Buradasın
Yaşla Bağlı Makula Dejeneresansı (Sarı Nokta Hastalığı) Bilgilendirme Programı
youtube.com/watch?v=XSCNcsLSNyQYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Bilim Akademisi işbirliği ile hazırlanan "Meraklısına Bilimin" programının bir bölümüdür. Programda sunucu, İstanbul Retina Enstitüsü Direktörü Prof. Dr. Murat Karaçorlu ile yaşa bağlı makula dejeneresansı (sarı nokta hastalığı) konusunu ele almaktadır.
- Video, retinanın yapısı ve işlevi hakkında bilgilerle başlayıp, sarı nokta hastalığının tanımı, belirtileri, türleri (kuru ve ıslak tip), risk faktörleri ve tedavi yöntemleri hakkında detaylı bilgiler sunmaktadır. Ayrıca, hastalığın genetik özellikleri, Türkiye'deki tedavi algoritması ve hastaların uzun dönem sonuçları da ele alınmaktadır.
- Programda, hastalığın 55-60 yaş üstü kişilerde görüldüğü, dünya genelinde 200 milyon civarında hasta olduğu belirtilmektedir. Son 20 yılda geliştirilen tedavi yöntemleri, özellikle fotodinamik tedavi ve vasküler endotelyal büyüme faktörü bloke eden ilaçların kullanımı anlatılmaktadır. Ayrıca, Türkiye'de bu hastalığın tedavisinde yaşanan sorunlar ve hastaların tedavi aralıklarını aksatması gibi konular da ele alınmaktadır.
- 00:20Program Tanıtımı ve Konuşmacı Tanıtımı
- Bilim Akademisi işbirliği ile hazırlanan popüler bilim programı "Meraklısına Bilim" bu hafta yaşa bağlı makula dejeneresansı (sarı nokta hastalığı) konusunu ele alıyor.
- Programda İstanbul Retina Enstitüsü direktörü Prof. Dr. Murat Karaçorlu ile sohbet gerçekleştiriliyor.
- Konuşmacı, İstanbul Üniversitesi mezunu, Boğaziçi Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği yüksek lisansı yapmış ve retin hastalıkları alanında uzmanlaşmış.
- 01:38Retina ve Gözün Yapısı
- Retina, göz küresinin iç yüzünü döşeyen, yaklaşık 250 mikron kalınlığında ve 10 katmandan oluşan hassas bir doku.
- Retinada keskin ve renkli görmeyi sağlayan koniler ile gece görmeyi sağlayan basiller adı verilen iki grup hücre bulunur.
- Retina, damar içerdiği için vücuttaki birçok hastalık hakkında bilgi veren ender yapılardan biridir.
- 05:14Retina Hastalıkları
- Retina travmaları, yırtılmaları, damar hastalıkları, şeker hastalığından kaynaklanan komplikasyonlar ve tümörler gibi çeşitli hastalıklara sahiptir.
- Sarı nokta hastalığı (yaşa bağlı makula dejeneresansı) retinayı etkileyen ve görme kaybına neden olan önemli bir hastalıktır.
- Prematüre retinopatisi gibi bebeklerde görülen hastalıklar da retinayı etkileyebilir ve görme kaybına yol açabilir.
- 07:06Sarı Nokta Hastalığı
- Yaşamakula dejeneresansı, yaşa bağlı makula dejeneresansı olarak da bilinen bu hastalık, 2000'li yılların başında tedavi yöntemleri geliştirilene kadar tedavi edilemezdi.
- Hastalığın %20'sinde kanama görülen, bu kanamaların %90'ı görme merkezi altında geliştiği için lazer tedavisi uygulanamaz.
- "Sarı nokta hastalığı" ismi, 2000'li yılların başında ilaç firmaları tarafından yapılan kampanyalarda yaygınlaşmış ve torba hastalık olarak kullanılmıştır.
- 09:52Hastalığın Özellikleri
- Makula, gözün arka kutupta bulunan, yaklaşık 5 milimetre çapında ve en keskin gören bölge olan bir bölgedir.
- Makula üzerinde zar oluşması, buruşukluklar ve bilye gibi çeşitli hastalıklar görülebilir.
- Bu hastalıklar benzer semptomlar sergileyebilir: görme azalması, çizgilerde kırılma, eğilme ve bükülme gibi.
- 11:11Yaşlılık Makül Esası Tanımı ve Özellikleri
- Yaşlılık makül esası, genellikle 55-60 yaşın üstünde görülen, yavaş ilerleyen ve diğer göz hastalıklarından farklı olan bir durumdur.
- Hastalık genellikle diğer gözü sağlıklı olan kişilerde başlar ve yavaş ilerleyen semptomları nedeniyle tanınması zordur.
- Görme siniri yaklaşık 1,5 milimetre çapında olup, retinanın tam merkezi olan görme merkezi keskin gören bölgedir.
- 12:52Yaşlılık Makül Esasının Fizyolojisi
- Hastalıkta retinada birikintiler oluşur ve bu birikintiler küçük, orta veya büyük olabilir.
- Yaşlanma sürecinde retina içindeki görme hücreleri görevlerini bitince alttaki tabaka bunu yok etmesi gerekir, ancak 55-60 yaşın üstünde bu mekanizma bazı insanlarda bozulur.
- Birikintiler iki yöne ilerler: yüzde 80'inde retinayı inceltmeye, atrofiye (kuru tip) ve yüzde 20'sinde kanamaya (ıslak tip) yol açar.
- 14:41Yaşlılık Makül Esasının Gelişimi
- Hastalık genellikle yavaş ilerleyen bir durumdur ve hastalarda önümüzdeki 10 yıl içinde görme problemlerinin çıkma olasılığı yüksektir.
- Birikintiler zamanla büyümeye ve birleşmeye başlar, bu durumda görme siniri üzerinde büyük bir etki yaratır.
- Hastalar uzun yıllar iyi görüyorlar ve farkına varmazlar, ancak zamanla birikintiler çökmeye başlar ve merkezde kör nokta oluşur veya kanama olur.
- 15:41Yaşlılık Makül Esasının Tedavisi ve Önemi
- Kuru tip (retinayı eriten tip) hastalığın avantajı yavaş ilerlemesidir, dezavantajı ise tedavisi yoktur.
- Tedavi konuşulduğunda bahsedilecek, ancak şu anda verilen ilaçlar tedaviden çok koruma amaçlıdır.
- Yaşlılık makül esası, ileri yaşta görme kaybına neden olan en önemli hastalıktır ve 80 yaşın üstünde yaklaşık 7 kişiden 1'de bu hastalığa sahiptir.
- 17:25Kanamalı Tip Yaşlılık Makül Esası
- Kanamalı tip hastalığa sahip hastalarda kanamalar hafif olabilir ve tedavi edilebilir, ancak bazen masif olabilir.
- Masif kanamalarda ilaçlarla veya lazerle tedavi edilemez, bu durumda ameliyat gereklidir.
- Kanama tedavi edildikten sonra bile ciddi bir tortu bırakır ve hasta asla eski görmesine kavuşamaz.
- 19:48Araştırma Çalışmaları
- Araştırmacı, bu konuda klinik uygulamalar, eğitimler, klinik araştırmalar ve kitaplar yazarak önemli katkılar sağlamıştır.
- Yaklaşık 20 yıldır bu alanda önemli çalışmalar yapılmıştır.
- Hastalık genellikle 55-60 yaşın üstünde görülen, yavaş ilerleyen ve diğer göz hastalıklarından farklı olan bir durumdur.
- 20:56Yaşlı Makula Dejenerasyonu ve Risk Faktörleri
- Yaşlı makula dejenerasyonu en sık görülen tür olup 55-60 yaş ve üzerinde görülür, ancak daha gençlerde başlayanlar da vardır.
- Hastalığın risk faktörleri arasında yaşlanma, genetik faktörler ve sigara içmek bulunmaktadır.
- Sigara içenlerde hastalığın şiddetini ve görülme sıklığını birkaç misli arttırır, tedaviye direnç gösterir ve daha erken yaşta görülür.
- 21:39Ultraviyole Maruziyeti ve Korunma
- Ultraviyole ışınları (UV) hastalığa katkıda bulunur, dolayısıyla göz koruması önemlidir.
- UV ışınları kornea, late ve retinaya kadar ulaşarak katarakt gelişimini hızlandırır ve retinaya zarar verir.
- Güneş gözlüğü takılması yaz ve kış aylarında, güneşli veya bulutlu havalarda her zaman gerekir, çünkü kapalı havalarda da ultraviyoleye maruz kalınır.
- 23:12Diğer Risk Faktörleri
- Fazla kilo, vücut kitle indeksinin fazla olması ve az egzersiz yapılması risk faktörleridir.
- Fazla protein tüketimi serbest radikal oluşumunu arttırır ve oksidatif stres nedeniyle hücre hasarını artırır.
- Kadınlar ve mavi gözlüler pigment nedeniyle daha fazla ışığa maruz kalır ve risk altında olurlar.
- 24:46Tedavi Tarihi ve Yöntemleri
- 2000'li yılların öncesinde etkili bir tedavisi yoktu, ancak 2000'li yıllardan sonra tedavi yöntemleri ortaya çıkmaya başladı.
- Hastalığın %80'i kuru tip olup retinada hasar oluşur, ancak kanama olmaz ve tedavisi yoktur.
- Kuru tip hastalarda çinko, C vitamini, E vitamini, lutein, zeaksantin ve omega yağ asitleri içeren preparatlar hastalığın ilerleme hızını yavaşlatır ve geciktirir.
- 25:57Kanama Tipi Tedavisi
- Kuru kısmın kanama başlayınca eskiden sadece lazer tedavisi yapılabildi, ancak 2000'lerin başında vertoporfin adlı molekülün kullanıma girmesiyle fotodinamik tedavi başladı.
- Vertoporfin damardan enjekte edildiğinde anjiyografide görülen anormal damarların bulunduğu bölgede toplanır ve kırmızı dalga boylu lazerle aktif hale getirildiğinde damarın iç duvarını bozarak tıkanmasına yol açar.
- Fotodinamik tedavinin başarısı yaklaşık %70 civarındaydı, ancak tekrarlanması gerektiği ve damarları tıkayarak vasküler büyüme faktörünün daha fazla salınmasına neden olduğu sorunları vardı.
- 28:02Modern Tedavi Yöntemleri
- Vasküler endotelyal büyüme faktörünü bloke eden ilaçlar (pegaptan iptir, rabia, afersek) kullanıma girmiştir.
- Rabia öncelikle kalın bağırsak kanserlerinde kullanılmaya başlandıktan sonra, Florida'da Palm Beach ve Göz Enstitüsü'nde Dr. Rosenfeld tarafından göz kanamalarında da etkin olduğu gösterildi.
- Bu ilaçlar anormal damarları durdurarak kanamayı engeller, ancak etkisi uzun süre devam etmediği için ömür boyunca kullanılması gerekir.
- 29:59Hastalığın Diğer Formları
- Kuru ve yaş tipinin dışında polipoidal koreidal vaskülopati adı verilen başka bir formu vardır.
- Bu formda damarların üzerinde üzüm taneleri gibi baloncuklar oluşur ve daha çok kanama yapar.
- Bu formun tedavisinde hem fotodinamik tedavi hem de afersek gibi ilaçlar kullanılır.
- 31:07Yaşlı Makule Hastalığının Genetik Özellikleri
- Yaşlı makule hastalığında bazı hastaların ailelerinde de hastalık bulunsa da kesin bir genetik kalıtım paterni yoktur.
- Hastaların üçte ikisinde birinci derece akrabalarında bu hastalık bulunmamaktadır.
- Amerikan Timoloji Akademisi, hastalıkla ilgili düzenli genetik testlerin yapılması için yeterli bilimsel kanıt olmadığını belirtmiştir.
- 32:39Türkiye'de Yaşlı Makule Tedavisi
- Türkiye, yaşlı makule tedavisini Avrupa'da ilk uygulayan ve düzgün uygulayan ülkelerden biridir.
- Türkiye'de uzun süredir risk tabanlı bir tedavi algoritması kullanılmaktadır.
- 2009 yılında yayınlanan bir çalışmada üç farklı tedavi algoritması önerilmiştir.
- 33:32Tedavi Algoritmaları
- Düşük riskli hastalarda, iki gözü görebilen ve okuyabilen hastalara kısa süreli tedavi uygulanmaktadır.
- Riskli lezyonlu hastalarda en az sekiz doz göz içi enjeksiyon uygulanmaktadır.
- Bir gözü kaybedilmiş hastalarda veya yüksek riskli olgularda yaklaşık dört yıllık bir tedavi protokolü uygulanmaktadır.
- 35:39Uzun Dönem Beklentileri
- Yaşlı makule hastalarının tam bir görme kaybı veya körlük riski çok düşüktür (yüzde birden az).
- Tedavi uygulandığında hastaların girişteki görmelerini yaklaşık yedi-sekiz yıl koruyabilmek mümkündür.
- Tedavi sonrası görme kapasitesi zamanla azalmaya başlar çünkü altta yatan hastalığın kuru formu devam eder ve retina erimeye, zayıflamaya devam eder.
- 38:06Katarakt Ameliyatı ve Yaşlı Makule İlişkisi
- Son on yılda yapılan araştırmalar, katarakt ameliyatı ile yaşlı makule arasında ilişki olmadığını göstermiştir.
- Katarakt ameliyatı, hastanın görmesini artırır ve muayeneyi kolaylaştırır.
- Retina hastalarında monofokal mercekler tercih edilmeli, multifokal merceklerin kullanılması önerilmez çünkü ışığı keser ve kontrast duyarlılığını bozar.
- 41:22Sarı Nokta Hastalığı Tedavisindeki Sorunlar
- Ülkemizde sarı nokta hastalığı tedavisinde hastanelerin yoğunluğu nedeniyle hasta takibi ve tedavi planlarının aksanması sorunu yaşanıyor.
- Hastalar planlanan aralıklarla (örneğin ayda bir) tedavi görmeleri gerekirken, hastane yoğunluğu nedeniyle bu aralıklar bir buçuk, iki hatta daha fazla açılıyor.
- Hastalar yeterince bilgilendirilmediği için tedavi aralıklarını açıyorlar, bu da tedavinin etkinliğini azaltıyor ve hastalığın ilerlemesine yol açıyor.
- 42:22Sarı Nokta Hastalığı Hakkında Önemli Bilgiler
- Sarı nokta hastalığı yaşam boyu devam eden bir hastalıktır ve iyileşmek diye bir şey söz konusu değildir.
- Tedavinin amacının görme yetisini korumak olduğu, sadece yaklaşık yüzde kırk hastada görme artışı gerçekleştiği bilgilendirilmelidir.
- Tedavi belirlediği aralıklara mutlaka uyulmalı, aksi takdirde hastalık ilerleyebilir ve kanama gibi ciddi durumlar ortaya çıkabilir.
- 43:15Program Kapanışı
- Bu hafta Meraklı Bilimde Profesör Dr. Murat Karaçorlu sarı nokta hastalığı hakkında bilgi vermiştir.
- Medyascope, Türkiye'nin sivil, bağımsız, özgür ve çoğulcu bir medya ortamına ihtiyacı karşılamak için 20 Ağustos 2015'te kurulmuştur.
- İzleyicilerden Patreon veya YouTube'un katıl butonu üzerinden katkıda bulunmaları istenmektedir.