Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Tarım Kuşağı" adlı televizyon programında, Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi öğretim üyesi ve Konya Bölgesi Veteriner Hekimliği Odası Başkanı Profesör Dr. Aşkın Yaşar ile Faruk Kürtçü adlı bir veteriner hekim, şap hastalığı hakkında kapsamlı bilgiler paylaşmaktadır.
- Program, şap hastalığının ne olduğu, belirtileri, yayılış mekanizması ve önleme yöntemleri üzerine odaklanmaktadır. Özellikle Nepal 84 adlı yeni bir şap ırkı ile karşı karşıya olan çiftçilerin aşılama kampanyaları, biyogüvenlik tedbirleri ve karantina önlemleri detaylı olarak ele alınmaktadır. Video, hastalığın ekonomik etkileri, aşı uygulaması ve hayvan sahiplerinin bu süreçte nasıl yardımcı olabileceği konularını da kapsamaktadır.
- Programda ayrıca, Türkiye'de daha önce uygulanan aşıların Nepal 84'e karşı yeterli olmadığı, yasal zorunluluk gereği 4 Ocak, 4 Ekim, 8 Mart gibi tarihlerde aşılama yapılması gerektiği ve Konya bölgesinde 4 Ocak'tan itibaren yapılacak rapel aşı kampanyası hakkında bilgiler verilmektedir.
- 00:22Konuk Tanıtımı ve Konya'nın Hayvancılık Durumu
- Programın konuğu Profesör Dr. Aşkın Yaşar, Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Veteriner Hekimliği Tarih ve Deontoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi ve Konya Bölgesi Veteriner Hekimliği Odası Başkanıdır.
- Konya, Türkiye'nin büyükbaş yetiştiriciliğinde en büyük hayvan potansiyeline sahip şehri, koyun ve kanat yetiştiriciliğinde ikinci sırada, arıcılıkta ilk beşte yer alan bir şehirdir.
- Konya, Türk hayvancılığının kalbi merkezi durumunda olup, yetiştiriciler, veteriner hekimler, laboratuvarlar, devlet kurumları ve araştırma enstitüleri hayvancılığa önemli katkılar sağlamaktadır.
- 03:36Şap Hastalığı Hakkında Genel Bilgiler
- Şap hastalığı, hayvansal ürün ticaretini ve hayvan naklini ciddi anlamda etkileyen, ülke ekonomilerini olumsuz yönde etkileyebilen, hayvanlar arasında hızlı yayılım gösteren ve ekonomik kayıplara neden olan bir hastalık olarak değerlendirilir.
- Hastalığın en önemli özelliği sekiz farklı serotipin altında elli farklı alt tipinin bulunması ve bu tipler arasında bağışıklık sisteminde çapraz bağışıklığı sağlayacak mekanizmaların güçlü olmamasıdır.
- Türkiye'de şu anda dört farklı serotip yaygın olarak görülürken, özellikle O7A15 ani pal tipi son zamanlarda tüm çiftçilerin büyük ekonomik kayıplara uğradığı bir hastalık olarak karşımıza çıkmaktadır.
- 05:09Şap Hastalığının Yayılımı ve Aşı Üretimi
- Nepal 84 tipi, 27 Eylül'den itibaren Van ilimizden Türkiye'ye giriş yapmış ve ülke genelinde birçok ilde mihrak noktaları belirlenmiştir.
- Şap hastalığı, virüs gibi çok fazla yapı değişikliğine uğrayarak ilk defa giren serotipin o bölgede tanımlanmadığı için yeni bir hastalık gibi etki yapmaktadır.
- Son beş-altı yılda Bakanlığın Şap Enstitüsü'nün büyük ilerleme kaydetmesiyle, Van'da görülmesinden hemen yirmi gün sonra Nepal 84 tipine uygun ikili bir aşı üretimine geçilmiş ve Avrupa Birliği'nin de enstitüden beş milyon doz aşı istemesi büyük başarının göstergesidir.
- 06:59Şap Hastalığının İnsanlara Bulaşması ve Belirtileri
- Şap hastalığı, sporadik tek tük olarak insana bulaşma (zoonoz) özelliğine sahiptir, ancak pratikte yaygın olarak görülmemektedir.
- İnsanlara bulaştığında parmak uçlarında veziküller (su keseleri) ve dilde aflar şeklinde belirtiler görülür.
- Şap hastalığının kesin teşhisi için klinik veya laboratuvar teşhis yöntemleri kullanılır; klinik belirtiler arasında dilde vezikül patlaması, kızarıklık, yangı, ödem, yüksek ateş (41-43 derece) ve mukoza göz kapaklarının iç kısmında kızarıklık bulunur.
- 09:07Şap Hastalığının Gelişimi ve Yayılımı
- Dildeki veziküller ilk iki-üç gün içerisinde sulanır ve büyür, daha sonra üçüncü-dördüncü günden sonra patlama ve kenarlardan ayrılmalar başlar.
- Üçüncü-dördüncü güne gelindiğinde dilde fibroz doku oluşur, dil epitel bölümlerinde dökülmeler görülür ve sindirim sistemine doğru ilerler.
- Hastalık ağızdan başlayarak ayaklara kadar iner, çift tırnakları ve tırnak aralarında şişlikler ve patlamalar oluşur, yürüyüşte bozulmalar ve tırnak düşmelerine neden olur; ayrıca memelerde ve derideki döküntüler de hastalığın yayılmasında önemli etkenlerdir.
- 10:32Nepal Virüsü ve Şap Hastalığı
- Nepal virüsü, hayvanların ateşinin yükselmesi, durgunluk ve depresyon belirtileriyle karşı karşıya kalması gibi sorunlara neden olur.
- Özellikle sekiz-dokuz aylık buzağılarda kalp kasının bozulması (miyokardite) sonucu taşikardi (kalbin aşırı çalışması) ve ölüm durumları görülür.
- Yetişkin hayvanlarda ölüm oranı %1'ler olarak kabul edilirken, genç hayvanlarda %20'ye kadar ölüm oranıyla karşılaşılabilir.
- 11:24Nepal Virüsünün Türkiye'ye Girişi ve Salgın
- Nepal virüsü, Türkiye'de daha önce tespit edilmemiş, ülke dışından gelen bir virüs çeşididir.
- Yabancı bir düşman hastalık olarak karşımıza çıkınca ülkede şapla ilgili salgın ortaya çıkmıştır.
- Hastalık belirtileri ortaya çıktıktan sonra mihrak noktaları belirlenir ve gerekli karantina tedbirleri alınır.
- 12:44Karantina Tedbirleri ve Aşılama
- Karantina tedbirleri kapsamında hayvan pazarları kapatılır ve hayvan nakilleri durdurulur.
- Hastalığın yayılmasında %95 oranında fiziki temas ve hayvan hareketi etkili olmaktadır.
- Aşı, hastalıktan koruma açısından olmazsa olmaz bir tedbirdir ve yaygın olarak seyredilen ülkelerde en önemli koruyucu tedbir olarak karşımıza çıkar.
- 13:14Konya'daki Aşılama Çalışmaları
- Hastalık mihrak noktalarında ve çevresinde aşılama tedbirleri alınmıştır.
- Yaklaşık bir ay gibi kısa bir sürede aşı üretildikten sonra mihrak noktası ve 20 kilometrelik çap etrafında aşılamalar başlatılmıştır.
- Konya'da 350 binin üzerinde aşılama programı uygulanmış ve 34 farklı mihrak noktası belirlenmiştir.
- 14:06Şap Hastalığından Korunma Yöntemleri
- Hastalık belirtileri görüldüğünde veya şüphelendiğinde sorumlu veteriner hekime veya ilgili işletmeye yönelik hizmet veren veteriner hekimle irtibata geçilmelidir.
- Nepal 84 yeni girdiği için başlangıçta ilk aşılamada %50 bağışıklık sağlar, ancak bu bağışıklık bir ay içerisinde düşer.
- Bir ay sonra mutlaka hastalığın rapel aşısının yapılması gerekir, aksi takdirde %90-95'i %100'e yakın bir bağışıklık sağlanamaz.
- 15:17Resmi Aşı Kampanyası
- 4 Ocak'tan itibaren resmi bakanlığın ücretsiz aşı kampanyası başlamıştır.
- Aşı yaptırılmamış olan hayvanlar için ilk aşılamalar yapılacak ve bir ay sonra rapelleri yapılacak.
- Hastalığın çıktığı noktalarda aşılanan hayvanların da bir aylık süreyi geçirdikten sonra rapelleri aşı kapsamı çerçevesinde uygulanacaktır.
- 15:56Biyogüvenlik Tedbirleri
- Hastalığın bulaşmaması için işletmelerde biyogüvenlik tedbirleri üst düzeyde sağlanmalıdır.
- İşletmeye dışarıdan giriş çıkışlara izin vermemek, dezenfeksiyon ve hijyen tedbirleri almak gerekir.
- Araçların dezenfekte edilmesi, içeriye gireceklerin hijyenik kıyafetler kullanması ve tıbbi atık poşetlerinde tutulması önemlidir.
- 17:54Hayvan Hareketliliği ve Riskler
- Bulaşmada insan hareketliliği ve hayvanların temasları önemli etkenlerdir.
- Besicilerin "kurban bayramı yaklaşıyor, hayvanları satacağım, aşılatmaya gerek yok" gibi düşünceleri risk oluşturabilir.
- Kontrolsüz ve izinsiz hayvan getirmeleri, özellikle doğudan batıya doğru hareketlerde en büyük risklerden biridir.
- 20:04Ekonomik Kayıplar
- Her yıl iki dönem kampanyalı aşı uygulaması yapılır ve yılda iki dönem ikişer aylık periyotlar halinde altı ay yayacak şekilde aşılama kampanyaları yürütülür.
- Nepal 84 virüsü, hiç aşılanmamış olsaydı hayvanlar için ölüm ve ekonomik kayıplar çok daha yükseğe çıkacaktı.
- Bu hastalıkta sütte %15, et kaybında %10'luk bir değer kaybına uğranır ve yıllık normal bir genel tabloda süt kaybına bağlı olarak 8 milyon dolar yıllık ekonomik kayıp vardır.
- 20:57Şap Hastalığı ve Aşı Önemi
- Şap hastalığı, et verim düzeyinin düşüşüne bağlı olarak yaklaşık seksenbir milyon dolar ekonomik kayba neden olmuştur.
- Şap, adı şap olsa da farklı bir suçu olduğu için hastalık etkisine yakın bir etki yapmaktadır.
- Aşılanmanın olumlu etkisi vardır; aşı olmasaydı daha büyük kayıplar yaşanacaktı, ancak aşı hastalığı hafif atlatmamızı sağlar.
- 21:37Yeni Aşı ve Uygulama Zorunluluğu
- Yeni tipe uygun aşıyı kesinlikle yaptırmamız gerekmektedir.
- Hükümet veteriner hekimleri, 5996 sayılı kanun çerçevesinde iki aylık görev icra ederek hayvan sahiplerini aşılatmak zorundadır.
- Veteriner hekim aşılatmıyorsa, işletmeye 7323 lira ceza yazılabilir.
- 22:45Ölen Hayvanların İmha Yöntemleri
- Hastalıktan ölen hayvanların bulaşıcı hayvan hastalıkları yönetmeliği çerçevesinde çukur kazılarak kireçlenmesi ve gömülmesi gerekir.
- Yırtıcı hayvanların çukuru eş hayvanın etine ulaşmayacağı şekilde gömülmesi önemlidir.
- Yırtıcı hayvanlar etleri parçalayarak ve üzerine bulaşarak hastalığın yayılmasını sağlayabilir.
- 24:04Virüsün Yaşam Süresi ve Karantina Tedbirleri
- Virüs yapıda 14 gün, toprak yüzeyinde 3 gün, sonbahar dönemlerinde 28 güne kadar yaşayabilir.
- Sığır derisi ve kıllarında 4-7 hafta yaşayabilmektedir.
- Bölgede enfeksiyon varsa, hayvan sahiplerinin en az 21 gün karantina tedbirlerinin uygulanması gerekmektedir.
- 25:01Hayvan Tedavisinde Yetki ve Sorumluluklar
- 5199 Hayvanları Koruma Kanunu gereği hayvanlar üzerine tıbbi uygulama yetkisi sadece veteriner hekimler ve veteriner hekim üzerinde hayvan yardımcı sağlık personeline aittir.
- Hayvan sahiplerinin enjeksiyon yapmaları veya aşıyı temin etmeleri suçtur.
- Aşı yapacak kişilerin listeleri bakanlığa verilir ve kampanya dahilinde belirli bölgelerde çalışacak kişiler belirlenir.
- 26:36Hayvan Tedavisinde Doğru Yaklaşım
- Gelişigüzel ilaç kullanmak, hayvanın durumunun daha da kötüye gitmesine neden olabilir.
- Hipokrat'ın "primum non nocere" (en azından bilmiyorsan dokunmam) prensibi uygulanmalıdır.
- Hayvan sahiplerinin veteriner hekimine danışarak ekonomik kaybını minimum düzeye indirmesi en sağlıklı yoludur.
- 27:51Şap Hastalığında Tedavi Yöntemleri
- Tedavide antiseptik uygulaması, korseleri içerisinde veteriner hekim immün sistemi güçlendirici ilaç takviyeleri yapabilir.
- Vitamin takviyeleri önerilir ve uygulanır, ağrı kesici ve ateş durumuna göre tercih edilen ilaçlar kullanılır.
- Viral enfeksiyonlarda antibiyotik kullanılmaz, ancak ağızda aftar ve veziküller dağıldığında bakteriyel enfeksiyon belirtileri varsa hekim karar verir.
- 29:42Konya Bölgesindeki Şap Hastalığı Durumu
- Nepal 84 ırkıyla ilgili yeni aşı üretildi ve ilk aşılamalar yapıldı.
- Konya bölgesinde 700-680 bin küsur hayvan aşılanacak, 350 bin civarında mihrap noktası ve karantina tedbirleri içerisinde hayvanlar aşılandı.
- 4 Ocak'tan itibaren Konya Veteriner Hekimler Odası üyesi veteriner hekimler tarafından kampanyalı aşı sürecinde hem aşılanmamış hayvanlara ilk aşı uygulaması hem de Nipa 84 ve uygun tetra aşı ile aşılanmış hayvanlara rapel uygulaması yapılacak.
- 30:32Aşı Kampanyası İçin Destek Çağrısı
- Yetiştiricilerin veteriner hekimlere yardımcı olması ve aşı kampanyasında bulunmaları gerekiyor.
- Muhtarlar, 5996 çerçevesinde yasal sorumluluklarını yerine getirerek duyurularda bulunmalı ve veteriner hekimlere işletmelere ulaşmaları konusunda yardımcı olmalılar.
- Bu durum bir seferberlik gibi değerlendirilmeli, çiftçi, çoban, veteriner, teknisyen ve ilaççı birlikte bu mücadeleyi desteklemeli.
- 31:42Hastalık Yayılımının Önlenmesi
- Viral enfeksiyonlarda olduğu gibi, bu hastalıkta da birbirimize bulaştırmamaya çalışmalıyız.
- Hayvanlara temas ettikten sonra hemen dezenfeksiyon yapmak ve taşıyıcı bir faktör olabileceğimizi düşünmek gerekiyor.
- Nakil %95 oranında hayvan temasları bu hastalıkta önemli olduğu için, Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı tek başına bunu engellemesi mümkün değil.
- 32:20Hayvan Nakilleri ve Diğer Hayvanlar
- Gece nakilleri konusunda İçişleri Bakanlığı ile koordineli çalışarak jandarma ve polis teşkilatının hayvan nakilleri konusunda sevk izni sormaları gerekiyor.
- Çift tırnaklı hayvanlar (koyun, keçi), manda, zürafa ve geviş getirenler içerisinde bu hastalığı taşıyan hayvanlar var.
- Sığırlar aşılanırken koyun ve keçi de bu kapsamı alınarak ciddi bir taşıyıcı faktör olduğu düşünülerek aşı kampanyası alınması faydalı olacak.
- 33:50Dezenfektan ve Antiseptik Kullanımı
- Dezenfektan ve antiseptikler pahalı değil, kolay tedbirler alınabilir.
- Giriş ve çıkışlarda dezenfektan çukurları veya sünger konmuş metal sistemler kuru yaptırılabilir ve içerisinde antiseptik solüsyon konulabilir.
- Ağız ve memeler için %2-3'lük çözeltili, ayaklar için %3-5'lik çözeltiler hazırlanarak dezenfektan olarak kullanılabilir.
- 37:00Aşı Sonrası Durum ve Et Yenimi
- Şap aşısı yapıldıktan 14 günden sonra hastalığın antikor oluşturma düzeyi maksimuma doğru çıkıyor ve %50-60 oranda bağışık sağlıyor.
- Bir aylık süreç tamamlandıktan sonra rapel uygulaması yaptırılarak bağışıklık %95'e doğru taşınabilir.
- Şap hastalığına yakalanan hayvanın eti yenilebilir ancak iyi pişirilmesi gerekiyor çünkü 60 derecenin üzerinde ısıya duyarlı bir viral enfeksiyon.
- 38:54Şap Aşısı Fobisi
- Şap aşısının maliyeti hayvan sahibine 2 lira uygulama ücreti.
- Aşıyı yaptırmadığında ekonomik kayıp sadece süt ve ete bağlı olup, %10 ile %20 arasında değişiyor.
- Hem ülke ekonomisi açısından hem de hastalığın hızlı yayılma ve diğer işletmeleri etkilemesi nedeniyle hayvan sahiplerinin bu konuda daha hassas davranması gerekiyor.
- 39:42Şap Hastalığı ve Aşı Önemi
- Çiftçiler daha önceki şap aşılarını yaptırmış ve hastalık görmemiş olsa da, yeni bir hastalık serotipiyle karşı karşıya oldukları için aşı yaptırmaları gerekiyor.
- Nepal 84 yeni bir hastalık olarak görülmeli ve daha önce yapılan aşılar bu yeni serotiplere yönelik değil, bu nedenle tedbir alınması gerekiyor.
- Ulusal eylem planı gereği, işletmeler 4 Ocak, 4 Ekim, 8 Nisan veya 8 Mart'a kadar olan dönemde mutlaka aşılatmak zorunda.
- 42:19Konya Hayvancılık Sektörünün Durumu
- Konya hayvancılık konusunda ileri bir şehir olup, üreticiler bu alanda kilit noktada yer alıyorlar.
- Konya hayvancılık üretimi sayısal değer verimleri arasında üst düzeyde fakat markalaşma konusunda geride kalmış durumda.
- Pazar oluşturma ve uluslararası ticaretten yararlanma düzeyi düşük olduğu için üreticilere daha örgütsel çalışmak ve bu konularda yardımcı olmak gerekiyor.