor.
- Tarikatlara verilen olağandışı kanunsuz imkanlar konusunda belediye yetkilileriyle tartışmalar yaşanmaktadır.
- İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, kendisine yöneltilen suçlamaları kendi ihalelerini incelemeye açarak cevap vermiştir.
- 20:37Tarikatların Toplumsal Yeri
- Tarikatlar yasa dışı kurumlar olarak görülse de toplumsal bir olgu olarak var olmaktadır.
- Türkiye'de değişik yasalar var ve toplum bunları çoktan aşmış durumdadır.
- Sosyal hadiseyi kendi gerçekliği içerisinde kavramak gerekir.
- 21:48Tarikatlar ve Siyaset İlişkisi
- Devlet büyük bir tarikat halini almış, tarikat ise küçük bir devlet halini almıştır.
- Refah Partisi'nin son kurultay kitabında "tarikatlar masası" ve "aşiatlar masası" olarak adlandırılmıştır.
- Diğer iktidarlar da tarikatlarla iç içe geçmiş durumdadır.
- 22:39Tarikatların Hukuki Durumu
- Tarikatlar legal değil, hukuki de değil ama toplumsal bir olgu olarak var olmaktadır.
- Devlet tarikatı besliyor, tarikat da devleti besliyor.
- Türkiye'yi yönetenlerin tarikat olgusunu kabul ettiklerini düşünebiliriz.
- 24:54Tarikatların Geleceği
- Tarikat olgusunun değiştirilmesine imkan vardır ve bunun alternatifi de vardır.
- 20. yüzyılın ideolojisine ilişkin öngörüler geniş bir tartışmayı gerektirir.
- Batıya ve çağdaş toplumlara baktığımızda dinin yükselen bir değer olduğunu görüyoruz.
- 25:40Tarikatların Değerlendirilmesi
- Türkiye'de İslam bu toplumun gerçeğidir ve tarikatlar İslam bünyesinde oluşmuş eğitim kurumlarıdır.
- Tarikatın kendisi askeri yapılanmadan çok daha katı bir hiyerarşiye sahiptir ve sivil toplum örgütü değildir.
- Türkiye'de sağlıklı bir ruhi ortam söz konusu değil, eleştirenler tehditle karşılaşıyor.
- 27:49Tarikatlar ve Devlet İlişkisi
- Tarikatlarla devlet ve siyasi kurumlar arasında para ve çıkar ilişkisi vardır çünkü tarikatlar hizmet için yaşamak zorundadır.
- Tarikatlar bazen hizmet yaparken kendi çıkarlarını da düşünmektedir.
- Devletin toplumsal vakıalarla çarpışarak sonuca gitme tavrını terk etmesi gerekir, aksi takdirde Türkiye bir gerilim ortamına girer.
- 29:13Tarikatların Ekonomik Boyutu
- Anketlere göre Kürtler arasında %11'i tarikat mensupudur.
- Ekonomik zorluklar nedeniyle insanlar tarikata, vakfa veya yurda girer.
- Tarikatlar ekonomik açıdan önemli bir rol oynamaktadır.
- 29:49Toplumsal Sorumluluk
- Ali Kalkancı gibi toplum kurallarını ihlal eden insanlar toplum dışına itilmelidir.
- Toplum kurallarını ihlal eden kişiler için ayrı bir müeyyide gerekmez.