Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Her Şeyin Başı Sağlık" programında sunucu ve yenidoğan yoğun bakım doktoru neonatoloji uzmanı Dr. Burçin İscan arasında geçen bir röportajdır.
- Video, prematüre bebeklerin ne olduğu, sınıflandırılması, risk faktörleri ve tedavi yöntemleri hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. İçerik, prematüre bebeklerin sınıflandırılması (ileri derecede, geç prematüre, orta derecede), antenatal steroid tedavisi, solunum zorlukları (RDS), PDA, apne, nekrotizan enterokolit ve beyin kanaması gibi sağlık sorunları ve bunların tedavi yöntemlerini ele almaktadır.
- Ayrıca videoda hastane seçimi konusunda bilgiler verilmekte, yenidoğan yoğun bakım hizmetlerinin derecelendirilmesi (düzey 1-4) ve erken doğan bebeklerin hangi düzeyde yoğun bakım ünitesine yatırılması gerektiği açıklanmaktadır. Erken doğan bebeklerin yoğun bakım ünitesindeki tedavi süreci görsel örneklerle de sunulmaktadır.
- 00:36Neonatoloji ve Prematüre Bebekler
- Programda yenidoğan yoğun bakım doktoru ve neonatoloji uzmanı Dr. Burçin İscan konuk olarak yer alıyor.
- Neonatoloji uzmanı, çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanlığının üzerine yapılan bir yan dal uzmanlığıdır ve yenidoğan döneminin tüm sağlık sorunlarıyla ilgilenir.
- Prematüre bebek, zamanından önce doğmuş erken bebek anlamına gelir ve normal gebelik süresi 38-42 hafta arasında değişir.
- 02:15Prematüre Bebeklerin Sınıflandırılması
- 37 hafta ve öncesinde doğan bebekler prematüre olarak adlandırılır ve alt gruplara ayrılır: 32 haftadan önce doğanlar ileri derecede prematürite, 35-37 hafta arasında doğanlar geç prematüre, 35-37 haftalık bebekler orta derecede prematüre olarak sınıflandırılır.
- Her grup için farklı sorunlar görülür; ileri derecede prematürede organ fonksiyonları gelişmediği için daha ağır sorunlar, geç prematürede ise beslenme sorunları ve ısısını koruyamama gibi problemler görülür.
- 03:34İleri Derecede Prematüre Bebeklerin Bakımı
- Son 10-20 yılda ileri derecede prematüre bebeklerin bakımı konusunda inanılmaz gelişmeler olmuştur.
- Yenidoğan yoğun bakım üniteleri, yüksek teknoloji ile donatılmış cihazlar ve uzmanlaşmış personel sayesinde çok küçük bebeklerin yaşatılabilmesi ve normal çocuklar gibi taburcu olmaları mümkün hale gelmiştir.
- Yasalar gereği 22 haftadan büyük doğmuş, canlılık belirtisi gösteren her bebek yaşam hakkını hak eder ve canlılık belirtisi olduğu sürece yaşam şansa sunulması gerekir.
- 04:42Prematüre Bebeklerin Sorunları ve Tedavisi
- İleri derecede prematüre bebeklerin sorunları ağır olup uzun yoğun bakım yatışları gerektirir ve yüksek teknolojiye ve spesifik uzmanlaşmış personele bağlıdır.
- Gebelik haftası büyüdükçe sorunlar azalmakta, 37 haftaya doğru hayatta kalma şansı neredeyse tama yakın ve yaşadığı sorunlar daha hafif olabilmektedir.
- Gelişmemiş organ fonksiyonları nedeniyle beyin, göğüs ve akciğerler gibi hassas organlarda zedelenme olabilir ve ileriki yaşamını etkileyecek arazlar kalabilir.
- 06:12Prematüre Doğum Risk Faktörleri
- Prematüre doğum riski için anne yaşı önemli bir faktördür; 17 yaşından küçük (adelosan gebelik) ve 35 yaşından büyük (ileri yaş anne gebeliği) gebelikler erken doğum için risklidir.
- Rahmin yapısıyla ilgili anomaliler, servikal yetmezlik veya kısalık gibi sebeplerden kaynaklı erken doğumlar olabilir.
- Gebelik hipertansiyonu, gebelik şekeri ve enfeksiyonlar erken doğumlara sebep olabilir.
- 08:37Prematüre Doğum Riskini Azaltma Yöntemleri
- Kadın doğum hekimi gebeleri değerlendirerek risklere yönelik önlenebilir tedavileri uygulayabilir.
- İdrar yolu enfeksiyonu varsa tedavi verilerek gebelik süresi uzatılabilir, servikal yetmezlik durumunda serklaj işlemi yapılabilir.
- Plasenta yetersizliği durumunda kan sulandırıcı ilaçlar verilerek gebelik süresi uzatılabilir, kazanılan her hafta bebeğin yaşam şansını arttırır.
- 10:38Akciğer Geliştirici İğneler
- Akciğer geliştirici iğneler (steroid tedavisi) erken doğanların yaşam şansını arttırır.
- Bu tedavinin esas amacı akciğerde bulunan sürfaktan adlı maddeyi artırmaktır.
- Sürfaktan, bebeğin hayatta kalması için çok önemli bir organdır.
- 11:07Akciğer Geliştirici Steroid Tedavisi
- Akciğer, doğumdan sonra bütün iş yükünü üstlenen ve hayatın devamlılığını sağlayan hayati bir organdır.
- Akciğer yapısı küçük keseciklerden oluşan bir balon gibidir ve bu keseciklerin açık kalması için sülfaktan adı verilen maddenin sentezlenmesi gerekir.
- Sülfaktan sistemi 32 haftadan önce tam anlamıyla sentezlenmez, bu nedenle bebek doğduğunda akciğerler söner.
- 11:49Antenatal Steroid Tedavisinin Uygulanması
- Akciğer geliştirici steroid tedavisi (betametazon) anneye uygulandığında sülfaktan sistemi gelişir ve daha fazla sülfaktan sentezlenir.
- Tedavi 24 saat arayla iki doz olarak uygulanır ve 24 saat sonra etkisini gösterir.
- Antenatal steroid tedavisi solunum zorluklarını azaltır, kafa içi kanama riskini ve enterokolit riskini düşürür, bebeğin hayata tutunma şansını arttırır.
- 12:53Tedavinin Uygulanma Koşulları
- Antenatal steroid tedavisinin yapılabilmesi için erken doğum eylemi olması gerekir, yani 37 haftadan önce gebelik sancıları başlamalıdır.
- Tedavinin yapılması için 35 haftadan önce erken doğum eyleminin başlaması gerekir.
- Tek kür uygulandığında kesinlikle güvenli olup beyin gelişimini bozmaz, 34 haftadan önce verildiğinde bebekler daha sık hayatta kalır ve ileride nörolojik kusur yaşamazlar.
- 15:27İkiz Gebelikler ve Erken Doğum
- İkiz gebeliklerde erken doğum riski vardır ve bazen 37 haftadan önce gerçekleşebilir.
- Yaklaşık 10 yıl önce bir yasa çıktı ve yardımcı üreme teknikleri kullanımı sırasında embriyo transferi sayısına müdahale edildi, artık en fazla iki embriyo konulabiliyor.
- İkiz gebeliklerin alt kategorileri vardır: dikoryonik diamniyotik gebeliklerde bebekler tamamen ayrı keselerde beslenir ve normal miadını tamamlayabilirken, monokoryonik monoamniyotik ikizlerde ortalama doğum haftaları 32-33 haftadır.
- 18:04Erken Doğan Bebeklerin Bakımı
- Erken doğan bebeklerin yoğun bakıma yatması için solunum zorluğu olmaması, ısısını koruyabilmesi ve emerek beslenebilmesi gerekir.
- Geç preterm (35-37 haftalık) bebeklerde ısı problemleri çok olmaz ve genellikle 2,5 kg civarında olurlar.
- Emmede zayıflık olan bebekler anne yanına gönderilemez ve yoğun bakıma veya küvez takibine alınması gerekir.
- 19:52Prematüre Bebeklerin Tedavisi
- Prematüre bebeklerin tedavisi yoğun bakımın kapısından girdiği andan başlar, aslında anne karnından başlar.
- Anne karnından akciğer geliştirici iğneler ve tedavilerle bebek hayata hazırlamaya başlanır.
- Anne ve baba bebeğinden ayrılması çok zor olup, genellikle ilk birkaç hafta karşılıklı bağ kurmakla geçer, birinci haftanın sonunda aile ekibe güvenir ve inanır hale gelir.
- 21:51Prematüre Bebeklerin Solunum Zorlukları
- Prematüre bebekler (32 haftadan küçük, 1500 gr'dan küçük) solunum zorluğu yaşarlar çünkü akciğerleri normal hayati fonksiyonlarını devam ettirmeye yeterli kapasitede değildir.
- Akciğerler gelişmemiş olur çünkü hava keseciklerinin tam olarak oluşmamış olması ve sülfaktan sisteminin gelişmemiş olması nedeniyle sönmeye meyilli olurlar.
- Bu hastalığın ismi RDS (Yenidoğanın Solunum Distres Sendromu) olup, tedavisi eksik olan sülfaktan maddesinin yerine konmasıdır.
- 23:25Sülfaktan Tedavisi ve Solunum Destekleri
- Sülfaktan ilacı 1990'lardan sonra yaygın olarak kullanıma girmiş ve mucize yaratmış bir ilaçtır; bu ilaç olmadan bebekler tamamen kaybediliyordu.
- Sadece sülfaktan uygulaması yeterli olmayabiliyor, akciğerlerin sönmemesini sağlayacak SPAP (akciğerlere basınçlı havanın uygulanması) ve oksijen tedavisi gibi ek solunum destekleri uygulanıyor.
- Dünyada ve Türkiye'de son trend olan minimal maziv sülfaktan uygulaması, bebeği uyutmadan, solunum cihazına bağlamadan, ince bir kateter vasıtasıyla sülfaktan uygulamasıdır.
- 25:02Prematüre Bebeklerin Diğer Sorunları
- Akciğerler erken doğanın sorunlarının sadece bir tanesidir; görme bozuklukları gibi diğer sorunlar da görülebilir.
- Prematüre bebeklerde beyinde veya diğer organlarda hasarlar oluşabilir.
- Solunum yetmezliği ilk gün sülfaktan uygulanıp ortadan kalkmaz, bazı bebekler çok uzun süre solunum cihazında kalmaları gerekebiliyor.
- 26:11Oksijen Tedavisi ve Küvez
- Oksijen hem bebeğin hayatını kurtaran hem de zarar veren bir şeydir; yetersiz oksijenlenme olursa bebek hayatına devam edemez, fazla verildiğinde organ hasarlanmalarına sebep olur.
- Bebek yoğun bakıma girdiği ilk andan itibaren küvöz (inkabatör) içerisine yerleştirilir; küvez bebeği ısıtıp nemlendirir çünkü prematüre bebeklerin cildi çok ince ve transparan yapıdadır.
- Bebek monitörlere bağlanır ve kandaki oksijen seviyesi, kalp atımı, tansiyon değeri, solunum hızı gibi vital bulgular 24 saat boyunca izlenir.
- 28:30PDA Hastalığı
- PDA (Patent Duktus Arteriozus) anne karnında normalde akciğerler suyla dolu ve kapalı bir ortamda olduğundan, kalpten duktus denilen açıklıktan genel dolaşıma kan iletilir.
- Doğumdan sonra bu duktusun büzüşüp kapanması gerekir, ancak erken doğanlarda bu olmaz ve duktus açık kalır.
- Genel dolaşıma pompalanan kan duktus vasıtasıyla akciğerlere kaçar, akciğerlerde aşırı kanlanma ve göllenme oluşur, organlara gönderilen kan akımında bozulmalar olur ve bebeğin genel durumunu bozan bir tablo oluşur.
- 29:24Erken Doğan Bebeklerde PDA Hastalığı
- PDA (Patent Ductus Arteriosus), genellikle ikinci günden itibaren bebeği zorlayan ve akciğerlerdeki aşırı kan yüklenmesine bağlı akciğerden kanamaya sebep olan, bebeğin hayatına mal olabilen bir hastalıktır.
- Hastalığın belirtileri sinsi seyredebilir, birdenbire akciğer kanaması ile kendini gösterebilir veya yavaş yavaş seyredebilir.
- Bebeklerde iki-üç gün arasında ekokardiyografik inceleme yaptırılarak duktusun açıklığı, kalbin zorlanması ve organlardan kan çalması ölçülür.
- 30:05PDA Tedavisi
- Duktus açıksa ve dolaşımı zorluyorsa kapatma tedavileri başlar, ilaçlar duktusu kapatıp büzüşmesini sağlar.
- İlaç tedavisi yeterli olmazsa cerrahi veya anjiyo uygulaması söz konusu olabilir.
- Dünyada ve Türkiye'de son trend küvezle yatak başı PDA ligasyonu, kalp damar cerrahları ve anesteziler bebeğin başındayken küçük bir göğüs kesesiyle duktusun bulunup bağlanmasını sağlar.
- 31:01Erken Doğan Bebeklerde Diğer Hastalıklar
- Apne (solunum tutulması, solunum durması) 32 haftalıktan küçük bebeklerde solunum merkezinin olgunlaşmadığı için görülebilir ve uygun müdahale edilmezse bebeğin hayatını tehlikeye sokar.
- Apne tedavisinde kafein denilen güvenli bir ilaç kullanılır.
- Erken doğan bebeklerin emme yutma fonksiyonu gelişmemiş, sütü sindirecek enzim sistemleri ve bağırsak hareketleri yoktur.
- 32:14Nekrotizan Enterokolit
- Beslenme denemeleri esnasında bağırsak duvarında şişme ve enfeksiyon gelişebilir, bu duruma nekrotizan enterokolit denir.
- Nekrotizan enterokolit şiddetli olabilir, bağırsak duvarında delinmeye sebep olabilir ve bebeğin genel durumunu bozabilir.
- Bağırsak delinmişse cerrahi yapılması gerekir, delinme yoksa cerrahi dışında konservatif tedavi (ilaç tedavisi) uygulanır.
- 33:21Beyin Kanaması
- Erken doğan bebeklerde beyin kanaması (intraventriküler hemoroloji) büyük risk altındadır.
- Beyin kanaması, bebek erken doğduğu zaman beyin yapısının gelişmemiş olması ve ventriküldeki germinal matriks bölgesinde kan basıncında değişiklik olduğunda kanama gelişmesiyle oluşur.
- Çok küçük invatür doğan bebekler beyin kanaması için yüksek risk altındadır, ancak akciğer koruyucu iğne (antiental steroid tedavisi) bu riski azaltır.
- 35:21Hastane Seçimi
- Hastane seçimi çok hassas bir konudur, gebe ve bebeğin babasının doktorlarına güvenmesi ve güven ilişkisinin oluşması çok önemlidir.
- Riskli gebeliklerde (anne yaşı, tıbbi hastalıklar gibi) doğum yapacağı hastanede yenidoğan yoğun bakım hizmetinin verilebiliyor olması gerekir.
- Yenidoğan yoğun bakım hizmeti düzey bir, düzey iki, düzey üç ve son değişikliklerle düzey dört olarak derecelendirilir, düzey dört ve üç en ağır hastaların yattığı ünitelerdir.
- 38:40Yenidoğan Nakilleri
- Bazı durumlarda doğum yapılan merkezde yenidoğan hizmeti verilemeyebilir ve nakil söz konusu olabilir.
- Sevk endikasyonu konduysa mutlaka o sevkin gerçekleşmesine izin verilmelidir.
- Sağlık Bakanlığı koordinasyonuyla sağlanan sevk sistemi, uygun donanımlı hastaneleri arayarak bebeği alır ve uygun yapıldığında yenidoğan nakilleri güvenli, bebeğin hayatını kurtaran bir şeydir.