Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Beş N Bir K" programı formatında sunulan bu video, çeşitli konuklarla (Dr. Hakkı Uygur, Doçent Doktor Afşin Emre Kaymaz ve Prof. Dr. Tarık Oğuzlu) uluslararası siyasi gelişmeler ve sağlık konularını ele almaktadır.
- Video, Türkiye, Rusya ve İran üçlü zirvesi analiziyle başlayıp, Suriye krizi, Astana zirvesi ve tahıl koridoru anlaşması gibi konuları ele almaktadır. Ardından COVID-19 durumu, aşı hatırlatma dozları ve yeni varyantlar hakkında bilgiler verilmekte, son bölümde ise Avrupa'daki siyasi gelişmeler, Putin'in Ukrayna saldırısının etkileri ve Amerika'daki siyasi olaylar incelenmektedir.
- Programda ayrıca Çin'deki banka krizi, İtalya ve İngiltere'deki siyasi krizler, Avrupa Birliği'nin güvenlik mimarisine etkileri ve Amerika'daki Demokratların Yüksek Mahkeme protestoları gibi güncel konular da ele alınmaktadır.
- 00:05Üçlü Zirve ve Suriye Krizi
- Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, NATO liderleriyle görüşmelerden sonra 21 gün sonra İran'da Putin ve İran liderleriyle buluştu.
- Zirvenin asıl konusu Türkiye'nin Suriye'ye yapacağı operasyon olup, İran ve Rusya bu operasyona sıcak bakmadı.
- Erdoğan, PKK-YPG unsurlarının sınırda en az 30 kilometre öteye çekilmesi gerektiğini ve İdlib'deki ateşkesin ihlal edilmemesi gerektiğini vurguladı.
- 02:13Zirvenin Önemi ve Zamanlaması
- Üçlü zirve, Suriye krizinin çözümüne yönelik önemli bir zirve olmasına rağmen somut bir sonuç çıkmadı.
- Zirvenin zamanlaması önemliydi çünkü Putin'in yurtdışına çıktığı ilk ziyaretlerden biri oldu ve Biden'ın İsrail ve Suudi Arabistan ziyareti sonrasında gerçekleşti.
- Biden, İran'ın nükleer faaliyetleri ve bölgesel politikalardaki etkinliği ön plana çıkardı ve İsrail'i son seçenek de olsa askeri güç kullanabileceğini belirtti.
- 03:56Türkiye'nin Tutumu ve Beklentileri
- Türkiye'nin tutumu netti; Membij ve Tel Rıfat'a yönelik askeri operasyon kararlılığını vurguladı.
- Türkiye'deki mültecilerin güvenli, gönüllü ve onurlu bir şekilde Suriye'ye geri gönderilmesi gerektiğini belirtti.
- Erdoğan, Cenevre'deki anayasa komitesi ile ilgili hayal kırıklığını vurguladı ve komitenin toplantı yerinin bile mesele olduğunu, bunun arkasında Rusya'nın rahatsızlığını yattığını belirtti.
- 06:04Karşı Tarafların Tutumu ve Gelecek Beklentileri
- Rusya ve İran, Suriye'deki krizin artık bitmiş sayılır ve Türkiye'nin yeni bir operasyonu istikrarı bozacağını belirtti.
- Karşı tarafta terör örgütü isimleri karşı taraftan verilmedi, Türkiye'nin tezlerine zımni olarak karşı çıktılar.
- Diplomasi masası zorlu bir masa olduğu için kısa vadede ciddi bir yumuşama beklemek gerçekçi değil, ancak Türkiye'nin askeri operasyonu sonrası Tahran ve Moskova'nın tepkisi belli olabilir.
- 08:04Zirvenin Bölgesel Etkileri
- Zirveden somut sonuç olarak Suriye üzerine özel bir şey çıkmasa da üç aktörün temel meseleleri var.
- Rusya Ukrayna'da bir savaşın içinde ve Batı tarafından yaptırımlar altında, bu savaş Türkiye içinde hem fırsatlar hem de tehditler yaratıyor.
- İran'ın nükleer faaliyetleri ve Batı ile olan ilişkileri, bölgedeki gelişmeleri etkiliyor ve İran-Türkiye-Rusya ilişkileri hem Ortadoğu hem Kafkaslar üzerinde devam edecek.
- 10:29İran-Rusya İlişkileri ve Aslan Zirvesi
- İran'ın Rusya'ya İHA ve SIHA satma aşamasında olduğu açıklandı, bu gerçekleşirse İran silahlarını çatışma bölgelerinde daha çok göreceğiz ve İran-Rusya ilişkileri daha derinleşmiş olacak.
- Aslan zirvesi Türkiye açısından en azından bir B planıydı çünkü Amerika'nın Suriye'nin geneline dair sahneden çekilmesi, yalnızca YPG alanlarıyla sınırlı tutması Türkiye'nin alternatif etmesini sağladı.
- Aslan zirvesi ağır aksak da olsa yoluna devam edecektir, ancak somut bir sonuç çıkıp çıkmayacağını önümüzdeki dönemde göreceğiz.
- 11:49Sekiz Ejder Zirvesi Anları
- Putin, Erdoğan'ın gelmesini tam 48 saniye bekledi, bu da 2020 yılında Türkiye heyetinin Rusya'ya gittiğinde yaklaşık 2 dakika bekletilmesine cevap olarak Türk diplomasisi tarafından verildi.
- Zirvenin ilginç anlarından biri, son konuşmaların yapıldığı anda Türkiye'nin arkasında yaşanan sessiz diyalogdu; Fahrettin Altun telefonuna bir not yazıp Hakan Fidan'a gösterdi ve bu esprilerle karşılandı.
- 13:35Tahıl Koridoru Anlaşması
- Rusya Ukrayna'yı işgal ettikten sonra tahıl ihracatını yasakladı, bu nedenle Türkiye tahıl koridoru oluşturmak istedi ve İstanbul'da çeşitli görüşmeler yapıldı.
- Erdoğan ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Guterres tahıl sevkiyatı anlaşmasını imzaladı, Rusya Haziran ayı ortalarından itibaren Karadeniz'deki deniz kuvvetlerini Ukrayna limanlarından ve Yılan Adası'ndan çekerek anlaşma için gerekli güvenceyi verebileceği mesajını verdi.
- Anlaşma, gıda koridorunu kullanan gemilerin kargolarının Türkiye tarafından oluşturulacak noktalarda Rusya'nın da katılımıyla denetlenmesini içeriyor.
- 14:53Rusya'nın Ukrayna İşgali ve Yeni Hedefleri
- Rusya'nın Ukrayna işgali devam ediyor ve Amerika Birleşik Devletleri, Rusya'nın yeni bölgelerde de adımlar atılabileceği yönünde uyarılarda bulundu.
- Amerika Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü John Kirby, Rusya lideri Vladimir Putin'in 2014'teki Kırım işgali senaryosunu tekrar yürürlüğe koymaya hazırlanıyor dedi.
- Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Rusya'nın yeni hedefleri olduğunu ve coğrafi hedeflerin artık sadece DNR ve LR ile değil, aynı zamanda Her Son bölgesi, Zap Vizo bölgesi ve bir dizi başka bölgeyle ilgili olduğunu açıkladı.
- 15:55Koronavirüs Durumu
- Sağlık Bakanı Koca, vaka artışı 40 katına çıktığını, ancak hastane yatışı sadece 3 kat arttığını belirtti.
- Son dört haftada her hafta ikiye katlayarak giden yeni vaka sayısı tespit ediliyor, 17 Temmuz'a kadar olan süreyi açıklayan verilere göre 226 binin üzerinde haftalık vaka sayısına ulaşılmış durumda.
- Vaka sayılarındaki artış hastane yüküne eşit oranda yansımadı, bu da hastaların hastalığı ayakta atlattığına dair önemli bir veriyi oluşturuyor.
- 18:20Risk Grupları ve Aşı Önerileri
- Altta yatan kronik hastalığı olan kişiler, bağışıklık sistemi sorunu olan kişiler, aktif kemoterapi, radyoterapi alan kanser hastaları, organ nakli yapılmış kişiler, kronik akciğer ve kalp hastalığı olan kişiler hala en incinebilir grupta yer alıyor.
- Özellikle 50 yaş üstündeki kişilerin, altta yatan kronik hastalıkları olan, bağışıklık sistemi sorunları olan kişilerin, kalp-akciğer hastalığı olan kişilerin veya aktif kanser tedavisi gören kişilerin hatırlatma dozlarını olmaları gerekiyor.
- Türkiye'de geliştirilmiş ve üretilmiş Türkovac aşısı da mevcut, insanlar arzu ettikleri takdirde sağlık kuruluşlarında Türkovac aşısında olabilirler.
- 20:05COVID-19 Korunma Yöntemleri
- Önemli olan hatırlatma dozlarının zamanında yapılması ve bağışıklık sistemine aşıları hatırlatmak, ayrıca virüsün yeni varyantlarına karşı ağır hastalıktan korunmak.
- Risk grubunda yer alan bireyler başta olmak üzere kalabalık, kapalı alanlarda ve havalandırılması uygun olmayan ortamlarda maske kullanımı çok önemli bir koruyucu araçtır.
- Herhangi bir zorunluluktan bağımsız, kalabalık gördüğümüz her kapalı alanda maskeleri takmamız bizi virüse karşı koruyacaktır.
- 21:07Maske Kullanımının Önemi
- Hastalığı hafif atlatabiliriz ama evde birlikte yaşadığımız veya kronik hastalıkları olan kişilere bulaştırma riski taşıyabiliriz, bu anlamda maskelerin kullanımı bu riski en aza indirecek.
- Belirti gösteren kişilerin maske kullanması, bulunan yerlere girmemesi, topluluğu yaşantıdan kaçınması ve sağlık kuruluşuna başvurarak test yaptırması önemlidir.
- Moniprovir isimli ilaç özellikle 65 yaş üstü insanlara ve altta yatan kronik hastalığı olan kişilere başlandığında erken dönemde hastalığın zatürreye ilerlemesini ve ağır hastane yatışını önlediği gösterilmiş bir ilaçtır.
- 22:22Gelecekteki Varyantlar ve Korunma
- BA4 ve BA5 varyantları dünya genelinde baskın varyant haline gelmiş, bu varyantların Omicron'un önceki alt varyantlarına göre çok daha kolay bulaştığı gösterilmiş durumda.
- Virüs ne kadar çok kişiye bulaşırsa o kadar da mutasyona uğrama olasılığı artıyor, bu nedenle bulaş zincirinin bir yerde kesilmesi gerekiyor.
- Bilim camiasında BA4 ve BA5 alt varyantlarının aşılarla veya daha önce hastalığı geçirme yoluyla kazanılmış bağışıklık sistemi yanıtından kaçma olasılığının önceki alt varyantlara göre daha yüksek olduğu düşünülüyor.
- 24:32Çin ve Avrupa'daki Gelişmeler
- Çin'de 40 banka iflas etmek üzere hesapları dondurduğunu açıkladı, ancak bu haberlerin daha sonra yalanlandığı ve bir kısmının açıldığı söylendi.
- Avrupa'da son on günde İngiltere tarihinin en yüksek hava sıcaklığını 41 dereceyi gördü, Londra'da alev alev yangınlar çıktı ve sıcaklar nedeniyle 1700'den fazla insan hayatını kaybetti.
- Portekiz'de 7-18 Temmuz arasında 165 kişinin sıcaklara bağlı olarak hayatını kaybettiği söyleniyor.
- 26:00Avrupa'daki Siyasi Krizler
- İtalya'da liderlik krizi yaşanıyor, Cumhurbaşkanı önce Başbakan'ın istifasını kabul etti, ardından da meclisi feshetti.
- İtalya Başbakanı Draghi istifasını sundu, 95 senatörün lehte ve 28'in oyuyla gerçekleşen oylamada güvenoyu alamadı.
- İngiltere'de Boris Johnson kendi partisi tarafından istenmedi ve "hastalara vista" diyerek veda etti.
- 27:40Avrupa Siyasetindeki Değişimler
- Uzun yıllardan beri Avrupa siyasetinde merkez sağ ve merkez sol partilerin ivme kaybedip, bunların yerine il liberal popülist siyasi hareketlerin güçlendiği görülüyor.
- 2015 senesinde Avrupa Birliği'nin yaşadığı göçmen krizi, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi ve Amerika Birleşik Devletleri'nde Donald Trump'ın Avrupa Birliği'ne yönelik hasmane tutumu, il liberal popülist hareketlere ivme kazandıran gelişmelerdi.
- Macron'un seçimi kazanması ve Draghi'nin İtalyan siyasetinde önemli bir konuma gelmesi, merkez partilerin tekrar güçleneceği beklentilerini kuvvetlendirdi.
- 30:28İngiltere ve İtalya'daki Siyasi Gelişmeler
- İngiltere'de Boris Johnson hükümetinin istifa etmek zorunda kalması ve İtalya'da Draghi'nin başbakanlık yapmak istemediğini söylemesi, farklı açılımlar yapmamızı gerektiren olaylar gibi görünüyor.
- Boris Johnson'ın oldukça popülist, liberal, kurumları dikkate almayan ve siyasetin uygun davranış kalıplarının dışında hareket ettiği görülüyor.
- Johnson'ın kişiliğine ve siyaset yapma tarzına yönelik ciddi itirazların ortaya çıktığı, parti içerisinden kendisine yönelen muhalefet hareketlerinin hızlandığı ve önemli sayıda partilinin bakanlar seviyesinde istifa etmesiyle Johnson hükümeti sona erdi.
- 31:19İngiltere ve İtalya'da Siyasi Gelişmeler
- Boris Johnson'ın yerine başbakan olma ihtimali olan iki kişi var: mevcut dışişleri bakanı Liz Truss ve istifa eden maliye bakanı Rishi Sunak.
- İtalya'da Draghi çok merkez bir siyasetçi ve bürokrat kişilikliydi, ancak merkez siyaset tarzı ve teknokratik yönetimi ona destek veren partilerin çıkarlarıyla uyuşmuyor.
- İtalya yapısal krizler içinde: enflasyon ve işsizlik ciddi oranda artmış durumda, enerji konusunda Rusya'ya çok bağımlı.
- 33:26İtalya'daki Hükümet Krizi
- Parlamentoda yapılan güven oylamasına Forza Italia, Kuzey Ligi ve Beş Yıldız Hareketi gibi üç parti katılmadı.
- Bu üç partinin desteğini almayan Draghi, hükümeti devam ettirmek istemedi.
- Eylül veya Ekim ayında yapılacak genel seçimlerde İtalyan Kardeşliği Partisi'nin seçimi kazanması ve başındaki kişinin başbakan olması bekleniyor.
- 35:18Avrupa Siyasetinin Geleceği
- Putin'in Ukrayna saldırısı sonrasında Avrupa siyasetinin nasıl etkilendiği inceleniyor.
- Putin, liberal uluslararası dünya düzeni ve AB güvenlik mimarisinin üzerine oturduğu temel değerlere karşı ciddi bir başkaldırı sergiledi.
- Avrupalılar jeopolitik ve realpolitik kış uykularından uyanmaya başladılar, Almanya silahlanma yapıyor ve NATO güçlendi.
- 37:13AB'nin Yeni Yaklaşımı
- AB şu ana kadar takip ettiği postmodern felsefeyi değiştirmek zorunda kalacak, çünkü günümüzün dünyası modern, real politik ve jeopolitik bir dünya.
- AB'nin kendi değerlerini koruyabilmek için dışarıdaki aktörlerle modern zeminlerde yaşaması ve real politik dilini konuşması gerekiyor.
- Savaş uzadıkça ve maliyetleri arttıkça Avrupa kamuoyunda Rusya ile barışma isteği artabilir, bu da AB içinde çatlakların ortaya çıkmasına neden olabilir.
- 39:03Avrupa Siyasetinde Rusya'ya Yönelik Değişimler
- İtalya'da yeni seçimlerde iktidara gelebilecek aşırı sağcı hareketlerin Rusya'ya karşı daha alttan alıcı ve Putin ile barışma heveslisi olduğu bilinmektedir.
- İtalya gibi önemli bir ülkenin Transatlantik dünyada bir çatlak oluşturabileceği endişesi dile getirilmektedir.
- İngiltere'de de eski Maliye Bakanı Ruj Sunar'ın seçimleri kazanması durumunda önceliği ekonomi olacak ve Boris Johnson veya Liz Trus kadar Rusya karşıtı bir politika takip etmeyebilir.
- 40:01Putin'in Avrupa Siyasetindeki Hedefleri
- Putin'in ana amacı savaşın uzaması ve bu sayede Avrupa kamuoyunun Rusya'ya karşı gösterdiği şahin tutumun erozyona uğramasıdır.
- Avrupa Birliği tarihinde hiç olmadığı kadar yaşamsal bir sıkıntı içinde, Amerika'nın güvenliğine olan katkısının ne kadar süreceği bilinmemektedir.
- Rusya ve Çin'in real politik başkaldırıları, göçmen krizi ve illiberal popülist akımlar Avrupa'nın geleceğini tehdit etmektedir.
- 41:05Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Gelişmeler
- Joe Biden'ın Corona virüse yakalanması ve Demokratların önemli isimlerinin Amerika Yüksek Mahkemesi'nin aldığı kararı protesto etmek için gösteri düzenlerken tutuklandıkları iddia edildi.
- 6 Ocak 2021'de kongrede gerçekleşen ayaklanma meselesi konuşuldu ve Trump'un eski eşinin cenazesine katıldığı sırada bu olaylar gerçekleşti.
- Araştırma komisyonunda ortaya çıkan bilgilere göre, Trump baskın sırasında çocuklarına veda eden Mike Pence'in korumaları aileleriyle vedalaşmış, Trump ise bu gelişmeleri televizyondan izlemiştir.