Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Dicle Üniversitesi Sağlık Politikaları Direktörü Büşrabuskar Taca'nın Prof. Dr. Osman Hayra'yı davet ettiği akademik bir sunum formatındadır. Prof. Dr. Osman Hayra, Marmara Üniversitesi ve Yeditepe Üniversitesi'nde görev yapmış, şu anda Medipol Üniversitesi'nde öğretim üyesi olan bir halk sağlığı uzmanıdır.
- Sunum, sağlık politikalarının küresel düzeyde ele alınması, sağlık sistemlerinin beş temel özelliği, 152 ülkenin sağlık sistemlerinin incelenmesi ve Türkiye'nin sağlık durumu üzerine odaklanmaktadır. Video, sağlık sistemlerinin finansman modelleri, Dünya Sağlık Örgütü'nün değerlendirme şeması ve tıbbi hataların azaltılması için kanıta dayalı tıp uygulamalarının önemi gibi konuları içermektedir.
- Sunumda ayrıca, sağlık hizmetlerinin %60'ında başarılı, %30'unda olsa da olur olmasa da olur, %10'unda ise zarar verdiğini belirten istatistiksel bilgiler paylaşılmakta ve Türkiye'nin doğumda beklenen yaşam süresi, bebek ölüm hızı ve anne ölüm oranı gibi üç temel gösterge üzerinden sağlık durumu değerlendirilmektedir. Amerika'nın kapitalizme dayalı sağlık sistemi ile Türkiye'nin sağlık politikaları arasındaki karşılaştırmalar da sunumun bir parçasıdır.
- 02:50Sunumun Tanıtımı
- Sunum, sağlık politikalarının küresel düzeyde ele alınması ve Türkiye'deki mevcut duruma ayrıntılı olarak girilmesi amacıyla hazırlanmıştır.
- Sunumun hedefleri; günümüzün sorunları ve geleceğin sağlık sistemleri, sağlık politikalarının ne olduğu, farklı kılan özellikleri ve Türkiye'deki durumudur.
- 03:33Günümüz Sağlık Hizmetlerinin Özellikleri
- Günümüz sağlık hizmetlerinin ilk özelliği uzmanlaşmış ve parçalı bir yapıya sahip olmasıdır; hem meslekler arasında hem de uzmanlıklar arasında parçalılık vardır.
- İkinci özellik, mesleklerin özerkliği gelişmiş olmasıdır; mesleklerin yetki alanları nettir ancak bu işbirliği açısından engelleyici olabilir.
- Üçüncü özellik, hastane odaklı, doktor odaklı ve hastalık odaklı olmasıdır; Türkiye'de üç uzmanlık dışında hepsi hastalık odaklıdır.
- 08:52Sağlık Hizmetlerinin Sorunları
- Dördüncü özellik, sağlık hizmetlerinin hataları ve iyatrojeni açıklığıdır; tıbbi hatalar nedeniyle pek çok insan hayatını kaybeder veya sağlıklı insanlar hastalanır.
- Beşinci özellik, pahalı ve gecikmeli bir sağlık sistemi olmasıdır; sağlık harcamaları giderek artmakta ve insanlar sağlık hizmetini istedikleri anda alamamaktadır.
- Sağlık hizmetlerinde "altmış-otuz-on" dağılımı vardır: yüzde altmışında sağlık sistemleri başarılı, yüzde otuzunda olsa da olur olmasa da olur, yüzde onunda ise zarar verir.
- 13:37Gelecekteki Sağlık Sistemleri
- Önümüzdeki dönemde ne tür sağlık sistemleri ve hizmetler oluşacağı konusunda yapılmış bir çalışma bulunmaktadır.
- 13:56Sağlık Sistemlerini Şekillendirecek Beş Eğilim
- 152 ülkenin sağlık sistemlerinin incelemesine dayanan bir araştırma sonucunda önümüzdeki dönemin sağlık hizmetlerini şekillendirecek beş eğilim belirlenmiştir.
- Genomik devrimler, genetik, teknoloji, doku mühendisliği ve biyo-mühendislik alanlarında akıl almaz hızla gelişen bilgiler sayesinde tıp bilgilerinin yarılanma ömrü 2,5-3 yıla kadar inmiş durumdadır.
- Dijital teknolojiler sayesinde uzaktan sağlık hizmetleri verilebilmekte, sanal vizitler ve robotik cerrahi gibi yeni hizmet modelleri ortaya çıkmaktadır.
- 15:34Yeni Hizmet Modelleri
- TL tıp hizmetleri, bazı kesimlerde yaygın olan ancak dünyanın pek çok yerinde yıllardır yaygın kullanılan bir uygulamadır.
- Amerika Birleşik Devletleri'nde radyoloji hizmetleri, daha ucuz olduğu için Hindistan'dan alınmakta ve saat farkından dolayı gece-gündüz hizmet verilmektedir.
- Evde bakım hizmetleri de yeni hizmet modellerinin bir örneğidir.
- 17:29Küresel Demografik Dinamikler
- Erken ölümleri önlediğimiz ve doğumda beklenen yaşam süresini uzattığımız için toplumlar hızla yaşlanmaktadır.
- Yaşlanma sürecinde çocuk sağlığı sorunlarından ziyade geriatrik dönem sorunları ortaya çıkmaktadır.
- Geriatrik dönem sorunları kısa süreli tedavilerle değil, uzun süreli bakım gerektiren ve hastane dışında koşul ortamlarda bakım gerektiren sorunlardır.
- 18:33Sürdürülebilirlik Sorunları
- Sağlık harcamaları çok hızlı artmakta ve yeni teknolojilerin devreye girmesiyle daha da artacaktır.
- Tele-robotik cerrahi gibi teknolojiler sayesinde Amerika'daki bir hekim Nijer'deki bir vatandaşı ameliyat edebilecek, ancak bu teknolojiyi kullanabilmek için maliyet gerekecektir.
- Sağlık politikalarının ne olması gerektiği tartışılırken, sağlık politikası kavramının sözcük anlamını bilmeden tartışıldığına tanık olunmaktadır.
- 19:37Sağlık Politikası Tanımı
- Sağlık politikası, sağlıkla ilgili konularda amaçlarını, hedeflerini ve önceliklerini saptamak ve bunlara ulaşmak için yapılması gerekenler konusunda varılan uzlaşma veya anlaşmadır.
- Sağlık politikaları, bu işin paydaşlarıyla, bu işten yarar veya zarar görme olasılığı olan kişilerle varılan uzlaşma ve anlaşmadır.
- Dünyanın her yerinde bilim insanları ve halk yürütülen sağlık politikalarından hoşnutsuzdur ve sürekli sağlık reformları yapılır.
- 24:01Sağlık Sistemlerinin Farklılıkları
- Çeşitli ülkelerde izlenen sağlık politikalarını ayırmaya çalışıldığında, hizmetlerin sunum özellikleri ve finansman özellikleri iki temel özellik olarak ortaya çıkmaktadır.
- Sistemler iki aşırı uçta farklılaşmaktadır: tamamen kamucu olan devletçi sistemler ve tamamen özel sektöre dayanan piyasacı sistemler.
- Dünyada dört adet belli başlı finansman modeli bulunmaktadır: Bismark modeli (sosyal sigortacılık ağırlıklı), Beverley modeli (vergi gelirlerinden finansman), Semaşko modeli (devlet bütçesinden finansman) ve pazar modeli (özel sigortacılık).
- 26:48Sağlık Sistemlerinin Finansmanı ve Sorunları
- Aşırı uçtaki pazar modeli ve tamamen devlet tarafından hizmetlerin finanse edilmesi ile tamamen özel sektöre bırakılması modelleri zaman içinde olumsuz sonuçlar doğurmuştur.
- Sovyetler Birliği son döneminde bazı hizmetleri devlet hizmeti olmaktan çıkarmaya, Amerika Birleşik Devletleri ise sağlık hizmetlerinde devletin rolünü artırmaya yönelik eğilim göstermiştir.
- Sağlık hizmetlerini pazar ekonomisine bırakmak kapitalistler açısından bile mümkün değildir; neoliberal ekonomik politikalara göre sağlık hizmetleri pazara terk edilemez.
- 28:33Sağlık Reformu ve Değerlendirme
- Sağlık reformu her ülkenin peşinde koştuğu bir konudur ve Dünya Bankası bunları finansman sağlamaya çalışır.
- Sağlık sistemleri çok dinamik ve değişkendir; bugün değiştirdiğiniz şey yarın normal haline gelir ve yeni sorunlar ortaya çıkar.
- Sağlık sistemini değerlendirmek için Dünya Sağlık Örgütü'nün oluşturduğu şemaya göre hizmetin sunumu, sağlık insan gücü, enformasyon, tıbbi ürünler, aşılar, teknolojiler, finansman, liderlik ve yönetişim gibi yapı taşlarının erişim, kapsayıcılık, kalite ve güvenlik yönünden özellikleri incelenmelidir.
- 30:36Türkiye'deki Sağlık Göstergeleri
- Bir ülkenin sağlık düzeyini anlamak için doğumda beklenen yaşam süresi, bebek ölüm hızı ve anne ölüm oranı gibi üç göstergeye bakılır.
- Türkiye'de doğumda beklenen yaşam süresi 2019 yılında 78,60 yıl olarak ölçülmüş olup, OECD ve Avrupa Birliği ülkelerinin gerisinde, üst gelir grubu ülkelerin gerisinde ama dünya ortalamasının üzerinde bir ortalamaya sahiptir.
- Bebek ölüm hızı binde 9 olarak ölçülmüş olup, dünya ortalamasından iyi olsa da Avrupa Birliği'nin üç katı seviyededir.
- 35:43Sağlık Personeli ve Harcamalar
- Türkiye'de nüfusa düşen hekim sayısı ve hemşire-ebe sayısı açısından OECD ülkeleri arasında sonuncu sırada yer almaktadır.
- Sağlıkta dönüşüm programı ve Dünya Bankası'nın desteğinde yürütülen sağlık reformu çalışmalarına rağmen, hekim, hemşire-ebe ve sağlık personel sayısında beklenen gelişme sağlanamamıştır.
- Türkiye'deki sağlık harcamaları GSYİH'nın %4,70'sini oluştururken, OECD ülkeleri arasında sonuncu sırada yer almaktadır; Amerika Birleşik Devletleri'nde ise GSYİH'nın %16,90'u sağlık harcamalarına ayrılırken, kişi başına düşen sağlık harcaması yaklaşık 10 bin dolardır.
- 39:55Sağlık Sistemi ve Hastane Yatakları
- Amerika'nın kapitalizme ve neo-liberal ekonomilere dayanan pazar ekonomisi sistemi kendine göre sorunları vardır.
- Türkiye'nin hastane yatak sayısı, Letonya, Litvanya ve Meksika gibi ülkelerden bile daha azdır.
- Şehir hastaneleri büyük projeler olarak ortaya çıkmış olsa da, sağlık politikası ve reformları açısından önemi yoktur.
- 41:02Hastanecilikin Geleceği
- Dünyada nüfus başına düşen hastane sayısı giderek azalıyor çünkü evde bakım hizmeti ve tıp hizmetleri devreye giriyor.
- Hastanecilik önemini kaybediyor ve kanser gibi yoğun tedavi gerektiren durumlar için nitelikli küçük hastaneler şeklinde yol almaya başlıyor.
- Türkiye'de 10 bin kişiye düşen hastane yatağı sayısı 28,60 hastane olup, uluslararası karşılaştırmada son sırada yer alıyor.
- 42:23Tıbbi Hataların Azaltılması
- Türkiye'de tıbbi hataların boyutunu ölçme imkanı yoktur ve güvenilir istatistik bulunamaz.
- Tıbbi hataları azaltmanın en önemli yolu kanıta dayalı tıp uygulamalarıdır.
- Kanıta dayalı tıp uygulaması tıp öğrenciliğinden başlayan bir eğitim gerektirir ve hekimler sürekli olarak kendilerini eğiterek güncellemeleri takip etmelidir.
- 43:37Tıp Bilgilerinin Yarılanma Ömrü
- Tıp bilgilerinin yarılanma ömrü 2,5-3 yıldır, yani tıp fakültesini bitirdiğiniz gün tüm bilgiler hafızanızda olsa bile 2,5-3 yıl sonra yarısı değişmiş olacak.
- Pubmed'de yayınlanan makale sayısı yıllık 850 binin üzerinde olup, her uzmanlık başına düşen makale sayısını okumak için bir sene içerisinde 200 iş günü ayırmak gerekiyor.
- Tıp öğrencilerinin doğru bilgiye ulaşma yollarını öğrenmesi, meta analizlerin ve kanıt değeri yüksek yayınların nerelerde olduğunu bilmesi gerekir.
- 45:46Sağlık Politikaları Tarihi
- Her sağlık politikası kendi dönemi için başarılı ve başarısız özelliklere sahiptir.
- Türkiye'nin sağlık politikaları tarihinde en başarılı dönemi Cumhuriyet'in ilk yılıdaki Refik Saydam dönemi olmuştur.
- 1950-1960 arasında sağlık politikalarının eksileri artılarından daha fazla olurken, 1960'tan sonra sosyalleştirme ve temel sağlık hizmetleri gibi güzel fikirler ortaya çıkmıştır.
- 47:30Sağlık Bakanlıkları ve Dönüşüm
- Türkiye'de sağlık bakanlıkları hiçbir dönem istikrarlı bir şekilde yürütülememiş, sağlık bakanları en sık değişen bakanlar olmuştur.
- 2002 yılında yönetime gelen tek parti hükümeti ilk 8 yıl başarılı olmuş ancak sonrasında bu uygulamalarla teklemeye başlamıştır.
- Sağlıkta dönüşüm, 1985'te Özal'ın temelini attığı bir uygulamanın devamı olup, 2002'den 2010'a kadar politikalar başarılı fakat 2010'dan beri geriye gidiyor.