Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Gezegen Buluşmaları" adlı programın ikinci bölümünde, İstanbul Tabip Odası Başkanı Profesör Dr. Pınar Sayıp ve Biyoloji Uzmanı Dr. Semih Tarihe konuk olarak yer almaktadır.
- Röportajda COVID-19 pandemisi döneminde aşı erişimi, sağlık hakkı ve aşı karşıtlığı gibi konular ele alınmaktadır. Konuşmacılar, Türkiye'deki aşı süreci, mRNA aşı teknolojileri, Sinovac aşısının tercih edilme nedenleri, aşı etkinliğinin önemi ve mutasyonların aşılara etkisi hakkında bilgiler vermektedir. Ayrıca, sosyal medyanın pandemi sürecindeki rolü ve doğru bilgiye ulaşmanın önemi de tartışılmaktadır.
- Röportajda ayrıca mültecilerin aşı listesinde olmaması, sağlık çalışanlarının aşılanmasının önemi, aile sağlığı merkezlerindeki sağlık hizmetlerinin durumu ve aşı zorunluluğu gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, toplumun %70'inin aşılanması gerektiğini ve aşıların pandemiye karşı etkili olacağı mesajıyla videoyu sonlandırmaktadır.
- 00:22Aşı Aşılama Süreci ve Şeffaflık
- Programda İstanbul Tabip Odası Başkanı Prof. Dr. Pınar Sayıp ve biyoloji uzmanı Dr. Semih konuk olarak yer alıyor.
- Türkiye, Çin'den alınan Corona aşısını 13 Ocak'ta acil kullanım onayı ile uygulamaya başlamıştır.
- Hükümetin aşı konusunda yol haritasının olmadığı ve sürecin şeffaf yürütülmediği eleştirileri gündeme gelmektedir.
- 01:45Tabip Odası'nın Görüşü
- Pandemi döneminde aşıların toplumsal yaygın bir şekilde yapılmasına başlanacağı bir aşamaya girilmiş durumdadır.
- Sağlık çalışanları, intern'ler ve öğrenciler gibi riskli grupların aşılanması gerektiği konusunda Tabip Odası sürekli olarak kamu idaresine bildirmiştir.
- Salgın sürecinde kamu idaresinin şeffaf ve katılımcı bir süreç yürütmediği, pandemi kontrolü için bir stratejisinin olmadığı belirtilmiştir.
- 04:59Aşı Uygulama Süreci ve Endişeler
- Üç milyon doz aşı geldi ve önce sağlık çalışanlarına uygulanmıştır.
- Aşıların ikinci dozunun 28 gün sonra yapılması planlanırken, yaşlılara da aşı uygulanmaya başlanmıştır.
- Haziran ayında yeniden açılma kararı alınmasına rağmen, Eylül ayında vakaların ve ölüm oranlarının artışı şeffaf bir şekilde açıklanmamıştır.
- 06:57Aşı Geliştirme Süreci
- COVID-19 aşısının kısa sürede bulunduğuna dair görüşler var, ancak tıp tarihinde ilk defa bu kadar hızlı bir şekilde gelişmiştir.
- Bundan önceki en hızlı gelişen aşı 1967 senesinde kabakulak virüsüne karşıydı ve dört sene sürmüştü.
- Koronavirüs araştırmaları 1936 senesinden beri yapılmakta olup, özellikle 2002'de SARS'ın gelmesinden sonra bu araştırmalara daha çok önem verilmiştir.
- 08:29Aşı Onayları ve Güvenilirlik
- Şu an verilen aşı onayları acil kullanım onayı altında verilmektedir.
- Eğer acil bir durum olmasaydı, herhangi bir aşı gelişmesi olsaydı onay süreci daha uzun sürebilirdi.
- Bu durum aşının etkinliğinden veya güvenilirliğinden ödün verildiği anlamına gelmemektedir.
- 09:12Aşı Durumu ve Toplumsal Algı
- Türkiye'ye üç milyon doz aşı geldi, ancak ihtiyaç yüzyirmi milyon doz olup, aşıların devamı hakkında net bilgi yok.
- Aşılama sürecinde toplumun yüzde yetmişinin çok hızlı bir şekilde aşılanması gerekiyor, aksi takdirde yapılan işlemler anlam taşımayacak.
- Hükümetin aşı getirme konusunda geç kaldığı ve gerekli önlemleri daha önceden almadığı için toplumda belirsizlik ve aşı yapılıyor algısı oluşmuş durumda.
- 10:52Aşı Uygulaması ve Toplumsal Güven
- Sinovac aşısı daha kolay uygulanabilir bir aşı olup, sağlık çalışanları kolaylıkla aşılanabiliyor.
- Toplumun aşılanması daha zor olacak, uzun uzun bilgilendirme ve aşı tedirginliklerinin giderilmesi gerekecek.
- Aşıyla ilgili büyük bir güven sorunu var ve hükümetin aşıları yönetmesi salgın yönetimi gibi olmamalı, topluma güvence verilmesi gerekiyor.
- 12:40Aşı Seçimi ve Kıyaslamalar
- Türkiye'de "Çin aşısı" olarak bilinen aşı aslında Sinovac aşısı olup, Sinovac senelerdir aşı üreten ve halkına aşı dağıtan bir şirket.
- Türkiye'nin Çin aşısını seçme sebebi politik sebeplerden kaynaklanabilir, diğer ülkelerin kendi imkanları vardı.
- Farklı teknolojiler kullanılıyor (inaktif, mRNA, viral vektör, rekombinat protein aşıları) ve her aşı herkese uygun olmayabilir, ancak aşı çeşitliliği salgının engellenmesi için olumlu bir sonuç olacak.
- 16:42Aşı Zorunluluğu ve Aşı Karşıtlığı
- Türkiye'de aşı karşıtlığı ciddi bir problem değil, ülke aşılamaya ve salgın hastalıklar yönetimine alışkın bir ülke.
- Dünya Bankası'nın projesi kapsamında birçok ülkenin birinci basamak sağlık hizmetlerinde erozyon yaşanmış, Türkiye de kendi aşısını üretmesinden geri kalmış.
- Aşı karşıtlığı genellikle bilmemekten kaynaklanıyor ve sağlığın ticarileşmiş olmasının getirdiği güvensizlikten kaynaklanıyor, ancak aşıların denetlenebilir ve kalite kontrollerinin yapılabilir olması önemli.
- 20:26Meslek Örgütlerinin Rolü ve Sağlık Sistemi
- Türk Tepikleri Birliği'nin salgın süresince aldığı tavır ve yetkilileri uyarma görevi, halkın güvenini sağlamış ve Kadir Has Üniversitesi'nin araştırmasında silahlı kuvvetlerden sonra güvenilir kurumlar arasına girmiştir.
- İktidarın toplumda olumsuzluk hissederse, uzmanlık derneklerini ve bağımsız emir komuta zinciri içinde olmayan kuruluşları sürece katması, verileri paylaşması ve birlikte hareket etmesi gerekmektedir.
- Sağlık ocakları eskiden bölge tabanlıydı ve herkesi tanırdı, ancak şimdi ikiye ayrılmış durumda: filyasyon ekipleri ve aile sağlığı merkezleri.
- 22:30Aşılama Stratejileri
- İl ve ilçe merkezlerinde toplu şekilde aşılama yapılması tercih edilebilir, ancak bu konuda epidemiyologlar ve halk sağlığı uzmanlarının denetimindeki bir kurulun karar vermesi gerekir.
- Bazı aile sağlığı merkezleri yetersiz olabilir, ancak hastane koşullarında aşılama yapılabilir.
- Şu anda toplu aşılama için özel bir planlama görülmemektedir.
- 24:03Aşının Etkinliği ve Etkililiği
- Aşının etkinliği (efficacy) ve etkililiği (effectiveness) farklı kavramlardır; etkinlik deneyden çıkan matematiksel bir oran ve tahmin oranıdır.
- Etkinliğin yüzde olarak belirtilmesi, aşıyı sadece o yüzde etkili olacak anlamına gelmez; matematiksel olarak doğru olsa da gerçek hayatta bu şekilde lanse edilmez.
- Aşının etkinliği bir kriter oranıdır ve onaylanma için bir kriterdir, halk arasındaki etkisini ise zamanla ve istatistikle daha iyi anlayabiliyoruz.
- 27:23İkinci Doz Aşı Sorunu
- Normalde iki dozların farklı aşı olarak karıştırılması tavsiye edilmez, çünkü bunun sebeplerini ve sonuçlarını bilmiyoruz.
- Ciddi bir sorun oluşturma tehlikesi olmasa da, aşıyı etkili kılabilir ve bu durum tavsiye edilmez.
- Olağanüstü durumlarda ikinci dozda ulaşılamadığında, ikinci doz olarak başka bir aşı uygulanabilir, ancak bunun etkileri tam olarak bilinmemektedir.
- 28:51Aşı Erişiminde Dezavantajlı Kesimler
- Sağlık çalışanları, asker personel, adli personel ve 65 yaş üstü kişiler aşı olması gerekenlerin listesinde yer almaktadır.
- Mültecilerin aşı listesinde olmaması, bu kesimin göz ardı edildiği anlamına gelebilir.
- Çalışan kesim ve dezavantajlı kesimlerin COVID-19'a daha çok maruz kaldığı ve daha kötü seyrettiği bilinmektedir.
- 30:21Göçmenlerin Aşı Erişimi
- Göçmenlerin daha toplu yaşadıkları, hijyen koşullarının daha sıkıntılı olduğu ve mesafe korunmasının daha zor olduğu düşünülmektedir.
- Sağlık bakanlığı'nın Türkiye'de yaşayan tüm dillerde aşı yan etkileri ve kullanım bilgilerini açıklaması gerekmektedir.
- İstanbul Tıp Odası, filyasyon ekiplerine ilaç yan etkileri ve kullanım bilgileri ile ilgili videolar hazırlamış ve bunları çevirmeyi düşünmektedir.
- 31:27Göçmen Sağlığı ve Veri Sorunu
- Göçmenlerle ve göçmen sağlığı ile uğraşan arkadaşlarla birlikte, göçmenlerin farklı dillere ve halka yönelik merak ettikleri soruları anlatabilecekleri bir çalışma planlanıyor.
- Bu konuda veri eksikliği var ve şeffaflık konusunda ciddi bir problem yaşanıyor.
- 32:51Mutasyonlar Hakkında Bilgi
- Mutasyonlar her zaman olur ve bütün varlıklarda görülür; insanlarda da her hücre bölünmesinde trilyonlarca mutasyon oluşur.
- Virüsler için de aynı şey geçerli; her virüs kanı kopyalandığında oluşan hatalar yüzünden mutasyonlar olur.
- İngiltere'de 23 mutasyondan oluşan ve B117 ismi verilen bir mutasyon kümesi görüldü, ancak yeni yayınlar bu mutasyonların sanıldığı kadar sıkça yayılmadığını gösteriyor.
- 35:15Mutasyonlar ve Aşılar
- Mutasyonlar olur ve her zaman olacak, paniğe gerek yok.
- Aşılar çok yönlü hücre bağışıklığı oluşturur ve deneysel olarak Pfizer aşısı için mutasyonların aşıdan kaçamayacağına dair veriler yayınlandı.
- Gelecekte antijenik kayma nedeniyle COVID-19 aşısının 3-5 sene sonra güncellenmesi gerekebilir, bu normal bir durum.
- 37:13Aile Sağlığı Merkezleri ve Aşı Sorunu
- Aile sağlığı merkezleri oluşturuldu, aile hekimliği sistemine geçildi ve aile hekimleri kendi mekanlarını, kirasını ve hemşirelerini kendileri bulmak zorunda.
- Aile sağlığı merkezlerinin yaklaşık %20'si bodrum katlarında veya iş göremez durumda.
- Aile sağlığı merkezlerinde çalışacak hemşire bulmakta zorlanılıyor ve bu durum birinci basamak sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi gerektiğini gösteriyor.
- 40:51Aşıya Erişim ve Pandemi Yönetimi
- Pandemi aşılama sürecinin şeffaf olarak yönetilmesi ve bağımsız bir bilim kurulunun oluşturulması gerekiyor.
- Tüm aşılardan temin edilmesi ve aşılamanın aksamadan sürdürülmesi önemli.
- Tüm programların kamuoyu ile paylaşılması gerekiyor.
- 42:06Sosyal Medya ve Bilgi Kirliliği
- COVID-19, sosyal medyanın ilk pandemisi olup, sosyal medya sayesinde doğru bilgiler paylaşılıyor.
- Sosyal medya, değerli gazeteciler ve doktorlarla tanışma imkanı sağlarken, aynı zamanda yalan, hatalı ve eksik bilgilerin yayılmasına da sebep oluyor.
- Gazetelerde sansasyonel manşetler, haberin tıklanmamasını amaçlayabilir ve manşetteki haberin metnindeki bilgiler aynı olmayabilir.
- 43:17Doğru Bilgiye Ulaşma ve Aşılar
- Halka her zaman doğru bilgiye ulaşmaları tavsiye ediliyor.
- Bulaşıcı hastalıklardan kurtulmanın aşılar sayesinde olduğu gibi, COVID-19 pandemisi de yakında sona erecek.
- Tünelin ucu göründüğü için bu süreci hep birlikte aşacağız ve duyarlı bir basına ihtiyaç duyuluyor.