Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları tarafından sunulan, Buhurizade Mustafa İtri Efendi'nin hayatını ve sanatını anlatan bir belgeseldir. Videoda Büşra Ünsal Yetkin Dağı tarafından seslendirilmiş ve Yardımcı Doçent Dr. Nuri Özcan tarafından yazılmış bir metin yer almaktadır.
- Video, İtri Efendi'nin 17. yüzyılda İstanbul'da doğumundan 1712'deki vefatına kadar olan hayatını kronolojik olarak anlatmaktadır. İtri'nin şairliği, hattatlığı ve özellikle bestekarlığı üzerinde durulmakta, Türk müziğinin cami, tekke ve klasik alanlarında ayin, nat, durak, tevhid, tekbir, salah, ilahi, peşrev, saz semaisi, kar beste ve semai olmak üzere hemen her formunda bestelediği eserleri detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Videoda İtri'nin "Nevakar" adlı eseri, Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ın bu eser hakkındaki yorumları, Mevlevi musikisindeki katkıları ve "Saltanatlı Tekbir" gibi dini eserleri incelenmektedir. Ayrıca İtri'nin yaşadığı dönemin kültürel özellikleri, Osmanlı ile Batı müzik kültürleri arasındaki etkileşimler ve onun bestekarlık anlayışının sonraki bestekarlara etkisi hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- 00:19Hurizade Mustafa İtri'nin Hayatı
- Türk musiki tarihinin en önemli musikişinasları arasında yer alan Hurizade Mustafa İtri, İstanbul'da Mevlana Kapı yakınlarında Yayla (eski adıyla Yaylak) semtinde doğmuştur.
- Doğum tarihi konusunda kaynaklarda bilgi bulunmamakta, Rauf Yekta Bey'in 1640 yılı civarında, Suphi Ezgi'nin ise 1630'da doğmuş olabileceğini ifade ettiği belirtilmektedir.
- İyi bir öğrenim gördüğü anlaşılan İtri, Osmanlı ve Kırım Sarayı'nda büyük itibar görmüş, Kırım Hanı'nın Çatalca civarındaki çiftliğindeki müzik toplantılarının vazgeçilmezleri arasındadır.
- 01:31İtri'nin Görevleri ve Vefatı
- İtri'nin kendi isteği üzerine esirciler kethüdalığı ile vazifelendirilmesi, esirlerin getirildikleri ülkelerin müziklerini öğrenmek ve güzel sesli gençleri tespit etmek amacıyla yapılmıştır.
- Vefat tarihi konusunda kaynaklarda farklı tarihler verilmekte olup, 1711 veya 1712 yılları yoğunlaşmaktadır.
- İtri'nin Yenikapı Mevlevihanesi civarına veya Edirnekapı dışındaki Mustafa Paşa Dergahı karşısına defnedildiği rivayet edilmektedir.
- 02:25Şiirliği ve Hattatlığı
- Şiirlerinde İtri mahlasını kullanan buhurizade Mustafa Efendi'nin manzumeleri güfte mecmualarında ve şuara tezkirelerinde rastlanmaktadır.
- Şiirlerinde gazel, muamma, tahmis, nazire, nat, tarih manzumesi, kıta ve türkülerde açık ve sade ifadeleri dikkati çekmektedir.
- İtri'nin aynı zamanda ünlü Talik hattı üstatlarından Siyahi Ahmet Efendi'den ders almış bir hattat olduğu belirtilmektedir.
- 04:05Bestekarlığı ve Eğitim
- İtri Efendi'nin bir musikişinas olarak asıl önemli yönü bestekarlığıdır ve Derviş Ömer Küçük, İmam Mehmet Efendi, Kasımpaşalı Koca Osman ve Hafız Post gibi dönemin üstatlarından faydalandığı tahmin edilmektedir.
- İbrahim Alaeddin Göğse, Türk Meşhurları adlı eserinde İtri'nin musikideki hocasının Vakıf Halhalı diye tanınan Nasrullah Efendi olduğunu söyler.
- İtri Efendi, Türk musikisinin cami, tekke ve klasik musikisi sahalarında ayin, nat, durak, tevhid, tekbir, salah, ilahi, peşrev, saz semaisi, kar beste ve semai olmak üzere hemen her formunda beste yapmış müstesna sanatkarlarındandır.
- 05:44Önemli Eserleri
- Segah makamındaki tekbiri ve Salat-ı Ümmiyesi, dini musikimizin şaheserleri arasında farklı bir yere sahiptir.
- Üç asırdan bu yana Mevlevi hanelerde ayin-i şerif icrasının başında okunan sözleri Mevlana Celaleddin Rumi'ye ait olan "Ya Habib Allah Resulü" mısra ile başlayan ve "Natı Mevlana" adıyla bilinen Ras makamındaki natta tekke musikinin en seçkin eserleri arasında olup halen icra edilmektedir.
- İtri Efendi'nin Segah makamında bestelediği Mevlevi ayini de sağlam bir melodik yapıyla ortaya konmuş, dini musikimizin ayin formu içindeki en güzel örneklerindendir.
- 07:21Diğer Eserleri ve Hane Deliği
- Şeyhülislam Mehmet Esad Efendi, Atrabl Asar adlı eserinde İtri Efendi'nin binin üzerinde eser bestelediğinden söz eder.
- Çeşitli kütüphanelerdeki el yazması köfte mecmualarında selmek, necd, müberka, rek gibi bugün tamamen unutulmuş makamlardan çok kullanılan meşhur makamlara kadar bestelediği pek çok eserine rastlanmaktaysa da bu eserlerden günümüze ancak kırkiki kadarının notası ulaşabilmiştir.
- İtri Efendi dönemin hanendeler arasında zikredilir, sarayda huzur-u hümayun pasılarına hanende olarak katılması, Sultan Dördüncü Mehmet Han'ın onu zaman zaman sadece kendisini dinlemek için huzuruna çağırması, Enderun Meşgalesi'ndeki musiki hocalığı ve sesinin bulunduğu mecliste diğer hanendelere ağız açtırmayacak derecede güzel olduğundan bahsedilmesi onun hane deliğinin de özel olduğunu ortaya koymaktadır.
- 09:31İtri'nin Diğer Özellikleri
- İtri Efendi'nin günümüzde tatbikatı maalesef kalmayan camilerdeki cumhur müezzinliği çerçevesindeki bir takım uygulamaları ortaya koyduğu, teravih namazında makam değiştirmek ailelerinin tespit ettiği rivayet edilmektedir.
- Onun ayrıca bahçe işleri ile uğraşmaktan büyük zevk duyduğu ve kendisine İtri mahlası'nın da bu sebeple verildiği, "Mustafa Bey Armudu" olarak adlandırılan armut çeşidinin de onun tarafından yetiştirildiği kabul edilir.
- İtri Efendi, Sultan Dördüncü Mehmet, Üçüncü Süleyman, İkinci Ahmet, İkinci Mustafa, Üçüncü Ahmet hanlar olmak üzere beş padişah dönemi yaşar ve dönemin musiki üstatlarının yetişmesine çok önemli rol oynayan tasavvufun üzerinde büyük tesir olmuştur.
- 10:53İtri'nin Sanatsal Kimliği
- İtri'nin sanatçı kimliği, klasik Osmanlı sanatkarinin zirvedeki bir timsali olarak bir değil birkaç sahada temayüz gücüne sahip çok yönlü bir sanatçı kimliğidir.
- İtri, iyi düzeyde bir şair, Talik hattında ileri seviyelere erişmiş bir hattat ve büyük bir bestekardır.
- İtri'nin yetiştirdiği talebe konusunda kesin bilgi olmamakla birlikte, buhurizade Mustafa İtri günümüze kadar yetişmiş turp musikisi üstatları için her zaman büyük bir hoca olmuş, besteleri daima en güzel örnekler ve ışıklar olarak musiki işin aslı yol göstermiştir.
- 12:11İtri'nin Mirası
- İtri'nin dini musiki eserleri Türk musikisine büyük katkılarda bulunmuştur ve dini müziğe yepyeni bir hava getirmiştir.
- İtri'nin musiki tarihimizde yeri doldurulamayacak yönü hiç şüphesiz bestekarlığıdır ve Türk musikisinin cami, tekke ve klasik alanlarında saz eserleri ve ay-i şerif, nat, durak, tevhid, ilahi, peşrev, kar beste, semai başta olmak üzere hemen her formunda eserler bestelemiştir.
- Şeyhülislam Mehmet Esad Efendi Atrabl Asar isimli eserinde her ne kadar binin üzerinde bestesi olduğunu söylese de bu eserlerden maalesef günümüze sadece elli kadarı ulaşabilmiştir.
- 13:34İtri'nin Müzik Üslubu ve Eserleri
- Rauf Yekta Bey'e göre İtri, kendinden önce gelenlerin fevkinde bir muvaffakiyeti ve şahsi bir üsluba sahip olup, İran tesirini silmiş ve halis Türk müzik üslubunun mucidi olmuştur.
- İtri'nin eserlerinde zahidane bir eda vardır ve Buhurizade Mustafa Efendi, Osmanlı-Türk müzik üslubu en belirgin özellikleriyle biçimlendirmiştir.
- İtri'nin "Tekbir" ve "Salat-ı Ümmiye" eserleri günümüzde dünya üzerinde en çok bilinen ve okunan eserlerdir, özellikle kısa olmalarına rağmen bıraktıkları tesirin gücü bakımından Türk müzikisinde üstün bir sanat gücü taşımaktadırlar.
- 15:44İtri'nin Cami ve Tekke Müzikine Katkıları
- İtri'nin asıl önemli kılan, cami müzikisi olarak işlenen ve camilerde cumhur müezzini geleneği içinde uygulanan pek çok ritüelin İtri'ye ait olmasıdır.
- İtri, teravih namazı arasına "teravih tertibi" olarak bilinen makam değiştirme uygulamasının kurallarını koymuştur.
- İtri'nin cami müzikisine dair eserleri arasında Segah Tekbir, Segah Salat-ı Ümmiye, Dilkeş, Haveran, Sela, Maye, Cuma Salatı, Pengah Tevhi Nola Tacım gibi eserler bulunmaktadır.
- 16:55İtri'nin Dönemi ve Önemi
- İtri'nin yaşadığı 17. ve 18. yüzyıllar, Türk müzikisinin nazari sahada zayıf olsa da beste ve bestekarı açısından en velud dönemleridir.
- Özellikle Türk din müziğinin en önemli gelişme kaydettiği ve günümüze cami ve tekke müziğinin temellerinin atıldığı dönemlerdir.
- İtri, dini müziğe yön vermiş ve çığır açmıştır.
- 17:35İtri'nin Değerlendirilmesi
- İtri'nin ünü yüzyıllarca sürmüş olup, kendi çağının kaynakları onun benzersiz bir müzik üstadı olduğunu yazmışlardır.
- Yakın geçmişin ve 20. yüzyılın bazı değerlendirmelerine göre İtri, Türk müziğinin en büyük bestekarıdır.
- İtri hakkında bilinenler yok denecek kadar az olup, Osmanlı müzik tarihi içindeki yerine oturtabilmek için yeni çalışmaların yürütülmesi gerekmektedir.
- 19:03İtri'nin Sağlığında ve Ölümünden Sonraki Değerlendirmesi
- İtri'nin hocası Hafız Post onun eserlerini kendi mecmuasına almış, Kantemiroğlu ise onun bir saz eserini mecmuasına almıştır.
- İtri'nin ölümünden sonra ünü artmış, 1730'dan önce Şeyhülislam Esad Efendi onu "ilmi edvarda kemal-i üstadiyyet ili iştihar ve tasnifi nakşkar" olarak tanımlamıştır.
- 1720'de Safai Tezkiresi'nde onu "ilm-i edvarda devrin hacı-i sanisi ve fenni musikide şehrin gulam hadisi" olarak tanıtmıştır.
- 21:37İtri'nin Müzik Tarihindeki Yeri
- Rauf Yekta'nın değerlendirmesine göre İtri, İran tesirinin son izlerini silmiş ve halis Türk müzik üslubunun mucidinin şerefini kazanmıştır.
- İtri, bestekar olarak kendisinden öncekilerden çok daha büyük bir başarı göstermiş, dini ve din dışı müzikte yüzlerce eser vermiştir.
- İtri'nin bini aşkın eser bestelediği söylenirken, günümüzde sadece kırk iki eseri günümüze kadar ulaşmıştır.
- 25:24İtri'nin Etkisi ve Mirası
- İtri'den sonra aynı yüzyılda birçok büyük bestekar yetişmiş, müzik büyük bir gelişme göstermiştir.
- 18. yüzyıl sonlarında makamlar yeni bir zevkle yeniden işlenmeye başlamış, usuller genişlemiş ve müzik üslubu baroklaşmıştır.
- İtri'nin eserleri kendisinden sonraki bestekarları derinden etkilemiş, bıraktığı etkiler sonrakilerin eserleri içinde özümlenmiş ve eritilmiş olsa gerek.
- 26:44İtri'nin Eserleri ve Müzik Kariyeri
- İtri'nin kırk civarındaki eserleri arasında Nevakar, Nat, Hisar makamındaki ağır semaisi, Nigar, Buselik, Pençegah besteleri ve Segah, Yörük semaisi gibi eşsiz eserler bulunmaktadır.
- İtri'nin yaşadığı günlerde bu eserler böyle değildi; bugün dinlediğimiz besteler, aradan geçen iki yılı aşkın zamanın üslup ve zevk dalgalanmaları ile yeni bir kılığa bürünmüş ve stilize edilmiştir.
- İtri, Hafız Post, Tokatlı Gülşeni Ömer Efendi, Cami Ahmet Dede, Kahri Ahmet Dede, Şeyh Yusuf, Nesi Dede, Küçük İmam Mehmet Efendi gibi birçok hocadan ders almış olup, günümüze kırk iki civarında bestesi ulaşmıştır.
- 28:42İtri'nin Dini Müzik Uygulamaları
- İtri'nin dini müzik alanında Müslümanlara bahşettiği tekbir, Salat-ı Ümmiye formları ve teravih namazının her dört rekatının farklı bir makamda kılınışı ve her dört rekat sonunda okunan Ramazan ilahileri olarak adlandırılan terbihalar bulunmaktadır.
- Segah makamındaki tekbir, Allah'ın büyüklüğünü ve birliğini ifade eden bu eserin bestelenmesiyle ortaya çıkan eser, beş-altı sesi geçmeyen bir ses aralığı içinde melodik bir cümle sunmaktadır.
- Salat-ı Ümmiye, İtri tarafından Segah makamında bestelenmiş olup, Sakalı Şerif ve Hırka-i Şerif ziyaretleri esnasında, Melidin Veladet Bahri'nin ve teravih namazlarının sonunda her dört rekatın farklı makamlarda kılınmadığı durumlarda okunmaktadır.
- 31:36Teravih Tertibi ve Tasavvuf İlişkisi
- Teravih tertibi, bir beste veya eser değil, uygulamayı gerçekleştirebilmek için iyi bir organizasyon ve kulağa sağlam, makam bilgisi gelişmiş müezzin ve imamlara ihtiyaç duyan bir uygulamadır.
- İtri, dışarıdan bakıldığında karmaşık görünen bu uygulamayı tercih ederek, uzun bir ibadet esnasında insan psikolojisini tahlil ederek teravih namazını kolaylaştırma yöntemini keşfetmiş ve tasavvuf eğitimini bu tertibe yansıtmıştır.
- İtri, her dört rekatta farklı makam kullanarak tasavvuftaki seyr-i süluk metodunu uygulamış, salikin her dört rekatta nefsin bir üst mertebesine geçerek namazın sonunda rabbinin kendisinden razı olduğu bir kul derecesine yükselmesini simüle etmiştir.
- 34:33İtri'nin Hayatı ve Dönemi
- İtri'nin hayat hikayesine dair malumatın yetersiz oluşunda, Osmanlı mahşeri dehasının remis isimlerinden kabul edilen İtri'ye reva görülen yetersiz ve muğlak bilgi, millet hafızasında hayatına ilişkin yer alan büyük boşluk bulunmaktadır.
- İtri, 17. asır nota mecmualarında görülen müzik üslubuna uymadığı şüphelerine rağmen eserleriyle bugün hala bizimdedir.
- İtri, 4. Mehmet, 2. Süleyman, 2. Ahmet, 2. Mustafa ve 3. Ahmed'in saltanat devirlerini görmüş, yaşamış, Köprülüler ve Kırım Hanı Selim Giray Han dönemin önemli devlet adamlarındandır.
- 37:26İtri'nin Çağının Diğer Sanatçıları
- İtri'nin yaşadığı dönemde klasik şiir gösterişli bir devrini yaşamış, Nail ile Divan şiiri zirveye çıkmıştır.
- İtri, Yeni Cami ve Mısır Çarşısı'nın mimarı Mustafa Ağa ile aynı devirde yaşamıştır.
- Batıda Barok sanatı yeni yeni meyvelerini vermeye başlamış, Monteverdi, Handel, Vivaldi ve Johann Sebastian Bach gibi büyük bestekarlar Barok dönemin meşhur bestekarlarıdır.
- 39:24Osmanlı Müziği ve Batı Müziği Arasındaki Bağlantılar
- 1650'de Ali Ufki'nin Avrupa porte notasıyla 400 eseri Mecmua-i Sazı sözde kaydederek 17. yüzyıl sonunda Kantemiroğlu ve Nai Osman'ın Ebced notası çalışmalarıyla iki müzik arasında köprü kurdukları bilinmektedir.
- Charles Perro, Rolem, Dr. Owl, Marsilli, Donald gibi seyyahlar İstanbul'a gelerek 17. yüzyıl Osmanlı müziği hakkında enteresan notlar alarak kendi müzikleriyle karşılaştırıp tespitlerde bulunmuş ve bunları seyahatnamelerinde yayınlamışlardır.
- İtrinin yaşadığı devreye ilişkin kapsamlı ve mukayeseli bir Osmanlı-Batı müziği araştırması henüz mevcut değildir.
- 40:18İtri'nin Sanatçı Kimliği
- İtri, klasik Osmanlı sanatkarının zirvedeki bir timsali olarak, bir değil birkaç sahada temayüz gücüne sahip çok yönlü bir sanatçı kimliğidir.
- İtri, iyi düzeyde bir şair, talik hattında ileri seviyelere erişmiş bir hattat ve büyük bir bestekardır.
- Devrine en yakın kaynaklar, İtri'nin dehası düzeyindeki ibdaa gücünü daha çok müzik sanatında ortaya koyduğunu söyler.
- 40:46İtri'nin Şiir Sanatı
- Salih Tezkiresinde İtri'nin şairliği "Ballı Gülistan-ı Eşarda dahi bir bülbül, hoş küftar" olarak tanımlanmış ve "İtri mahlasıyla nice asarı ve mürettep divanı vardır" denilmiştir.
- İtri'nin şiirinde Nabi'nin etkisi olduğu düşünülmektedir, Nabi'nin mazlumelerine nazireler yazması ve Nabi ile çağdaş olması bu düşünceyi muhtemel kılar.
- İtri'nin şiirinde nat, gazel, tahmis, tarih ve kıtalar bulunmaktadır.
- 41:45İtri'nin Müzik Sanatı
- İtri'nin musiki mizin hemen her formunda incelikli besteler yapmış olan, günümüze ulaşan sınırlı sayıdaki eserlerinin içinde Segah, Tekbirin ve Salat-ı Ümmiye'nin hem küçük bir ses alanı içindeki büyük ifade gücü itibariyle hem de Müslüman bir milletin dini duyuşunu zirveye taşıyan bu duşta, Müslüman millet olma şuurunu besleyen varlıklarıyla yeri apayrıdır.
- Camilerdeki müezzinlik usulünün tanzimi ve teravih namazı arasında makam değiştirmek kaidesinin İtri tarafından konulduğu kaynaklarda rivayet edilir.
- Bir Mevlevi olduğu muhtemel kabul edilen İtri'nin Mevlevi musikisi sahasında verdiği eserlerde çok kıymetlidir.
- 42:33İtri'nin Mevlevi Müzikindeki Eserleri
- İtri, Segah Mevlevi ayinenin o güne dek bestelenmiş besteyi Kadim denilen üç eserden sonra dördüncüsü olarak vücuda getirmiştir.
- Bu ayini bestelemeden evvel üç ayinin yani Bayati ayinin bestecisi Köçek Derviş Mustafa Dede ile görüştüğü Halil Can'ın ifadesiyle musiki tarihi kaynaklarına girmiştir.
- İtri'nin Mevlevi musikisinde en büyük armağanı ise Rast makamındaki Nadır'dır.
- 43:20İtri'nin Klasik Müzikteki Eserleri
- Klasik musiki sahasında verdiği en büyük eseri şüphesiz Neva makamındaki Karidir.
- Nevakar, pek çok usul ve makam geçkisiyle, kompozisyonuyla, nağme zenginliği ile büyük bir ustalık eseri olarak klasik musiki repertuvarının en büyük eserlerinden kabul edilir.
- Nevakar sadece bestelendiği dönemde değil, sonraki devirlerde de meşhur olmuş, divan şiirinde bir mazmun olarak yer bulmuştur.
- 44:12Nevakar'ın Edebi Yeri
- 20. yüzyılda Nevakar'ı en güzel tefsir eden isimler şüphesiz Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Hamdi Tanpınar olmuştur.
- Yahya Kemal, İtri'nin Hafız'ın güftesine bestelediği Nevakar için "Çok zaman dinledim, Nevakar bir terennüm ki hem geniş, hem şu dağılırken Neva'nın esrarı başlıyor" diyerek bu eseri şiirlerin en güzelini söylemiştir.
- Tanpınar, Nevakar'dan hareketle bir medeniyete nasıl bakılabileceğini "Türk musikisi üç büyük eser etrafında gelişmesini yapar: Abdulkadir Meragi'nin artık hiç dinleyemediğimiz Segahkarı, İtri'nin Nevakari ve Dede Efendi'nin Ferah Feza Ayini" sözleriyle emsalsiz bir biçimde ortaya koymuştur.
- 46:20Yahya Kemal'in İtri Şiiri
- Doç. Dr. Nesrin Karaca, Ahmet Hamdi Tanpınar ders notlarında hocası Yahya Kemal'i anlatırken "Türk milleti ne yapmıştır? Dedi ve ilk müziği buldu. İtri ile orjinal sanatımızı tebcil ettiler" demiştir.
- Yahya Kemal'in "Eski Çınarların Mektebinden Yetişen İtri" adlı şiiri, bir medeniyetin hem nostaljisi hem de müjdesi niteliğindedir ve 17. yüzyılın ikinci yarısında yetişen bir büyük sanatçıyı anlatırken başka hiçbir söze gerek kalmayacak bir şümule sahiptir.
- Şiirde İtri'nin "bizim öz musikimizin piri", "şafak vaktinin cihangiri", "bayramların sabah erken göğü top sesleriyle gürlerken söylemiş saltanatlı tekbiri" olarak tanımlanması ve "Nevakar bir terennüm ki hem geniş, hem şu dağılırken Neva'nın esrarı başlıyor" ifadesi yer almaktadır.
- 48:32İtri'nin Mirası
- Belki binden ziyade bestesini bize mirası kaldı, yirmi eser natıdır.
- En mehibi, en derini vakıa ney kudüm gelince dile hızlanan Mevlevi sema ile yedi kat arşa çıkmış ayini.
- Yahya Kemal Beyatlı'nın Rıfkı Melül Meriç'e ithaf ettiği şiir, buhurizade Mustafa İtri Efendi'nin biyografisi olmanın yanında, asıl onun kültür ve sanat tarihimizdeki yerinin önemli koordinatlarına işaret etmektedir.
- 53:08Mustafa İtri'nin Hayatı ve Sanatı
- Mustafa İtri, bin eser bestelediği ancak günümüze kırkbir bestesi intikal eden bir bestekardır.
- İtri, 17. yüzyılın büyük üstadı Hafız Bostan'ın dersleriyle müzik ilminde ilerleyerek klasik müziği zirveye çıkarmıştır.
- İtri, bestekar ve musikişinas olmasının yanı sıra şairliği, hattatlığı ve çiçekçiliği ile de tanınmıştır.
- 54:54İtri'nin Edebi ve Müzikal Mirası
- İtri, yakıldığında dört yana güzel koku yayan ve bahuri kelimesiyle anlamdaş olan "İtri" mahlasıyla şiirler yazmıştır.
- Yahya Kemal Beyatlı'nın "Yol Düşüncesi" ve "Süleymaniye'de Bayram Sabahı" şiirlerinde İtri'nin bestelediği tekbir ve neva kardan söz etmektedir.
- İtri'nin hayatı hakkında bilgi kaynakları büyük ölçüde şair tezkireleri ve edebiyat-tarih kaynaklarına dayanmaktadır.
- 56:10İtri'nin Eserleri ve Kaynakları
- İtri'nin hayatına yer veren eserler arasında Salim Tezkiresi, Safai Tezkiresi, Mücit Tezkiresi ve Mustakimzade'nin "Tuhfe-i Hattatin" isimli hattatlar tezkiresi bulunmaktadır.
- Salim Tezkiresi'nde bir divanı olduğundan söz edilse de bu esere henüz ulaşılamamıştır.
- Hafız Post Mecmuası olarak bilinen mecmuanın yazımına Hafız Post'un ölümünden sonra devam ettiği ve İtri'nin kendi hattıyla köfteleri yerleştirdiği bilinmektedir.
- 57:29İtri'nin Kişiliği ve Değerlendirmesi
- Prof. Dr. Ruhi Ayangil'e göre İtri, kişiden cemiyete dönmüş bir şahsiyettir ve Türk milletinin mahşeri dehasının remiz ismidir.
- İtri, bir meşale gibi devrediliyor elden ele ve sürekli yeniden inşa edilen bu kimliğe itibar etmek gerekiyor.
- İtri, Osmanlı medeniyet, kültür, sanat ve edebiyatının en parlak döneminde yaşamıştır.
- 58:29İtri'nin Hayatı ve Kariyeri
- İtri, 1630-1640 yılları arasında İstanbul'da doğmuş olup, 1712 yılında öldüğü sanılmaktadır.
- İtri, birçok Osmanlı sultanı dönemi yaşamış, özellikle de Dördüncü Mehmet tarafından himaye görmüş bir sanatçıdır.
- Sultan Dördüncü Mehmet döneminde sarayda düzenlenen fasıllara hanende olarak katılmış, besteleriyle padişahın beğenisini kazanmıştır.
- 1:00:09İtri'nin Eserleri ve Şairliği
- İtri'nin hayatı hakkında bilgi veren tezkirelerde ve güfte mecmualarında İtri mahlasıyla yazılmış şiirlere rastlanmakta olup, bu şiirlerin hepsinin ona ait olmadığı tespit edilmiştir.
- Rüştü Şardağı, İtriye ait olduğunu tespit ettiği 250 kadar eserinin Arapça, Farsça ve Türkçe güftelerini ve şiirlerinin bir kısmını tespit etmiştir.
- İtri'nin şairliği ve poetikası üzerinde manzumelerine tahmis ve nazireler yazdığı çağdaşı ünlü şair Nabi ve Nailinin tesiri olduğu kanaati yaygındır.
- 1:03:11İtri'nin Müziksel Mirası
- İtri, bestelediği eserlerde güfte olarak çoğunlukla Fuzuli, Nev'i Şehri, Nabi gibi şairlerin ve arkadaşı Nazim'in manzumelerini, nadir olarak da kendi güftelerini kullanmıştır.
- Günümüze ulaşan bestelerinin güfteleri Adli, Baki, Bahti, Mevlana, Enveri, Hafız, Şirazi, Hanif, Kenzi, Nabi, Nef, Niyazi, Rezmi, Tıfli ve Yahya mahlasını kullanan şairlere aittir.
- İtri'nin eserlerinde mistik bir yapı göze çarpar, dindar oluşunun izleri, tasavvufun ve içteki heyecanın adımları, sade, abartısız bir üslubun niteliği ile kendini bulur.
- 1:04:52İtri'nin Etkisi ve Değerlendirmesi
- İtri, kendine özgü, dengeli, duygusallıktan uzak, hissettiklerini aktarırken abartıdan uzak, coşkun bir dil kullanmıştır.
- Ahmet Hamdi Tanpınar, İtri'nin bestelemiş olduğu sözleri Mevlana'ya ait naat'ı dinledikten sonra "eski müzik mizin bize ait olan kapalı cennetine girmiş sayabilirim" demiştir.
- Tanpınar'a göre İtri, bir medeniyet dairesi içinde diğer ehl-i dil zirve isimlerle birlikte değerlendirilmelidir.