Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, COVID-19 pandemisi hakkında bilimsel bir sohbet formatında hazırlanmış olup, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Prof. Dr. Alpay Azap (Corona Bilim Kurulu üyesi) ve Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalından Doç. Dr. Cavit Yavuz İşık (Türk Tabipleri Birliği'nin Cawwot 19 İzleme Grubu'nda halk sağlığı grubunu temsil eden) gibi uzmanların katıldığı bir röportajdır.
- Videoda, COVID-19 pandemisi sürecinde bilim kurulu'nun rolü, Türkiye'de alınan önlemlerin değerlendirilmesi, sağlık çalışanlarının korunması, test stratejileri ve salgın yönetimi gibi konular ele alınmaktadır. Konuşmacılar, pandemi sürecinde uygulanan sokağa çıkma yasağı, vaka bulma, karantina ve izolasyon gibi önlemlerin önemi, sağlık sisteminin durumu ve test yöntemlerinin farklılıkları hakkında bilgiler paylaşmaktadır.
- Ayrıca videoda, pandeminin ilk haftalarının kritik olduğu, vaka sayısının 100'e ulaştıktan sonra hızla arttığı, sağlık sisteminin çökmesini önlemek için salgın eğrisinin baskılanması gerektiği vurgulanmaktadır. Sağlık çalışanlarının korunması, kişisel koruyucu malzeme eksikliği ve sağlık sisteminin organizasyon sorunları da tartışılan konular arasındadır.
- 00:11Programın Konuğu ve Konusu
- Programda COVID-19 pandemi salgını konusu ele alınıyor ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Prof. Dr. Alpay Azap ile Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalından Doç. Dr. Cavit Yavuz İşık konuk olarak yer alıyor.
- Prof. Dr. Alpay Azap, Corona Bilim Kurulu'nun üyesi olup, Doç. Dr. Cavit Yavuz İşık ise Türk Tabipleri Birliği'nin COVID-19 İzleme Grubu'nda halk sağlığı grubunu temsil ediyor.
- 01:09Bilim Kurulu'nun Eleştirileri ve Sorumluluğu
- Bilim Kurulu'na yönelik ciddi eleştiriler olmasına rağmen, Prof. Dr. Alpay Azap, kurulun bilimsel verileri paylaşmaya çalıştığını ve haksızlığa uğradığını belirtiyor.
- COVID-19, neredeyse her iki buçuk günde bir vaka sayısının ikiye katlanabilme potansiyeline sahip olağanüstü bir salgın olduğu için, sahada aksaklıklar yaşanabiliyor.
- Bilim Kurulu, farklı branşlardan çok sayıda kişiden oluşan bir danışma kuruludur ve bilgilerin sınırlı olması nedeniyle tam bir uzlaşı sağlamak mümkün olmuyor.
- 03:09Bilim Kurulu ve Siyasi Otorite Arasındaki İlişki
- Bilim Kurulu, olayın sadece tıbbi boyutuna bakarak önerilerde bulunurken, salgınların ciddi sosyal ve ekonomik boyutları da olduğu vurgulanıyor.
- Bilim Kurulu'nun önerileri, sağlık otoritesi ve ülkenin yöneticileri tarafından "resmin büyüğüne" bakılarak süzgeçten geçirilip uygulanıyor.
- Bilim Kurulu'nda kamu otoritesini temsil eden isimler olduğu gibi her branştan bilim insanı da bulunuyor ve bu bir danışma kurulu olarak işlev görüyor.
- 04:30Sokağa Çıkma Yasakları ve Bölgesel Yaklaşım
- Bilim Kurulu'nda net bir öneri çıkması kolay olmuyor, farklı görüşler dile getiriliyor ve ABC planı gibi farklı planlar öneriliyor.
- Sokağa çıkma yasağı konusunda, salgının merkezleri olduğu ve Türkiye'de belli noktalarda yayılımın daha fazla olduğu belirtiliyor.
- Bilim Kurulu, her bölgeye yönelik farklı önerilerin hayata geçirilmesi gerektiğini ve bu kararların merkezden değil, il pandemi kurullarından alınması gerektiğini vurguluyor.
- 07:00Türk Tabipleri Birliği'nin Pandemi Kurullarında Temsil Edilmemesi
- Türk Tabipleri Birliği (TTB), pandemi kurullarında temsil edilmemesi nedeniyle sağlık bakanlığına ve valiliklere yazı göndermiş.
- Dünya Sağlık Örgütü'nün pandemi hazırlık kılavuzlarında, meslek örgütlerinin hazırlık sürecinden itibaren yer alması gerektiği belirtiliyor.
- TTB, bu durumun şeffaflık, katılımcılık ve risk iletişimi prensipleri açısından doğru olmadığını, ayrıca yasal dayanakları da olduğunu belirtiyor.
- 10:01Sokağa Çıkma Yasakları ve Halk Sağlığı
- Sokağa çıkma yasağı konusunda siyasi parti temsilcileri ve çeşitli sivil toplum örgütlerinden çağrılar geldiğini belirtiyorlar.
- Sokağa çıkma yasağı, ekonomi, sosyoloji ve psikoloji boyutlarıyla birlikte farklı disiplinlerin karar vermesi gereken bir konu olarak değerlendiriliyor.
- 10:26Sokağa Çıkma Yasaklarının Etkisi
- Sokağa çıkma yasağı veya toplum hareketlerinin kısıtlanması, pandemi stratejisinin bütünüyle etkinleştirilmediği sürece etkisi sınırlı olacaktır.
- Toplumda yaygın bir algı var: sokağa çıkma yasağı ilan edildiğinde pandemi çözülecek. Ancak vaka bulma, karantina, izolasyon ve toplumsal hareketleri kısıtlama bir bütün halinde yapılmazsa etkisi sınırlı olacaktır.
- Çalışmak zorunda olan milyonlarca insan, hala kapatılmamış şantiyeler ve okulların takip edildikten sonra kamu çalışanlarına izin verilmesi gibi faktörler, toplum hareketlerinin tamamen kısıtlanmasını engellemektedir.
- 12:12Erken Önlemlerin Etkisi
- Pandemi sürecinde alınan önlemlerin bölük pörçük ve zamanında etkin önlem almama şeklinde sürdürülmesi temel sıkıntılardan biridir.
- Erken dönemde okulların tatil edildiği dönemde kamudaki ve özel sektördeki mesai düzenlemelerini hayata geçirebilmiş olsaydık, toplum hareketini kısıtlayıcı önlemleri daha erken yapabilseydik bugün çok daha etkisini görebilirdik.
- Türkiye salgına giderken %13-14 işsizlik oranı, 16 milyon insanın yoksulluk içinde yaşadığı ve 18 milyonun yoksulluk riski altında bulunduğu bir sosyoekonomik ortamdaydı.
- 14:47Salgının Gelişimi ve Önlemler
- Salgının ilk birkaç haftası çok kritik olup, vaka sayısı yüz rakamına ulaştıktan sonra çok hızlı bir artış olmaktadır.
- Salgının ilk haftalarındaki vaka artış hızını belirli bir seviyede tutmayı başarabilirseniz, salgının tepe yumuşak olur ve çok yüksek bir rakama ulaşmazsınız.
- Bu virüsün dünyanın hemen hemen tüm ülkelerinde olduğu gibi Türkiye'de de yayılması kaçınılmazdır, ancak önemli olan yüzde kaçın hastalanacağı ve ne kadar süre içerisinde hastalanacağıdır.
- 17:30Sağlık Sisteminin Kapasitesi
- Tüm uğraşlar, vaka sayısının çok hızlı artmasını engelleyip, sağlık sisteminin yeterli kalabilmesini sağlamaktadır.
- Salgının tepe noktasında yeterli sağlık çalışanı, yatak, ventilatör ve ilaç bulabilme durumu çok kritiktir.
- İlk iki-üç hafta, yüz rakamına ulaşıldıktan sonraki kritik zaman aralığıdır.
- 19:08Vaka Tanımları ve Kültürel Farklılıklar
- Salgın zamanında vaka tanımları hem hastaların yönetilmesi hem de salgının yönetilmesi açısından önemlidir.
- Çin, bazı illerde laboratuvar tanısına gerek olmadan sadece klinik belirtilerle hastaları COVID-19 kabul etmiştir.
- Kültürel farklılıklar nedeniyle Uzakdoğu toplumlarında maske takma alışkanlığı varken, Türkiye toplumunda "kimseye bulaşmaz" düşüncesi pandemi mücadelelerini engelleyebilir.
- 21:31Salgın ve Pandemiye Mücadele Stratejileri
- Salgın ve pandemiye maruz kaldığınızda öncesindeki sosyokültürel alışkanlıklarınız (el yıkama, hijyen) durumunuzu belirleyici olabilir.
- Test yaparak vaka bulup izole etmek, temaslı virüs taşıyan şüphelileri karantinaya almak ve vaka aramak (sürveyans yapmak) önemli stratejilerdir.
- Sağlık eğitimi, karantinaya alınanlara hastalığın bulaş yolu ve korunma yolları hakkında bilgi vermek için gerekli olup, toplumu ve kurumları korumada etkilidir.
- 23:36Karantina Önlemleri ve Etkileri
- Yerel düzeyde karantina önlemleri pandemiye karşı önemli bir stratejidir ve bulaş hızını düşürerek vaka sayısını kontrol altına almayı sağlar.
- Pandemi kurullarının işlevsel ve etkin kullanılması, bu önlemlerin etkinliğini artırır.
- Ankara Tabip Odası'na göre 18 sağlık çalışanında bu virüse rastlandığına dair bir açıklama yapılmıştır.
- 25:00Sağlık Çalışanlarının Durumu
- TTB, sağlık çalışanlarına yönelik risk değerlendirmesi çalışması yürütüyor ve ilk rapor geçtiğimiz günlerde yayınlanmıştır.
- %70'ten fazla sağlık çalışanı şüpheli bir COVID-19 hastasıyla temas yaşamış, %6'sı ise 1 metreden yakın mesafede temas yaşamıştır.
- İstanbul Tabip Odası'na göre enfekte hekim ve sağlık çalışanı sayısı İstanbul'da 100'in üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
- 26:42Kişisel Koruyucu Malzemeler Sorunu
- Kişisel koruyucu malzemelerin haftalar öncesinden dağıtılmış olması gerekiyordu, çünkü bu hastalık son 14 gün içinde sağlık kuruluşlarına gelmiş olabilir.
- Sağlık çalışanlarından birçok yakınma ve bildirim geldiğine göre, yeterli ve uygun nitelikte malzeme temini konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır.
- Ankara Tabip Odası, aile sağlığı merkezlerinde maske dağıtım yapmış olsa da, bazı yerlerde hala ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır.
- 28:47Malzeme Sorununun Nedenleri
- Salgın Çin'deyken bile sağlık çalışanlarının nasıl korunması gerektiği her toplantıda ele alınan önemli bir konudur.
- Tüm dünyada virüs yayılınca malzeme sorunu ortaya çıkmış, Çin'e maske gönderilen Türkiye'de bu sorun yaşanmıştır.
- İhracat yasağı getirilerek maske üreticilerinin önce iç piyasaya malzeme vermesi sağlanmış, ancak dağıtım ağında hala sorunlar yaşanmaktadır.
- 33:00Pandemi Hazırlık Planı
- Pandemi kurulları ve hastaneler için temel bir reçete olarak Pandemik Influenza Hazırlıklı Planı bulunmaktadır.
- 2009'da güncellenen bu 200 sayfalık dokümanda il, ülke ve hastane bazında pandemi yönetimi için detaylı bilgiler yer almaktadır.
- Her hastanenin Pandemik Influenza Hazır Eylem Planı bulunmaktadır ve 2009'da güncellenmesi zorunluluğu vardır.
- 34:48Hastane Hazırlıkları
- Ankara Üniversitesi Hastaneleri gibi büyük hastaneler, pandemi hazırlığını 5 gün içinde tamamlamıştır.
- Hastaların triyaj sistemi, izole klinikler, altyapı, kişisel koruyucu ekipmanlar ve tetkik olanakları pandemi hazırlık planı çerçevesinde hazırlanmıştır.
- Üniversite hastaneleri ekonomik sıkıntı ve malzeme eksikliği gibi sorunlarla karşı karşıyadır.
- 36:24Özel Sağlık Sektörü ve Kamu Sağlık Anlayışı
- Pandemi nedeniyle sağlık sektöründeki özel sektör ve kamucu sağlık anlayışı arasındaki tartışmalar artacak ve alevlenecektir.
- Neoliberal sağlık politikaları, özel sağlık sektörünü teşvik etmeyi ve kamu sağlık kurumlarını rekabete açık işletmeler haline getirmeyi amaçlamaktadır.
- Türkiye'de erişkin yoğun bakım yataklarının %37'si özel sektörde bulunmakta ve uzman hekimlerin %29'u özel hastanelerde çalışmaktadır.
- 40:40Şehir Hastaneleri ve Pandemi
- Şehir hastanelerinin inşaatları devam etmiş, ancak salgın durumunda risk oluşturabileceği uyarıları kulak asılmamıştır.
- Şehir hastanelerinin ölçek büyümesi nedeniyle teorik olarak salgını yönetebilecek kapasiteye sahip olabilirler ancak pratikte ciddi sorunlar yaşanabilir.
- Hastane içindeki bulaşın engellenmesi, ölçek büyüdükçe daha da zorlaşacaktır.
- 44:25Türkiye'nin COVID-19 Salgın Eğrisi
- Türkiye'nin COVID-19 salgın eğrisi diğer ülkelerinkinden çok benzerlik gösteriyor, ancak Singapur, Güney Kore ve Japonya gibi çok başarılı ülkelere göre farklılık gösteriyor.
- Türkiye, Fransa, Almanya ve İtalya gibi ülkelerle benzerlik gösteriyor, ancak İtalya kadar kötü durumda değil.
- Türkiye'nin ilk resmi vakası 11 Mart'ta açıklandı, ancak ilk vakanın muhtemelen 1-2 hafta önceydi olduğu düşünülüyor.
- 46:07Salgın Yönetimi ve Önlemler
- Salgının yayılımı daha hızlı olan illerde alınacak önlemler sayesinde salgın eğrisi yatay hale getirilebilir ve sağlık hizmetleri korunabilir.
- Salgın önlemlerinin etkisini görmek için 1-2 hafta kritik bir süreçtir.
- Salgın önlemlerinin etkisi hemen görülmez, bu salgında en az 10 günden önce alınan önlemlerin etkisi görülemez.
- 46:57Türkiye'deki Sağlık Çalışanları ve Deneyim
- Türkiye'deki sağlık çalışanları çok özveriyle, bilgili ve tecrübeli çalışıyor.
- Türkiye, 2009'daki domuz gribi pandemisinde enfeksiyon kontrolü konusunda deneyim kazanmıştır.
- Türkiye, dünyadaki en fazla sayıda enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanını barındıran ülkelerden biridir ve 2005 yılından beri tüm hastanelerde enfeksiyon kontrol komiteleri bulunmaktadır.
- 48:25Salgın Yönetimi ve İletişim Stratejileri
- Bir salgını yönetebilmek için kişinin yaş ve cinsiyeti, yer ve zaman gibi özellikleri bilinmesi gerekir.
- Bakanlık, salgının dört-beş gündür tüm Türkiye'ye yayıldığını kabul etmiş ve muhtemelen bundan sonra da iller açıklanmayacaktır.
- İstanbul Barosu'nun raporuna göre İstanbul'da hasta sayısının 2000'in üzerinde olduğu ve yoğun bakımda yatan hastanın 200'ün üzerinde olduğu belirtiliyor.
- 50:59Test Sonuçları ve İletişim Sorunları
- Hastanelerde hastaları takip eden hekimlere bile test sonuçlarının paylaşılmadığı veya geciktirildiği ifade ediliyor.
- Bu durum hem sağlık çalışanlarının riskini arttırıyor hem de bilinmezlik duygusu yaratıyor.
- Şeffaflık ve katılımcılık olmayan süreçlerde söylentiler ve farklı rakamlar ortaya çıkıyor, bu da vaka sayısı arttıkça daha fazla artıyor.
- 52:46Test Kitleri ve Tanı Yöntemleri
- COVID-19 hastalığının tanısında kullanılan iki ana yöntem vardır: virüsün RNA'sını gösteren PCR testleri ve virüsün antijenini veya antikorunu ölçen hızlı tanı testleri.
- PCR testleri arasında klasik real time PCR (3-4 saat) ve hızlı PCR (1 saat) bulunmaktadır.
- PCR testleri yetişmiş elemana ve cihaza ihtiyaç duyduğu için tüm ülkeye yayılması kolay değildir.
- 54:43COVID-19 Test Stratejileri
- Türkiye hem hızlı PCR hem de uzun PCR testlerini kullanmaktadır.
- Antijen testleri etkisiz olduğu için artık kullanılmamaktadır.
- Hızlı tanıda antikor testleri kullanılmaktadır, bu testler kişide oluşan koruyucu bağışıklık proteinlerini arar.
- 56:02Test Stratejisinin Uygulanması
- Türkiye'de karma bir test stratejisi uygulanacaktır; erken tanı için PCR testleri, beş günden sonra antikor kart testleri kullanılacaktır.
- Antikor testleri, belirtisiz geçirmiş ve bağışıklık oluşmuş kişileri tespit etmek için kullanılacaktır.
- Antikor testleri için üç milyon sipariş edilmiş, bir buçuk milyonu zaten gelmiştir.
- 57:26Testlerin Önemi
- Erken tanı, hastaya tanı koyup tedavi etmek için değil, vakayı yakalayıp temaslarını bulup enfeksiyon halkalarını kırmak için önemlidir.
- Testlerin temel amacı bulaşmanın engellemektir, çünkü hastalık büyük oranda belirtisiz seyreder.
- Test yapmanın önemi, virüsü taşıyanları toplumdan ayırıp ulaşmasını engellemektir.
- 59:26Karantina ve İzleme Sistemi
- Çin ve Güney Kore'de yüz tanıma sistemleri ve cep telefonu uygulamaları kullanılarak kişilerin temasları bulunup izole edilmiştir.
- Türkiye'de de her bakanın temaslıları sorgulanıyor ancak bu konuda sıkıntılar vardır.
- Salgınla mücadele için sahada ciddi insan gücüne, ekipmana ve etkin karantina önlemlerini yürütecek bir sisteme ihtiyaç vardır.
- 1:02:47Sağlık Çalışanları ve İlaç Konusu
- Sağlık çalışanlarına ve hekimlere yönelik bir bildirim ve izleme sisteminin kurulması ve uygun miktarda test ayrılması gerekmektedir.
- Sağlık çalışanlarının bu salgınla ilgili hukuksal hakları ve işverenlerin sorumlulukları hukuksal olarak düzenlenmelidir.
- Bu virüse karşı etkili bir ilaç bulunmamaktadır, mevcut ilaçlar grip virüsleri için geliştirilmiş ve pandemi sırasında denenmiştir.
- 1:05:34Gelecek Beklentileri
- Aşı için çok uzun zaman alacakken, etkili bir antiviral tedavinin geliştirilmesi için yaklaşık bir kaç aylık süre vardır.
- Bu süreçte ne kadar az kişi hastalanırsa, o kadar az kişinin ilaçlara ihtiyacı olacaktır.
- Salgın baskılanması için çaba gösterilmelidir.
- 1:06:05Salgınla Mücadele Üzerine Önemli Uyarılar
- Karantina, tedbirli davranmak ve panik yaşamamak önemlidir.
- İnsanlık tarihinde yüz yılda bir, iki yüz yılda bir olacak olağanüstü bir durumla karşı karşıyayız.
- Günlük olağan işlerimizi sürdürmeye çalışmamalı, bu durumda kurumların da aynı şekilde davranması gerekiyor.
- 1:07:12Salgınla Başa Çıkma Stratejisi
- Bu salgınla baş edebiliriz, bu duyguyu hiç kaybetmemeliyiz.
- Hastalık yüzde 80-100 kişiden 80'inde hafif ve orta düzeyde geçiyor, üçte birinde hiçbir belirti ortaya koymadan geçiyor.
- Temel sıkıntı hastalığın çok bulaştırıcı olması, bu nedenle korunmayı esas alan bir strateji izlemeliyiz.
- 1:07:50Toplumsal Sorumluluk ve Tedbirler
- Ülkenin hekimlerine ve sağlık çalışanlarına güvenmek gerekir, ancak üstümüze düşeni de yapmalıyız.
- Sokağa çıkmamamız gerekiyorsa çıkmayalım, mecburen sokağa çıkanlar için el hijyeni ve sosyal mesafeye dikkat etmek önemlidir.
- Sağlık Bakanlığı'nın ve Bilim Kurulu'nun önerilerine uymalı, birimizin sağlığı hepimizin sağlığı gibi hissedilmelidir.