Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir röportaj formatında olup, palyatif bakım uzmanı ve psikoterapist Dr. Selin Yurdakul ile yapılan bir sohbettir. Dr. Selin, dahiliye uzmanı olarak çalışmakta ve pandemi döneminde palyatif bakıma atanmıştır.
- Röportajda palyatif bakımın ne olduğu, amacının "günleri uzatmak değil, kalan günlere kalite katmak" olduğu ve tedavisi mümkün olmayan hastaların son günlerini rahat geçirmelerine yardımcı olması anlatılmaktadır. Ayrıca ölüm eşlikçiliği kavramı, ölümle olan toplumsal ilişkiler, veda süreci ve hasta yakınlarının duygusal süreçleri ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca ölümün doğallığı, ölüm fobisi, bilinçli ölmek kavramı ve ölümün hayat üzerindeki etkileri gibi derinlemesine konular da tartışılmaktadır. Konuşmacılar, kimsesiz hastaların durumu, dokunmanın sinir sistemi üzerindeki etkisi ve ritüellerin önemi gibi pratik bilgiler de paylaşmaktadır. Dr. Selin'in kendi babasının vefatı deneyimi de palyatif bakım altyapısına olan ilgisini nasıl artırdığı açısından önemlidir.
- Ebeveynlik ve Ölüm
- İnsanların ebeveynlik yapış şekli, onların nasıl bakım aldıklarını belirler.
- Hastanede bazı hastalar ölmek üzere olduğunda hissedilir ve çoğu zaman hastaların son nefeslerini verirken yanınızda olursunuz.
- Ölümü doğallığını kabul ettiğinizde yaşam daha açılır ve ölümden en çok korkulan şey ölü gibi yaşamaktır.
- 01:11Palyatif Bakım Tanıtımı
- Dr. Selin Yurdakul, dahiliye uzmanı, psikoterapist ve palyatif bakım sorumlu hekimdir.
- Palyatif kelimesi "pelerin üstünü örtmek" anlamına gelir ve tedavisi mümkün olmayan hastaların son günlerini rahat geçirmelerini sağlamak için son durak görevini görür.
- Palyatif bakım yoğun bakımdan farklı olarak, iyileşmesi mümkün olmayan hastalıkların son dönemlerinde, çok yaşlı hastalarda, Alzheimer hastalarında ve son dönem kanser hastalarında uygulanır.
- 03:30Palyatif Bakım Uygulaması
- Hastanın yoğun bakımda mı yoksa palyatifte mi yatması, genellikle takip eden hekmi tarafından karar verilir.
- Palyatif bakım sadece hasta için değil, hasta yakınları için de önemlidir çünkü bir yakınının gözlerinizin önünde ölmek ve yapabileceğiniz hiçbir şey olmaması insanın yaşayabileceği en zor dönemlerden biridir.
- Palyatif bakım, hastanın evde beslenememesi, ciddi ağrıları olması, evdeki ilaçlarla kontrol edilememe durumunda veya ciddi oksijen ihtiyacı olduğunda uygulanır.
- 05:30Dr. Selin'in Kişisel Hikayesi
- Dr. Selin, dört yıl önce babasını kanser nedeniyle kaybetmiş ve bu süreç onun kişisel uyanışını ve ölümle ilk temasını oluşturmuştur.
- Babasının vefatından sonra psikoloji ile ilgili eğitimler almaya başlamış ve pandemi döneminde palyatif bakıma atılmıştır.
- Kendi yasını çalışarak ve helalleşmek için palyatif bakıma girmiş, üç yıldır bu alanda çalışmaktadır.
- 07:33Yasın Beş Kapısı
- Francis Weller, yasın beş kapısı olduğunu belirtmiştir: kaybedilen kişiyle ilgili yas, kendi kabul edemediğimiz parçalarımızla ilgili yas, dünyaya dair yas, hiçbir zaman sahip olamadığımız şeylerin yas ve ataların yas.
- Dr. Selin, palyatif bakımda bu yas süreçlerini keşfetmiş ve bu süreçte çok şifalandırıcı bir deneyim yaşamıştır.
- Dr. Selin, atalarımızdan aktardık larımızı taşıdığımız konusunda bilimsel araştırmalar yapılmış olduğunu ve kendisinin de aile dizimi konusunda eğitim almış olduğunu belirtmiştir.
- 10:36Nörobilim ve Psikoloji Uzmanı
- Konuşmacı, nörobilim doktorası olan Selin'i tanıtıyor ve onun psikoloji yüksek lisansı ve nörobilim doktorasını aynı anda yapması, terapist olması ve yazarlık yaptığı belirtiliyor.
- Selin'in yoğun mesleki yaşamı ve duygu yükü, hayatın dengelemesi için mizahi konulara da yönelmesi gerektiği vurgulanıyor.
- Aziz Kedinin gibi trajikomik hikayelere şahit olunduğu belirtiliyor.
- 12:02Palyatif Bakım ve Ölümle İlişki
- Palyatifte ölümle yakın bir ilişki içinde olmanın, insanın hayata daha çok sarılmaya çalıştığı vurgulanıyor.
- Palyatifte her gün ölümle başlamak normal bir şey olduğu ve bazen hastaları uğurlayabilmekten huzur hissedildiği belirtiliyor.
- Konuşmacı, ölmekten daha korkutucu olan şey söylememek olduğunu ve yaşlı hastalarda çaresiz kalındığını ifade ediyor.
- 13:44Modern Tıp ve Ölüm
- Çağımızda ölüm fobisi en yaygın görülen şey olduğu ve elli yıl önce hastalara "yapacak bir şey yok, evinde huzurlu ölsün" denildiği belirtiliyor.
- İnsanların huzurla ölme haklarının elinden alındığı ve bunun çok iyi niyetli bir yerden yapıldığı vurgulanıyor.
- Hekim olmanın verdiği güçle tüm hastaları iyileştirmeye çalışmanın, ölüme karşı açılmış bir savaşa benzediği ifade ediliyor.
- 14:36Palyatif Bakımın Tarihi ve Amacı
- Palyatif bakımın son yirmi yılda dünyada ortaya çıktığı ve Türkiye'de 2010 yılında ilk kurulmaya başladığı, 2014'te geri ödemeye girdiği belirtiliyor.
- Türkiye'de son on yılda hızlı gelişen palyatif bakımın, 81 ilde yaklaşık 400 sağlık merkezinde ortalama 5500-6000 palyatif yatağı olduğu söyleniyor.
- Palyatif bakımın amacı günleri uzatmak değil, kalan günlere kalite katmak olduğu ve yaşam süresini uzatmak yerine kalan günlerin huzurlu ve ağrısız geçmesini sağlamak olduğu vurgulanıyor.
- 16:12Palyatif Bakım Çalışanlarının İçsel Düzenlemesi
- Palyatif bakım çalışanlarının içsel çalışma yapması gerektiği ve ölüm karşısında herkesin çaresiz olduğu belirtiliyor.
- Palyatif bakımın hayatı ertelemeden yaşamayı öğrettiği vurgulanıyor.
- Palyatifte çalışanların mutlaka içsel olarak kendilerine çalışmalı ve psikolojik destek alabilecekleri belirtiliyor.
- 17:37Ölüm Eşlikçiliği
- Doğum dolası gibi, ölüm dolası kavramının yurt dışında çok daha yaygın olduğu belirtiliyor.
- Ölüm eşlikçilerinin, kültürümüzde yasın hep bir topluluk ister ve tutulacak bir alan isterken onlara yardımcı olduğu vurgulanıyor.
- Ölüm eşlikçiliğine genellikle kronik bir hastalık süreci olan bir yakınının ölümüne eşlik etmiş, veda edebilmek isteyen veya zamanında birini kaybetmiş ve yasa çıraklık ederken kendi yasını işlemek niyetiyle giren insanlar katıldığı belirtiliyor.
- 20:06Hasta Yakınları İçin Destek Etkinlikleri
- Hastaneye gelen destekçiler, hasta yakınlara şefkatli yaklaşımlarla destek oluyor ve bu durum hem desteklenmiş hem de alan tutulmuş hissi veriyor.
- Hastane içinde hasta yakınlara yönelik etkinlikler düzenleniyor, bu etkinlikler hasta yakınıların acıyı çekerken yalnız hissetmemeleri için hazırlanıyor.
- Hastanelerde genellikle hasta odaklanırken, hasta yakınılar bilgi aktaran aracı kişiler olarak görülürken, bu etkinliklerle hasta yakınlara da dikkat ediliyor.
- 21:22Palyatif Bakım ve Veda
- Palyatif bakımın en önemli fonksiyonlarından biri, ölümün kaçınılmaz olmasına rağmen veda için bir alan açmaktır.
- Ölüm genellikle "pembe fil" olarak görülür; herkes farkında olmasına rağmen, çoğu zaman ölüm fobisi nedeniyle bu konu konuşulmaz.
- Hastalar genellikle yakınlarının yanında ölüm konusunu konuşmak istemezken, yakınlar ise hastaların yanında konuşmak istemezler.
- 22:35Veda ve Ölüm Fobisi
- Ölüm fobisi nedeniyle çoğu veda yarım kalır, ancak hastanın bilinci kapandıktan sonra yakınları ona konuşabilirler.
- Bazı hastalar ölümü kabullenip konuşabilir, ancak bunlar nadir durumlardır.
- Hastalar genellikle evlerinde ölme hakkını isteyebilir, bu tercihe saygı gösterilmelidir.
- 23:49Hastanede Ölüm ve Ecel
- Günümüzde insanlar sevdiklerini korumak için hastaneye götürür ve son ana kadar yoğun bakımda tutarlar.
- Eskiden insanlar evlerinde yaşlılıktan ve eceliyle ölürken, günümüzde bu durum unutulmuştur.
- Ecel sadece uykuda ölüm olarak hatırlanırken, hastalıkta, kazada ve uykuda ölüm de eceldir.
- 24:53Ölüm ve Yaşam İlişkisi
- Ölüm hayatın en büyük gerçeği olup, doğum kadar hayat döngüsünde yeri olan bir yerdir.
- Yaşam ölümden gelir, ölen bir şey öldükten sonra gübre olup yeni bir hayat doğurur.
- Yaşam döngüsünde birçok küçük ölüm vardır; doğumda bir ölüm, çocukluğumuzda öldüğümüzde ergen oluruz, ergenliğimizin içine öldüğümüzde yetişkin oluruz.
- 26:13Ölüm Fobisi ve Palyatif Bakım
- Modern dünyada ölüm fobisi, bağımlılıkların ve diğer psiko-patolojilerin en büyük sebeplerinden biridir.
- Uçak fobisi, şimşek gürültüsü gibi pek çok korkunun altında ölüm fobisi yatmaktadır.
- Palyatif bakım, yoğun bakımdan sonraki durak olup, buradaki hastaların hayata dönme şansı yoktur.
- 27:35Palyatif Bakım Hizmetleri
- Palyatif bakım, ev tipi solunum cihazı ile servise alınan hastaları barındırır.
- Yoğun bakımdan alınıp yapacak bir şey kalmadığında, hasta ailesiyle veda etmek için palyatif bakıma alınabilir.
- Palyatif odaları bir ve iki kişilik olup, genellikle son dönem ağır hastaları tekli odalara yerleştirirler.
- 29:11Veda Süreci ve Hastaların Durumu
- Bazı hastalar palyatif bakıma geldikten sonra ölmek istemeyip uzun süre yaşayabilmek isterler.
- Bazı hastaların vedalaşamadığı kişileri bekleyerek uzun süre yaşamaya devam etmeleri görülmüştür.
- Her an ölebilir gibi görünen hastaların iki haftaya kadar yaşamaya devam etmeleri olabilmektedir.
- 31:08Aile İlişkileri ve Ölüm
- Bazı hastaların küslüklerini yenemeyen yakınları, ölüm anında bile vedalaşmamaktadır.
- Yaşlı hastaların yoğun bakımdan sonra kimsesi kalmaması durumunda sosyal hizmetlere başvurulmaktadır.
- Bakımevlerinden de kimsesiz hastalar gelmektedir.
- 33:26Yaşlılık ve Bakım Süreci
- Yaşlılıkta rol değişimi yaşanır; anne-baba çocuk olur, çocuklar ebeveyn rolüne geçer.
- Yaşlılar çocukluklarına geri dönerler ve çocukları onların ebeveynlik tarzına göre bakarlar.
- Bazı aileler özenle bakarken, bazıları terk eder veya zorlanarak bakar.
- 34:29Ölüm ve Hayatın Değerlendirmesi
- Konuşmacı, ölüm sonrası hayatın bilgisinin çok önemli olduğunu ve bu bilgiyi öğrendikten sonra hayatının bir gözden geçirildiğini belirtiyor.
- Bazı insanların kötü davranmasına rağmen yakınlardanın onları terk etmemesinin, vicdanlı bir davranış olarak görülmesi gerektiği vurgulanıyor.
- Ölüm sonrası hayatın bilgisi, koca bir hayatın çıkarımı sanki odaların içinde akıyormuş gibi bir şekilde gözlemleniyor.
- 36:33Selin'in Mesleki Deneyimi
- Selin, mesleğinde farklı duygular hissettiğini, bazen tükenmiş hissettiğini ve insan olarak orada durmaya çalıştığını belirtiyor.
- Ölüm sonrası hayat deneyiminden çok fazla şey öğrenmekle ve hayata dair daha fazla tecrübe edinmekle manevi tatmin aldığını ifade ediyor.
- Hastaların yakınlardan aldığı çiçekler, baklava, tereyağı gibi hediyeyle bir bağ kurduğunu ve varlığının bir anlamı olduğunu hissettiğini söylüyor.
- 38:00Ölümün Kokusu ve Veda Çalışmaları
- Selin, hastaların kaç gün içinde vefat edeceklerini anlayabildiğini ancak daha tecrübeli Kadir Hoca kadar hissetmediğini belirtiyor.
- Veda çalışmalarında psikolojik zorluklar yaşadığını ve bazı hastaların veda konuşmaktan kaçındığını, bunu kırması gerektiğini söylüyor.
- Hastaların yakınlara "helalleş" demelerinin önemli olduğunu ve bu cümlelerin hastaların vefat etmesine etki edebileceğini belirtiyor.
- 42:52Ölüm Anında Yaşananlar
- Selin, ölüm anında hastaların yüz ifadelerinin değiştiğini, acı içindeyken aydınlanıp huzurlu bir ifade aldıklarını gözlemlediğini anlatıyor.
- Ölümün sandığımız kadar korkunç olmadığını, hayat boyunca daha çok acı çekildiğini, ölüm anında ise hafiflik olduğunu belirtiyor.
- Ölüm anında hastaların yanında durmanın zor olduğunu, yakınların müdahale istemediğinde doğal akışına izin verildiğini söylüyor.
- 44:55Mesleğin Etkileri ve Baskıların Azaltılması
- Selin, mesleğinin baskısını azaltmak için beyinin nasıl bağlantılar kurarak çalıştığını ve yasın içinde kendini etkileyen şeyleri incelediğini belirtiyor.
- Çocukluğundaki anılar, üst nesillerle ilgili yaslar ve tutulmamış yasların kendisini nasıl etkilediğini analiz ettiğini söylüyor.
- Çok yoğun etkilendiği durumlarda terapistiyle çalıştığını ve ölümü doğallığını kabul ettiğinde yaşamın daha açıldığını ifade ediyor.
- 46:45Ölüm Deneyimleri ve Duygusal Destek
- Konuşmacı, en son genç bir kadının kanserden ölümüne tanık olmuş ve bu olay onun yakınlarının verdiği tepkilerle daha çok etkilenmiştir.
- Konuşmacı, acı çeken kişilere izin vererek yas yaşamalarını ve duygularını ifade etmelerini önemser, çünkü bu süreç onlar için çok önemlidir.
- Beden psikoterapisi olarak adlandırılan somatik deneyimleme yöntemini kullanarak, hastaların sırtına dokunarak veya omuzlarından destek vererek onlara yardımcı olur.
- 48:15Dokunmanın Etkisi ve Sinir Sistemi
- Dokunmanın etkisi sinir sistemiyle ilgilidir; insan sinir sisteminde "savaş-kaç" ve "dinlen-rahatla" iki farklı yan vardır.
- Dokunmalar parasympatik sistemi uyarır ve anne-bebek ilişkisinde olduğu gibi, birbirlerine regüle ederler.
- Acı çeken kişilere destek olmak için ritüellerin (kırkını okutmak, mevlüdünü yapmak, helvasını kavurmak gibi) önemini vurgular.
- 49:56Kişisel Deneyimler ve Babasıyla Helalleşme Süreci
- Konuşmacı, babasıyla konuşmayı denese de, babası son anına kadar ölümü düşünmek istememiş ve iyileşeceğini düşünmüştür.
- Babasının hayatında işteki kayıplar ve iflası gururuna ağır gelmiş, bu üzüntüden kanser olmuş ve hastanede yatarken "babalık yapamadığım için pişmanım" demiştir.
- Konuşmacı, babasının yoğun bakım isterken "hayır" diyerek babasını uğurlamış ve tüm ailesi babasının elini tutarak vedalaşmıştır.
- 51:41Ölüm ve Helalleşme Süreci
- Konuşmacı, ölüme kendini hazırlamak mümkün olmadığını, beyinin anlayamayacağı kadar büyük bir acı olduğunu ifade eder.
- Kendi içsel deneyimlerini doğrudan aktaramamış, ancak yumuşatılmış bir şekilde ifade etmiştir.
- Babası da hastalığın ilk döneminde psikoloji ile ilgilenmeye başlamış ve helalleşme süreci bu şekilde daha yumuşak bir şekilde yaşanmıştır.
- 53:53Anne-Baba Öfkesi ve Kişisel Gelişim
- Kişisel gelişim ve psikoloji bilgileri arttıkça, insanlar ebeveynlerine karşı öfke duymaya başlıyor.
- Doğru yaklaşım, kendimizi çocuk halimizde ve ebeveynlerimizi o anki yaşlarında canlandırıp, söyleyemediklerimizi söylemek ve sınırlarıma saygı duymuyorsa bugün yetişkin halimle sınır koymak.
- Anne-baba öfkesinin bir son kullanma tarihi olmalı; geçmiş olayları suçlamak yerine anlamak ve dönüştürmek için kullanmalıyız.
- 56:09Ölüm ve Palyatif Bakım
- Çoğunlukla sevdiklerimizi yoğun bakımda uğurluyoruz, ancak Anadolu'da bazı kanser hastaları evlerinde vefat ediyor.
- Büyük şehirlerde ölüm fobisi var; insanların Azrail'den kaçmak istemesi ve yoğun bakıma saklanmak istemesi.
- Ölüm sandığımız kadar korkunç bir şey değil, bu konuda düşünmeye başlamamız gerekiyor.
- 57:29Sevdiklerinin Ölümüne Hazırlık
- Sevdiklerinin ölümüne ruhen ve kalben kendini hazırlayabilirsin, ancak kaybın getirdiği acıyı dindirecek bir hazırlık yok.
- Ölümü direkt konuşmasak bile duyguları ve anıları konuşmak, yakınlarının bunu paylaşması çok kıymetli.
- Söylenmeyen sözler varsa, öfkesini dile getirmesi önemli; öfke kapısını açınca içindeki sevgiye temas edebiliyor.
- 59:22Helalleşme ve Özgürlük
- Bir hastanın öfkeli babasına karşı yaşadığı öfkenin dile getirilmesi, hem hastaya hem de babasına önemli bir helalleşme sağladı.
- Öfke ifade edilmeden sevgiye erişilemiyor, öfkenin altındaki sevgiye ulaşmak için dile getirmesi gerekiyor.
- Helalleşme iki taraf için de önemli bir süreç.
- 1:00:58Üzüntü Bağımlılığı ve Hastalık
- Üzüntü bağımlılığı, sürekli üzülecek şeyler bulmaktan hayatın tadını çıkarmamak durumudur.
- Bazı hastalar "tam rahat edeceğimiz yerde bu hastalık geldi" diyerek hastalık gelmesini istediklerini ifade edebilirler.
- Hastalık, yaşlılık ve ölüm hayatın en büyük gerçekleridir ve bunları kabullenmek önemlidir.
- 1:03:04Palyatif Bakımda Yaşananlar
- Palyatif serviste 17-18 yaş arası serebral palsili bir hasta ve annesiyle ilgili bir deneyim paylaşılıyor.
- Kimsesiz hastaların bakımevinden bir görevli tarafından takip edildiği ve vefat ettiklerinde sosyal hizmetler veya belediye tarafından gömülmedikleri belirtiliyor.
- Palyatif serviste vefat eden hastaların cenazesi, yakınları olmadığı durumlarda refakat eden bakıcı veya kurum tarafından düzenlenebiliyor.
- 1:05:54Hastalık ve Psikoloji Arasındaki Bağ
- Palyatif bakımda hastalıkların psikolojik kökenlerini anlamak hayatın anlamını anlamaya katkı sağlıyor.
- Fonksiyonel hastalıklar (örneğin iritabl bağırsak sendromu) bazen duygusal sorunların fiziksel semptomlarına dönüşmesiyle oluşabiliyor.
- Erken dönem travmalar, otonom sinir sisteminin şekillenmesinde etkili olabilir ve bunun sonucunda fiziksel semptomlar ortaya çıkabilir.
- 1:10:38Ölüm ve Hayat
- Herkesin ölümle ilgili korkuları, kabullenmesi gereken soruları ve içselleştirmesi gereken meseleleri vardır.
- Ölümle ilgili düşünmek ve ona hazırlık yapmak kıymetlidir.
- Konuşmacı, ölümün ne olduğunu sormaktan kaçınıyor.
- 1:11:08Ölüm ve Hayatın Eşikleri
- Ölüm, doğum gibi bir eşik olarak görülüyor ve sonunda ne olacağını bilmediğimiz bir durum gibi geliyor.
- Ölümün huzurlu bir şekli olup olmadığı sorusu üzerine, hayatını dolu yaşayan kişilerin ölmeye daha hazır olabileceği düşünülüyor.
- Bilinçli ölmek, ölümün farkında olup direnmeden ve kendini o sürece bırakmak anlamına geliyor.
- 1:13:29Ölümü Kabullenmek
- "Ölmeden önce ölünüz" ifadesi, ölümü kabul etmenin yaşamı da daha kabul etmiş olmamız anlamına geliyor.
- Ölümle hemhal olmak, üstümüze yapıştırdığımız gereksiz şeyleri kurtararak daha hafiflemek ve özgürleşmeyi sağlıyor.
- Hayat bir bütün olarak görülse de, kötüyü görmezden gelmek yerine kabul etmek, içimizdeki kötüyü daha az güçlendiriyor.
- 1:16:05Hayatın Değerlendirilmesi
- Herkes sevdiklerine sarılmak veya onlara ulaşmak için fırsat bulmalı.
- Yarını beklemeden kendimiz için bir şey yapmak önemli; bu ufak bir şey olabilir (çay içmek) veya büyük bir hayal için bir adım olabilir.
- Kronik hasta bakımı yapan kişilerin her gün kendileri için bir şey yapmaları öneriliyor çünkü hasta bakımı çok zor bir durum.
- 1:17:17Video Kapanışı
- Konuşmacı, dinleyicilerin bilgilerden faydalanmasını ve korkutulmamalarını diliyor.
- İzleyicilerden sorularını ve yorumlarını video altına yazmaları isteniyor.
- Tüm izleyicilere sevgi ve öpücüklerle vedalaşıyorlar.