Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk müzik ve edebiyat dünyasının önemli isimlerinden Neyzen Tevfik'in hayatını anlatan biyografik bir belgeseldir. 24 Mart 1879'da Bodrum'da doğan Neyzen Tevfik'in (asıl adı Mehmet Tevfik) yaşamı kronolojik olarak aktarılmaktadır.
- Video, Neyzen Tevfik'in çocukluğundan başlayarak eğitim hayatı, müzik kariyeri, siyasi görüşleri, evliliği, sağlık sorunları ve vefatına kadar olan süreci anlatmaktadır. Bodrum'daki eğitim hayatı, İzmir'deki Mevlevihane deneyimleri, İstanbul'a taşınması, Mehmet Akif Ersoy ile tanışması, Sultan Abdülhamid'e karşı tutumu, Mısır'a kaçışı ve İkinci Meşrutiyet sonrası İstanbul'a dönüşü gibi önemli dönüm noktaları ele alınmaktadır.
- Videoda ayrıca Neyzen Tevfik'in içki alışkanlığı, Atatürk'ü tanıması, şiirlerini yazması, sağlık sorunları nedeniyle hastanelere yatırılması ve Bakırköy Akıl Hastanesi'nde vefatına kadar olan süreci de anlatılmaktadır. Neyzen Tevfik'in kişiliği, şiirleri ve ney taksimi hakkında bilgiler verilirken, köpeği Mernuş ile olan dostluğu hakkında bir hikaye de paylaşılmaktadır.
- 00:05Neyzen Tevfik'in Doğumu ve Ailesi
- Neyzen Tevfik, 24 Mart 1879'da Bodrum'da doğmuş, asıl adı Mehmet Tevfik olup Soyadı Kanunu'ndan sonra Kolaylı soyadını almıştır.
- Dedesi Samsun Bafra'da camii kebir imamı olan Kolaylı oğullardan Mustafa Efendi, babası İstanbul Darülmuallimi-i Aliye'nin ilk mezunlarından Bodrum Rüştiye Mektebi kurucu öğretmeni Hafız Hasan Fehmi Efendi, annesi Bolu'nun Müstahkemler nahiyesinde Hatip oğulları sülalesinden Emine Hanım'dır.
- Neyzen Tevfik, 1917'de yazdığı "Tercüme-i Halim" adlı şiirinden anlaşıldığına göre, babası ve annesiyle birlikte geçirdiği çocukluğunda, annesinin yüzünde riyasız ve masum insanlık ifadesi bulunan, kültürlü ve sanatsever bir rüştiye öğretmeniydi.
- 01:18Neyzen Tevfik'in Erken Yaşamı ve Kardeşi
- Neyzen Tevfik, doğumunu kendisine has üslubuyla anlatırken, iki tesir altında geri dönmeye yeltenmediğini belirtmiştir: annesinin ve babasının güzel yüzlerindeki riyasız insanlık ifadesi ile Ege Denizi'nin enginliği.
- Neyzen Tevfik'in Ahmet Şefik adında bir kardeşi vardı; Şefik Bey ileride bakteriyolog olup, 1939-1945 yılları arasında Tarım Bakanlığı'nda teftiş heyeti üyeliği, 1951'e kadar da müsteşar yardımcılığı yapmıştır.
- Neyzen Tevfik, çocukluk yıllarında Bodrum'da babasıyla birlikte Kahvede vakit geçirirken, kahveye gelen dervişlerin üflediği ney dikkatini çekti ve denemek istedi, ancak babası eğitim hayatını olumsuz etkileyeceğini düşünerek izin vermedi.
- 03:12Neyzen Tevfik'in Eğitim Hayatı ve Hastalığı
- Neyzen Tevfik, rüştiye eğitimini Bodrum'da tamamladıktan sonra, babasının tayini üzerine Urla'ya göç ettiler ve burada 1893'te ilk sara nöbetini geçirdi.
- Neyzen Tevfik'in hastalığı, annesinin İstanbul'da Pepo adlı bir doktorun tedavisinde kontrol altına alındı; doktor, Neyzen'e fazla üzerine gidilmemesi gerektiğini ve en çok hoşlandığı şeyleri yapmasına izin verilmesi gerektiğini söylemişti.
- Neyzen Tevfik, İzmir İdadisine yatılı olarak girdi ancak hastalığı yüzünden okulu bırakmak zorunda kaldı; bu dönemde gezgin saz ustaları tarafından etkilenerek şiir yazmaya başlamıştı.
- 04:26Neyzen Tevfik'in İzmir'deki Hayatı
- Neyzen Tevfik, Kazım Efendi'nin tavsiyesi üzerine İzmir Mevlevihanesi'nde devam ederken, Şeyh Vasfi, Ahmet Mithat Efendi, Muallim Naci gibi yazar ve şairlerle tanıştı.
- Neyzen Tevfik, İzmir Mevlevihanelerinin müdavimi olmuş ve burada kurduğu dostluklar onu içki meclisi ile tanıştırmıştı.
- Babası, oğlunun İzmir'de savrulduğunu düşünerek onu İstanbul'a gönderdi; Neyzen Tevfik, İstanbul'da hayatındaki bir diğer dönüm noktası olan Mehmet Akif Ersoy ile tanıştı.
- 05:18Neyzen Tevfik'in İstanbul'daki Hayatı
- Neyzen Tevfik, Mehmet Akif'ten Arapça, Farsça ve Fransızca dersleri aldı, Mehmet Akif de ona ney dersleri verdi; kendi ifadesine göre Mehmet Akif onun her bakımdan hocası ve mürşidiydi.
- Mehmet Akif, tüm hayatı boyunca Neyzen Tevfik'in içkiyi bırakması için uğraşmış ama başarılı olamamıştı; bu dostluk bir ömür sürecek ve ikili birbirine her daim gönülden bağlı olacaktı.
- Mehmet Akif aracılığıyla Hersekli Arif Hikmet, Şair Halil Edip gibi şahısların sohbetlerine katıldı ve zamanın musiki ustalarından Kanuni Hacı Arif Bey, Tanburi Cemil, Kemençeci Vasil ve Udi Nevres ile tanıştı.
- 06:01Neyzen Tevfik'in Medreseden Ayrılışı ve Siyasi Faaliyetleri
- Neyzen Tevfik, Yenikapı ve Galata Mevlevihanelerine giderek medresenin katı atmosferinden kurtulmaya çalıştı; Mehmet Akif Ersoy'un verdiği setre pantolonu cübbe ve şalvar yerine giymesi, akşamları medrese dışında kalması rahatsızlık yaratınca 1901'de medreseden ayrıldı.
- Musa Kazım Efendi (sonradan Şeyhülislam) onu derslerine kabul ederek, Şeyh Vasfi, Ahmet Mithat Efendi, Muallim Naci gibi yazar ve şairlerle tanışmasına önayak oldu.
- Neyzen Tevfik, Sirkeci'de İstasyon Gazinosu ve Güneş Kıraathanesi'nde baskı rejiminin karşıtı gençlerle ülkenin sorunlarıyla ilgili konuşmalar yaptı; bu konuşmalar yüzünden Ziya Şakir tarafından şikayet edilerek gözaltına alındı ve 15 gün sonra salındı.
- 07:08Neyzen Tevfik'in Müzik Kariyeri ve Mısır Dönemi
- Neyzen Tevfik, 1900'de bir plak doldurma girişiminde bulunmuştu; Gülistan Plak Mağazası'nın sahibi Hafız Arşir Bey ile beraber yaptıkları denemelerde çok içkili olduğu için plaklar zar zor doldurulsa da basılıp piyasaya verildi.
- Bu plakların sayısı çok sonradan Azabı Mukaddes kitabının önsözünde belirtildiğine göre yüz'e yakındı; bu zamanlarda saray çevresinde bile davet edilen, köşk, yalı ve konaklara çağrılan meşhur bir neyzen olmuştu.
- 1902 yılında Bektaşi dervişi olan Neyzen Tevfik, Sütlüce Bektaşi Tekkesi'nde devam ederek Şeyh Mümin Paşa'dan nasip aldı ve hayatının geri kalanını şekillendirecek bu inancı ve biçimi benimsedi.
- 08:20Neyzen Tevfik'in Mısır Dönemi ve Dönüşü
- İstanbul'da baskının artmasının sonucunda Neyzen Tevfik, Şair Eşref ile beraber 1902'nin 13 ocağında Mısır'ın yolunu tuttu; bir arkadaşıyla bir neyzenler kahvehanesi açarak işletmeye başladı.
- Mısır'da başına gelen en büyük felaket, sarhoş bir anında Sultan Abdülhamid aleyhine yazdığı bir şiir sebebiyle idama mahkum edildiği söylenmesiydi; Türk yetkililer onu Mısır'dan getirmek için çaba sarf etmiş, ancak bir şekilde Mısır'da kalmayı başaran Neyzen, yurda ancak ikinci meşrutiyet'in ilanından sonra dönebildi.
- Neyzen Tevfik, 8 Ağustos 1908'de İzmir'den İstanbul'a geçerek Fatih Çemberlitaş'ta bir hana yerleşti; meşrutiyetten beklediğini alamamas
- 09:42Neyzen Tevfik'in Kişisel Hayatı
- 1910 yılında annesinin ısrarı ile evlendi ancak evlilikleri yürümedi ve kayınbabası eşini ve üç aylık kızını alıp götürdü.
- Cumhuriyetin ilanı sıralarında Ankara'ya gitti ve Atatürk'ü tanıdıktan sonra onu ve Kurtuluş Savaşı'nı yücelten şiirler yazdı.
- Yozlaşan toplum, dini istismar ve Atatürk'ün devrimlerine karşı çıkılmasına karşı duruş sergiledi ve özellikle hazır cevapları ile tanındı.
- 10:18Şiir Sanatı ve Edebiyatı
- Şiirlerinde Bodrum'da dinlediği halk şairlerinin, Şair Eşref'in ve Mehmet Akif'in etkileri görülmekteydi.
- Müstehcen ve alaylı şiirleri çoktu ve alaycılığı, haktan ve halktan yana oluşu onun halk tarafından sevilip tanınmasını sağlamıştı.
- Şiirlerinden altı tanesi çeşitli bestekarlar tarafından bestelendi.
- 10:36Sağlık Sorunları ve Hastane Hayatı
- Sara, nöbetleri ve aşırı alkol tüketimi yüzünden Toptaş Tımarhanesi ve Zeynep Kamil Hastanesi'nde tedavi gördü.
- Eski dostu Mehmet Akif Ersoy'un yanına Mısır'a gitti ve döndüğünde konservatuarda görev verildi.
- 1940'larda Bakırköy Akıl Hastanesi'ne yerleşti ve en güzel şiirlerini buradaki 21 numaralı koğuşta yazdığı söylenirdi.
- 11:09Eserlerinin Kitaplaştırılması ve Son Yılları
- Neyzen daha önce kitap yayınlamak istemiş ama başarılı olamamıştı, İhsan Ada sonunda 1949 yılında onun gözetimi altında eserlerini "Azab-ı Mukaddes" adıyla kitaplaştırdı.
- 1950'de "Onu Affettim" ve "Ağlayan Şarkı" adındaki iki filmde rol aldı ve bu önemli roller epeyce başarılı bulundu.
- Yakalandığı bronşitten kurtulamayarak 29 Ocak 1953'te vefat etti ve hem Mevlevi hem Bektaşi merasimi yapıldı.
- 11:42Cenaze ve Vasiyetleri
- Beşiktaş'taki Sinanpaşa Camii'nde cenaze namazı kılındı ve civardaki cadde ve sokakları dolduran profesörler, memurlar, ileri gelenler ve sarhoşlar eşliğinde Kartal Mezarlığı'na defnedildi.
- İnternette çıkan bir haberde asri mezarlığına defnedilmemeyi ve cenazesine çelenk gönderilmemesini vasiyet ettiği yazıyordu.
- Mala mülke değer vermeyen, etrafındaki haksızlıkları alaya alan derviş meşrep bir kişiliğe sahip olan Neyzen Tevfik, neyini yalnızca kendi zevki için üflüyordu.
- 12:19Ney Sanatı ve Köpeği Mernuş
- Çeşitli makamlarda ney taksimlerinden oluşan birçok plak doldurmuşsa da bunlardan çok azı muhafaza edilebilmişti.
- Mevcut plaklardan faydalanılarak 16 ney taksimi 2001'de bir CD'de toplandı.
- Neyzen Tevfik'in köpeği Mernuş ile ilgili, Kahire'de yaşadığı zorluklar sırasında başlamış ve köpeği birkaç kez satarak yiyecek ve içki parası temin ettiği anlatılır.
- 13:39Köpeği Mernuş'un Dönüşü
- Neyzen Mernuş'u son olarak Mısır'dan İstanbul'a dönecekken vapur bileti alabilmek için satmış.
- Vapurda köpeği beklerken, tam ümidini kesmek üzereyken bir havlama sesiyle Mernuş geri dönmüş.
- Mernuş'un ölümü üzerine şiir bile yazmış ve acısıyla tatlısıyla bir.