Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir farmakologun anlatımıyla 1950'lerde yaşanan Talidomid faciasını anlatan bilgilendirici bir belgesel formatındadır. Videoda Dr. Francis Golden Kelsey, Süreyya Tahsin Aygün (veteriner hekim) ve Şükrü Kaymak Çalan (farmakolog) gibi önemli bilim insanlarının rolleri ele alınmaktadır.
- Video, 1954'te Almanya'da geliştirilen ve 1956'da piyasaya sürülen Talidomid'in hamilelere verilmesinin ardından yaşanan trajik olayları kronolojik olarak anlatmaktadır. İlacın farelerde güvenli olduğu düşünülmesine rağmen, insan vücudunda özellikle hamilelik döneminde plasenta bariyerini aşarak bebeğe zarar vermesi sonucu on binlerce bebek vücudunda engelle doğmuştur.
- Videoda ayrıca Talidomid'in İngiltere'deki yaygın kullanımı, Türkiye'de girişinin engellenmesi, mağdurların yaşadığı acılar ve ilaç üreticisinin 50 yıl sonra özür dilemesi gibi olaylar da anlatılmaktadır. Son bölümde, Talidomid'in günümüzde kimyasıyla değiştirilerek dermatolojik hastalıklar, cilt hastalıkları, cüzzam ve kanser gibi hastalıklarda faydalı hale getirildiği bilgisi verilmekte ve ilaçların tamamen sakıncasız olmadığı vurgulanmaktadır.
- 00:21Talidomid İlacının Tarihi
- 1960'ların yetişkinleri, tıp tarihinin en korkunç olaylarından biri olan Talidomid faciasını yaşamışlardır.
- 1954'te Almanya'da geliştirilen Talidomid, ağrı kesici, uyku getirici ve mide bulantısını giderici özelliklerle hamilelerin dertlerine derman olacak şekilde halka sunulmuştur.
- İyi bir pazarlamayla Talidomid kısa sürede en çok satan ilaçların başında yer almış, üreticisi Grunenthal şirketi olağanüstü gelir elde etmiştir.
- 01:24Talidomid'in Felaketleri
- 1956 yılbaşı akşamı, Grunenthal şirketi çalışanlarından birinin bebeği kulaksız doğduktan sonra, vücudunda uzuvları eksik bebekler peş peşe doğmaya başladı.
- Uzmanlar bu anormal durumun sebebini tespit etti: Talidomid ilacı anne karnındaki bebeklere telafisi olmayan zararlar veriyordu.
- 1961 yılında bu anormalliklerin ilaçtan kaynaklandığı düşünülerek Talidomid piyasadan kaldırıldı, ancak kırk'tan fazla ülkeye dağıtılmıştı.
- 03:06Talidomid'in Etkileri ve Sonuçları
- Talidomid'in piyasadan kaldırılmasından sonra birkaç yıl boyunca toplanmaya çalışıldı, ancak birçok yerde kullanılmıştır.
- Kayıtlara göre on binlerce bebek vücudunda engelle doğdu, bu bebekler şu an 60'lı yaşlarda olup hayatları değişmiştir.
- Bir farmakolog, her ilacı gönül rahatlığıyla kullanmamamız gerektiğini, ağrı kesiciler gibi gelişigüzel kullanılan ilaçların bambaşka problemleri beraberinde getirebileceğini vurgulamaktadır.
- 05:05Talidomid'in Piyasa Yükselişi
- 20. yüzyıl ortalarında Distaval ve Softnon isimleriyle 300 milyon tablet Talidomid satılmış, özellikle kusmayı, bulantıyı engelleyici ve uyku verici etkileriyle ön plana çıkmıştır.
- Talidomid çok güvenilir olduğu için bu kadar fazla satılmış, ancak güvenilir görünmesine rağmen kullanırken yarar zarar hesabı yapılmalıdır.
- Talidomid piyasaya sürülmeden önce fareler üzerinde yapılan testlerde, ne kadar yüksek dozu verilirse verilsin fareleri öldürmemekteydi, bu da ilacın son derece güvenli olduğu algısını oluşturdu.
- 06:39Talidomid'in Geliştirilmesindeki Sorunlar
- İlacın piyasaya sunulmadan önce hamilelerin kullanımı için yeterli veri toplanmamış, fare yapısıyla insan yapısı birbirinden çok farklıdır.
- Talidomid'in geliştirilmesinde Nazi suçlusu olan kimyager Otto Ambros'un çalıştığı, ancak Grunenthal şirketi onun çalışanı olmadığını iddia etmektedir.
- Talidomid'in büyük bir facia olarak tarihe kazınmasındaki bir başka etken, ilacın hastalara reçetesiz olarak verilebilmesiydi.
- 08:30Talidomid'in Hamilelik Üzerindeki Etkileri
- O dönemde ilaçların plasenta bariyerini aşıp rahimdeki yavruya ulaşabileceğine inanılmıyordu, bu bilinci henüz oluşmamıştı.
- Talidomid yağda eriyen ve kolayca plasentayı bariyerini geçen bir ilaç olduğu için bebeğe ulaşma ihtimali çok fazlaydı.
- Talidomid hakkında zamanla öğrenilen şaşırtıcı gerçek, hamilelerin ilacı kullandığı güne göre bebeğe verdiği zararın değişkenlik göstermesiydi.
- 11:09Amerika'daki Talidomid Deneyimi
- FDA (Amerika Gıda ve İlaç Dairesi) Talidomid'in Amerika'ya girişini engellemiş, binlerce hamile kadının bu ilacı kullanmasına mani olunmuştu.
- Amerikalı Dr. Francis Golden Kelsey ve ekibi, Talidomid'in güvenli olmadığını tespit ederek onay vermeyi reddetmişlerdir.
- Amerika'da klinik araştırma yapmak amacıyla belli sayıda numune hekimlere verilmiş, bu nedenle 17 çocuk Talidomid yüzünden yaşamını yitirmiştir.
- 12:44Talidomid'in Dersleri
- 1950'li yıllarda ilaç denetimleri ve kontrolü çok bilinen bir durum değildi, gebelerdeki kullanımlar da çok denetlenmeyen bir konuydu.
- Talidomid bunlar için bir farkındalık yaratmıştır, verileri göz ardı etmenin ve bilime kulak vermemenin getirdiği sorunlarla yüzleşmek zorunda kalmışlardır.
- O zamanki denetimlerin çok yeterli olmadığı için Talidomid çok kişi tarafından kontrolsüz bir şekilde kullanılmış bir ilaçtır.
- 14:03Talidomid Olayının Türkiye'deki Durumu
- Talidomid satışının en çok olduğu ikinci ülke İngiltere'de 349 vaka tespit edildi.
- Türkiye'ye o yıllarda talidomid hiç girmedi çünkü girişi engellendi, bu sayede Talidomid kaynaklı hiçbir vaka yaşanmadı.
- Türkiye'de Talidomid'in kullanılmasının engellenmesinde Veteriner Hekim Süreyya Tahsin Aygün ve Farmakolog Prof. Şükrü Kaymak Çalan'ın uyarıları etkili oldu.
- 15:23Talidomid Olayının Sonrası
- İlaç üreticisi firma 50 yıl sonra mağdurlarından özür diledi ve o zamana kadar davaları reddetti.
- Greenental şirketi, Talidomid yüzünden açılan davalar sonucunda 110 milyon Alman Markı tazminat ödemeye mahkum edildi.
- Talidomid mağdurları acılarıyla yaşamayı öğrenip hayatlarına devam ettiler, bazıları radyocu, bazıları müzisyen oldu.
- 17:03Talidomid'in Günümüzdeki Kullanımı
- 1961'de toplanıp kullanılmadığı düşünülen Talidomid günümüzde hala kullanılıyor, Türkiye'de de bulunuyor.
- Uzmanlar Talidomid'in bu kadar tehlikeli olmaması gerektiğini fark edip ilaçın kimyasıyla oynayarak faydalı hale getirdiler.
- Talidomid günümüzde cüzzam, cilt hastalıkları, AIDS ile ilgili bazı hastalıklarda ve bazı kanserlerde kullanılıyor.
- 19:07İlaç Kullanımında Risk
- İnsanlar Talidomid olayının tekrar yaşanması endişesiyle rahatsız oluyor.
- Tıpta risk her zaman ve her yerde var, önemli olan riski en aza indirmek.
- Bilim hatalardan ders çıkarıyor ve yaşanan olumsuz olayların tekrarlanmaması için çaba gösteriyor.