Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Sand Tolan'ın "Limon Ağacı" adlı kitabının detaylı bir incelemesini sunmaktadır. Kitap, Pegasus Yayınları tarafından yayınlanan, Özkan Özdem tarafından Türkçe'ye çevrilen 398 sayfalık bir eserdir. İncelemede Beşir, Dalia, Moşe, Sola, Ahmet ve Zekiye gibi karakterlerin hikayeleri anlatılmaktadır.
- Video, İsrail-Filistin anlaşmazlığının insanlık boyutlarını ele alan kitabın içeriğini kronolojik olarak sunmaktadır. 1948'de Filistin'in bölünmesi, Arap-İsrailli savaşları, sürgün hikayeleri, Beşir'in hapisteki deneyimleri ve Dalia ile tanışması, evliliği ve ölümü gibi olaylar detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- İncelemede ayrıca 1948-1957 yılları arasındaki tarihsel olaylar, Gazze'deki mülteci kamplarındaki yaşam koşulları, Beşir'in 1967'de süpermarket bombalamasıyla suçlanması ve 1984'te hapishaneden çıkışı gibi önemli dönüm noktaları ele alınmaktadır. Video, Beşir'in İsrail topraklarına dönüşü ve Dalia'nın babasının yaptığı yere Arap çocuklarının gittiği bir okulun açılmasıyla sona ermektedir.
- 00:04Kitap Hakkında Genel Bilgiler
- Kitabın adı "Limon Ağacı", yazarı Sand Tolan, Pegasus Yayınları tarafından yayınlanmıştır.
- Kitap 398 sayfadan oluşmakta olup, İngilizce'den Türkçeye Özkan Özdem tarafından çevrilmiştir.
- Kitap 17 bölümden oluşmakta ve yazarın önsözünde tasvir edilen evin gerçek bir yer olduğu belirtilmektedir.
- 00:27Kitabın İçeriği ve Değerlendirmesi
- Edebiyatçı Elif Şafak, kitabın "büyüleyici" ve "büyük bir ülkede bitip tükenmeyen merhamet, ızdırap ve umudun resim gibi dokunuş halidir" olarak tanımlamıştır.
- Şafak'a göre, bu kitap İsrail-Filistin anlaşmazlığının insani boyutlarını dürüst ve detaylı bir şekilde ortaya koymuştur.
- Kitapta üç harita yer almaktadır: İngiliz mandası altında Filistin, Birleşmiş Milletler bölünme planı, İsrail-Filistin toprakları ve İsrail yerleşimi.
- 01:11Kitabın Yazarlık Tarzı
- Yazar, kitabın kurgusal olmayan bir yazım tarzının tohumlarında filizlenen bir roman olduğunu belirtmiştir.
- Tasvir edilen olayların 50-60-70 yıl öncesine ait olduğu ancak haberlere, araştırmalara, röportajlara, arşiv belgelerine ve gazete küpürlerine dayandığı ifade edilmiştir.
- Yazar, olayların gerçek olduğunu ve tarihe saygısızlık yapmadığını vurgulamıştır.
- 02:55İlk Bölüm - Zil
- Kitap 17 bölümden oluşmakta olup, anlatıcı 11 bölümle anlatmaya çalışacaktır.
- İlk bölümde Beşir, neredeyse altı yaşından beri ailesini terk ettiği rahman kentine seyahat etmek için heyecanlanmaktadır.
- Beşir ve kuzenleri Yaşar ile Guya, otobüs yolculuğunda ayrı ayrı oturarak kimliklerini gizlemeye çalışırlar.
- 03:43Beşir'in Eski Evine Dönüşü
- Uzun bir otobüs yolculuğundan sonra otobüs bir demiryolu geçidine girer ve üç kuzen 20 yıl önceki hatıralara kazınmış bir duyguya kapılır.
- Kuzenler Gıya'nın büyüdüğü eve gelirler, ancak evlerinin okul olduğunu öğrenirler.
- Beşir, eski evini bulup zile basar ve annesinin Zeki'nin kaç kez bu kapıdan geçtiğini, babasının Ahmet'in kaç kez yorgun argın işten geldiğinde bu kapıyı açtığını düşünür.
- 04:52Dalia'nın Hayatı
- 1967 yılında İsrail'de yaşayan Dalia, anne ve babasıyla birlikte yaşıyor ve Tel Aviv Üniversitesi'nde okuyor.
- Dalia, altı gün savaşı'ndan önceki gerginlikten sonra hava saldırısı trenlerinin susmasıyla rahatlamıştır.
- Dalia'nın anne ve babası Bulgaristan'da yetişmiş, 1940 yılında evlenmiş ve Nazi taraftar hükümetin hayata kalmış olması nedeniyle savaştan sonra İsrail'e göç etmişlerdir.
- 06:15Dalia'nın Evindeki Limon Ağacı
- Dalia'nın evinde takaran ağacının yanında bir limon ağacı bulunmakta olup, bu ağacı başka bir aile dikmiştir.
- Dalia, 19 yıl önce anne ve babasıyla geldiğinde ağaç çoktan meyve vermektedir.
- Dalia, kendisinin bir Arap evinde büyüdüğünü fark eder ve onlardan önce oturanların merakını yaşar.
- 07:03Beşir'in Babasının Evi
- 1936 yılında Ahmet, Hayri ailesi için bir ev inşa etmeye karar verir.
- Ev, Kudüs ile Akdeniz arasındaki 11 binlik sahil düzlüklerindeki Arap kasabası El-Ramma'nın doğu köşesinde yapılır.
- Ahmet, evi yaparak kendisini bağımsız hissetmek ister ve bahçesine limon ağacı diker.
- 07:30Filistin'in Tarihi
- 1936'da Filistin, Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra ülkeye gelen İngilizler tarafından yönetilmektedir.
- İngilizler 1917'de İngiltere'nin Filistin'de Yahudiler için ulusal bir vatan kurmalarına yardım edebileceğini taahhüt eden Belpur Bildirisi'ni yayınlamışlardır.
- 1933'te Almanya'da Adolf Hitler başa gelmiş ve Avrupa genelinde Yahudiler için durum kötüleşmiştir.
- 08:02Filistin'deki Siyasi Gelişmeler
- Birkaç yıl içinde Filistin'e Yahudi göçüne dönük istek artmış ve Yahudi toplumu Filistin'de güçlenmiş, Filistinli Araplar arasında milliyetçi bir hareket başlamıştır.
- Filistin kentlerindeki aileler o dönem fakirleşmiş ve birçoğu yeni gelen Yahudilere evler inşa ederek para kazanmaya başlamıştır.
- 1930'ların ortalarında Arap liderler Yahudilere arazi satmanın devlete karşı ihanet olduğunu ilan etmiş ve tepkileri 1936'da geniş çapta uygulanan genel greyle birlikte sivil itaatsizliğe dönüşmüştür.
- 08:40İngiliz Mandası ve Bölünme Planı
- İngiliz Mandası döneminde İsrail siyonist örgütü İrgun Zwei Leoi, Filistin ile şimdiki Ürdün'ü kurtarmak amacıyla Filistin ve İngilizlere ait hedeflere saldırılar düzenlemiştir.
- Temmuz 1937'de İngiltere'de Hindistan'dan sorumlu eski devlet bakanı World Pail'in başkanlığındaki bir kraliyet komisyonu, Yahudi ve Arap devletleri arasındaki ikiye bölme planını önermiştir.
- Yahudi devleti, İngiliz mandasındaki Filistin'in üçte birini kaplayacak ve Celille denizi ile sahildeki düzlükleri içine alacaktı.
- 09:19Beşir'in Doğumu ve Dalia'nın Ailesi
- Filistinli ve Arap temsilcileri bölünme teklifini reddetmiş ve şiddet içeren muhalefet 1938'e kadar sürmüştür.
- 1938'den sonra olaylar biraz olsun durgunlaşmış ve 16 Şubat 1942'de Ahmet yedinci kez baba olmuş, ilk defa karısı Zekiye bir erkek çocuk doğurmuş ve çocuğun adını Beşir koymuşlardır.
- Dalia'nın babası Moşe, 1943 yılında Bulgaristan'da satıcı olarak çalışırken yolda bulduğu cüzandan polise götürmüş ve polis memuru ona Yahudileri ülke dışına sürme planları olduğunu söylemiştir.
- 11:20Filistin'in Bölmeleri ve İsrailli Bağımsızlık
- İkinci Dünya Savaşı'nda yaklaşık altı milyon Yahudi'nin katledilmesi sonucu, Avrupa'nın Yahudiler için tehlikeli bir yer olduğu ortaya çıkmış.
- Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'na yapılan oylama sonucunda, Filistin Arap ve İsrailli devletleri arasında bölünmüş ve Kudüs'e uluslararası statü verilmiştir.
- 14 Mayıs 1948'de İsrail bağımsızlığını ilan ettiğinde, Arap Birliği Mısır, Ürdün, Lübnan, Irak ve Suriye gibi yerlere savaş açarak Arap-İsrail savaşları başlamıştır.
- 14:42Mültecilerin Yaşadığı Zorluklar
- İsrail ordusunun Umud ve El Ramla'yı kuşatmasından ve sürgünü emretmesinden bir ay sonra, Kudüs'teki Amerikan konsolosluğundan gelen telgrafta mültecilerin durumu korkunç olarak belirtilmiştir.
- Mülteciler su kaynaklarına, yetersiz beslenmeye ve çeşitli hastalıklara maruz kalmışlardır.
- Beşir'in annesi Zekiye, altınlarını satarak ailesini açlıktan korumuştur, ancak sürekli bomba sesleri ve insanların öldürülmesi ailesini ızdırap dolu yerden uzaklaşmaya itmiştir.
- 16:41Gazze'deki Yaşam ve Eğitim
- 1949 yılında Ürdün, Mısır, Suriye ve Irak İsrail'e ateşkes imzalamış, resmi olarak savaş sona ermiştir.
- Gazze'de iki yönetim önemliydi: Vatansız Filistinlileri sıkıyönetim uygulayan Filistin ve yüzbinlerce mültecinin beslenme ve eğitiminden sorumlu Birleşmiş Milletler.
- Mülteci çocuklar her okul gününün başlangıcında "Filistin bizim vatanımız" marşını okuyor ve geri dönüş hedeflerini vurguluyorlardı.
- 17:45Geri Dönüş Fikrinin Dönüşümü
- 1952'de on yaşına bastıktan sonra, geri dönüş fikri uzun vadeli bir mücadele gerçeğine dönüşmüş ve diplomatik baskılarla gerçekleşmeyeceğini anlamaya başlamışlardır.
- 1953 yılında Filistinli Gallalar Aşkelon'da bir aileye saldırarak bir restoran sahibi ve kızını öldürmüşlerdir.
- 1954'te Beşir, okulun yakınındaki bir saldırıyı hatırlıyor ve yakın arkadaşını ve öğretmenini o saldırıda kaybetmiştir.
- 19:21Moşe ve Sola'nın Hikayesi
- 14 Kasım 1948'de kuzeyden batıya giden yolda bir otobüs Travma şehrine yaklaşmış ve içinde Moşe ve Sola (Dalia'nın anne ve babası) bulunuyordu.
- Moşe ve Sola, açık bir bahçesi olan bir taş ev bulmuşlar ve Ramla'nın hemen güneyinde İsrail ve Mısır güçleri savaşıyordu.
- 1949 yılının başlarında İsrail'e yerleşmek isteyen her Yahudilere vatandaşlık tanıma garantisi veren "Geri Dönüş Kanunu" yürürlüğe girmiş ve bu kanun, Araplar ile İsrail arasındaki acının bitip tükenmeyen kaynağı olmuştur.
- 20:50İsrail ve Araplar Arasındaki Gerilim
- Hapiste tutulurken tarlalarında çalışma izni verilmemiş.
- İsrail'de Araplara ait zeytinlikler ve portakal bahçeleri büyük ölçüde bakımsız bırakılmış.
- İsrail yetkilileri, İsrail-Arapların uyguladıkları politikanın sonuçlarından endişeleniyorlarmış.
- 21:09Dalia'nın Eğitim ve Yaşamı
- Dalia'nın okulu bir Arap evindeymiş ve burada İsrail'in tarihini ve kuruluşunu öğreniyormuş.
- Dalia ona öğretilen terliği kabullenmemiş ama kafası karışmış.
- 1950 yılından beri Arap ülkelerinden on binlerce Yahudi İsrail'e gelmiş.
- 21:51Dalia'nın Eğitim Hayatı ve Savaşın Yaklaşması
- 1966 yıllarına geldiğinde Dalia Eşkenazi Koleji'nden mezun olmuş ve Tel Aviv Üniversitesi'nde İngiliz Edebiyatı bölümüne kaydolma planları yapıyormuş.
- İsrail bu yıllarda Filistinli mültecilere dönüş hakkını kesinlikle tanımayacağını dünyaya belirtmiş.
- 1967 yılının baharında Dalia radyodaki Arap yayınlarından savaşın kaçınılmaz olduğunu anlamış.
- 22:33Beşir'in Hayatı ve Filistinlilerin Durumu
- Beşir 1967'de 25 yaşına gelmiş ve İş Hukuku bölümünden yeni mezun olmuş.
- Ramallah 1948'in sonlarında Ahmet ve Zeki'nin beşiği ve diğer çocuklarıyla birlikte Gazze'ye gitmelerinden bu yana tamamen değişmiş.
- Beşir ve Filistinliler terk ettiği topraklara geri döneceklerine inanıyorlarmış.
- 23:04Filistinlilerin Siyasi Hareketleri
- 1960'ların başında Beşir Kahire'de siyasi öğrencileri hareketlerine karışmış.
- Beşir ve Kahire'deki öğrenci hareketlerindeki arkadaşları Arap Birliği'nin dönüşleri için bir anahtar olduğuna inanıyormuş.
- Bazı öğrenciler Mısır ve başka yerlerde gizli kamplarda galya eğitimine başlamışlar.
- 23:29Savaşın Başlaması
- 1965'in başlarında Süveyş krizinden sonra İsrail ve Arap dünyası arasında sakin geçen dokuz yıldan sonra Fetih İsrail topraklarına ilk saldırısını planlamış.
- Galyalılar Lübnan sınırlarından geçmiş ve Celille denize yakınlarındaki İsrail'in ana su kaynağı olan su borularına patlayıcılar yerleştirmişler.
- 13 Kasım 1966'da İsrail uçakları, tankları ve askerleri birlikleri Batı Şeria'daki Samu köyüne saldırmış, düzinelerce evi havaya uçurmuş.
- 24:07Altı Gün Savaşı
- 5 Haziran 1967 yılında Altı Gün Savaşı olmuş.
- İsrail topraklarını dört kat daha genişletmiş.
- Brix'in topraklarının yüzde 78'ini kaybetmiş.
- 24:19Dalia ve Beşir'in Karşılaşması
- Dalia ve Beşir karşılaşmasında Beşir, Dalia'nın oturduğu eski evlerine geldiğinde çok duygulanmış.
- Dalia onları eve davet ettiğinde, Beşir evin her köşesine baktığında hissettikleri anlatılmış.
- Dalia karşılaşmada Beşir'e "Neden buraları terk ettiniz?" diye soru sormuş, Beşir tepkisiz kalmış.
- 25:02Beşir'in Filistin Hikayesini Anlatması
- Dalia, Ramallah Beşir'i ziyarete gitmiş ve Filistin'in hikayesini öğrenmeye gelmiş.
- Beşir İsrail ordusunun Budd'a saldırmasını ve 12 Temmuz 1948'de El Ramla'yı işgal ettiklerini, bir sonraki gün İsrail askerlerinin tüfek dipçikleri ile kapılara vurduğunu, on binlerce insanın El Ramla ve Buddan'a sürgün ettiklerini anlatmış.
- Beşir eski evlerine ziyarette Dalia'dan bahçedeki limondan istemiş ve ona limonu hala saklıyormuş, bu limonun toprak ve tarihi olduğunu, tarihimize bakmak için açtığımız pencerediğini söylemiş.
- 26:01Dalia ve Beşir'in Farklı Görüşleri
- Dalia ve Beşir konuştukça düşünceleri tartışmış.
- Beşir oldukları yerleri, onların yerleşmelerini kabullenemiyor.
- Kendi topraklarına gitmelerini düşünürken Dalia artık El Ramla'nın onların da bir vatanı olduğunu söylüyormuş.
- 26:29Beşir'in Terörist Olarak Yakalanması
- 1969 Şubat ayının sonlarında Dalia bir haberle yıkılmış, gazetede Süper Solin marketin bombalanmasında Beşir'in rol aldığı yazıyormuş.
- Beşir Hayir'in 90 santim 1,5 metrelik taş duvarlı, demir parmaklı ve düşük wattlı lambanın tavandan sallandığı bir hücrede altı gece boyunca karanlıkta yatak örtüleri olmadan titreyerek yatmış.
- İsrail'i sorgulayıcılar, Beşir'in Süpermarket bombalamasında yer aldığı ve El- Al kaçırmalarına bir son verebilmek için FKC'nin iç işleyişini tarif etmesini istiyorlarmış.
- 27:57FKC'nin Eylemleri ve Beşir'in Mahkemesi
- 1970'lerde Beşir hala hapisteyken ve uzun zamandır geciken mahkemesini beklerken, FKC militanları belki de Filistin'in hareketleri tarihinin en vurucu hareketini gerçekleştirmiş.
- 1972'de Beşir 15 yıl hapis cezasına çarptırılmış.
- Beşir'in mahkumiyetinden sonra Dalia, Hayri ailesi ile bağlantısını tamamen kesmiş.
- 29:03Beşir'in Hapishaneden Çıkışı
- 1984 yılının Eylül ayında Beşir hapishaneden çıkmış.
- 29:07Dalia ve Beşir'in Hayatı
- 1984 yılının Temmuz ayında Ahmet Hayri ve Eşkenazi'nin ölümü Dalia'yı çok etkilemiş, evde artık kimse yaşamadığını fark etmiş.
- Dalia, evle ilgili ne yapabileceğini düşünmeye başlamış ve Beşir'e anlatmaya karar vermiş.
- Beşir, İsrail'deki Arap çocuklarının anaokulu olmasını istemiş, Dalia da bunu kabul etmiş.
- 29:39Beşir'in Hapisteki Durumu ve Filistin Ayaklanması
- Beşir, özgürlüğünden üç ay sonra tekrar hapiste bulunmuş.
- 1967'den sonra Filistinliler, sosyal hayatlarının her yönünde işgal güçlerinin emirlerini görmüş ve ayaklanmaya başlamışlar.
- Dalia bu dönemde kanser tedavisindeyken hamile olduğunu öğrenip tedavi olmamayı tercih etmiş.
- 30:13Sınır Dışı ve İlişkiler
- 1988'de Beşir ve üç adamın Lübnan'a sınır dışı edilmesi onaylanmış, Birleşmiş Milletler bunu onaylamasa da İsrail meydan okuyarak dört kişiyi sınır dışı etmiş.
- İsrail toplumu, sınır dışı edilmeler, Lübnan'ın işgal edilmesi ve intifada süresinde Filistinlilerin davranışları yüzünden bölünmeye başlamış.
- Dalia, Beşir'e açık bir mektup yazmış, Beşir bu mektubu uzun süre sonra okumuş ve etkilenmiş.
- 31:04Farklılıklar ve Umut
- Beşir ve Dalia'nın farklılıklarının hiçbir zaman uzlaşmayacağı, kaçınılmaz gibi görünmüş.
- Dalia, yıllar önce Beşir'in babasının yaptığı yere Arap çocuklarının gittiği bir okula çevirmiş ve Beşir'e verdiği sözü tutmuş.
- Beşir, Ossa Bari sürecinde sürgün edildiği yerden kendi topraklarına gelebilmiş ve Dalia'nın babasının yaptığı okuldan çok memnun olmuş.