Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Her Şeyin Başa Sağlık" programında, Profesör Dr. Ülkem Çakır (iç hastalıkları ve nefroloji uzmanı, böbrek nakli merkezi nefroloji sorumlusu) ve Profesör Dr. İbrahim Berber (genel cerrahi uzmanı, böbrek nakli merkezi direktörü) konuk olarak yer alıyor. Program, 3-9 Kasım haftası olan organ bağışı haftası kapsamında hazırlanmış bilgilendirici bir sohbet formatındadır.
- Video, organ bağışı kavramını, Türkiye'deki organ bağışı durumunu ve organ nakli sisteminin nasıl çalıştığını detaylı şekilde ele alıyor. Konuşmacılar, organ bağışı konusundaki yaygın yanlış algıları (organ mafyası, beyin ölümü sonrası organ bağışı, cenaze parçalama gibi) düzeltiyor ve organ nakli sürecinin etik ve profesyonel yapısını açıklıyor.
- Programda ayrıca Türkiye'nin donör oranlarında dünya sıralamasında birinci veya ikinci sırada olduğu, ancak nakil sayıları açısından orta sıralarda yer aldığı belirtiliyor. Türkiye'de yaklaşık 25 bin hasta bekleme listesinde olduğu, bunların çoğunun böbrek, karaciğer ve kalp yetmezliği nedeniyle olduğu ve beyin ölümü tanısıyla organ bağışı oranının sadece %25 olduğu vurgulanıyor. Böbrek naklinden sonra beş yıllık sağkalım oranlarının %95'in üzerinde olduğu ve bu başarı için deneyimli ekiplerin çalıştığı da anlatılıyor.
- 00:33Organ Bağışı Haftası ve Program Konukları
- Program, 3-9 Kasım haftası organ bağışı haftası nedeniyle organ bağışı konusunu ele alıyor.
- Stüdyoda Profesör Dr. Ülkem Çakır (iç hastalıkları ve nefroloji uzmanı, böbrek nakli merkezi nefroloji sorumlusu) ve Profesör Dr. İbrahim Berber (genel cerrahi uzmanı, böbrek nakli merkezi direktörü) konuk olarak yer alıyor.
- 01:48Organ Bağışı Nedir?
- Organ bağışı, organ yetmezliği olan kişilere sağlıklı organları olan kişilerin bağış yapması anlamına geliyor.
- Kalp, karaciğer ve böbrek yetmezliği gibi iç organların hayati fonksiyonları sürdüremeyecek şekilde görevlerini yapamamaları durumunda kişiler ciddi hayati risk altına giriyor.
- Organ bağışı iki tipte olabiliyor: canlı bağış (yakınına organ bağışı) ve beyin ölümü sonrası bağış (tüm organları bağışlama).
- 03:37Türkiye'de Organ Bağışı Durumu
- Türkiye'de organ nakilleri çok başarılı yapılıyor ve uzun yıllardır Avrupa ve dünyada üst sıralarda yer alıyor.
- Türkiye'nin tek problemi organ bağışçısı bulmak, özellikle beyin ölümü sonrası bağışta.
- Canlı bağışta herkes sevdiklerine organ bağışı yapmakta çekinmiyor, ancak beyin ölümü sonrası bağışta yakınlar çekiniyor.
- 05:26Beyin Ölümü ve Organ Bağışı
- Bir kişi hayatta daha yaşarken organ bağışında bulunduğunda, ailesiyle konuşması ve vasiyet olarak söylemesi gerekiyor.
- Beyin ölümü, beynin ve beyin sapı fonksiyonlarının tamamen yitirilmesi demek, geri dönüşü olmayan bir durum.
- Beyin ölümü gerçekleşmiş bir kişinin iyileşmesi mümkün değil, ancak bitkisel hayat (beyin sapı fonksiyonları normal olan durum) ile beyin ölümü ayırt edilmeli.
- 07:42Organ Bağışı Hakkındaki Yanlış Algılar
- Organ bağışı yapmak isteyen kişilerin aileleri genellikle "hayır" diyerek karşı çıkıyor çünkü toplumda organ mafyası gibi yanlış algılar var.
- Medyada organ mafyası haberleri yayılmış, kaza sonrası organların alınması, çocukların kaçırılıp organlarının alınması gibi iddialar yayılmış.
- Toplumda her şeyin daha ilgi çeken, hikayesel ve magazinsel yönü akıllarda kalıyor ve bu bilgiler sömürülmeye devam ediyor.
- 09:47Organ Nakli Süreci ve Gerçekleri
- Organ nakli çok komplike bir cerrahi işlem olup, beyin ölümü gerçekleşmiş yoğun bakımda yatan bir kişiden yapılır.
- Beyin ölümü gerçekleştiğinde görüntülemede beyin hiç kanlanmamaktadır ve kısa sürede diğer organların kanlanması da bozulacaktır.
- Organ nakli sırasında ölmüş kişinin bedenine büyük bir özenle, hiçbir şekilde zedelenmeden organlar çıkarılmalıdır.
- 11:43Organ Mafyası Hakkındaki Gerçekler
- Organ mafyası diye afişe edilen, reytingi yüksek olarak kullanılan olay tamamen yanlıştır ve bir şehir efsanesidir.
- Organ mafyası olsa olsa çok yoksul ve mecbur insanların organlarını canlı yaşarken satmak istemeleri ve kötü niyetli kişilerin bu organları alıp çok daha yüksek fiyata satmasıdır.
- Bu durumun beyin ölümü ve organ bağışı yapmakla hiçbir ilgisi yoktur.
- 12:57Organ Bağışı Etik Kurulları
- Organ nakli ekiplerinden tamamen bağımsız, sağlık bakanlığı tarafından görevlendirilen bir etik kurul vardır.
- Bu kurul tıbbi açıdan engel görmüyor ve alıcı-verici adaylarını tıbben hazırlıyor.
- Organ bağışı kartı doldurulduğunda organ mafyasının eline geçecek bir işlem değildir çünkü bağışlayan hiçbir şey talep etmiyor.
- 14:35Organ Bağışı Koşulları
- Organ bağışında bulunmuş olsanız bile, cebinizde kart bile olmuş olsa, aileniz onay veriyor bile olsa, trafik kazası geçirdiğiniz yolda öldüğünüzde organlarınız alınmaz.
- Sadece hastanede yoğun bakımda cihazlara bağlıyken beyin ölümü gerçekleştiğinde ve aile onayı olursa organlar alınabilir ve kullanılabilir.
- Beyin ölümü gerçekleşmiş kadavra için organların alınması için yapılan ameliyat, sağlıklı bir insanın safra kesesi veya fıtık ameliyatı olmak için yapılan ameliyattan teknik olarak hiçbir farkı yoktur.
- 15:37Ailelerin Endişeleri ve Çözüm Önerileri
- Beyin ölümü gerçekleşmiş kadavra için organların alınması için yapılan ameliyat, sağlıklı bir insanın ameliyatı olmak için yapılan ameliyattan teknik olarak hiçbir farkı yoktur.
- Ailelerin en önemli korkularından biri, beyin ölümü gerçekleşmiş kişinin cenazesinin parçalanacağıdır.
- Organ bağışı yapan kişiye çok daha fazla saygı gösterilmeli ve daha titiz davranılmalıdır çünkü o acılı dönemde yüce ve ulvi bir iş yapıyor.
- 17:34Türkiye'de Organ Bağışı Durumu
- Son on yıldır Türkiye'de organ naklinin gelişimine devletin verdiği destek ve eğitim çalışmaları sayesinde hem canlıdan hem kadavradan organ bağışı ciddi manada artmıştır.
- Türkiye'de milyon nüfus başına hesaplandığında toplam yapılan nakil sayısı bakımından dünyada orta sıralarda yer alırken, donör oranları birinci veya ikinci sıradadır.
- Türkiye'de hem karaciğer hem böbrekte hem kadavradan hem canlıdan yapılan nakillerde birinci sıradayız, ancak bu birincilik iyi bir birincilik değildir.
- 19:01Organ Naklinin Önemi ve Türkiye'deki Durum
- Canlıdan bir kişi verici olduğunda, ondan alınan böbrek ya da karaciğerin yarısı anca bir kişiye nakledilebiliyor, ancak kadavradan organların alınması sonucunda yedi kişiye organ nakli yapılabilmektedir.
- Dünyada Avrupa ve Amerika gibi ülkelere baktığımızda yapılan nakillerin %80'i kadavradan yapılan nakillerken, Türkiye'de %80'i canlıdan yapılan nakillerden oluşmaktadır.
- Devlet organ naklini teşvik etmek için maddi ve manevi destek veriyor, toplumu bilinçlendirme ve sağlık çalışanlarını eğitme çalışmalarını yapıyor.
- 20:45Organ Bağışı Bekleyen Hastalar
- Türkiye'de yaklaşık 25 bin organ bağışı bekleyen hasta bulunmakta, bunun 21 bin civarında böbrek, 2 bin küsur karaciğer ve 900'e yakında kalp hastalarıdır.
- Böbrek yetersizliği geliştiğinde diyaliz tedavisi uygulanabilir ancak hiçbir zaman bir böbrek naklinin yerini tutamaz çünkü böbrek naklinde sürekli 24 saat çalışan bir böbrek vardır.
- Karaciğer ve kalpte diyaliz gibi bir tedavi yöntemi olmadığı için, organ bulamadıkları takdirde son dönem kalp veya karaciğer yetmezliği nedeniyle kişiler yaşamlarını kaybediyorlar.
- 22:08Organ Nakli İstatistikleri ve Sorunlar
- 2016 yılında yapılan nakil sayısı 4.922 olup bunun 3.400-3.500'ü böbrek, diğerleri akciğer nakilleridir.
- Son beş yıldaki ortalama beyin ölümü bildiriliyor ve ailelerle görüşülerek bağış isteniyor, ancak sadece %25'i onay veriyor, %75'i vermiyor.
- Her yıl tanı konulan beyin ölümünün sadece %25'ini bağış olarak alabilmek yetersiz olup, listedeki hastaların her yıl 2.000 civarında olduğu için bu durum giderek artmamaktadır.
- 23:55Organ Bağışı Hakkında Dini ve Sağlık Politikaları
- Beyin ölümü gerçek ölümdür, tanısında şüphe yoktur ve beyne hiç kan gitmiyordur.
- Diyanet İşleri 1980'den beri organ naklinin bir insanın diğer insana bırakabileceği en önemli miras olduğunu ve günah olmadığını, son derece sevaptır şeklinde politikasını değiştirmemiştir.
- Sağlık Bakanlığı'nın en güzel politikalarından biri, organ nakline inanılmaz ciddi bir sağlık güvencesiyle kişilerin istedikleri organ nakli merkezi olarak ruhsatlandırılmış yerlerde bir kuruş fark ödemeden tüm işlemlerini yaptırabilmeleridir.
- 26:24Organ Nakli Koordinasyon Sistemi
- Türkiye'de 2001 yılından itibaren işleyen Organ Nakli Koordinasyon Sistemi vardır ve bu sistemde herhangi bir kişinin organ nakli için listeye yazıldığında dokuları ile birlikte diğer bilgileri Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü'ndeki Organ Nakli Koordinasyon Merkezinde bilgisayarda saklanmaktadır.
- Herhangi bir kişinin torpil yapılması veya üst sıraya çıkması mümkün değildir.
- Böbrek listesinde kadavradan bir böbrek bağışı olduğunda, öncelikle böbreğin kime takılacağını belirleyen şey dokudur.
- 27:20Organ Nakli Sistemi ve Sıralama
- Organ nakli için yaş, kan grubu ve diyalizde geçen süre gibi faktörler dikkate alınarak bir puan hesaplanıyor ve bu puana göre sıralama yapılıyor.
- Nakil merkezi, Sağlık Bakanlığı'nın gönderdiği sıralamadaki sıraya göre en uygun kişiye organı takmakla yükümlü ve nakil kararları için izahat vermek zorunda.
- Organ nakli ekibi, verici bağış yapan kişinin ailesiyle görüşmez, bu etik değildir.
- 28:07Beyin Ölümü ve Organ Nakli Süreci
- Beyin ölümü tanısı yoğun bakım doktorları ve nörologlar tarafından konulduğunda, organ nakli koordinatörü aile ile görüşür.
- Aile bağışladıktan sonra, organların hangi hastanelere gideceği Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenir.
- Alıcılar, bağışlayan kişiyle tanışmak isteyebilir ve bu durumda organ nakli koordinatörü aracılığıyla iletişime geçilir.
- 30:16Acil Durumlar ve Organ Nakli
- Acil durumlarda (yerlize giremeyecek durumda, damar yolu yok, yeliz yapılamıyor) ayrı bir liste oluşturulur ve acil organ nakli için listenin en başına geçilir.
- Acil organ nakli için de kurallar ve prosedürler vardır, "ben seni acil yazayım" gibi bir şey söz konusu değildir.
- Organ nakli sistemi, torpil geçmeyen, kayırmayan ve tamamen hastalığın menfaatini olan bir sistemdir.
- 31:01Organ Bağışı ve Şehir Efsaneleri
- Organ bağışı konusunda şehir efsaneleri ve kuşkular dolaşmaktadır, bu nedenle birçok kişi başvurmamaktadır.
- İnsanlar "benim organlarım gerçekten yararlı kimseye gidecek mi?" veya "yarar mı satacaklar" gibi sorularla karşı karşıyadır.
- Beyin ölümü gerçekleştiğinde aileleri açıklamak zor olsa da, sonrasında süreç etik kurallara göre ilerler.
- 31:54Organ Nakli Süreci Detayları
- Sağlık Bakanlığı, bağışlanan kişinin doku örneklerini özel laboratuvarlara gönderir ve doku grubuna göre uygun hastaları eşler.
- Organ bağışı için haber geldiğinde, hastalar hastaneye davet edilir ve hızla muayene edilir, operasyona girip giremeyecekleri kontrol edilir.
- Organ nakli ekipleri gece gündüz, hafta sonu çalışır ve cerrahlara teslim edilir.
- 33:42Organ Nakli Sürecindeki Kritik Saatler
- Her organ için kritik saatler farklıdır; kalp en acele edilmesi gereken organlardan biridir.
- Sağlık Bakanlığı, organların nereye gideceği konusunda koordinasyon sistemi oluşturur ve ambulans, helikopter, uçak gibi ulaşım araçlarını organize eder.
- Böbrek 12-24 saat, kalp 6 saat, karaciğer için daha uzun süre buzun içinde bekleyebilir, ancak ne kadar erken nakledilirse organın fonksiyon görmesi o kadar erken olur.
- 36:10Organ Bağışı ve Yaşam Hakkı
- Organ bağışı yapan bir hasta için işlem daha önce başlayamaz, beyin ölümü gerçekleştiğinde işlemler başlatılabilir.
- Her bireyin yaşama hakkı vardır, bu nedenle yaşama ihtimali varsa hastayı yaşatmaya çalışmak gerekir.
- Beyin ölümü tanısı, yoğun bakım doktoru ve nöroloji doktorundan oluşan bir komisyon tarafından verilir.
- 37:14Organ Bağışı Süreci
- Her beyin ölümü olan kişinin organları kullanılamıyor, sadece böbrek, karaciğer veya hepsi kullanılabilir.
- Organ bağışında bulunurken sadece belirli organları bağışlamak mümkün, örneğin sadece böbrek bağışlanabilir.
- Organ nakli sürecinde cerrahi ve dahili branşlar birlikte çalışarak karar veriyor, tek başına karar verilmiyor.
- 39:32Organ Nakli Sonrası Takip
- Organ nakli sonrası erken dönemde cerrahi ve dahili branşlar birlikte karar veriyor, uzun dönemde poliklinik kontrolleri daha ağırlıklı oluyor.
- Böbrek nakli sonrası kişinin kendi böbreğini bozan hastalıklarını kontrol etmesi gerekiyor, aksi takdirde yeni böbrek de bozulabilir.
- Nefretler (vücudun kendi kendini bozarak yaptığı böbrek hastalıkları) bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlarla kontrol altına alınabiliyor.
- 41:41Uzun Dönem Takip ve Sağkalım
- Böbrek nakli sonrası takip sadece böbrek fonksiyonlarına değil, kalp damar hastalığı, metabolik durum, kanser riski ve enfeksiyon açısından da yapılıyor.
- İyi bir organ nakli merkezi bir yılda böbrek sağkalımında %95'in üzerinde, beş yılda %90'ın üzerinde başarı göstermesi beklenir.
- Türkiye'de de beş yıllık sağkalımlarda %95'in üzerinde seyrediliyor, cerrahi açıdan da iyi sonuçlar elde ediliyor.
- 44:02Türkiye'deki Organ Bağışı Durumu
- Türkiye dokuz bölgeye ayrılmış durumda ve Bursa bölgesi organ bağış oranlarında %50 rakamını yakalamış durumda.
- Antalya'da %37, İzmir'de %32 civarında organ bağışı oranları varken, Türkiye ortalaması %25 civarında.
- Türkiye'de başarıyla organ bağışı yapan yerler var, ancak genel olarak insanları aydınlatmak ve sağlık çalışanlarının daha fazla çalışması gerekiyor.