Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Açık Aydın'dan bir röportaj formatında olup, sunucu ve konuklar arasında geçen bir sohbeti içermektedir. Konuklar arasında Dr. Suat Erus (tıp doktoru ve sosyal medyada veganlık içerik üreticisi), bir psikolog ve psikoakustikçi bulunmaktadır.
- Video, veganlık ve veganofobi konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır. Konuşmacılar, Türkiye ve Avrupa'da artan veganlık karşıtlığı, Canan Karatay'ın veganlık karşıtı söylemleri, BBC Future'da yayınlanan vegan karşıtlığı içeren bir e-posta ve veganlık karşıtlarının kendini rasyonalize etmek için iddia ettiği yedi şey gibi konuları tartışmaktadır.
- Sohbette ayrıca hayvanseverliğin bilişsel çelişkisi, insanların kendilerini hayvansever olarak tanımlarken et yiyebilmeleri, hayvanların doğada kendi başlarına yaşayabilme kapasitesi ve bazı türlerin nesli tükenmesi gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, veganlık karşıtlığının temelinde kognitif rezonans (bilişsel uyumsuzluk) ve sistematik yalanların etkisi olduğunu vurgulamaktadır.
- 00:03Veganofobi Konusuna Giriş
- Programda veganofobi (veganlık korkusu veya düşmanlığı) konusu ele alınacak.
- BBC Future ve The Guardian gibi güvenilir kaynakların 2018'den bu yana yaklaşık bin'in üzerinde veganofobi makalesi yazdığı belirtiliyor.
- Konuşmacılar, veganlık ve veganofobi konusunu kognitif rezonans (bilişsel uyumsuzluk) açısından tartışacaklarını belirtiyor.
- 02:09Türkiye'de Veganlık ve Veganofobi Durumu
- Türkiye'de veganlık ve veganofobi paralel olarak artıyor.
- Canan Karatay'ın veganlık karşıtı söylemleri bu konuda ciddi bir algı yarattı ve merak uyandırdı.
- Karatay'dan sonra Türk basınında veganlık konusu çok konuşulmaya başladı, neredeyse her gün vegan içerikli bir haber çıkıyor.
- 04:23Veganofobinin Sebepleri
- Veganofobinin sebebi Türkiye'de doğduğumuz andan itibaren bize öğretilenlerin sistematik bir şekilde dayatılması.
- Anne-baba, okul, öğretmenler, dergi, gazete ve televizyon her yerde hayvansalların sağlıklı olduğu ve alınması gerektiği öğretiliyor.
- Canan Karatay'ın "tahıl beyinli" ifadesi gibi hakaretler, veganlara karşı olumsuz algıları artırdı.
- 07:19Veganofobinin Yaygınlaşması
- Canan Karatay'ın röportajları sayesinde vegan kelimesi kamuya mal oldu.
- Karatay'ın açıklamaları ciddi bir kamuoyu yarattı ve vegan kelimesini duyma ihtimali düşük olan insanlar da bu konuyu öğrendi.
- Bu durum, veganlara ulaşmayı hedefleyen içerik üreticilerinin bile ulaşamayacağı miktarda kalabalık insanlara fikirlerin ulaşmasını sağladı.
- 08:34Veganofobinin Derinlemesine İncelenmesi
- Veganofobinin sadece et yememekle sınırlı olmadığını, daha korkunç bir senaryo olan insanların her yıl yeme amacıyla seksen milyarın üzerinde hayvanı öldürmesi olduğunu vurguluyor.
- Hayvan yeme endüstrisinin arkasında iklim krizi ve adaletsizlik ipuçları olduğunu belirtiyor.
- Hudson'ın 2017'de Psychology Today'de yayınlanan çalışmasında, en çok nefret edilen grup veganlar olarak belirlenmiş.
- 11:12Veganlık ve Toplumsal Görüşler
- BBC Future'da yayınlanan bir e-mail'de veganların tek tek öldürülmesi gerektiği belirtilmiş ve bu nedenle bir dergi çalışanı işinden çıkarılmış.
- Büyük vegan lobisi, et yemeğinin Tanrı'nın verdiği bir hak olarak yaygınlaştırılması gerektiğini iddia ediyor.
- Bu iddia milyarlarca dolarlık bir endüstriyi temsil ediyor ve veganlar, et yemeğinin Tanrı'nın verdiği bir hak olduğunu savunarak diğer tarafa karşı güç kazanmaya çalışıyorlar.
- 12:24Tanrı ve Ahlak Tartışması
- Herkesin kafasında farklı bir tanrı var ve bu tanrılar kişisel inançlara göre şekilleniyor.
- İlahi dinlerin evrensel ve zamansız olduğu iddia edilse de, indiği coğrafya ve zamanlar göz önünde bulundurulmalı.
- Günümüzde hayvanlara zarar vermeden yemek ve diğer ihtiyaçları karşılamak mümkün, bu da veganlık tercihini kolaylaştırıyor.
- 14:44Bilişsel Uyumsuzluk ve Veganlık
- Bilişsel uyumsuzluk, iki çelişen fikrin insan zihninde birbirini yenemeyeceği durumda, diğerini manipüle edip rasyonalizasyona tabi tutması durumudur.
- Bir kişi çocuğunu seven biri olarak pirzola yerken, o pirzolanın gerçek anlamda tırnak içinde olmayan bir kuzu olduğunu ihmal edemez.
- İnsanlar, veganlık konusunda zihinsel çelişkilerle karşılaşınca, "ben yesem de bir kişiyle dünyayı mı kurtaracağız?" gibi rasyonalizasyonlar geliştiriyorlar.
- 16:43Hayvanseverlik ve Bilişsel Çelişki
- Hayvan işkencelerini ve mezbahaların halini gösteren videolar vegan nefretini ve korkusunu artırıyor.
- Hayvanseverlik günümüzde bilişsel çelişkinin en büyük örneği olarak görülüyor.
- Herkes kendisini hayvansever olarak tanımlarken, genellikle kedi ve köpek gibi evcil hayvanları sever, kuzu pirzolası gibi et ürünleri de tüketir.
- 17:44Hayvanseverlikteki Rasyonalizasyonlar
- Hayvanseverler genellikle "adam kesmese biz bunu nasıl yiyeceğiz?" veya "ben proteini almam lazım" gibi rasyonalizasyonlar kullanır.
- "Zaten ölüyor, ben bırakırsam hiçbir şey değişmeyecek" veya "biz bu hayvanları yemezsek bunlar çoğalacak" gibi düşünceler yaygın.
- Bazı insanlar hayvanları besleyip yaşatıp sonra yiyerek iyilik yaptığını düşünür, çünkü onları bırakırsa doğada açlıktan öleceklerini düşünürler.
- 18:53Hayvanların Doğada Yaşamı
- Manisa'da bir inek kaçmış ve beş senede yüz bine ulaşan bir koloni kurmuş, bu da hayvanların doğada kendi başına hayatlarını sürdürebileceğini gösteriyor.
- Hiçbir tür neslini sonsuza kadar sürdürmek zorunda değil, nesli tükenebilir.
- Pandalar örneğinde, nesli tükenmek üzereyken insanlar onları korumasıyla, çiftleştirmesiyle ve beslemesiyle ayakta kalmışlar.
- 19:36Pandalar ve Hayvan Hakları
- Pandalar dört dörtlük bir etçildirler ancak şu anda beslenme yüzdesinin %99'u bambu.
- Pandalar nesli tükenmek üzereydi çünkü yedikleri hayvanların nesli tükenmişti, ancak insanlar onu el yordamıyla çoğalttı ve bugün koruma altında değiller bile.
- İnsanlar pandalara sahip çıkarak hayvansever olduğunu gösterirken, aslında pandalara eziyet eden insanlar bu sempatiyle kendilerini rasyonalize ederler.
- 21:14Hayvan Hakları ve İkiyüzlülük
- Bir adam civcivleri ezdi diye para cezasına çarptırılmışken, her gün milyonlarca erkek civciv çöpe atılıyor ve sucuklu yumurta yiyebiliyoruz.
- Norveç'te karşıdan karşıya geçen ördekler viral olurken, ekmeğe sürülen ördek yavrularının hunharca makinelere atılmasıyla elde edilen ürünlerden bahsedilmez.
- Bu ikiyüzlülük Türklükle, Belçikalılıkla, İsveçlikle ilgisi yok, insanın evrimsel hazırlayan modeli var.
- 22:42Veganlık ve Hayvan Hakları
- Eğer herkes vegan olursa yüz milyon kişi işsiz kalacağı gibi rasyonalizasyonlar kullanılır.
- Hayvanların işkenceyle, tecavüzle hamile kalması ve çocuklarının elinden alınması gibi sorunlar ele alınmaz.
- Hayvanların travmalarını gösteren videoları seyretmeye dayanamayanlar, bunu veganlara atarlar ve çiftliğe gidip bir şey yapmazlar.
- 24:19Veganlık ve Satışlar
- Bir ürünün üzerinde "vegan" yazması satışlarının yüzde yetmiş azalmasına yol açmış.
- Vegan olmak zorunlu değil, patlıcan veya domates almak için vegan olmak gerekmez.
- Veganlık, sebze, meyve, tahıl ve baklagil yiyen, hayvansal ürünleri hayatından çıkarmış kişidir.
- 26:09Veganlığa Karşı İddialar
- Evrimsel süreçte hayvan yiyerek evrimleştiğimiz iddiası, günümüzde hayvan yemek bize zarar verdiği gerçeğini görmezden gelmektedir.
- İnsan gerçekten etçil olsaydı, kalp krizi, inme, yüksek kolesterol, damar tıkanıklığı gibi hastalıklar dünyada bir numaralı ölüm sebebi olmazdı.
- İnsan hepçillik bir alışkanlık tanımıdır ve hepçil yaşamak insana zarar verir.
- 27:57Lezzet ve Hayvan Endüstrisi
- Hayvan endüstrisinin çok fazla tecrübesi vardır ve bir şeyi lezzetli yapmanın en iyi yollarını bilmektedir.
- Süt ve süt ürünleri on üç bin yıldır bizimle olup, bu uzun yıllık tecrübe ürünü olan peynirleri yiyoruz.
- Bol tuzlu ve bol yağlı yiyecekler damak tadını hoşunuza gider, ancak bugün fazla yemek ve az hareket etmekten dolayı size dezavantaj sağlar.
- 29:08Lezzetlerin Relatifliği
- Relatif testing denen testlerde insanların lezzetlerle ilgili referansları psikolojik olarak etkilenmektedir.
- Bazı testlerde pirzolanın tadının taklit edilebildiği ve tuzu ve kekiği aldıktan sonraki halinin o kadar da taklit edilmesi gereken bir şey olmadığı gösterilmiştir.
- Müzik gibi tatlar da relatiftir, örneğin aynı şarabın farklı müziklerle çalındığında farklı tatlar algılanabilir.