Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir kongrede gerçekleşen basınç ülserleri konulu bilimsel bir panel oturumudur. Konuşmacılar arasında Ayşe Karadağ ve Pınar Afşar bulunmaktadır.
- Video, basınç ülserlerinin fizyopatolojisi, risk faktörleri, evrelendirilmesi ve tedavi seçenekleri üzerine kapsamlı bilgiler sunmaktadır. İlk bölümde Ayşe Karadağ, basınç ülserlerinin oluşumunda etkili olan faktörleri ve Türkiye'deki prevalansını anlatırken, ikinci bölümde Pınar Afşar tedavi seçeneklerini detaylandırmaktadır. Son bölümde ise sunum sonrası soru-cevap oturumu gerçekleştirilmiştir.
- Panelde basınç ülserlerinin %95 oranında önlenebilir olduğu, tedavi maliyetinin önleme maliyetinden daha yüksek olduğu vurgulanmaktadır. Ayrıca, basınç ülserlerinin sağlık sisteminin kalitesini gösterdiği, ancak bazı durumlarda (özellikle kalp damar cerrahisi hastalarında) pozisyon verme zorlukları yaşandığı belirtilmektedir.
- 00:01Basınç Ülserleri Tanımı ve Önemi
- Oturumun adı "Basınç Ülserleri Paneli: Koruma ve Tedavi" olup, ilk konuşmacı Ayşe Karadağ bası ülserlerinin fizyopatolojisini anlatacak.
- Basınç yarası, kemik çıkıntıları, tıbbi araçlar veya hastanın yatağında kalan herhangi bir aracın üzerindeki deride veya deri altındaki yumuşak dokularda oluşan lokalize hasarıdır.
- Basınç yarası, yoğun veya uzun süreli basınç veya basınca eşlik eden yırtılmanın etkisiyle oluşur ve mikro klima, beslenme, perfüzyon, komorbiteler veya yumuşak dokunun toleransı gibi faktörler de etkilidir.
- 01:45Türkiye'deki Basınç Ülserleri Durumu
- Türkiye'de 2014 yılında yapılan çalışmada, birinci evre dahil basınç yarası prevalansı %10,60 olarak tespit edilmiştir.
- Aynı dönemde dünyada yapılan 93 bin hasta üzerinde yapılan çalışmalarda prevalans %10,20 olarak bulunmuştur.
- Türkiye'de yüksek riskli hastaların %70'in üzerinde kalp-damar cerrahi yoğun bakımda olduğu belirtilmiştir.
- 02:36Basınç Ülserlerinin Nedenleri
- Basınç yaralanmasına yol açan en temel etyolojik faktör basınçtır ve herhangi bir yarayı kontrasyona gittiğinizde araştırılacak iki şey basınç faktörü ve yırtılma (sheering) etkisidir.
- Basınç yaralanmasının temel nedenleri ya basınçta artış (mobilite, aktivite, duyusal algı azalması) ya da dokunun toleransında azalmadır.
- Basıncın bir birim alan üzerine uygulanan kuvvet olduğu ve birim alanda yüzey daraldıkça kuvvetin şiddeti arttığı için basınç yaralanması kemik çıkıntıları üzerinde gelişir.
- 03:43Basınç ve Dokunun Toleransı
- Basıncın yoğunluğu, süresi, şiddeti ve dokunun toleransı birlikte etkiler ve bunu kapiler kapanma basıncı olarak ifade ederiz.
- Kapiler kapanma basıncı literatürde arterial uçta 28-32 mmHg, venöz uçta 3-9 mmHg ve omid kapiler alanda ortalama 20-25 mmHg olarak kabul edilir.
- Dokunun toleransı, deri ve deri altındaki dokuların kendi üzerlerine uygulanan kuvveti bir miktar çevre dokuya yayabilme özelliğidir ve sağlıklı dokular bunu yapabilirler.
- 05:40Sheering Etkisi ve Diğer Faktörler
- Sheering (makaslanma) etkisi, iki zıt kuvvet arasında kalan kan damarlarında, kasları besleyen damarlarda, liflerde ve ligamentlerde uzamalar ve kopmalardır.
- Yatağa bağımlı hastalarda sheering, basınç kadar basınç ülserine yol açabilir ve hastaların başlarını 30 dereceden aşağıda tutarak bu etkiyi azaltmaya çalışırız.
- Friksiyon (sürtünme) tek başına güçlü değildir ancak epidermal soyulmaya yol açarak dokunun toleransını azaltır ve yerçekiminin etkisiyle sinerjik bir etki yaparak yırtılmanın etkisini güçlendirir.
- 07:22Diğer Risk Faktörleri
- Islaklık, derinin stratum corneum tabakasının yumuşamasına ve dermisteki kolajen yapısının zayıflamasına neden olarak doku bütünlüğünde bozulmayı kolaylaştırır.
- Beslenme bozukluğu hem basınç yaralanmasının gelişmesiyle hem de gelişmiş olan basınç yaralanmasının iyileşmesiyle ilişkilidir.
- İleri yaş, anatomik ve fizyolojik değişiklikler, yağ dokusunun azalması, ümmün cevapta azalma, hareket kabiliyetinde azalma ve dermo-epidermal bileşkedeki azalma gibi faktörlerle birlikte yüksek bir risk faktörüdür.
- 10:18Basınç Yaralanmasının Risk Faktörleri
- Psikolojik durumdaki bozukluk, stresle ilişkili olarak kondisyon düzeyinin artması ve kolajen sentezi ile ilişkisi nedeniyle basınç yaralanması riskini artırıyor.
- Sigara içen spinal kort hastalarında basınç yaralanmasının gelişme riski daha yüksek, vücut ısısının yükselmesi oksijen gereksinimini artırarak hipoksiyi ve basınç yaralanması riskini artırıyor.
- Kortikosteroidler, pıhtılaşmaya yol açan ilaçlar, nonsteroid antienflamatuarlar ve kemoterapik ajanlar basınç yaralanması riskini artırıyor.
- 12:34Basınç Yaralanmasının Fizyopatolojisi
- Basınç yaralanmasının tabandan yüzeye doğru gelen bir sorun olduğu ve dışarıda görülen belirtilerin mikro düzeyde çoktan başlamış olduğu belirtiliyor.
- Deri göreceli olarak iskemiktir ve iskemiye daha dayanıklıdır, kaslar ise oksijenlenmesi ve kanlanması ciddi olan, oksijen azlığına daha duyarlı dokulardır.
- Kemik dokuya yakın olan ve iskemiye duyarlı olan kas dokusunun ilk etkilenen yapı olduğuna ilişkin çalışmalar var, ancak evrelendirme konusunda tartışmalar devam ediyor.
- 14:04Basınç Ülseri Tedavi Seçenekleri
- Basınç yaralanmalarının en kolay ve en ucuz tedavi şekli onu önlemek, ancak içsel faktörlere ilişkin mekanizmaların tam açıklanamaması nedeniyle yüzde yüz önleyemiyoruz.
- Basınç yaralanmaları kronik bir yara haline geldiğinde tedavi seçenekleri uygulanır ve bu konuda Ulusal Basınç Ülseri Tavsiye Paneli ve Avrupa Basınç Ülseri Tavsiye Paneli gibi organizasyonlar rehberler geliştirmiştir.
- Basınç yaralanmalarının tedavisi sınıflandırılması, iyileşmenin değerlendirilmesi, beslenmenin rolü, ağrının yönetimi, destek yüzey kullanımı, temizleme, debritman, yara örtüleri, enfeksiyon tedavisi ve cerrahi gibi konuları içerir.
- 15:59Basınç Yaralanmasının Evrelendirmesi
- Evre 1: Bütünlüğü bozulmamış deride basmakla solmaya sadece kızarıklık söz konusudur, elma metaforu üzerinden elmanın renginde hafif bir değişimin olması gibi.
- Evre 2: Dermis tabakasının kısmi kaybı vardır, elmanın kabuğunun hafif soyulması gibi.
- Evre 3: Tam kalınlıkta deri kaybı vardır, ancak fasya, kas, tendon, bağ, kıkırdak ya da kemiği içermez, elmanın büyük bir miktar ısırıldığını düşünebiliriz.
- Evre 4: Tam kalınlıkta deri ve doku kaybı vardır, yarı içinde kemik, tendon, ligament, kıkırdak ya da kas dokusu görülebilir, elmanın çekirdeğine ulaşılmış gibi.
- Evrelendirilemeyen basınç yaralanması: Deri veya dokuların tüm tabakalarında kayıp vardır, üzeri sarı ya da siyah nekrotik doku ile kaplıdır ve ritman yapıldıktan sonra gerçek evre ile karşılaşıyoruz.
- Derin doku basınç aralanması: Kalıcı, solmayan koyu kırmızı, kahverengi ya da mor renk değişiklikleri ile karşılaşıyoruz, daha çok topuklarda karşılaşıyoruz.
- Tıbbi araçlara bağlı basınç yaralanması: Tanı ve tedavi amacıyla kullanılan araçlara bağlı gelişen basınç yaralanmasını tanımlar, genellikle basınç yaralanması aracın şekline uygundur.
- Mukozal membran yaralanması: Yaralanma alanında bir tıbbi araç kullanma hikayesi olan mukozal membran üzerinde yer alır.
- 18:22Evrelendirilen Basınç Yaralanmalarının Tedavi Seçenekleri
- Evre 1: Uyarıcı bir evre olarak algılanmalı, genellikle kendiliğinden iyileşen bir evre, gerekli önlemleri almamız gerekiyor.
- Evre 2: Yüzeysel gibi görünen bir basınç yaralanması aslında derin dokularda evre 3 olabilir, nedenleri ortadan kaldırmak ve yarayı enfeksiyondan korumak gerekiyor.
- Evre 3: Yarayı dikkatlice değerlendirmek, nekrotik doku varsa onu devrede etmek, enfeksiyonu önlemek, hastanın protein ve enerjiden zengin beslenmesini sağlamak gerekiyor, bu evredeki yaranın kapanması aylar sürebileceği için genellikle cerrahi müdahale önerilmektedir.
- Evre 4: Doku kaybı ve nekros fasyanın altına, kemik dokuya, tendon ve eklem kapsülü gibi destekleyici yapılara kadar ilerlemiştir, tedavi S3'te olduğu gibidir ancak kemik dokusu da etkilendiği için debridma genellikle radikaldir.
- Evrelendirilmeyen basınç ülserlerinde ölü dokular uzaklaştırılarak öncelikli olarak yaranın gerçek evresinin belirlenmesi gerekiyor, derin doku hasarında önleyici girişimler uygulanıyor.
- 19:33Basınç Yaralanmalarının Önlenmesi ve Tedavisi
- Basınç yaralanmalarının önlenmesi için risk faktörleri, dokunun değerlendirilmesi, önleyici bakımın uygulanması, beslenme durumunun değerlendirilmesi, pozisyon ve erken mobilizasyon gibi önlemler alınmalıdır.
- Basınç yaralanmalarının tedavisinde yaranın büyüklüğü, yara yatağı, ek suda koku, tünel, sinüs oluşumu, ağrı ve enfeksiyon açısından değerlendirilip kaydedilmelidir.
- Ağrıyı değerlendirmek önemlidir; ağrı yönetimiyle hastanın mobilizasyonu artırılır, yeni basınç yaralanmalarının oluşumu engellenir ve yara iyileşmesi hızlanır.
- 20:49Temizleme ve Pansuman Seçimi
- Basınç yaralanması ve çevresindeki deri her pansuman değişiminde temizlenmelidir; serum, fizyolojik ya da içme suyu kullanılabilir.
- Debritman (yara temizleme) mekanik, enzimatik cerrah ya da otomatik debritman yara örtüleri ile uygulanabilir.
- Pansuman seçiminde iyileşmenin evresine, yaranın bölgesine, eksuda miktarına, pansumanın absorpsiyon kapasitesine ve hastanın konforu değerlendirilmelidir.
- 21:46Enfeksiyon ve Biyofiziksel Ajanlar
- Evre bir ve iki için sık enfeksiyonlarla karşılaşılmazken, evre üç ve dört için enfeksiyona odaklanmak gerekir; enfeksiyon selülit, fasiit, ostomili, sistematik inflamatuar cevap sendromu veya sepsis gibi ciddi enfeksiyonlara neden olabilir.
- Elektriksel simülasyon, elektromanyetik ajanlar, infrared tedavisi, lazer, ultraviyole ışın tedavisi, akustik enerji, negatif basınçla yara tedavisi, hidroterapi ve lavaş basınç yaralanmalarının tedavisinde kullanılmaktadır.
- Büyüme faktörleri basınç yaralanmalarının iyileşmesini sağlayabilir, ancak mevcut kanıtlar rutin kullanımda önerilebilmesi için yeterli düzeyde değildir.
- 22:49Cerrahi Girişim ve Önleme Önemi
- Konservatif tedavi ile kapanmayan üç veya dört evre basınç yaralanmasının veya ülserin daha hızlı kapanması istenen hastalarda cerrahi girişim için konsültasyon gereklidir.
- Basınç yaralanmaları yüzde doksanbeş oranında önlenebilir; tedavi maliyeti önleyemediğimiz takdirde maliyeti yükseltir ve hastaların hastanede kalma süresini uzatır.
- Nitelikli bir önlemeyle uzun vadede hem hasta hem de sağlık sisteminin karşı karşıya kaldığı yüksek maliyetler önlenebilir.
- 24:11Basınç Yaralanmalarının Kalite Göstergesi Olması
- Basınç yaralanmaları, servisin veya yoğun bakımın kalitesinin göstergesi olarak değerlendirilebilir; Sağlık Bakanlığı'nın kalite indikatörleri içerisinde yer alır.
- Batıda 2008 yılından itibaren Amerika Birleşik Devletleri'nde evre üç ve dört basınç yaralanmaları ödeme kapsamından çıkartıldı, İngiltere de 2010 yılında bunu ödeme kapsamından çıkardı.
- Kalp damar cerrahisi grubu ile hemşireler arasında pozisyon verme konusunda zorluklar yaşanmaktadır; sternum korunması için pozisyon verme protokolleri uygulanamamaktadır.