Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- BBN Türk ekranlarında yayınlanan "Son Durum" programında, sunucu Prof. Dr. Alper Şener, virolog Dr. Semih Taren (Amerika'dan) ve toplum sağlığı genetik uzmanı Dr. Tomris Cesur (Hollanda'dan) konuk olarak yer almaktadır. Program, COVID-19 pandemisi ve aşılama süreci hakkında bilimsel bir perspektif sunmaktadır.
- Video, üç doz aşı tartışması, Türkiye'nin aşı stratejisi, yaş gruplarına göre aşılama uygulamaları ve kış dönemindeki hazırlıklar üzerine odaklanmaktadır. Konuklar, Sinovac ve mRNA (Biontech) aşılardaki farkları, 65 yaş üstü ve kronik hastalık olanlar için aşı önemi, gençlerdeki vaka artışının nedenleri ve okulların kapatılması tartışması gibi konuları ele almaktadır.
- Programda ayrıca Türkiye'deki aşılanma oranlarının düşük olması, test stratejileri, aşı karşıtlığı ve pandemi sürecindeki iletişim hataları da tartışılmaktadır. Konuklar, kış dönemindeki zorluklar, özellikle meslek olarak insanlarla sık temas eden kişilerin aşılanması ve okullardaki sınıf mevcutlarının 30'un altına düşürülmesi gibi önerilerde bulunmaktadır.
- 00:16Son Durum Programı ve Koronavirüs Haberi
- BBN Türk ekranlarında saat 18:00'de "Son Durum" programı yayınlanıyor ve günün özetini çıkaracaklar.
- Günün öne çıkan başlıklarından biri koronavirüsle mücadele ve Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığında devam eden kabine toplantısının ana gündem maddelerinden biri de bu konu.
- Hafta içi Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın gençlere uyarı yaptığı ve aşılama başlamasına rağmen vaka sayısında düşüş görülmediği belirtiliyor.
- 01:46Programın Konukları ve Üç Doz Aşı Tartışması
- Programa Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu Üyesi Profesör Dr. Alper Şener, Virolog Dr. Semih Taren ve Toplum Sağlığı Genetik Bilim Uzmanı Dr. Tomris Cesuroğlu konuk olarak katılıyor.
- Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın bilim kurulu toplantısının ardından yaptığı açıklamada, mRNA aşısı olanların şu an için üç dozu olmaya ihtiyaçları yok, Sinovac olanlar ise mutlaka üç dozu olmalı olduğu belirtilmiş.
- Konuklarla üç doz aşı tartışması ve bunun Türkiye, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde durumu hakkında görüşler paylaşılacak.
- 03:16Üç Doz Aşı Tartışmasının Teknik Açıklaması
- Profesör Dr. Alper Şener'e göre, Sinovac inaktif bir aşı olduğu için antikor oluşturma potansiyeli ve bağışıklık baskılayıcı antikor olma potansiyeli diğer aşılara göre daha düşük.
- Sahada görülenlere göre üç doz Sinovac ancak yeterli olacak gibi görünüyor, ancak iki doz mRNA ile eşitlik kurmak için üç doz inaktif aşı gerekiyor.
- Türkiye'de daha önce riskli hasta grubuna Sinovac, normal popülasyona ise mRNA aşısı yapılmış, ancak iki doz mRNA olanlara henüz altı aylık periyodu doldurmadığı için genel bir hatırlatma dozu gerekliliği yok.
- 04:39Üç Doz Aşı Gerekliliği ve Uluslararası Durum
- İsrail ve İngiltere'den gelen verilere göre, 65 yaş üstü her gruba, 50-64 yaş arasında yandaş hastalığı olanlara ve ön cephede çalışanlara üç doz aşılamayı 6 aydan sonra gündeme alıyor.
- Toplumun geneli için mRNA aşısı için genel bir hatırlatma dozu perspektifi yok, ancak ortalama iki doz mRNA'dan sonra 3,8-4 ay gibi periyotta nötro-rezan antikorun yüksek kaldığı, daha sonra azalmaya başladığı belirtiliyor.
- Türkiye için tüm toplum için hatırlatma dozu yapmak için henüz bir algoritma yok, ancak İsrail ve Birleşik Devletler'deki uygulamalarla paralel gideceği düşünülüyor.
- 06:49Avrupa ve Türkiye'nin Aşı Durumları
- Dr. Tomris Cesuroğlu'na göre, Türkiye'nin özel bir durumu var: Aşılamaya başlarken özellikle yüksek risk grubunda bulunanlara Sinovac tercih edilmiş.
- Avrupa'da ağırlıklı olarak AstraZeneca, Johnson Johnson veya mRNA aşıları (Moderna veya Biontech) tercih edilmiş, ancak şu anda üçüncü doz mRNA aşıları için ciddi kronik hastalığı bulunanlar ve 65 yaş üstü için hatırlatma dozu tartışmaya girmiş.
- Türkiye'de 65 yaş üstü ve ciddi sağlık riski olanların Sinovac ile aşılanmaya başlandığı, ancak Sinovac'in koruyuculuğunun düşük olduğu ve zamanla azaldığı belirtiliyor.
- 08:31Sinovac Aşısının Etkinliği ve Öneriler
- Sinovac ile aşılı olanların, özellikle 65 yaş üstünün koruyuculuğunda ciddi bir azalma olduğu ve bunların aşılı kabul edilmemesi gerektiği belirtiliyor.
- 65 yaş üstü için etkili olan mRNA aşılarının bu gruba yapılması öneriliyor.
- Dr. Tomris Cesuroğlu'nun kendi ailesine verdiği tavsiye, 71 yaşındaki babasına, 94 yaşındaki dedesine ve teyzelerine iki doz Biontech yapılması yönünde olup, bir doz mRNA aşısından sonra yaklaşık 6-8 hafta sonra ikincisinin yapılması da düşünülebilir.
- 09:24Aşı Stratejisi ve Kış Dönemi Hazırlığı
- 65 yaş üstü için özel durum olarak iki doz Biontech aşı yapılması öneriliyor.
- 50-65 yaş arası ciddi kronik hastalık riski olanlar için de iki doz Biontech aşı yapılması düşünülebilir.
- Kış dönemi yaklaşırken koronavirüslerin artış göstermesi bekleniyor ve bu nedenle dalgalara hazırlıklı olmak gerekiyor.
- 10:04Türkiye'nin Aşılanma Oranları
- Türkiye'nin aşılanma oranları oldukça düşük olup, toplumun yaklaşık %50'si aşılanmış durumda.
- Yetişkinlerin yaklaşık %75'i iki doz aşılanmış, ancak kayıt dışı mülteciler ve sadece iki doz Sinovac'a aşılanan yaklaşık 6 milyon kişi hesaba katılmadığında etkili aşılanma oranı çok düşük.
- 65 yaş üstü için iki doz Biontech yapılması öneriliyor, genç yaş gruplarında ise iki doz Sinovac ve bir doz Biontech şeklinde üçüncü doz yapılması mantıklı.
- 12:37Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Aşı Durumu
- CDC tavsiyesine göre 65 yaş ve üstü için üçüncü doz aşı yapılması öneriliyor.
- 65 yaş altı için ciddi hastalıkları olanlar ve yüksek risk grubundaki kişiler (diyabet, kanser, obez olup olanlar) üçüncü doz aşı yapıyor.
- Aşıların yan etkileri kabul edilebilir seviyede hafif yan etkiler olup, bu yan etkiler bağışıklık sisteminin devreye girdiğini gösteriyor.
- 15:05Vaka Sayılarının Düşmemesi Nedeni
- Vaka sayılarının düşmemesinin temel nedeni etkin aşılama kampanyasının yavaş ilerlemesi.
- Virüsün yayılmasına izin verildiği sürece toplum bağışıklığı oluşamıyor ve aşının etkinliği de düşüyor.
- MRNA aşılarının sahada geç uygulanması da önemli bir faktör olarak belirtiliyor.
- 16:52Sağlık Çalışanlarının Rolü ve Test Stratejisi
- Bazı sağlık profesyonellerinin yanlış bilgiler yayarak vatandaşları aşılardan soğutmaya çalıştığı belirtiliyor.
- Test pozitiflik oranı olarak bakıldığında artık yaygın görülen bir virüsü yakalamanın teknik olarak fazla anlamı yok.
- Antijen testlerinin PCR testlerine göre daha sempati kazandırabileceği ve test stratejisini değiştirmek gerekebileceği öneriliyor.
- 21:03Aşılamaya İlişkin Yaş Grupları
- Aşılamaya en yüksek risk grubu olan 65 yaş üstünden başlayıp kademe kademe daha genç gruplara doğru yayılıyor.
- COVID-19 bir yaş hastalığıdır ve yaşla birlikte hastalığa yakalanma ve olumsuz etkiler nedeniyle hastaneye düşme veya ölüm riski katlanarak artıyor.
- Aşılarla birlikte doğal olarak hastalığın daha küçük yaş gruplarında oransal olarak daha fazla görülmesi beklenen bir durumdur.
- 22:16Gençler ve Aşılama
- Genç grup toplumda en fazla hareketli olan ve sosyal dolaşımı olan grup olduğu için aşılanmamış olması yayılma konusunda olumsuz etki yapıyor.
- Özellikle 15-25 yaş grubunun hastalığın yayılması ile ilgili olarak tüm dünyada etkin bir rol oynadığı bilinmektedir.
- Üniversite gençliğinin aşılanması çok önemlidir ve devletin burada yapması gereken gençlerin acilen aşılanması ve aşılanma ile ilgili sınırları belirlemektir.
- 23:19Halkla İletişim Stratejileri
- Türkiye'deki salgın yönetiminde hem devlet, hem bilim insanları ve medya tarafından bir numaralı iletişim stratejisi korku olmuştur.
- Avrupa'daki örnekte devlet bir sorumluluk almış, şeffaf bir şekilde verileri paylaşmış ve aşıların güvenli olduğunu belirtmiştir.
- Türkiye'de bir buçuk sene geçmiş olsa da doğru iletişim kampanyaları yapılmamış, hala 14 tane kural şeklindeki eski ve eksik kamu spotları dönmektedir.
- 25:58Aşılamaya İlişkin Yaş Sınırları
- Türkiye'de 18 yaş ve üstü üniversite öğrencileri için aşı tanımlanmış, 15 yaş üstü için tercihe bağlı, 12 yaş üstü kronik hasta olanlar için ayrıca tanımlama yapılmıştır.
- Amerika Birleşik Devletleri'nde Biontech aşısı 16 yaş ve üstü için markete çıkmış, Moderna da yakında oraya gelecektir.
- 12-16 yaş grubu için klinik deney sonuçları yayınlanmış ve yakında acil kullanım yetkisi verilecektir.
- 28:31Çocuklar İçin Aşı Çalışmaları
- 5-11 yaş arası için Biontech aşısının dozajı 10 mikrogram olup, 16 yaş ve üstü için 30 mikrogram dozu acil kullanım yetkisi yakında verilecektir.
- 5 yaş altı ile 6 aylığa kadar olan yaş grubunda da 3 mikrogramlık dozaj çalışmaları devam etmekte ve acil kullanım yetkisi çok daha sonra gelecektir.
- Kışın gribal enfeksiyonlarda arttığı için COVID-19 ile karıştırılacaktır.
- 31:00Kış Döneminde Aşı Durumu
- Kış için aşısızlar için zor geçecek, aşılama oranlarında kışa hazırlık gerekecek.
- İki doz olanlarda üç dozun gerekliliği özellikle Sinovac grubu için önemli.
- Türkiye'de yaklaşık 5-6 milyon civarında aşılanmayan bir grup var ve bu gruba ikna etmek zor.
- 31:38Risk Altındaki Gruplar
- 65 yaş üstü Biontech aşı alanlar kış döneminde risk altında olabilir.
- Organ nakli, şeker hastası, diyaliz ve kalp yetmezliği gibi gruplar yoğun bakımı dolduracak potansiyelde.
- 15-18 yaş arasındaki çocuklar hastalığı eve taşıyor, aşılanmamış ebeveynlerde mortal seyretmekte.
- 32:55Aşılananların Bulaştırıcılık Oranı
- Aşılanmış olmak virüsü yaymaya engel değil, bireysel korunmayı daha ön planda tutuyor.
- Aşılananlar enfekte olabilirler ancak daha az bulaştırıyorlar.
- Aşılama kampanyaları yaş grubundan bağımsız olarak tüm dünyada önemli.
- 34:32Türkiye'deki Aşı Durumu
- Türkiye'de en büyük eksik önlem aşılama ve aşı tereddütü sorunu.
- Haziran itibariyle aşı tedariği sorunu çözülmüş, üç ay içinde yetişkinlerin çoğu aşılanabilirdi.
- Ekim ayına gelindiğinde yetişkinlerde aşılama oranları %75 civarında, iki doz Sinovac olanlar ve kayıt dışı göçmenler var.
- 36:29Aşı Tercihi ve İletişim Sorunları
- Türkiye'de aşı tereddütü, aşı karşıtlığı ve aşı düşmanlığı üç grupta görülüyor.
- Salgının başından beri yapılan iletişim hataları güveni sarsmış durumda.
- Yüzeylerden bulaşmadığını bilimsel araştırmalar göstermiş ancak bu bilgi Türkiye'de bir yıl boyunca yaygınlaşmadı.
- 38:16Halkla İletişim Sorunları
- PCR testlerinde de güvensizlik var, test sonuçları çelişkili çıkıyor.
- Devlet, bilim dünyası ve medyanın şeffaf bilgi paylaşımı konusunda sorun var.
- Sinovac aşısı olduğundan daha etkili, Biontech MRNA aşısı ise korkutucu bir şekilde lanse edilmiş.
- 40:52Aşıların Etkinliği ve Güncellenmesi
- Bazı hastalıklara karşı, virüs ve bakterilere karşı bir doz aşı yeterli olmayabilir, iki veya üç doz gerekli olabilir.
- Hepatit B ve insan papilloma virüsü aşısı gibi bazı aşılarda üç doz verilir.
- Veriler gösteriyor ki iki doz mRNA aşısı (Biontech gibi) pek çok durumda ciddi hastalıktan koruma sağlar.
- 41:52mRNA Teknolojisinin Avantajları
- mRNA teknolojisinin en güzel tarafı, eski geleneksel aşılara kıyasla çok daha hızlı yeni bir varyanta karşı aşının çıkarılabilmesidir.
- Biontech ve Moderna gibi şirketler güncellenmiş mRNA aşıları için klinik deneyler yapmaya başlamıştır.
- Güney Afrika varyantı (beta) için yapılan ara veriler, güncellenmiş Biontech aşısının normal iki doz Biontech aşısına göre daha etkili olmadığını göstermektedir.
- 43:21Okulların Durumu
- Okulların kapatılmasını gerektirecek bir tablo şu anda yoktur.
- Türkiye'de yaygın bir aşılama işlemi devam ediyor ve iki farklı aşı bulunmakta.
- Hastalığı ağır geçirme potansiyeli olan ve ölüm riski yüksek olan grupların ciddi bir kesimi aşılanmış durumdadır.
- 45:46Salgın Yönetimi ve Bilgi Aktarımı
- Türkiye'de salgın yönetimi teknik olarak doğru şekilde uygulanmakta, ancak sahada kişilere ulaşmakla ilgili problemler yaşanmaktadır.
- Bilgi aktarımında şeffaf olmanın dezavantajları yaşanmaktadır, bilgi iletişim çağı bu kadar açık paylaşım nedeniyle kafa karışıklığına yol açmaktadır.
- Vatandaşlar Google'dan edindiği bilgilerle profesyonellerin karşısına çıkarak bilimsel konularda eleştiri yapabilmektedir.
- 49:40Okulları Kapatmanın Zararları
- Okulları kapatmanın zararları, olası faydalarını çok şiddetli bir şekilde geçmektedir.
- Okulları kapatmanın en çok zarar görenler çocuklara, gençlere, kadınlara ve özellikle yoksul ve orta sınıf ailelere olmuştur.
- Okulları kapatmanın sonuçları çocuklarda depresyon, anksiyete gibi bozuklukların artması, zeka gelişimlerinin durması, kemik ve kas erimesi, obezite artışına ve uzun vadede kanser, diyabet, kalp hastalığı gibi risklerin artmasına neden olmuştur.
- 51:13Çocuklarda Ruh Sağlığı Sorunları ve Okullar
- Gençlerde ve ergenlerde kendine zarar verme davranışıyla hastanelere başvuruda ciddi bir artış var, çocuk ruh sağlığı uzmanları "ruh sağlığı pandemisi" uyarısı yapıyor.
- Türkiye'de çocuklar ve yetişkinler birvirgülelli yıl eve kapatıldı, bu büyük bir haksızlık oldu.
- Hollanda'da 12 yaş altı çocuklar pandemi sırasında maskesiz, mesafesiz okullarda ve sosyal kulüplerde devam etti.
- 52:19Okullarda Alınması Gereken Önlemler
- Okulları kapatma veya açma tartışması yapılamaz, yapılması gereken okullarda alınması gereken önlemleri devletin alması için çağrıda bulunmak.
- 30'un üzerinde sınıf mevcudu olmaması gerekiyor, sınıf mevcutlarının 30'un altına düşürülerek eğitimin devam etmesi önemli.
- Aşılama çok önemli, yetişkinler aşılanacak ki toplumdaki vaka sayıları düşecek ve çocuklarımız huzurlu bir şekilde eğitimine devam edecek.
- 53:32Aşı Zorunluluğu Tartışması
- Amerika'da aşısız kapalı alanlara girilmiyor, ancak Türkiye'de toplu taşımada aşı kartı gerekmiyor.
- Aşı olmayanlar var, ayrıca aşı olamayanlar da var (belirli sağlık durumlarından dolayı veya aşıya ulaşamayanlar).
- Toplu taşıma durumlarında aşı zorunluluğu mantıklı değil, ancak üniversitelerde aşı zorunlu olabilir.
- 56:18Salgın Yönetimi ve Kabine Beklentileri
- Kabine sonucundan çok farklı bir şey çıkacağını düşünülmemeli, okullarla ilgili özel önlem almak için bilimsel olarak bir gereklilik yok.
- Salgın yönetimi karmaşık hale getirilmemeli, temel problem politik çelişkilerdir.
- Enfeksiyon hastalıkları, halk sağlığı ve mikrobiyoloji uzmanlarının bildiği temel kurallar var.
- 58:31Aşı Zorunluluğu ve Test Sorumluluğu
- Aşısız insanlar toplumda hastalığı alma ve bulaştırma açısından en yüksek riskli grup.
- Mesleki olarak çok insanla temas eden, kamu hizmeti sunan kişilerin (öğretmenler, sağlık çalışanları, otobüs şoförleri, market çalışanları) mesleklerini devam ettirebilmeleri için aşı veya düzenli test talebi gerekiyor.
- Restoranlar, AVM'ler, sinemalar, düğünler, kongreler gibi kalabalık ortamlara girerken aşı zorunluluğu veya düzenli test sorumluluğu uygulanmalı.