Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Medya TV'de yayınlanan bir bilgilendirme programıdır. Programda sunucu, Ankara Üniversitesi öğretim üyesi ve Türk Yoğun Bakım Derneği eski başkanı Prof. Dr. Necmettin Ünal ile 13 Eylül Dünya Sepsis Günü hakkında sohbet etmektedir.
- Program, sepsis hastalığının ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve tedavi yöntemlerini detaylı olarak anlatmaktadır. Ayrıca sepsisin dünya çapındaki yaygınlığı, Türkiye'deki durumu ve COVID-19 hastalarının yoğun bakımda sepsis geçirdiği bilgisi paylaşılmaktadır. Video, sepsis'ten korunma yöntemleri (aşılama, hijyen, temiz su kullanımı, antibiyotik kullanımı) ve günlük hayatta dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında bilgilerle sonlanmaktadır.
- Programın son bölümünde COVID-19'un yeni varyantlarındaki artış ve bunun sağlık bakanlığından gelen bildirilerle ilgili bilgiler de paylaşılmaktadır. Sağlık uzmanı, son aydaki COVID vakalarındaki %38'lik artışın yoğun bakımlara ve hastaneye yatışı artırmadığını, ancak bağışıklık problemi olmayan kişilerin bile yaşlı veya kronik hastalıklı aile üyelerine bulaştırabileceğini belirtmektedir.
- 00:33Sepsis Nedir?
- Sepsis, bir enfeksiyon hastalığı sonrasında vücudun gösterdiği bağışıklık reaksiyonunun abartılı ya da yetersiz olmasıyla, olayın tüm vücuttaki organlarda olumsuz etki yaratması ve fonksiyonlarını bozmasıyla ortaya çıkan bir tablodur.
- Sepsis, enfeksiyon, normal dışı bağışıklık yanıt ve organ fonksiyonlarındaki bozulmaların bir araya gelmesiyle oluşur.
- Sepsis uzun süredir dünyanın ve yoğun bakımların baş belası durumunda olup, yoğun bakımlarda yatan hastaların yarıya yakınında sepsis ortaya çıkıyor ve ölüm oranı çok yüksektir.
- 01:44Sepsis'in Yaygınlığı ve Önemi
- 2020 yılında yayınlanan bir makaleye göre her sene dünyada 50 milyon kişi sepsis oluyor ve bunlardan 11 milyon kişisi ölüyor.
- COVID-19 salgınıyla kıyaslandığında, COVID'de dört yıllık periyotta 770 milyon kişi hastalığa yakalandı ve 7 milyon kişi öldü, ancak sepsis'ten her yıl 11 milyon kişi ölmeye devam ediyor.
- Sepsis, ölümcül olmanın ötesinde başka problemlere de sahip bir hastalık olup, hastalığı geçirdikten sonra bir yıl içinde taburcu edilen hastaların %28-40'ı hayatlarını kaybediyor ve yaşayanların yaklaşık %20'sinde uzun süreli devam eden postsepsis sendrom oluyor.
- 03:37Sepsis'in Önlenmesi ve Tedavisi
- Sepsis olmaktan kaçınmak için enfeksiyon hastalıklarına yakalanmamak ve enfeksiyon geliştiğinde hemen tedavisine başlamak gerekiyor.
- Enfeksiyon sepsise doğru gidiyorsa mutlaka ve mutlaka derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalı, çünkü geciktiğiniz her bir saat ölüm olasılığınızı %4 arttırıyor.
- Sepsis geliştikten sonra 24 saat geciktiyseniz, istatistiksel olarak ölüm oranınız neredeyse %100'e çıkıyor.
- 06:02Sepsis'in Belirtileri
- Enfeksiyon hastalıklarının belirtileri arasında halsizlik, ateş, ağrı, öksürük, solunumsal problemler, idrar yolu enfeksiyonları, karın ağrıları ve ciltte kızarıklık, şişme, ağrı ve kırmızılık bulunuyor.
- Sepsis'e genellikle bakteriler neden olurken, influenza virüsü ve COVID gibi virüsler de sepsise neden olabilir.
- Sepsis'in ilerleyen aşamalarında çevreye konsantrasyon ve düşünme yeteneğinin değişmesi, zorlu solunum, kalp çarpmalarının artması, tansiyonun düşmesi, idrar çıkarmaz hale gelme, kas ağrıları, cilt bulgularının ortaya çıkması ve hasta kendini kötü hissetmesi gibi belirtiler görülür.
- 09:35Sepsis'in Farkındalığı
- Enfeksiyon hastalığı döneminde belirtiler şiddetlenmeye ve organlarla ilgili belirtiler vermeye başlıyorsa hemen sağlık kuruluşuna başvurulmalı.
- Kaybedilen her bir saat tedaviden önce sepsis başladıktan sonra her bir saat ölüm olasılığını %4 arttırıyor.
- 13 Eylül Dünya Sepsis Günü, 2017 yılında Global Sepsis Alliance'ın gayretleriyle Dünya Sağlık Örgütü'nün 2017 asablesinde sebepsiz önemli hastalıklar listesine alınmasıyla ilan edilmiştir.
- 11:22Sepsis Farkındalık Çalışmaları
- Türkiye'de 2017 yılında Dünya Sepsis Günü kabul edildikten sonra 2018 yılından itibaren Türk Yoğun Bakım Derneği ve Sağlık Bakanlığı işbirliğiyle Türkiye'nin 80 ildeki hastanelerde yaklaşık 35 bin sağlık personeline eğitim verildi.
- Türk Yoğun Bakım Derneği, sivil toplum örgütleri ve bireyler olarak halkın sepsis konusundaki farkındalığını artırmak için çaba gösteriyor, bunun için medyanın ve sosyal medyanın katılımı büyük önem arz ediyor.
- Sepsis ölümlerini azaltmak için erken tanı ve tedavi çok önemlidir, ancak en doğrusu enfeksiyon hastalıklarına yakalanmamaktır çünkü korunmak hasta olmaktan çok daha kolaydır.
- 13:46Enfeksiyon Hastalıkları ve Korunma Önlemleri
- Vücutta oluşan herhangi bir enfeksiyon (bakteriler, virüsler, mantarlar, parazitler) sepsise neden olabilir; sıtma, zatürre, parmak iltihabı veya COVID-19 gibi her türlü enfeksiyondan sepsis olunabilir.
- Enfeksiyonlardan korunmanın en önemli yöntemi aşılanmaktır; grip, zatürre ve COVID aşıları önemlidir.
- Kronik rahatsızlığı olan, geçmişinde hastalık geçirmiş olanlar, hamile ve lohusalar, daha önce COVID ya da sebepsiz geçirmiş olanlar, vücutta yabancı cisim bulunan kişilerin diğerlerinden daha öncelikli olarak aşılanması gerekiyor.
- 17:35Hijyenik Tedbirler ve Antibiyotik Direnci
- Hijyenik tedbirler arasında el hijyeni, özellikle el yıkama son derece önemlidir; temiz su temini ve güvenli doğumun sağlanması da enfeksiyonlardan korunmada etkilidir.
- Türkiye, Akdeniz ülkeleri ile birlikte antibiyotiklere dirençli mikropların oluşturduğu enfeksiyonların önlenmesi ve antibiyotik direncinin azalması konusunda en riskli ülkelerden biridir.
- Mikroplar antibiyotiklere karşı direnç mekanizmaları geliştiriyor ve bu durum giderek artıyor; firmalar antibiyotik üretmeyi bıraktıkları için antibiyotiklerin azalması tehlikesi var.
- 20:05Antibiyotik Kullanımı ve Kontrol
- Türkiye'de antibiyotik kullanımı ile ilgili ciddi kısıtlamalar getirilmiş; eczaneye gittiğinizde antibiyotik almak için doktor reçetesi gerekiyor ve güçlü antibiyotikleri sadece enfeksiyon hastalıkları uzmanları yazabiliyor.
- Dünyada antibiyotik tüketiminin %60-70'i hayvancılık ve tarımda kullanılıyor, bu durum doğadaki tüm mikroorganizmaların antibiyotiklere karşı direnç geliştirmesine neden oluyor.
- Hayvancılıkta antibiyotik kullanımının kısıtlanması için Tarım Bakanlığı ile çalışmalar yapılmış, ancak bu konunun dünyada da çok zor olduğu belirtiliyor.
- 22:00Antibiyotik Rezistansı ve Tek Sağlık Felsefesi
- Avrupa Birliği, antibiyotik rezistansı konusunda en ciddi kararları alan tek yerdir, ancak Çin, Akdeniz ülkeleri ve Güney Kıbrıs'ta durum çok kötü.
- Hindistan'da antibiyotik rezistansı felaket seviyesindedir ve bu mikroplar seyahat yoluyla diğer bölgelere yayılabilir.
- Dünya Sağlık Örgütü'nün "tek sağlık" felsefesi, hayvancılık, tarım ve insanları beraber düşünmeyi ve hareket etmeyi savunmaktadır.
- 23:35Sepsis Tedavisi
- Sepsis tedavisinde öncelikle enfeksiyonu ortadan kaldırmak için geniş spektrumlu antibiyotik tedavisi uygulanır.
- Organ fonksiyonlarının bozulması durumunda sıvı tedavisi, damar kasılması ilaçları, oksijen cihazları, diyaliz ve kalp destekleyici ilaçlar kullanılır.
- Sitokin fırtınası durumunda özel filtrelerle sitokinler temizlenir, ancak dünyanın en iyi yerlerinde bile sepsis ölüm oranı yüzde otuzbeş civarındadır.
- 26:01Türkiye'deki Sepsis Durumu
- Türkiye'de yapılan bir çalışmaya göre, yoğun bakımdaki sepsis hastalarının bir ay içerisinde yüzde altmışüç'ü ölmüştür.
- Türkiye'deki en büyük sepsis problemi hastaneye geç gitmek ve yoğun bakıma geç transfer olmaktır.
- Türkiye yoğun bakım yatakları açısından dünyanın en kapasitesi ülkesi olmasına rağmen, yoğun bakım personeli açısından yetersizdir.
- 27:53COVID-19 ve Sepsis İlişkisi
- COVID-19 nedeniyle yoğun bakıma yatan hastaların yüzde yetmişaltı'sında sepsis oluşmuştur.
- COVID-19 hastalarında iki tür sepsis vardır: virüsün oluşturduğu primer sepsis ve bağışıklık sisteminin zayıfladığı ortamda oluşan sekonder bakteriyel sepsis.
- COVID-19'dan öldü zannedilen hastaların önemli bir kısmı aslında sepsisten ölmüştür.
- 29:24COVID-19'ın Uzun Dönem Etkileri
- Ağır COVID-19 geçirenlerin ve yoğun bakıma yatıp taburcu olan hastaların yaklaşık yüzde otuzunda bir sene sonra şikayetler devam etmektedir.
- COVID-19 kalp damar sistemi üzerinde, özellikle pıhtı oluşumu üzerinde olumsuz etkileri vardır.
- COVID-19'ın aşılarla ilgisi yoktur, ancak bazı bilim düşmanları bunu aşıların yaptığı speküle etmektedir.
- 31:18Korunma Yöntemleri
- Aşılama, hijyenik tedbirlere uyulması, temiz su kullanılması ve sağlıklı doğumun sağlanması sepsis riskini azaltır.
- Klimaların mikroorganizma depolama kapasitesi, filtrasyon kapasitesi ve taze havayla çalışması önemlidir.
- Ofislerde kapalı alanda çalışan kişi sayısı, hasta olanların işe gelip gitmemesine engel olucu tedbirler ve el yıkama kurallarına uyulması gerekir.
- 32:48COVID-19 Varyantları ve Sağlık Durumu
- Sağlık Bakanlığı'ndan gelen bildiriye göre son zamanlarda COVID-19'in yeni varyantlarında artış söz konusu.
- Geçen ay içerisindeki önceki aya göre dünyadaki COVID vakalarında yüzde otuzsekiz'lik bir artış var.
- Yoğun bakımlara ve hastaneye yatışı arttırmalı, bu durumun iyi tarafı aşılanarak veya hastalığı geçirerek bağışıklık kazananların sayısının artması.
- 33:28Bağışıklık ve Risk Grupları
- Bağışıklık devam ediyor ve salgın arttığı zaman özellikle çok yaşlı olmayanlar, kronik hastalığı olmayanlar ve bağışıklıkla ilgili problemi olmayanlar için büyük bir problem oluşmuyor.
- Bağışıklık problemi olmayan kişilerin evdeki aile bireylerine (çocuk, anne, baba, büyükanne) COVID-19'ı götürme riski var.
- Sağlık Bakanlığı, toplu olan yerlerde özellikle hastanelerde maske takılmasının doğru olacağı ile ilgili bir bildiri yayınladı.
- 34:04COVID-19'ın Yaşam Stilimize Etkisi
- COVID-19 döneminde birçok alışkanlık ve yaşam stili değişti, eskisi kadar kalabalık yerlere gidilmiyor.
- COVID-19 bir taraftan hastalığa yakalanma olasılığını azalttı, bir taraftan da asosyal insanlar olduk.
- Bu durumun sadece COVID-19 ile ilgisi yok, ekonomik durumla da ilgisi var.