Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir televizyon programında sunucu ile Dr. Mehmet Dinç (Yeşilay'da görev yapan bağımlılık uzmanı), Profesör Dr. Gültekin Ögel ve diğer uzmanlar arasında geçen bir röportajdır.
- Programın ana konusu internet bağımlılığıdır. Video, internet bağımlılığının tarihsel gelişiminden başlayarak, davranışsal bağımlılıklarda talebi azaltmanın önemi, çocuklarda ve gençlerde görülen bağımlılık işaretleri, pandemi dönemindeki dijital tüketimin artışı ve tedavi yöntemleri gibi konuları ele almaktadır. Ayrıca, online oyun ve kumar bağımlılığının Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlandığı, ancak pornografi ve sosyal medya bağımlılığının henüz bu statüye sahip olmadığı bilgisi paylaşılmaktadır.
- Röportajda, çocukların üç temel ihtiyacı (görünme, enerjisini boşaltma ve sosyalleşme) ve bunların karşılanmamasının teknoloji bağımlılığına yol açabileceği vurgulanmaktadır. Ayrıca, anne-babaların çocuklarının internet kullanımını nasıl kontrol edebilecekleri konusunda tavsiyeler verilmekte ve Yeşilay Danışmanlık Merkezi'nin sunduğu destek hizmetleri hakkında bilgi verilmektedir.
- 00:56İnternet Bağımlılığı ve Ekran Bağımlılığı
- İnternet bağımlılığı, doktorların yasaklayamadığı bir bağımlılık çeşididir çünkü artık internet olmadan hayatta kalmak neredeyse mümkün değildir.
- Programda internet bağımlılığı konusu ele alınacak ve konuk Dr. Mehmet Dinç, Türkiye'de bağımlılık konusundaki en yetkin isimlerden biridir.
- Dr. Mehmet Dinç, Yeşilay'da görev yapmakta ve bağımlılıklarla çalışmaktadır.
- 02:01Dijital Esaret Filmi Hakkında
- Konuşmacı, Dr. Mehmet Dinç ile birkaç yıl önce "Dijital Esaret" adlı bir film yapmak için çalışmış ve Dr. Dinç'in büyük katkıda bulunduğu belirtilmiştir.
- Film, dijital bağımlılığı anlatan ilk film olacak ve 11 Mart'ta vizyona girmesi umut edilmektedir.
- Film, Çökertme Koyu'nda çekilmiş olup, bu koy yangınlardan yanmış ve film, yangından önce çekilen son film olmuştur.
- 05:01Narrative Terapi ve Hikaye Anlatımı
- Dr. Mehmet Dinç, bağımlılıklarla çalışırken aynı zamanda narrative terapi ekolünden çalışmaktadır.
- Narrative terapinin mottosu "hikaye anlatılır ama nasıl anlatıldığı çok önemli" şeklindedir.
- Problem hikayesi insanın hayatını yüzde yüz geçirmez, her zaman alternatif bir hikaye vardır ve bu alternatif hikayelere yer vermek önemlidir.
- 06:08Problem Hikayesi ve Alternatif Hikaye
- Bağımlılık, kişinin bütün hikayesinin bir parçasıdır; hayalleri, becerileri, ilişkileri, değerleri ve toplumun içindeki yeri gibi başka hikayeleri de vardır.
- Sadece problem hikayesine saplanıp kaldığınızda insanı ıskalıyorsunuz, insanı problem haline getirmiş oluyorsunuz.
- Narrative terapi, insanın problem olmadığını, problemin problem olduğunu ve insanla beraber problemle çarpışmaya çalışılması gerektiğini savunmaktadır.
- 07:34Hikayelerin Etkisi
- Son dönemlerde insanın hikaye dinlemeye, özellikle güzel hikaye dinlemeye daha çok ihtiyacı vardır.
- Hikaye anlatıcısı veya masal anlatıcısı, insanı iyileştirebilir ve onarabilir.
- Kötü hikaye, problem hikayesi anlatıla anlatıla anlatıla kimlik haline gelebilir ve insan o pencereden bakıyor hale gelebilir.
- 08:34İnternet Bağımlılığının Tarihi
- Dr. Mehmet Dinç, 2006 yılında Avustralya'da yüksek lisans yaparken internet bağımlılığına ilgi duymuştur.
- İnternet bağımlılığı, 1998'lerde bir bilim insanının kumar bağımlılığının kriterlerini değiştirip şaka olsun diye "internet bağımlılığı" yazmasıyla başlamıştır.
- Bilim dünyası başlangıçta internetle bağımlılık kelimesini yan yana getirmek istememiş, bunun yerine "kötüye kullanım", "suistimal" veya "aşırı kullanım" terimlerini kullanmıştır.
- 11:14Teknoloji Bağımlılığının Tarihi
- 2009'da sosyal medya henüz yaygın değildi, ancak o dönemde bilgi alma bağımlılığı, sörf bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, pornografi ve oyun bağımlılığı gibi konular üzerinde çalışmalar yapılmıştı.
- 2012 yılında Türkiye'de ilk uluslararası teknoloji bağımlılığı kongresi düzenlenmiş ve bu konuda çalışan bilim insanları bir araya getirilmiştir.
- Konuşmacı, 2012 yılında bu kongrenin düzenlenmesinde büyük bir risk alarak madde bağımlılığı yerine teknoloji bağımlılığı üzerine çalışmayı önermiş ve bu konuda öncü olmuştur.
- 13:13Bağımlılıkla Mücadele Yöntemleri
- Bağımlılıkla mücadelede iki temel yöntem vardır: arzı azaltma (yasaklama, polis kontrolü) ve talebi azaltma.
- Arzı azaltma yöntemleri alkol ve uyuşturucu bağımlılığında işe yarayabilirken, davranışsal bağımlılıklarda (internet bağımlılığı) arzı azaltma çok etkili değildir.
- Talebi azaltmak için psikolojik dayanıklılığın çok önemli olduğu, psikolojik dayanıklılık zayıf olanların davranışsal bağımlılıklara daha hızlı bağımlı olduğu belirtilmiştir.
- 14:52İrade ve Psikolojik Dayanıklılık
- Psikolojik dayanıklılık kavramı irade meselesine ve insanın kendine söz geçirebilme kabiliyetine gelmektedir.
- Günümüzde insanlar her şeyi biliyor olmalarına rağmen bile bile yanlış yapabilmektedir, çünkü bildiklerini davranışa dönüştürme konusunda zaaf göstermektedir.
- İnsanlar bazen iyi tarafını biliyor olmalarına rağmen kötü tarafı tercih edebilir ve bu tercihlerini kontrol edemeyebilir.
- 16:27Teknoloji Bağımlılığı Çalışmaları
- 2012'de düzenlenen kongre sonrası 2013 yılında Avrupa Davranışsal Bağımlılıklar Dergisi çıkmaya başlamış ve 2014 yılında Dünya Sağlık Örgütü bu konuya müdahale etmiştir.
- Dünya Sağlık Örgütü uzmanları, internetle ilişkili bağımlılıklar kavramını kullanarak online oyun ve online kumar bağımlılığını tanımlamıştır.
- Pornografi ve sosyal medya ile ilgili yeterli çalışma olmadığı için henüz bu konuların bağımlılık olarak tanımlanması mümkün değildir.
- 19:19Bağımlılık Mekanizmaları ve Endüstriler
- Bağımlılıkta haz mekanizması bozulur ve insan bunu kontrol edemez hale gelir, bu mekanizma kırıldığında diğer bağımlılıklara da hızlıca geçiş yapılabilir.
- İnternetle ilişkili bağımlılıklarda büyük bir endüstri vardır, özellikle online pornografi endüstrisi Hollywood'un tamamının karından daha fazla kar elde etmektedir.
- Kumar endüstrisi, oyun endüstrisi ve pornografi endüstrisi birbirleriyle paslaşmaktadır, oyun endüstrisi üzerinden kumar malzemeleri dahil edilmeye başlanmıştır.
- 20:48Oyunların İçeriği ve Tehlikeleri
- Oyunların içinde kumar figürleri ve pornografi gibi zararlı içerikler bulunabilir.
- Çocukların eğlence ve öğrenme amaçlı oyun oynaması ve eğitimde oyunlaştırma kullanılması gerekir, ancak endüstri bu içerikleri sınırlamazsa kontrol kaybedilir.
- Online pornografi ciddi bir tehdit haline gelmiştir.
- 21:30Pornografi Tüketimi ve Etkileri
- Philip Zimbardo, Stanford Prison Experiment'ı yapan efsane bir psikologdur ve son on yılını pornografi konusuna ayırmıştır.
- 12 yaşındaki erkek çocuklar pornografi tüketmeye başlar ve 20 yaşına kadar her şeyi tüketmiş olurlar.
- İngiltere'de yapılan bir araştırmaya göre 8-12 yaş arası çocukların %80'den fazlası istemeden, yaşına uygun olmayan pornografik materyale maruz kalıyor.
- 22:44İnternet Kullanımı ve Kontrol
- Çocukların odalarında bilgisayarla oynaması tehlikeli bir durumdur.
- Çocuklar gece dışarı çıkarken nereye gidecekleri, kimle gidecekleri, ne yapacakları ve ne zaman dönecekleri hakkında dört soru sorulmalıdır.
- İnternet, kontrol edilmediği ve bilinçli kullanılmadığı zaman dünyanın en tehlikeli sokağından daha tehlikeli olabilir.
- 23:56Bağımlılık Tanımı ve Çifte Standart
- Dünya Sağlık Örgütü, online oyun ve online kumarla ilgili artık adı konmuş bir hastalık olarak kabul edilen bir çerçeve oluşturmuştur.
- Online pornografi ve sosyal medya ile ilgili yeterince çalışma yapılmamıştır.
- Kumar bağımlılığı bir hastalıktır ve uyuşturucu bağımlılığına kıyasla daha tehlikeli olabilir.
- 24:59Teknoloji Kullanımı Hakkında Görüş
- Konuşmacı ve kurum olarak teknolojik ilerlemeye karşı değiller, ancak teknolojinin hayatımızı kolaylaştırması, daraltmaması ve renklendirmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
- Teknolojinin sosyal medya üzerinden linçler ve insanlara verilen zararlar gibi olumsuz etkileri de vardır.
- 25:39Atom Bombası Atma ve Vicdan Azabı
- Atom bombasını atan Amerikalı subay, yüz binlerce insanın hayatını kaybetmesine rağmen vicdan azabı çekmeden hayatına devam etmiş ve çoluk çocuk sahibi olmuş.
- İnsanlar karşı tarafı görmüyor diye ciddi zarar verecek ifadelerde bulunabiliyorlar, yüzüne söyleyemezlerse vicdan azabı çekmezler.
- Pandemi döneminde dijital tüketim artmış, bu problem tüm dünyada daha fazla görülmeye başlamış.
- 27:32Oyun Bağımlılığı Kriterleri
- Oyun bağımlılığı için birinci kriter, hayatın büyük oranda oyun etrafında dönmesi ve oyun oynamadığında zihinde oyun dönmesidir.
- İkinci kriter, hayatın diğer alanlarının (ilişkiler, işler, aile, beden) ihmal edilmesidir.
- Oyun bağımlılığı fiziksel, psikolojik, sosyal, zihinsel ve ahlaki gelişimi sekteye uğratır, ilerlemeyi mani olabilir veya geriye götürebilir.
- 30:53Bağımlılık Belirtileri ve Tedavi
- Tolerans kavramı artık internet ve oyun bağımlılığı için kullanılmıyor çünkü internet hayatımıza çok girmiş durumda.
- Geri çekilme belirtileri, bağımlı olduğu şeye ulaşamadığında fiziksel ve psikolojik tepkiler göstermesidir.
- Zararına rağmen devam etmek, bırakmak istediği halde bırakamama ve kontrolü kaybetme de bağımlılık belirtileridir.
- 32:54Bağımlılık Tedavisi ve Yeşilay
- Bağımlılık tedavisinde aile olmadan başarı imkanı azdır, aile ne kadar sürecin içerisindeyse o kadar başarı imkanı vardır.
- Yeşilay Türkiye'de internet ve teknoloji bağımlılığı ile alakalı öncü çalışmaları yapan, Dünya Sağlık Örgütü'ne destek olan bir kurumdur.
- Yeşilay Türkiye'nin 104 noktasında ücretsiz psikososyal destek merkezleri kurmuş, bu merkezlerde sosyal hizmet uzmanı psikologlar değerlendirme yapıyor ve ileri bağımlılık durumunda AMATEM'lerle irtibatlı çalışma yapılıyor.
- 35:21İnternet Bağımlılığı Tedavisi ve Destek Sistemleri
- Amatemlerde internet bağımlılığı ile ilgili çalışmalar başlamış ve Türkiye'de yayılmaya başlamıştır.
- Amatemlerde tıbbi tedavi hizmeti verilirken, yedamlarda tıbbi tedavi verilmez, sadece psikososyal destek sağlanır.
- Klinik psikologlar internet bağımlılığı ile ilgili geliştirilen modeli Türkiye'nin her yerinde aynı şekilde uygulamaktadır.
- 36:41İnternet Bağımlılığı Tespiti ve Destek Önerileri
- İnternet bağımlılığı konusunda 115 numarasını arayarak Türkiye'nin her yerinden randevu alınabilir.
- Bağımlılık üç temel ayağa sahiptir: kullanım, kötüye kullanım ve bağımlılık.
- Kötüye kullanım varsa, kontrolü kaybetmediyse ve bırakma motivasyonu varsa, hayatı genişletmek en önemli çözümlerden biridir.
- 37:34Bağımlılık Belirtileri ve Aile Tepkileri
- Bağımlılık belirtileri arasında çok başat olması, bir faaliyetin bırakılmaması, kontrolünü kaybetmesi ve işlevselliğini ciddi anlamda bozulması bulunmaktadır.
- Anne babalar genellikle çocuklarının yemek yememesi, odadan dışarı çıkmaması, kurslara gitmemesi gibi davranışları rapor ederler.
- Kumar ve pornografi bağımlılığı pandemi döneminde artmıştır.
- 39:24Bağımlılığın Sosyal ve Psikolojik Zeminleri
- Bağımlılığın kendi kendine oluşmadığı, hazırlayan sosyal ve psikolojik zeminlerin olduğu bilinmektedir.
- Çocukların ve gençlerin üç temel ihtiyacı vardır: görünme ihtiyacı, enerjisini boşaltmak ve sosyalleşmek.
- İnternet ve sosyal medya, çocukların görünür olma ve takdir edilme ihtiyaçlarını karşılamalarına olanak sağlamaktadır.
- 42:01Sosyalleşme ve Teknoloji Bağımlılığı
- İnsanlar sosyalleşmek, insanlarla tanışmak ve konuşmak istemektedir.
- Mahalle arkadaşlıkları ve akrabalarla görüşme gibi sosyalleşme zeminleri kaybolmuştur.
- 1970'li ve 1980'li yıllarda bir çocuk etrafında 35-40 yetişkinle büyüyorken, şu anda sadece 2 kişiyle büyümektedir.
- 43:01Sosyal Medya Kullanımı ve Gerçek Hayata Dönüşümü
- Sosyal medyada takipçi sayısının önemli olduğu kadar, bu takipçilerin amaçlı ve ölçülü kullanılması da çok önemlidir.
- Sosyal medyada kurulan ilişkilerin gerçek hayata dönüşmesi için bir amaç etrafında derin ilişki kurmak gerekir.
- Sosyal medyada gerçek hayata dönüşen bir şey yoksa, sadece internette kim olduğunu asla bilemeyecek kişilerle iletişim kurulmuş olur.
- 44:06İnternet Bağımlılığı ve Önlemler
- İnternet ve ilişkili bağımlılıklar (oyun, kumar, pornografi) ciddiye alınması gereken sorunlardır.
- Çocukların hayatı ne kadar darsa o kadar bağımlı olma riskleri fazladır, bu nedenle gerçek hayatta ilişkilerini zenginleştirmeleri gerekir.
- Çocukların hayatını zenginleştirmek için aktif olmak ve talepte bulunmak gerekir, bu da ekonomik güçle değil, psikolojik haklarla ilgilidir.
- 45:06İnternet Kullanımı İçin Öneriler
- İnternetten vazgeçmek mümkün değil, bu nedenle doğru, güvenli, amaçlı, ölçülü ve sınırlı kullanma kültürünü oluşturmak gerekir.
- İnternet kültürünü kazanmak için okumak ve bilgi edinmek önemlidir, bilmediğimiz bir şeyi aktaramayız.
- Yeşilay'a müracaat ederek ücretsiz psikolog desteği alınabilir, ayrıca webinarlar, kongreler ve kitaplar gibi kaynaklar da bulunmaktadır.