Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir televizyon programı formatında olup, sunucu, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Dalı'nda öğretim üyesi olan Prof. Dr. Deniz Gökengin ve Boğaziçi Üniversitesi Siyasal Bilimler öğrencisi olan LGBT aktivisti Yıldız konuk olarak yer almaktadır.
- Program, HIV/AIDS hastalığının dünya genelindeki durumu, bulaşma yolları, belirtileri, korunma yöntemleri ve tedavi olanakları hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. Video, sokak röportajlarıyla başlayıp, hastalığın dünya genelindeki yaygınlığı, risk grupları, bulaşma yolları, belirtileri ve korunma yöntemleri hakkında detaylı bilgiler vermektedir.
- Programda ayrıca HIV'in sadece eşcinsel hastalığı olmadığı, günümüzde heteroseksüel ilişkiler aracılığıyla daha yaygın olduğu ve Türkiye'de de bir salgının başlangıcında olduğu tahmin edildiği bilgisi paylaşılmaktadır. Son bölümde ise tedavi yöntemleri, HIV pozitif kişilerin kaliteli yaşam sürme imkanları ve Türkiye'deki tedavi durumu hakkında bilgiler verilmektedir.
- 00:48Programın Tanıtımı
- Programda AIDS hastalığının korunma yöntemleri, tedavi olanakları, aşı ve sosyoekonomik özellikleri ele alınacak.
- AIDS hastalığında eşcinsellere yönelik ayrımcılığın ve homofobinin etkileri üzerinde tartışma yürütülecek.
- Programda Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Prof. Dr. Deniz Gökengin ve Boğaziçi Üniversitesi Siyasal Bilimler öğrencisi Yıldız konuk olarak yer alıyor.
- 02:35Sokak Röportajları
- Sokak röportajlarında AIDS'e neden olan HIV virüsünün ağız yoluyla bulaşmadığı, cinsel ilişki ve kan yoluyla bulaştığı bilgisi yaygın.
- AIDS'in başlıca bulaşma yolu eşcinsel ilişki mi yoksa heteroseksüel ilişki mi olduğu konusunda farklı görüşler var.
- Yeryüzünde üç milyon çocuğun HIV virüsü taşıdığı ve altı kişiden birinin virüsü taşıdığını bilmeden yaşadığı bilgisi bilinmeyenler arasında.
- 10:42AIDS'in Yaygınlığı ve Etkileri
- Bugün itibariyle dünyada otuzaltı ila kırk milyon insanın HIV/AIDS'li olduğu biliniyor.
- Bu kırk milyon insanın yüzde doksanyedi'si yoksul ülkelerde yaşayan insanlar, özellikle Afrika kıtasında ve Sahra altı Afrika'da her yirmi kişiden biri HIV ya da AIDS hastası.
- Tüm HIV/AIDS'lerin yüzde elliiki'si kadın, yüzde kırk'ı genç (15-24 yaş arası) ve üçvirgülelli milyon çocuğun yeryüzünde HIV/AIDS olduğu biliniyor.
- 12:55AIDS'in Toplumsal Etkileri
- Yaklaşık onsekiz milyon çocuk anne ve babasını HIV/AIDS yüzünden kaybetmiş, yetim kalmış durumda ve bunların yüzde doksanı Afrika kıtasında yaşıyor.
- AIDS yüzünden ölen insan sayısı yirmibeş milyonu bulmuş ve her yıl iki milyon insan ölmeye devam ediyor.
- Her yıl iki milyon yeni AIDS vakası ekleniyor.
- 14:01HIV/AIDS Dünya Genelindeki Durumu
- Son yıllarda HIV/AIDS ölüm hızında küçük bir düşüş yaşanmış, bu da anti-retroviral ilaçlar sayesinde gerçekleşmiştir.
- Afrika kıtası, ilaçlarla ölüm hızının azaltılmasına yönelik başarıdan yeterince yararlanamamış, ölüm oranları açısından önemli bir değişiklik yaşanmamıştır.
- Afrika'da yeni HIV olgularının büyük çoğunluğu homoseksüel cinsel ilişki nedeniyle değil, heteroseksüel cinsel ilişki yoluyla bulaşmaktadır.
- 15:39Türkiye'deki HIV/AIDS Durumu
- Türkiye'de bildirilen HIV/AIDS olgu sayısı 1985 yılından 2012 Temmuz ayına kadar 6.802'dir, 75 milyonluk bir ülke için bu rakam çok küçüktür.
- Türkiye uzun yıllardır prevalansı düşük olarak nitelenen ülkeler arasında yer almaya devam etmiştir.
- 2011 yılına kadar hastalığın artış hızı çok yavaştı, ancak 2011'den itibaren ciddi artışlar görülmeye başlanmıştır.
- 17:46HIV/AIDS'in Gelişimi ve Önemi
- Son iki yıldır özellikle genç yaştaki hastaların sayısındaki ciddi artış dikkat çekmektedir.
- Türkiye'nin bir salgının başlangıcında olduğu tahmin edilmektedir.
- HIV/AIDS, bağışıklık sistemini bozan bir hastalık olup, bağışıklık sistemimizdeki hücreleri enfekte ederek onların işlev kaybına uğramasına veya ölmesine neden olur.
- 20:35AIDS'in Tarihsel Algısı
- Hastalık başlangıçta tanımlandığında bir eşcinsel hastalığı olarak tanımlandı ve Amerika'da "Gay Red Immun Deficiency" (Eşcinsellerle ilgili bağışıklık yetmezliği) olarak adlandırıldı.
- Bu nedenle devletlerin bu hastalığı sadece eşcinsel nüfusu ilgilendiren bir hastalık olarak görmesi ve gerekli hızda müdahale etmemesi, şu andaki salgında önemli bir rol oynamıştır.
- AIDS'in eşcinselleri cezalandırmak için tanrı tarafından gönderilmiş yeni bir veba olduğu inanışıyla başlamıştır.
- 21:47AIDS'in Eşcinsel Toplumda Yarattığı Travma
- AIDS hastaları ve HIV virüsünü kapmak, sapkın, ahlaksız bir yaşam tarzı sürdüğünüz ve yoz bir kültürün taşıyıcısı olduğunuz ile eş koşulmuştur.
- 1980'ler ve 1990'larda Amerika Birleşik Devletleri'nde yoğun olarak yapılan propaganda, LGBT'nin ciddi travmalar yaşamalarına ve HIV pozitif olduğunda tıbbi yardım alamayacağını düşündüğünden gitmemesine yol açmıştır.
- Türkiye'de de HIV taşıdığını söylemek utanarak söylenen bir şey haline gelmiştir.
- 24:55HIV/AIDS'in Gerçek Yapısı
- HIV/AIDS bir eşcinsel hastalığı değildir ve bugün en sık geçiş yolu eşcinsel ilişki değil, heteroseksüel ilişki içerisinde olmaktadır.
- HIV/AIDS anneden çocuklara da geçebilmektedir.
- 25:21HIV Hastalarının Sınıflandırılması
- HIV hastaları kirlilik, kötü olma veya yanlış cinsel davranışlarla ilişkilendirilerek ikiye ayrılıyor: masum HIV pozitifler ve suçlu HIV pozitifler.
- Annesinden HIV bulaşmış bebekler masum HIV pozitif olarak görülürken, eşi dışında başka biriyle ilişkiye girmiş ve HIV olmuş kişiler suçlu HIV pozitif gruplarına ayrılabiliyor.
- Bu sınıflama, HIV hastalarını izole etmeye ve ayrıştırmaya devam ediyor.
- 26:12HIV Bulaşma Yolları
- HIV'in bulaşma yolları: cinsel yol (vajinal, anal, oral), kan transfüzyon, kanla kirlenmiş kesici delici aletlerle yaralanma ve anneden bebeğe doğum öncesinde, doğum sırasında veya emzirme yoluyla.
- Erkek eşcinseller en büyük risk altında çünkü anal bölge cinsel teması virüs taşıyıcılığının çok olması nedeniyle en yüksek risk taşıyor.
- Vajinal cinsel ilişkiye kıyasla anal cinsel ilişki HIV bulaşı açısından onsekiz kat daha riskli bulunuyor.
- 27:46HIV Bulaşmama Yolları
- Sosyal ilişkilerle, gündelik ilişkilerle HIV bulaşmaz: dokunmak, sarılmak, öpüşmek, hapşırmak, öksürmek, aynı evde yaşamak, aynı araç gereci kullanmak, aynı kabı paylaşmak, giysi paylaşmak, tuvalet kullanmak, havuza girip çıkmak.
- Sivrisinek ısırığı ile HIV bulaşmadığı kanıtlanmış.
- Bulaşma yolları bilinirken, bulaşmama yolları bilinmediği için ayrımcılık ve damgalama ortaya çıkıyor.
- 29:02HIV Belirtileri ve Gelişimi
- HIV virüsünü ilk aldığı anda bulaşan kişilerin yaklaşık üçte iki'sinde hiçbir belirti ortaya çıkmıyor.
- Bazı kişilerde grip gibi belirgin olmayan belirtilerle seyredebiliyor, çok az bir bölümünde AIDS'te olduğu gibi ağır enfeksiyonlar veya kanserlerin geliştiğini görebiliyoruz.
- İlk enfeksiyon dönemi bittikten sonra hasta uzun bir belirtisiz döneme giriyor, süresi kişiden kişiye değişebilir (birkaç yıl kadar kısa da olabilir, onbeş-yirmi yıl kadar uzun da olabilir).
- 30:40AIDS ve Belirtiler
- Eğer tedavi başlanmazsa bağışıklık sistemi tamamen çöküyor ve vücut savunmasız hale geliyor, bu aşamada AIDS hastalığı başlıyor.
- AIDS hastalığın tümüne verilen isim değil, son evreye verilen isimdir.
- AIDS'in belirtileri çok farklı enfeksiyonlar veya kanserler şeklinde ortaya çıkabilir: akciğer enfeksiyonu, bağırsak enfeksiyonu, santral sinir sistemi enfeksiyonu, kan kanseri, lenf kanseri, akciğer kanseri, rahim ağzı kanseri veya tüberküloz.
- 31:37HIV Test ve Risk
- Önemli olan kişilerin bu aşamaya gelmeden eğer bir risk taşıdıklarını düşünüyorlarsa kendiliklerinden gidip test yaptırmalarıdır.
- Partnerinin HIV taşıyıcısı olup olmadığını bilmediğiniz bir partnerle cinsel ilişkide bulunduysanız ve korunma yöntemlerini kondom kullanmadıysanız bir risk altındasınız.
- Amerika Birleşik Devletleri'ne ait HIV pozitif olan her altı kişiden biri HIV pozitif olduğunu bilmiyor.
- 33:23Korunma Yöntemleri
- HIV'e karşı en önemli korunma yöntemi her ilişkide kondom kullanmaktır.
- Tek eşlilik çift taraflıysa koruyucudur, tek taraflı tek eşlilik varsa güvende değilsiniz.
- Sünnetin bulaşı azalttığına dair, özellikle kadından erkeğe geçişi ciddi ölçüde azalttığına dair son yıllarda yayınlar var ve Afrika ülkelerinde salgını durdurmak için bu bir yöntem olarak kullanılmaya başlandı.
- 35:53Temas Öncesi ve Temas Sonrası Korunma
- Temas öncesi korunma, riski yüksek olan kişilerin HIV ile enfekte olmalarını önlemek amacıyla sürekli olarak her gün bir tablet ilaç içmeleri şeklinde bir korunma yöntemidir.
- Temas sonrası korunma, HIV pozitif olduğu bilinen bir kişiyle korunmasız bir ilişkiye girildiğinde veya korunma yöntemi işe yaramadığında ilişkiye girildikten sonraki yetmişiki saat içinde ilaç kullanmak suretiyle korunma yöntemidir.
- Temas öncesi ve temas sonrası korunma, özellikle de cinsel ilişki ile ilişkili temas sonrası korunma Türkiye'de lisanslı değil, sağlık sigortası kapsamında değil ve kabul edilmiş bir yöntem değildir.
- 38:05HIV Korunma Yöntemleri
- Riskli cinsel ilişkiden önce günde bir tablet ilaç alarak ve her üç ayda bir HIV testi yaptırarak %44 ila %75 korunma sağlanabilir.
- Bu korunma yöntemi özellikle eşcinsel yaşamda olanlara, madde bağımlılarına ve sağlık çalışanlarına önerilmektedir.
- Seks işçileri de cinsel ilişkiden sonra 28 gün boyunca üçlü ilaç kullanarak kendilerini koruyabilirler.
- 40:29HIV Aşı Çalışmaları
- HIV virüsü çok hızlı şekil değiştiren ve akıllı bir virüs olduğu için aşı geliştirmekte zorluklar yaşanmaktadır.
- Virüsü nötralize edecek antikorların ne olduğu henüz tam olarak saptanamamıştır.
- Aşı çalışmalarında başarı oranları çok düşük olup, en son %60 civarında başarı elde edilmiş ancak yeterli kabul edilmemiştir.
- 43:01HIV Tedavisi
- 1980'li yıllarla kıyaslandığında HIV tedavisinde devrim niteliğinde gelişmeler elde edilmiştir.
- Doğru zamanda tedaviye başlanan ve düzgün kullanılan HIV pozitif kişiler kaliteli bir hayat sürdürebilmektedir.
- Türkiye'de HIV pozitif kişilerin tedaviye erişiminde büyük sorun yaşanmamakta, devlet ilaçları ödüyor ve sosyal güvence sayesinde tedaviye ulaşmaları sağlanmaktadır.