Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi İc Hastalıkları ve Nefroloji Bilim Dalı Başkanı Doçent Doktor Ömer Toprak tarafından sunulan, kronik böbrek yetmezliği hastaları ve yakınlarına yönelik bir eğitim sunumudur.
- Video, kronik böbrek yetmezliğinin tanımı, belirtileri, sebepleri ve tedavi seçenekleri hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. İçerik, böbreklerin yapısı ve görevleri ile başlayıp, kronik böbrek yetmezliğinin risk faktörleri, tedavi yöntemleri (diyaliz ve böbrek nakli), tuz tüketimi, sigara, antibiyotik ve ağrı kesici ilaçların etkileri ve uygun egzersiz türleri gibi konuları ele almaktadır.
- Sunumda ayrıca, 7000'den fazla hastaya yönelik yapılan eğitim çalışmalarının sonuçları paylaşılmakta ve tansiyon kontrolünün dört kat arttığı, idrardaki protein miktarının üç kat azaldığı gibi istatistiksel veriler sunulmaktadır. Video, diyalize girmeden önceki dönemdeki tedavi ve yaşam tarzı değişikliklerinin önemi vurgulanarak, kronik böbrek yetmezliğinin ilerlemesini durdurma yöntemlerini anlatmaktadır.
- 00:01Kronik Böbrek Yetmezliği Hastaları İçin Hasta Eğitimi
- Doçent Doktor Ömer Toprak, Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi İc Hastalıkları ve Nefroloji Bilim Dalı Başkanıdır.
- Doktor, dokuz yıldır her ayın ilk Perşembe günü kronik böbrek yetmezliği hastaları ve yakınları için hasta eğitimi toplantıları düzenlemektedir.
- Bu eğitimler Facebook, internet ve diğer medya aracılığıyla ücretsiz olarak tüm hastalara sunulmaktadır.
- 00:54Eğitimlerin Amacı ve Önemi
- Eğitimlerin amacı hastaların hastalıkları hakkında yeterli bilgiye sahip olmaları, nasıl korunacaklarını öğrenmeleri ve önlemlerini almalarıdır.
- Hastalar ve hasta yakınlara tedavinin bir parçası olarak eğitilme sağlanmaktadır.
- Eğitim olmadan kronik hastalıkların tedavisi çok zordur ve eğitim ülke, ırk, cinsiyet sınırlarını aşan bir ihtiyaçtır.
- 03:05Eğitim Ekibi ve Önemli Özellikleri
- Eğitim yapabilmek için multidisipliner hasta eğitim ekibine ihtiyaç vardır.
- Kronik böbrek yetmezliği takip ve tedavisinde nefrolog, diyaliz hemşireleri, periton diyaliz hemşiresi, hemodiyaliz hemşiresi, diyetisyen ve sosyal hizmet uzmanı gibi tüm ekibin bir arada çalışması gerekir.
- Düşük krez hasta eğitim hemşireliğinin tüm birimlerde olması faydalıdır.
- 04:17Böbreklerin Fizyolojisi
- Böbrekler fasulyeye benzeyen, iki tarafta bulunan, 9-12 cm arasında olan organlardır ve her böbrekte yaklaşık 1.250.000 tane nefron bulunur.
- Nefronlar damar yumağı (glom ağı) ve tüpçüklerden oluşur, her biri ayrı bir görevi vardır.
- Böbrekler elektrolitlerin emilimi, sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfor ve karbonatın sentezlenmesi gibi önemli işlevleri yerine getirir.
- 06:57Böbreklerin Görevleri ve Fonksiyonları
- Böbrekler toksik maddeler, zehirli maddeler ve yediğimiz, içtiğimiz gıdaların zararlı maddelerinin atılımının olduğu organlardır.
- Vücudumuzda yaklaşık 100.000 kilometrelik bir damar ağı bulunur ve böbrekler en çok kanalanan organlardır.
- Normal bir insanda her dakikada 1 mililitre idrar oluşur ve günde ortalama 1,5 litre idrar çıkarması gerekir, böbrek yetmezliğinde idrar miktarı bu değere düşer.
- 09:31Böbreklerin Önemli Görevleri
- Böbrekler, elektrolit dengesini sağlar; sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfor ve magnezyum gibi elektrolitlerin dengesini korur.
- Potasyum seviyesi 5,5-5,5 aralığında olmalı, aksi takdirde ritim bozuklukları, bradi aritmi, taşikardi, redpilasyon ve kalp durması gibi ölüme yol açabilecek durumlar oluşabilir.
- Böbrekler, asit-baz dengesini sağlar ve D vitamini aktivasyonunun son aşamasını gerçekleştirir.
- 12:02Böbrek Yetmezlikleri
- Akut böbrek yetmezliği ani gelişir, sıvı kaybı, kanama, darbe, kaza, ishal veya aşırı terleme gibi nedenlerle ortaya çıkar ve tedavi edilirse düzelebilir.
- Kronik böbrek yetmezliği üç aydan fazla süren, geri dönülemez bir durumdur ve GFR değeri 60 ml/dakikanın altında olur.
- Kronik böbrek yetmezliğinin en sık sebebi şeker hastalığı ve yüksek tansiyon olup, bu iki faktör birlikte hastalığın yaklaşık %40-45'ini oluşturur.
- 13:43Böbrek Yetmezliğinin Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Böbrek yetmezliği önlenemiyor çünkü şeker hastalığı ve tansiyon önlenemiyor; tip 2 diyabetin sebebi yaşam tarzındaki yanlışlıklar olup, tip 1 diyabet ise çok nadirdir.
- Risk faktörleri arasında şeker hastalığı, tansiyon, kalp ve damar hastalığı, aile tarihi, yaşlılık, obezite, sigara içmek ve aşırı ağrı kesici ilaç kullanımı bulunur.
- Böbrek yetmezliği olan hastalar kansızlık, halsizlik, kaşıntı, bulantı, kusma, tansiyon yüksekliği, kalp krizi, kanama, cilt rengi değişimi, uyku hali, dalgınlık ve şişme gibi şikayetlerle doktora gidebilir.
- 16:51Böbrek Yetmezliğinin Yaygınlığı ve Önemi
- 35-70 yaş arası erişkinlerde yapılan Pure çalışmasında %42 hipertansiyon, %14,7 şeker hastalığı, %52 obezite ve %35,80 metabolik sendrom bulunmuştur.
- Türkiye'de her 6-7 kişiden birinde böbrek yetmezliği tespit edilmiştir ve toplam 7,5 milyon böbrek yetmezliği hastası olduğu tahmin edilmektedir.
- Erken evre böbrek yetmezliği (%15-30 kreatinin değerinde) hastalar genellikle ilgilenilmezken, bu evrede tedavi edilmezse son dönem böbrek yetmezliğine geçiş engellenemez.
- 19:31Böbrek Yetmezliğinin Önlenmesi ve Tedavi Seçenekleri
- Erken dönemde müdahale edilirse son döneme gitme engellenir, ancak son dönemde yapılacak tedaviler kısıtlıdır ve nefronlar harabiyet gösterdikten sonra yenilenmesi mümkün değildir.
- Türkiye'de her yıl ortalama 7 bin kişi son dönem böbrek yetmezliğinden dolayı diyalize girerken, 2002 yılında ortalama 20 bin kişi diyalize girerken günümüzde bu sayı 70 bin kişiye ulaşmıştır.
- Diyaliz pahalı bir işlem olup, hem ülke ekonomisine hem de hastaya zararlıdır; hastalık konforlu bir durum değildir ve diyalize bağlanan hastalar haftada 3 gün 4 saat boyunca iğnelerle bağlı kalırlar.
- 21:01Diyaliz Ücretleri ve Hasta Eğitiminin Önemi
- 1970'li, 80'li yıllarda dünya genelinde diyaliz tedavileri için 30 milyar dolar harcanırken, 2010'lara gelindiğinde bu miktar 1,1 trilyon dolara ulaşmış, şu anda ise 2 trilyon dolara ulaşmıştır.
- Diyaliz merkezlerinin sayısını açmak veya diyaliz makinelerinin sayısını artırmak çözüm değil, önemli olan hastaların son dönem böbrek yetmezliğine gitmesini engellemektir.
- Hipertansiyon ve şeker hastalığını önlemek için gayret göstermek gerekir, aksi takdirde tedavi maliyetleri artacaktır.
- 22:15Hasta Eğitiminin Zorunluluğu
- Hasta ve hasta yakını eğitimini bütün birimlerde zorunlu olarak yapılması gerekir, isteğe bağlı olmaması gerekir.
- Her birime mutlaka üniversitelerinde, devlet hastanelerinde, eğitim hastanelerinde mutlaka bir eğitim hemşiresi atamaları gerekir.
- Hasta eğitimi lüks değil, zorunluluktur ve her birimde yer almalıdır.
- 22:59Böbrek Nakli ve Diyaliz Tedavileri
- Böbrek nakli hastaların en çok önerilen tedavi yöntemidir ve iki çeşittir: ölü birisinden alınan (kadavra nakli) ve canlı birisinden alınan böbrekler.
- Türkiye'de kadavradan nakil çok az olup, Batı'da kadavradan nakil çok iyi seviyede olmasına rağmen Türkiye neredeyse son sıralarda yer almaktadır.
- Türkiye'de canlı verici konusunda Avrupa'da birinci konumda olup, toplumda hastalar için vefakar insanlar bulunmaktadır.
- 24:50Diyaliz Türleri ve Özellikleri
- Hemodiyaliz, hastaya damar yolu açılarak (fistül veya kateter) kanın diyaliz makinesinden geçirilerek temizlenmesi işlemidir ve haftada 3-4 saat sürer.
- Ev diyaliz, diyaliz makinesinin hastanın evine verilmesi ve hastanın kendisinin tedaviyi yapmasıdır, 8-10 saatlik sürelere ulaşabilir.
- Periton diyalizi, göbeğe takılan bir kateter vasıtasıyla periton kati kullanılarak yapılan bir tedavidir ve günde 4 defa 2-2,5 litre solüsyon kullanılarak 6 saatte bir değişim yapılır.
- 27:07Hastaların Değiştirilebilir Özellikleri
- Hastaların yüksek tansiyon, proteinuria, diskleri, sigara içimi, obezite, su tüketimi, hiperglisem ve hiper fosfatemi gibi özellikleri eğitimlerle değiştirilebilir.
- En önemli değişim faktörlerinden biri tuz tüketimidir; normal bir insan günlük 5 gr tuza ihtiyacı vardır.
- 27:37Tuz Tüketimi ve Hastalıklar
- Kalp yetmezliği, şeker hastalığı ve böbrek hastalığı olanlar için tuz tüketimi iki grı altına düşürülmesi gerekir, ileri evre böbrek yetmezliği hastalarında ise tuz tüketimi önerilmez.
- Bir çay kaşığı tuza iki gr tuz denk gelir ve tuz sadece yemeğe eklenen tuz değil, zeytin, peynir, salça, turşu ve ekmek gibi gıdalarda da bulunur.
- Bir ekmek ortalama 7,5 gram tuz içerirken, günlük maksimum tuz tüketimi 5 gram olmalıdır, bu nedenle iki ekmek tüketmek 15 gram tuz demektir.
- 28:55Tuzun Vücutta Olan Zararları
- Tuz tüketimi böbreklerde su ve tuz tutulumu, ödem (vücutta sıvı fazlalığı), idrar yollarından kalsiyum atılımını hızlandırır ve kalsiyum taşına ve osteoporoza (kemik erimesi) sebep olabilir.
- Tuz tansiyonu, ödemi, böbrek yetmezliğini ve protein kaybını hızlandırır, ayrıca ülser yapabilir ve damarları bozar.
- Tuzun zararları özellikle beyin, göz, kalp, böbrekler ve periferik arterleri etkiler.
- 30:25Tuz Alternatifleri ve Tüketim Önerileri
- Tuz yerine elma sirkesi, limon, acı baharat, isot, karabiber ve pul biber kullanılabilir, ancak limon üç günde bir tane tüketilmelidir.
- Sodyumu azaltılmış tuz önerilmez çünkü potasyum içerir ve böbreğe zararlı olabilir.
- Tuzsuz isot ve karabiber kullanılabilir, ancak üzüm sirkesi kullanılmamalıdır çünkü potasyum içerir.
- 31:18Tuz İçeren Gıdalar ve Tüketim Önerileri
- Zeytin, peynir, salça, kurşun füme, fındık, fıstık, cips, ekmek, sucuk ve salamura gibi gıdalarda tuz bulunur ve bunlardan uzak durulmalıdır.
- Yeşil zeytin tuzsuz olmak şartıyla yenebilir, peynir olarak tuzsuz lor veya kaşar önerilir.
- Günlük protein tüketimi 0,80 gr/kg/gün olmalı ve protein kaynakları arasında (peynir, yumurta, et, süt, yoğurt) abartı yapılmamalıdır.
- 32:35Meyve ve Sebze Tüketimi
- Yeşil elma (ekşi elma) ve kırmızı elma yenebilir, ancak şeker hastaları için dikkatli olunmalıdır.
- Sebzeler haşlanıp suyunu atıldıktan sonra tüketilmelidir, özellikle ıspanak, pırasa, kabak ve yeşil fasulye gibi.
- Marul, roka, maydanoz gibi çiğ tüketilen sebzeler yenebilir, ancak domates ve biber ızgara yapıp suyunu akıttıktan sonra tüketilmelidir.
- 33:36Ekmek ve Diğer Gıdalar
- Beyaz ekmek şeker hastaları, böbrek hastalığı ve tansiyon hastaları için tehlikelidir çünkü içeriğinin %60'ı katkı maddesi ve tuzdan oluşur.
- Beyaz ekmek yerine çavdar ekmeği veya tam buğday ekmeği tüketilebilir, ancak fosfor içeriği dikkate alınmalıdır.
- Sabah, öğlen ve akşam bir dilim ekmek tüketilebilir, ısıtıldığında kalori değerleri düşebilir.
- 35:14Sigaranın Böbrek Üzerindeki Etkileri
- Sigara idrarda protein kaybını artırır, böbreğin kanlanmasını bozar ve tubüllerin fonksiyonlarını olumsuz etkiler.
- Sigara böbrek naklinde başarısızlığa yol açabilir ve böbrek tümörü riskini artırır.
- Sigara, fiziksel ve duygusal bağımlılık yaratan bir zehirdir.
- 35:41Sigaranın Tehlikeleri
- Böbrek yetmezliği, şeker, tansiyon ve kalp hastaları için sigara içmemek mutlaka gerekli, sigara insanı öldüren bir "pislik"tir.
- Sigara dünyada tamamen kaldırılmalı, çünkü özgürlük değil, ölümüze yol açan bir "ölüm makinesidir".
- Sigara içenlerin çocukları da onları örnek alarak sigara içmeye başlayabilir, bu nedenle sigaranın hayatımızdan kesinlikle çıkarılması gerekir.
- 37:47Sigaranın İçeriği ve Tehlikeleri
- Sigaranın içinde roket yakıtı, egzoz, tuvalet temizleyicisi, böcek ilacı, arsenik, betan, aseton gibi 2000'in üzerinde zehir bulunur.
- Yılda 4 milyon insan sigara sebebiyle ölmekte ve sigara dünyadan kaldırılırsa kanser olaylarının %40-50'i ortadan kalkar.
- Sigara kalp hastalıklarını yarı yarıya düşürür, böbrek yetmezliklerini, tansiyonu ve damar problemlerini azaltır.
- 39:34Ağrı Kesici İlaçların Tehlikeleri
- Türkiye'de ağrı kesici ilaçlar konusunda büyük hatalar yapılmaktadır, eczaneden kendi başına ilaç alınmamalı ve doktorun haberi olmalıdır.
- Romatizma ağrı kesicileri (nonsteroid ilaçlar) böbrekleri iflas ettirebilir, tek bir tane bile var olan böbrek fonksiyonunu tamamen kaybetmesine ve diyalize girmesine sebep olabilir.
- Böbrek yetmezliği hastaları için parasetamol ve kas gevşeticileri kullanılabilir, morfin bile böbreğe zararı olmaz.
- 41:07Antibiyotiklerin Kullanımı
- Grip için antibiyotik kullanılmamalıdır çünkü gripin %99'u virüslerden kaynaklanır, sadece %1'lik bir kısım için antibiyotik gerekebilir.
- Gentamisin türevi, streptomi, amino glikozzit türevi antibiyotikler böbreklerde akut tubuler nekroz yaparak böbrek yetmezliği oluşturabilir.
- Böbrek yetmezliği hastaları için antibiyotik kullanımı dikkatli olmalı ve doktorun kontrolünde yapılmalıdır.
- 42:31İçecekler ve Besinler
- Böbrek yetmezliği hastaları gazlı içeceklerden, alkol ve maden suyundan uzak durmalıdır.
- Normal insanlar için su tüketimi yazın 2-3 litre, kışın 1,5-2 litre olmalıdır, diyaliz hastaları için ise idrar miktarının yarım kilogram fazlası alınmalıdır.
- Beyaz şeker, tuz ve un gibi besinlerden uzak durulmalıdır, özellikle bir gazlı içeceğin içinde 16 adet küp şeker bulunur.
- 44:58Böbrek Hastaları İçin Egzersiz Önerileri
- Böbrek yetmezliği hastaları günde ortalama 15 dakika, minimum 45 dakika düz tempolu yürüyüş yapabilir, ancak yokuş yukarı, yokuş aşağı ve merdiven çıkmak önerilmemektedir.
- Bisiklet kullanmak genellikle önerilmez, ancak düz yolda tempolu yürüyüş yapmak tercih edilmelidir.
- Egzersiz yapmama durumunda böbrek hasarı görülür; 15 dakika egzersiz yapanlarla yapmayanlar arasında kalp ve damar hastalıklarına ölüm oranı 10 kat daha azalmaktadır.
- 46:27Eğitim Sonuçları
- Bir yıllık çalışmanın sonucunda, eğitimle hastaların sigara içme oranı %34'ten %6'ya, aşırı tuz tüketimi %57'den %0,7'ye, alkol kullanımı beş kate, antibiyotik kullanımı %34'ten %1'e düşmüştür.
- Romatizma ilaçları kullanımı %62'den %3'e, doktoruna danışmadan ilaç kullanımı %43'ten %0,6'ya azalmıştır.
- Eğitimlerin sonunda hipertansiyon oranları %66'dan %15'e, idrardaki protein miktarı 1,20 gr'dan 400 mg'ye azalmıştır.
- 51:43Eğitimlerin Etkileri
- Sekiz yıllık sonuçlar daha olumlu, dokuz yıldır diyalize girmeyen hastalar bulunmaktadır.
- Toplam kullanılan ilaç sayısı ortalama 7'den 6,80-3,20'ye düşürülmüş durumdadır.
- Eğer hasta eğitimlerine özen gösterilirse, yıllık diyalize giren hasta sayısı 7000'den 1000'e kadar azalabilir.
- 53:11Başarılı Bir Vaka
- Dünyada ilk kez, sekiz yıl boyunca diyalize giren bir hasta eğitimler sayesinde diyalizden çıkarılmıştır.
- Hastanın diyeti ve diğer faktörler dikkate alınarak on bir ay boyunca diyalize girmemesi sağlanmıştır.
- 53:39Diyalizden Kurtulan Hasta Örnekleri
- Bir hasta aylık diyalizden sonra haftalık diyalize indirildi ve yaşamına devam ediyor.
- Yılda 3,5-4 yıl diyaliz giren bir hasta, diyet ve ilaç düzenlemesiyle yaklaşık 7-8 ay diyalize girmeden yaşamını sürdürüyor.
- Bir başka hasta diyalizden sonra kreatin değerinin düşmesine rağmen diyalize girmeden 7 ay geçirdi.
- 54:13Diyalizden Kurtulma Olasılıkları
- Bir hasta 11 aydan daha uzun süredir diyalize girmeden yaşamını sürdürüyor.
- Yıllardır haftada 3 gün, 4 saat diyaliz giren bir hasta diyalize girmeden yaşamını sürdürebiliyor.
- Böbrek yetmezliği (KB) bir kez oluştuğunda geri dönmüyor, bu nedenle diyalize girmeden önceki dönemi (prediyaliz dönemi) çok iyi düzenlenmesi gerekiyor.
- 55:02Başarılı Bir Hasta Vakası
- Ankara'dan gelen bir hasta, böbrek nakli için hazırlanırken kreatin değeri 6,5'te iken, 3 yıl önce 3,5'te olduğu belirtiliyor.
- Hasta e-simütörü kullanıyor, tuzlu tüketim yapıyor ve elma dışındaki meyveleri yiyordu.
- Düzenlemeler yapıldıktan sonra kreatin değeri 3'lere indi, 3 yıl diyalize girmeden yaşamını sürdürüyor ve aktif bir şekilde reşberlik yapıyor.
- 56:12Diğer Başarılı Hasta Örnekleri
- Dokuz yıl boyunca diyalize girmeden yaşamını sürdüren bir hasta, dokuz yıl önce diyalize alıp ölmek üzere gönderildi.
- İlaçlarla değişiklik yapıldı, eğitim verildi ve yaşam tarzı değişti.
- İzmir'den gelen 17 yaşındaki bir hasta, diyaliz sınırındayken diyalize yönlendirildi, ancak hala diyalize girmeden takibe devam ediyor.
- 56:56Böbrek Sağlığı İçin Öneriler
- Hayattan tuz çıkarılması, toz beyaz şeker, sigara, alkol ve gazlı içeceklerin kullanılmaması gerekiyor.
- Ağrı kesici ilaçlar, antibiyotikler ve kontrast maddeli işlemler dikkatli kullanılmalı.
- Egzersiz yapmak önemlidir, ancak egzersiz yaparken hamburger gibi yemeklerden kaçınılmalı.
- 57:46Eğitim ve Sağlık Hakkında Düşünceler
- Eğitim verilmesi, hastaların ölümüne yol açmaktan kaçınmak için önemlidir.
- Bir canı öldürmek bütün insanları öldürmek gibidir, bir canı kurtarmak bütün insanların hayatını kurtarmış gibi olur.
- Zor işler zamanında yapılmazsa, hastalıklar birikir ve binlerce hasta diyalize girmek zorunda kalır.