Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir televizyon haber programı formatında olup, sunucu ve çeşitli doktorlar (Dr. Ece Dilege, Murat Hoca, Prof. Dr. Osman Erganiş) ile yapılan röportajlardan oluşmaktadır.
- Program, iki ana bölümden meydana gelmektedir. İlk bölümde COVID-19 pandemisi hakkında güncel istatistikler, aşılama kampanyası, virüs mutasyonları ve Türkiye'deki yerli aşı çalışmaları ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise genel cerrahi uzmanı Dr. Ece Dilege tarafından meme kistleri, fibroadenomlar, meme kanseri taraması ve tedavi yöntemleri hakkında bilgilendirme yapılmaktadır.
- Program boyunca izleyicilerden gelen sorular yanıtlanmakta, Ankara Şehir Hastanesi'nin pandemi bölümü servisinin genişletilmesi, yoğun bakım yatak sayısı artışı ve meme kanserinin risk faktörleri gibi konular detaylı şekilde açıklanmaktadır. Ayrıca, Türkiye'deki COVID-19 vakalarının durumu, yaşanan aşı yoğunluğu ve yerli aşının klinik öncesi aşamayı tamamlaması gibi güncel sağlık bilgileri de paylaşılmaktadır.
- 00:19Programın Başlangıcı ve İzleyicilerle İletişim
- Sunucular programı güzel bir gün ve güzel haberler dileyerek başlatıyorlar.
- İzleyicilerden "Sizi en çok kim güldürüyor?" sorusuna Instagram'da cevap vermeleri isteniyor.
- Programda genel cerrahi uzmanı Doç. Dr. Ece Dilege'nin meme kistleri konusunda bilgi vereceği belirtiliyor.
- 04:22COVID-19 Verileri ve Durum Değerlendirmesi
- Türkiye'de 24 saat içinde 322.000 test yapılmış ve 61.000 vaka tespit edilmiş.
- Aktif hasta sayısı 2.895, ağır hasta sayısı 3.000 üzerinde, vefat sayısı 346 olarak belirtiliyor.
- Vefat sayısının 346 kişi olduğu, aslında 346 ailenin acı çektiği anlamına geldiği vurgulanıyor.
- 06:44İyileşenler ve Yatırım Bakımlarının Durumu
- 55.000 kişinin iyileştiği, erişkin yoğun bakım doluluk oranının %70 civarında olduğu belirtiliyor.
- %70 ortalamasının altında ve üstünde olan bölgelerin olduğu, İstanbul'da yoğun bakım doluluk oranının %80'e yaklaştığı söyleniyor.
- Sürecin başından bu yana Türkiye'de vaka sayısı 4 milyonu aştığı ve vefat sayısı 35.000'i aşmış durumda olduğu belirtiliyor.
- 08:15Önlemler ve Maske Kullanımı
- Maske kullanımı ve fiziksel mesafe korumasının öneminden bahsediliyor.
- Kapalı ortamlarda ve kalabalık yerlerde çift maske kullanılması öneriliyor.
- Hastanelerde COVID-19 hastalarına bakarken N95 maske kullanıldığı, diğer zamanlarda çift maske kullanıldığı belirtiliyor.
- 10:03Pandemi Durumu ve Kapanma Tedbirleri
- Konuşmacı, nisan sonu ve mayıs ayının rahat geçirilebileceği, haziran'da ise büyük oranda bir rahatlama olacağı tahminini yapmış ancak mutasyonların bu öngörülere karıştığını belirtiyor.
- Yarı kapanma tedbirlerinin şu anda çok işe yaramadığı, sayıların bile sabitlemek bile bir başarı sayılacak bir durum olduğu vurgulanıyor.
- Hindistan'ın günde 200 bin vaka geçtiği belirtilirken, kriz yönetiminde önce sabitlemek sonra düşürmeye çalışmak adımlarının önemli olduğu ifade ediliyor.
- 12:41Aşılama Süreci ve Toplumsal Tepki
- Fahrettin Koca'nın 55 yaş üzeri yurttaşların aşılanmaya başlandığını duyurmasının ardından Ankara'daki hastanelerde aşı sırası yoğunluğu yaşanmış.
- İftar vakitlerinden sonra da gece 12'ye kadar hastanelerde aşı yaptırılabileceği ve Diyanet'in aşı olmanın orucu bozmadığını açıkladığı belirtiliyor.
- Aşı tek başına etkili olmayacağını, kısıtlama olmadan aşı tek başına etkili olmayacağı vurgulanıyor.
- 15:15Vaka Sayıları ve İl Bazlı Durum
- Vaka sayısı en çok artan iller olarak Düzce, Çanakkale, Zonguldak, Yozgat ve Yalova; azalan iller ise Kırklareli, Kilis, Samsun, Osmaniye ve Adıyaman olarak belirtiliyor.
- Vaka sayısı artış hızının azaldığı ve tedbirlerle birlikte vaka sayılarının da azalacağı belirtiliyor.
- Özellikle vaka sayısında artış gösteren illerde yaşayanların dikkatli olması gerektiği vurgulanıyor.
- 16:03Bayram Dönemi ve Gelecek Beklentileri
- Önümüzdeki bayramda evlere bir kapanma olması gerektiği ve bunun kesinlikle olacağı belirtiliyor.
- Vaka sayılarının hızla düşme ihtimalinin olmadığı ve önümüzde uzun bir yaz dönemi olduğu için bu şekilde gidersek toparlanmanın çok zor olacağı ifade ediliyor.
- Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın COVID-19'a karşı bir yerli aşının klinik öncesi aşamasının tamamlandığını ve faz bir aşamasına başlayacağını açıkladığı belirtiliyor.
- 19:35Yerli Aşı Çalışmaları
- Selçuk Üniversitesi'nden Prof. Dr. Osman Erganiş'in geliştirdiği aşı adayı klinik öncesi aşamayı tamamladı ve faz bir aşamasına başlayacak.
- Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'a göre Türkiye'de on sekiz yerli aşı çalışması var ve bunlardan yedi'sinin ümit verici olduğu, dördünün klinik uygulama aşamasında bulunduğu belirtiliyor.
- Coronavirüs ile birlikte yaşamaya devam edeceğimiz ve benzer salgınlar yaşayacağımız için aşı teknolojisini oturtmamız gerekiyor.
- 21:00Aşı Üretiminde Karşılaşılan Zorluklar
- Aşı üretimi konusunda yatırım yapılması ve fabrikaların ona göre ayarlanması gerekiyor, çünkü diğer ilaçların da üretimi devam etmesi gerekiyor.
- Çin bile aşı üretimi konusunda ciddi problem yaşıyor, özellikle aşıları koyacak flakonlarda (şişelerde) eksiklik var.
- Aşı üretimi için gereken flakonların üretiminde büyük zorluklar yaşanıyor, çünkü çok fazla doz üretildiği için yeterli flakon üretimi sağlanamıyor.
- 23:54ABD'de Aşı Uygulaması Genişletildi
- Amerika Birleşik Devletleri'nde COVID-19 aşısı uygulaması ülke genelinde 16 yaş ve üzeri yetişkinleri kapsayacak şekilde genişletilmiş.
- Pfizer-BioNTech aşısı için 16 yaş ve üzeri, Moderna aşısı için 18 yaş ve üzeri yetişkinler bulundukları bölgelerdeki sağlık merkezlerinden randevu alabilecek.
- Özellikle Pfizer aşısının 16 yaş üzerinde uygulanması önemli ve çocuk grubunda da çalışma başlamış, sonuçları çıkınca okul öğrencilerine de aşılama söz konusu olabilecek.
- 26:29İngiltere'de Yeni Varyant
- İngiltere'de COVID-19'un iki kez mutasyona uğramış varyantının 104 kişide görüldüğü ve bu kişilerin çoğunun uluslararası seyahatle ilişkisi olduğu açıklandı.
- İki kez mutasyona uğramış varyant endişe verici görünüyor.
- Eğer varyant mutasyon devam ederse ve geçirmiş kişilere bir daha bulaşırsa, aşı bile çaresiz kalabilir.
- 27:01Virüs Mutasyonları ve Aşılar
- Virüslerdeki mutasyonlar durmuyor, bazısı virüsün aktivitesini etkilemiyor, bazısı düşürüyor, bazısı da arttırıyor.
- Aşıların etkisini düşürebilecek mutasyonlar en büyük endişe kaynağıdır.
- Toplumun hızlı aşılanmasının birinci nedeni, virüs bulaşmanın mutasyon riskini artırmamasıdır.
- 28:04İzleyici Mesajları
- Programda izleyicilerden gelen mesajlar okunuyor ve izleyicilerle iletişime geçilmeye çalışılıyor.
- İzleyiciler programın onlara güldürdüğünü ve günlerini güzel başlattığını belirtiyorlar.
- Çoğu izleyiciyi çocukları, eşleri veya komik programlar güldürüyor.
- 31:56Acıdan Beslenme Eğilimi
- İnsanlar bazen acıdan besleniyor, üzüntülü durumları izleyerek mutlu olabiliyorlar.
- Hüznü kadını gibi acılı şarkılar insanlarda bilimsel olarak bir haz yaratıyor.
- Kayıp bulma programları ve evlendirme programlarının yerini alan programlar izleniyor çünkü "benden daha kötüsü de var" duygusu yaratıyor.
- 34:38Ankara Şehir Hastanesi'nin Pandemi Kapasitesi
- Ankara Şehir Hastanesi başhekimi Dr. Aziz Ahmet Suel, pandemi bölümü servisinin genişletilerek yoğun bakım yatak sayısının 400'e çıkarıldığını açıkladı.
- Ankara'nın pandemi gelişimi genellikle İstanbul'un ardından gelmekte, önce İstanbul'da sayılar arttıktan sonra Ankara'da yükseliş yaşanmaktadır.
- Yatak sayısının artırılmasının yanında hemşire ve deneyimli yoğun bakım uzmanı sayısının da artırılması gerektiği vurgulandı.
- 36:30Sağlık Sektöründe Kriz Yönetim
- Sağlık sektöründe kriz yönetim şeması ve B planı bulunmaktadır, ani durumlarda kimlerin görevlendirileceği önceden belirlenmiştir.
- Yalnızca yatak sayısını artırmak çözüm değil, önemli olan yoğun bakım hastalarına bakacak kişinin olmasıdır.
- Sağlık çalışanlarının yükünü artırmamak ve COVID'den kaybını önlemek çok önemlidir.
- 38:08İzleyici Soruları ve Yanıtları
- Kalp ritim bozukluğunun tek başına COVID riski oluşturmadığı, ancak kalp damar tıkanıklığı varsa riski artırabileceği belirtildi.
- COVID-19 sonrası akciğer tutulması olan hastalarda radyolojik bulguların (buzlu cam görüntüsü) hızlı iyileşmediği, 6 ay sonra bir göz doktoru ile görüşmenin önerildiği ifade edildi.
- Kalp kapak hastalarında COVID-19 aşısının etkisinin normal hastalarda olduğu kadar etkili olduğu, aşı olunabileceğine dikkat çekildi.
- 40:59Alerjik Hastalarda COVID-19 Tedavisi
- Çok sayıda ilaç alerjisi olan hastalarda COVID-19 için özel ilacı olmadığı, COVID-19 için özellikle geliştirilmiş bir ilaç olmadığı belirtildi.
- COVID-19 sonrası ağız kuruluğu ve terleme 5 gün sonra normal olabileceği, endişe etmeye gerek olmadığı vurgulandı.
- Tat ve koku kaybı genellikle 2 ay içinde toparlanıyor, ancak 6 aya kadar uzayabildiği, kalıcı olup olmayacağı henüz bilinmediği ifade edildi.
- 43:42Hamilelik ve COVID-19 Aşısı
- Kronik ülseratif kolit hastası olan 16 haftalık hamilelerin aşı olup olmaması konusunda karar vermek kolay olmadığı belirtildi.
- Genellikle hamilelerin ilk 3 aydan sonra aşı olabileceği, ancak durumun doktorla görüşülmesi gerektiği vurgulandı.
- Meme kistleri hakkında bilgi verileceği duyuruldu.
- 45:52Meme Taraması ve Pandemi Etkisi
- Pandemi sırasında kadınlar hastanelere az başvurmuş, bu da kanser taramalarının azalmasına neden olmuş.
- Pandemi sonrası hastanelere geri gelen kadınlar genellikle ilerlemiş kanserlerle karşı karşıya kalmış.
- Kanser taraması amacıyla mamografi, 40 yaşından itibaren başlamalı, ancak aile tarihinde kanser varsa anne yaşının 10 yıl öncesinden başlamalı.
- 47:41Meme Taraması Önerileri
- 40 yaşından önce de kadınların meme yapısını tanıması ve gerekirse meme doktoru veya kadın doğumcu muayenesi alması önemlidir.
- Gebelik öncesi veya uzun süreli hormon tedavisi planlanıyorsa ilk muayene ve basit meme ultrasonu yapılabilir.
- Her kadının meme yapısı farklıdır ve fibrokistik yapı "kanser" anlamına gelmez, sadece meme dokusundaki normal değişikliklerdir.
- 49:42Kistler ve Özellikleri
- Kistler, kadının adet döngüsündeki hormonları nedeniyle süt bezlerinin genişlediği zaman oluşur.
- Kistler su dolu minik baloncuklar gibi olup, milimetrik boyutlardan santimetrelere kadar büyüyebilir.
- Bazı kistler ağrıya neden olabilir, ancak genellikle basit kistler korkutucu değildir.
- 50:52Kistlerin Riski ve Tedavisi
- Fibrokistik yapı genellikle kanser riskini arttırmaz, ancak atipik hiperplaziler veya lobüler karsinoma in situ durumlarında risk artabilir.
- Küçük kistler kendiliğinden yok olabilir, ancak 2-3 santimetreye ulaşmış kistler kendi kendine küçülmez.
- Büyük kistlerde sıvı çekilme işlemi yapılabilir, ancak kistler için özel bir tedavi yoktur, genellikle takip edilir.
- 52:45Meme Taramasının Sürdürülmesi
- Meme taramasının durdurulacağı bir yaş sınırı yoktur, 10 yıl daha yaşayabilecek sağlıklı kadınlar için tarama devam etmelidir.
- 70 yaşın üstünde olan ve sağlıklı olan kadınlar için de yıllık mamografi çekilmelidir, ya da en azından iki yılda bir tarama yapılmalıdır.
- 53:36Meme Kitleleri ve Tedavisi
- Genç ve riskli olmayan hastalarda, ultrason özellikleri riskli görülmeyen, iki santimin altındaki küçük fibroadenomalar (kadınlarda en sık görülen iyi huylu kitle) alınması gerekmez.
- Görüntüleme tetkikleri ve iğne biyopsisi gibi modern tanı yöntemleri sayesinde gereksiz cerrahi yapılmasına gerek kalmamaktadır.
- Fibroadenomalar emzirme fonksiyonunu engellemeyebilir ve ameliyat sonrası bile süt kanalları kesilmeden emzirme yapılabilmektedir.
- 56:33Meme Kanserinin Risk Faktörleri
- Meme kanserinde en önemli risk faktörü sadece kadın olmak olup, kanser tanısı alanların %75'inde ek risk faktörü bulunmamaktadır.
- Hormonal etkenler (erken ilk adet, geç menopoz, çocuk doğurmamak, uzun süreli emzirme), hormon ilaçları kullanımı ve ailesel/genetik riskler meme kanserine neden olabilir.
- Fazla kilo, hayvansal yağlı beslenme, hareketsizlik, alkol ve sigara kullanımı değiştirilebilir risk faktörleridir.
- 58:44Meme Başı Akıntıları ve Belirtiler
- Genç yaşta beyaz süte benzer akıntılar genellikle hormonal nedenlerden kaynaklanır ve kanser akla gelmez, ancak prolaktin testi yapılmalıdır.
- Kanseri düşündüren meme başı akıntıları kendiliğinden, tek memeden ve tek kanaldan gelen, kanlı veya şeffaf olan akıntılardır.
- Meme başı çöküklüğü, meme kanallarının kısalması veya meme başının arkasındaki kitleler nedeniyle oluşabilir ve kanser belirtisi olabilir.
- 1:01:34Erkeklerde Meme Kanseri
- Erkeklerde de meme kanseri görülür, ancak kadınlara göre çok nadirdir (100 kadın memesi için 1 erkek).
- Erkeklerde meme kanseri daha ağır seyreder çünkü kanser olabileceklerini genellikle bilmedikleri için daha ilerlemiş aşamalarda teşhis edilirler.
- 1:02:09Meme Kanseri Riski ve Genetik Test
- 26 yaşındaki bir izleyici, 35 yaşında meme kanserinden kaybedilen annesinin yaşından 10 yıl önce ilk meme muayenesini yapması önerilmektedir.
- Meme kanseri riski sadece anne değil, üç kuşak boyunca aile tarihindeki beyin tümörü, pankreas kanseri, prostat kanseri ve kolon tümörü gibi tümörler de sorgulanmalıdır.
- 35 yaş ve altındaki vefatlar durumunda genetik test yapılması önerilmektedir, bu test sadece kan testiyle yapılır ve genlerde mutasyon olup olmadığına göre 80-90 tane gen incelenir.
- 1:04:53Kistler ve Meme Kontrolleri
- Kistler menopoza kadar (30-55 yaş) tekrarlanabilir ve yapısal bir değişiklik olduğu için yenileri oluşabilir veya olanlar büyüyebilir.
- İlk kez görülen kistler genellikle 1-6 ay sonra tekrar kontrol edilmelidir, stabil olduğu görülene kadar 1,5-2 yıla kadar takip edilmelidir.
- Dijital mamografi, yaklaşık %25-30 kadının yaşamını uzatan bir tarama yöntemidir ve çekimde alınan radyasyon, İstanbul'dan Amerika'ya kıtalararası uçuş sırasında alınan radyasyona eşdeğerdir.
- 1:09:00Meme Kanseri Tedavisi
- Günümüzde ilk tercih meme koruyucu cerrahi olup, memenin sadece tümörlü bölgesinin alınması tercih edilmektedir.
- Meme korunduğu zaman ışın tedavisi olmazsa olmaz, ışın tedavisi alındığında ise meme korunabilir ve memenin alınmasıyla arasında fark yoktur.
- Lenf bezleriyle ilgili olarak artık tüm lenflerin alındığı yerine, zorunlu hallerde sadece bir iki tane sentinel lenf nodu biyopsisi yöntemiyle örnek alınmaktadır.