Buradasın
Dünya Siyaseti ve Uzay Araştırmaları Üzerine Bilgilendirici Program
youtube.com/watch?v=QhmFVeQAGpcYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Beş N Bir K" programının bu bölümünde Cüneyt Özdemir sunumu yapmaktadır. Program, sıcak yaz günlerinde çeşitli araştırma haberleriyle izleyicilere ulaşmayı amaçlamaktadır.
- Video, beş ana bölümden oluşmaktadır: Amerika Birleşik Devletleri'nin ay'a insan gönderişinin 50. yılı ve komplo teorileri, Apollo uzay programı ve Daesh esirleri, DAESH üyelerinin geri dönüş süreçleri, Hürmüz Boğazı'ndaki tanker krizi ve İngiltere'nin yeni başbakanı Boris Johnson. Her bölüm, güncel dünya olaylarını ve tarihsel gelişmeleri ele almaktadır.
- Programda ayrıca Nadya Murat'ın Daesh esirlerinin durumu hakkındaki görüşleri, DAESH mahkemesi kurulması çağrısı, Boris Johnson'ın Türkiye ile ilişkileri ve geçmişindeki tartışmalı olaylar gibi konular da detaylı olarak incelenmektedir. Video, dünya genelindeki önemli siyasi ve sosyal gelişmeleri kapsamlı bir şekilde ele almaktadır.
- 00:18Ay'a İnsan Gönderişinin 50. Yılı
- Amerika Birleşik Devletleri'nin ay'a insan gönderişinin 50. yılı kutlanırken, komplo teorileri, belgeseller ve yeni iddialarla hem kutlandı hem de şüpheyle karşılandı.
- 50 yıl önce Neil Armstrong için küçük bir adım ay'ın yüzeyinde atılmıştı, ancak tartışmalar dünyaya döndükten sonra başladı.
- Bugün hala Amerika'da nüfusun yüzde beşi Amerikalıların hiçbir zaman ay'a gitmediğine inanıyor ve yeni belgesellerde bu iddialarını yeniden ortaya koyuyorlar.
- 02:08Uzay Yarışının Başlangıcı
- Soğuk savaş döneminde Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasında başlayan mücadele, 1957'de Sovyetler'in ilk Sputnik uydusunu fırlatmasıyla birlikte yarışa evrilmişti.
- 1962'de Kennedy, "Ay'a gitmeyi seçtik, on yıl içinde ay'a gitmeyi ve diğer şeyleri yapmayı seçtik" diyerek hedefini açıkladı.
- 1958'de NASA kuruldu ve 1961'de Sovyetler'in Yuri Gagarin'i uzaya çıkartması uzay yarışını başlatmış oldu.
- 04:54Apollo Programı
- 1965'te Sovyetler Birliği ay'a ilk uzay aracını gönderdikten sonra Amerika üzerine milyarlarca dolar harcadığı Apollo programlarını başlattı.
- NASA 17 adet Apollo'nun görevini yerine getirebilmesi için tam 400 bin kişiyi bir araya getirip çalıştırdı.
- 25 milyar dolar harcanan bu proje Amerikan ekonomisini de o yıllarda sarsıyordu.
- 05:28Apollo 11 Görevi
- Apollo 11 görevi için Buzz Aldrin, Neil Armstrong ve Michael Collins seçildi ve Saturn V isimli güçlü roket Apollo'yu ve ay kapsülünü uzaya çıkartacaktı.
- Planlamalara göre uzay aracı dünya'nın yörüngesini kullanarak ay'ın yörüngesine ulaşacak ve Armstrong ile Aldrin ay kapsülüne geçeceklerdi.
- Apollo 11 görevi 110 saat süren bir yolculuktan sonra Neil Armstrong ay'a basan ilk insan oldu ve iki astronot ay'ın yüzeyinde yürüdüler, taşlar topladılar, fotoğraf çektiler ve bazı deneyler yaptılar.
- 07:04Komplo Teorileri
- Tartışmalar aydayken değil, ay'dan dünya'ya döndükten sonra başladı ve pek çok kişi bu yolculuğun hiç gerçekleşmediğini, bir CIA operasyonu oyunu olduğunu iddia etti.
- Komplo teorilerinin öne sürdüğü başlıca iddia, 1960'lı yıllarda Amerikan uzay programının ay'a gidecek bir teknolojiye sahip olmadığı yönündeydi.
- Gazeteci Bill Caseing'in yazdığı "Ay'a Hiç Gitmedik Amerika'nın Otuz Milyar Dolarlık Kazığı" adlı kitabıyla komplo teorileri zirveye ulaştı.
- 08:21Komplo Teorilerinin Kanıtları
- Komplo teorisyenlerinin öne sürdüğü ilk tez, ay yüzeyi fotoğraflarında arka planda yıldız bulunmaması ve havasız ortamda Amerikan bayrağının dalgalanıyor gibi gözükmesiydi.
- Teorisyenler, ay'da nem olmaması nedeniyle bazı ayak izlerinin sembol fotoğrafları çekmenin mümkün olmadığını savunuyorlardı.
- Bir diğer bilinen komplo teorisi, dünyanın etrafını saran radyasyon kuşaklarıydı; eğer gerçekten aya ayak basılmış olsa astronotların ölmüş olacağını iddia ediyorlardı.
- 09:13Apollo 11 Komplo Teorileri
- Bart Sib, 55 yaşındaki bir komplo teoristi olarak 30 yıldır Apollo 11'in bir yalandan ibaret olduğunu kanıtlamaya çalışıyor ve dört küçük bütçeli film çekti.
- Sib'in teorilerinin ana ekseninde, ay'da çekilmiş olamayacak kadar sahte olduğunu iddia ettiği fotoğraflardaki çekim açıları vardı.
- Sib, CIA'nın sahte bir aya iniş sahnelediğine dair ses kaydı olduğunu iddia etti, ancak bu komplo teorileri çürütülmüş olsa da hala popüler.
- 10:42Apollo Programının Gerçekleri
- Apollo 12 astronotları ay'a indi, Apollo 13'te oksijen tankında sorun yaşandığı için iniş yapamadılar, sadece ay'ın çevresinde dolandılar.
- Apollo 14, 15, 16 ve 17 misyonlarında toplam 12 astronot ay üzerinde yürüdü ve 328 kilogram ağırlığında aytaşı toplandı.
- Apollo 11'i dünya canlı yayında izlerken, sonraki misyonlar için Amerika'da canlı yayın yapacak kanal bile bulunamadı.
- 12:11Uzay Yarışının Sonu ve Ay Programının Kesilmesi
- Sovyetler uzay yarışında yenildi ve ekonomik sıkıntılar başlayınca ilişkileri düzeltmeye karar verdiler.
- Amerika'nın aşırı maliyetli misyonları devam ettirmek için bahanesi kalmadı ve bütçe kesildi.
- NASA devam etti, Space Shuttle programı başladı ve Uluslararası Uzay İstasyonu kuruldu, ancak ay için hiç para çıkmadı.
- 13:27Ay Programının Geleceği
- 1960'ların sonundaki ay macerası realistik değildi çünkü büyük bir hedefle teknoloji ve insan kapasitesi kısa sürede aşırı zorlanmıştı.
- Bugün böyle bir hedef yok ve bu tür büyük bütçeleri karşılayacak motivasyon da bulunmuyor.
- Özel şirketlerin, özellikle turizm bakımından bakıldığında, bu hedefi motive edebileceği düşünülüyor.
- 14:15Nadya Murat ve Trump'la Görüşmesi
- Yezidi Nobel Barış Ödülü sahibi Nadya Murat, Trump'la Beyaz Saray'da buluştu ve Daesh militanlarının nerede ve nasıl yargılanıldığını sordu.
- Nadya Murat, Daesh milisleri tarafından esir alınan, tecavüze uğrayan binlerce Yezidli kadından biri olarak Almanya'da yaşıyor.
- Murat, Trump'a ailesinin nerede olduğunu ve neden Nobel Barış Ödülü aldığını sordu, ancak Trump'un dikkatini çeken soru "yakalanan Daesh'ler neredeydi" sorusu oldu.
- 18:58Daesh'in Oluşumu ve Katılımcıları
- Daesh, 2014 itibariyle üç ana bölümde mütalaa edilebilir: Irak ve Arap dünyasından bölge halkları, Baas Partisi başta olmak üzere Irak'ın yerli siyasi elitlerinin kontrolündeki yapılar ve Avrupa ve diğer ülkelerden Suriye ve Irak'ta savaşmak üzere gelenler.
- Savaş sona ermeye başladığında, Irak'tan Daesh'e katılanlar arasında birçoğu operasyonlarda hayatını kaybetti, birçoğu örgütten ayrılarak veya fikirlerini değiştirerek bölgede yok oldu.
- Diğer iki sınıfa baktığımızda, her ülkenin kendisine göre farklı bir politika izlediği görülüyor; birçok ülke Daesh'e katılım sürecini kolaylaştırdı çünkü kendi içindeki radikal unsurların bu şekilde yok olacağını umdular.
- 21:25Daesh Üyelerinin Durumu
- Geçtiğimiz yıl Associated Press'in yaptığı analize göre, Irak'ta Daesh'le bağlantısı olduğuna inanılan en az 19 bin kişi alıkonuldu ve bunların 3 bin'den fazlasının ölüme mahkum olduğu iddialar arasında.
- Suriye'de savaşan Daesh savaşçıların çoğu ya yakalandı ya da Suriye Demokratik Güçleri tarafından gözaltına alındı.
- Avrupa Komisyonu'nun açıkladığı verilere göre 42 bin'den fazla savaşçı 2011-2016 arasında terör örgütüne katılmış, bu savaşçılardan 5 bin'e yakının Avrupalı olduğuna inanılıyor.
- 22:32Ülkelerin Daesh Üyelerine Yaklaşımı
- Almanya, vatandaşının Suriye ve Irak'ın bir zamanlar Daesh tarafından kontrol edilen bölgelerine savaşmak için ayrıldığını biliyor ve bunların yaklaşık üçte birinin geri döndüğünü, üçte birinin öldürüldüğünü, son üçte bir'lik kısmının ise Irak ya da Suriye'de tutuklandığına inanıyor.
- Suriye'nin kuzeyindeki Türk bölgesinde binlerce Daesh üyesi hala tutuklu ve Almanya Konsolosluğu'na erişimi olan bölgelerdeki savaşçıları geri alacağını açıkladı.
- Kimi ülkeler vatandaşlıktan çıkarmayı gerekli görüyor, kimileri ise anayasal bir hak ihlali olması bakımından bu müeyyideyi uygulamıyor.
- 24:33Fransa'nın Daesh Üyelerine Yaklaşımı
- Fransa'da Amerikan ordusunun desteklediği Suriye Demokratik Güçleri, geçen Şubat ayında Suriye'de savaştıkları belirlenen 280 yabancı uyruklu şüpheliyi Irak'a teslim etmişti, bu kişilerin arasında 14 Fransız vatandaşı da yer alıyordu.
- Fransa, kendi vatandaşı olan savaşçıları düşman olarak tanımladı ve geri almayacağını açıkladı.
- Irak'ta bir mahkeme, terör örgütü Daesh'a üye olmak suçundan iki Fransız vatandaşına idam cezası verdi ve bu kararla birlikte idam cezasına çarptırılan Fransızların sayısı 9'a yükseldi.
- 25:10Daesh'in Irak'taki Varlığı ve Hukuki Boşluk
- Daesh bugünkü halini almadan önce Irak İslam Devleti'ydi, El Kaide'nin bir koluydu ve sonra El Kaide ile sorunlar yaşayıp daha da radikal hale geldi.
- Irak'ta Daesh'ın canlı kalmasına neden olan Amerikan işgalinden sonra özellikle Şii kökenli politikacılar ve grupların Sünni halk üzerindeki baskıları Daesh'ın bölgede var olabilmesi için gerekli ortamı oluşturdu.
- Daesh'la ilgili hukuki bir boşluk yaşıyor şu anda dünya; suçun işlendiği bölgede bir otorite yoksunluğu olması ve yargı erki bulunmaması bu boşluğun temelinde.
- 27:18El Hul Kampı ve Uluslararası Çözüm Arayışı
- El Hul kampındaki vatandaşlar geri alındı ancak çok az miktarı kendi ülkeleri tarafından talep edilip geri dönebildi.
- Suriye Demokratik Güçlerinin Daesh üyeleri ve aileleri için kurduğu kamplarda Suriye pasaportu taşımayan yaklaşık 10 bin Daesh militanı bulunuyor.
- İsveç, Daesh mensuplarının Rojava'da yargılanması için uluslararası bir mahkeme kurulması inisiyatifini aldı, ancak mahkeme nerede ve nasıl kurulacak, nasıl finanse edilecek gibi hukuki ve siyasi engeller nedeniyle uzun bir süreç.
- 29:13Daesh Mahkemesi ve Hürmüz Boğazı Krizi
- Daesh'e katılım sürecinde İngiltere'nin Türkiye'ye militanların gönderilmesi konusunda kapıları açtığı ve sınırları kontrol etmediği bilinmektedir.
- Daesh mahkemesi kurulması durumunda, örgütün yayılmasına dünyanın çeşitli ülkelerinin verdikleri tepkiler ve yardımcı olup olmadıkları tartışılacaktır.
- İran devrim güçleri İngiliz petrol tankerlerini çıkartma yaparak Hürmüz Boğazı'nda gerginlik yaratmış, bu durum İran ve ABD arasındaki dünya siyasetindeki gerilimin bir yansımasıdır.
- 32:27ABD'nin İran Politikası
- Donald Trump'ın başkan olarak seçildikten sonra sert bir İran siyaseti ortaya koyacağı netti ve BM Genel Kurulu toplantısında "ilkesel gerçekçilik" adı altında bir dış politika vizyonu çizdi.
- ABD başkanının klasik liberal küresel söylemden vazgeçtiğini, kendi ulusal çıkarları doğrultusunda Çin, Kuzey Kore ve İran gibi devletlerle ikili anlaşmalar sürecine gireceğini ilan etti.
- ABD başkanının İran'ın devrim muhafızları ordusunun Ortadoğu'daki etkisinin kırılması ve nükleer programının kontrol altına alınması hedefi vardır.
- 34:32İngiltere'nin Yeni Başbakanı Boris Johnson
- İngiltere'nin yeni başbakanı Boris Johnson, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dahiliye nazırı Ali Kemal'in torunudur.
- Johnson, kökleri Çankırı'ya dayanan Amerika doğumlu İngiliz muhafazakar bir gazeteci, Donald Trump'ın Netanyahu'dan sonraki en yakın arkadaşıdır.
- Boris Johnson, Brexit yanlısı olup, 31 Ekim itibariyle Avrupa Birliği'nden ayrılacak ve daha iyi bir anlaşma yapacaklarını belirtmiştir.
- 37:44Boris Johnson'ın Siyasi Kariyeri
- 19 Haziran 1964'te New York'ta dünyaya gelen Johnson, Oxford Üniversitesi'nde eğitim aldı ve Times gazetesinde muhabirlik yaptı.
- 2008'de Londra Büyükşehir Belediye Başkanı oldu ve 2016'ya dek iki dönem bu görevi sürdürdü.
- 2010'da Liberal Demokrat Parti ile koalisyon hükümeti kuran Muhafazakar Parti, 2015'te yapılan seçimde tek başına iktidara oturdu ve Johnson da aynı yıl yeniden milletvekili seçildi.
- 38:43Boris Johnson'ın Türk İlişkileri ve Siyasi Gafları
- 2016'da Brexit referandumunda ayrılma yanlısı kampanyanın başını çekti ve Türkiye'den gelecek kitlesel bir göçten korunmanın tek yolunun AB'den ayrılmak olduğunu öne sürdü.
- Dışişleri Bakanı olarak Türkiye'ye ziyarette bulundu ve "Are you from Chunker" gibi Türk yanlısı bir ifade kullandı.
- Gazetecilik yıllarında ve siyasi kariyerinde kırdığı potlar ve yaptığı gaflarla meşhur olan Johnson, 2004'te Liverpool'lu mühendis Cam Biglin'in Irak'ta kaçırılıp öldürülmesinin ardından yazdığı yazıda Liverpool'ları fazla duygusal olmakla suçlamıştı.
- 39:59Boris Johnson'ın Türkiye İlişkileri
- Boris Johnson, 2018'de Daily Telegraph gazetesine yazdığı makalede peçeli Müslüman kadınları posta kutusuna ve banka soyguncusuna benzetmiş, eleştirilince özür dilemişti.
- Johnson'ın Türkiye'de tanınmasını sağlayan başka bir olay, 2016'da yaşanan Cumhurbaşkanı Erdoğan'a hakaret içerikli şiir yarışmasının galibi seçilmesiydi.
- Erdoğan ve Johnson daha sonra görüşmüş, işler tatlıya bağlanmıştı ve Erdoğan Johnson'ı tebrik etmişti.
- 40:50Boris Johnson'ın Dedesi Ali Kemal
- Boris Johnson'ın dedesi Ali Kemal, Meşruiyetin ilanına kadar Mısır'da yaşamış, Kahire'de Mısırlı bir prense ait bir çiftliği idare etmişti.
- Ali Kemal, Jön Türkler hareketinin içinde olan ve II. Abdülhamid döneminde arabulucu görevini üstlenen bir isimdi.
- Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasının ardından Ankara hükümeti tarafından Ankara'ya gönderilen Ali Kemal, 6 Kasım 1922'de linç edilerek öldürülmüştü.
- 42:13Türkiye-İngiltere İlişkileri
- Türkiye-İngiltere ilişkileri, Boris Johnson'ın şahsını aşan çok daha derin bir boyuta sahiptir.
- Özellikle 15 Temmuz sonrası ve Brexit sonrası Türkiye-İngiltere ilişkileri güçlenmiştir.
- İngiltere'nin Brexit kararı sonrasında istikrarsızlık beklediği, üçüncü başbakan Boris Johnson'ın Brexit'i gerçekleştireceğini iddia ettiği ancak sürecin çok kompleks olduğu belirtilmiştir.
- 44:14Dünya Haberleri
- Amerika'da uzun süredir devam eden Trump hakkında soruşturmayı yürüten Muller, Amerikan Senatosu'nda ifade vermiş ve görevinden ayrıldıktan sonra Trump'a yönelik suçlama getirilip getirilmeyeceği sorusuna evet yanıtını vermiştir.
- 13 Haziran 2009'da 34 yaşındaki bir kadının Ronaldo'yu kendisine tecavüz etmekle suçlamasıyla açılan dava, 325 bin dolarlık gizli bir anlaşmayla tam dokuz yıl sonra kapandı.
- Ronaldo, sosyal medya hesabından yayınladığı videolarda iddiaları reddetmiş ve bunun yalnızca birilerinin ismini kullanarak reklam yapma gayreti olduğunu söylemişti.