Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ulke TV'nin Ankara stüdyolarında yayınlanan bir röportaj programıdır. Programda Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve hukukçu Mehmet Uçun, Türkiye'nin yeni anayasa ve başkanlık sistemi konularını ele almaktadır.
- Video, Türkiye'nin mevcut parlamenter sisteminin sorunlarını ve yeni anayasa ile başkanlık sisteminin getireceği olumlu değişiklikleri tartışmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'nin tarihsel sürecindeki devlet anlayışının sorunlarını, "dışlayıcı devlet anlayışı" kavramını ve bunun çözümünün yeni bir anayasa ile devlet yapısının yeniden yapılandırılmasıyla mümkün olduğunu savunmaktadır.
- Programda ayrıca seçim sistemi, milletvekili sistemi, dar bölge sistemi ve vatandaşların milletvekilleri geri çağırma hakkı gibi konular da tartışılmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'nin geleneksel üniter yapısını koruyarak 21. yüzyıl ihtiyaçlarına uygun bir başkanlık sistemi geliştirmesi gerektiğini ve bu sürecin reformcu bir anayasa ile gerçekleştirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
- 00:12Başkanlık Sistemi ve Yeni Anayasa Tartışması
- Program, Türkiye'nin başkanlık sistemine geçmesi için meclisten muhalefet partilerinin ikna olması, yeni anayasa değişikliği ve referandum olmak üzere üç aşamadan geçmesi gerektiğini belirtiyor.
- Türkiye'nin ihtiyacı sadece başkanlık sistemi değil, yeni bir anayasa sistemine ihtiyaç duyuyor ve başkanlık sistemi bu yeni anayasal sistemin önemli bir boyutu.
- Mecliste kurulan uzlaşma komisyonu eşit katılım ve oy birliği ile çalışacak, bu komisyon yeni anayasa ve hükümet biçimi meselesini tartışacak.
- 04:04Türkiye'nin Devletle İlişkisi
- Yeni anayasa ve başkanlık sistemi gündemi siyasilerin veya hukukçuların değil, toplumun gündemi çünkü Türkiye toplumu kuruluşundan sonra devletle ilişkisinde ciddi sıkıntılar yaşadı.
- 1924'te taklidi sükun ve 21. anayasasının ortadan kaldırılmasıyla, kuruluş kurtuluş felsefesinden ayrıldı ve kapsayıcı Anadolu anlayışı dışlayıcı bir millet anlayışıyla tasfiye edildi.
- Türkiye toplumu, devletle ilişkisinde kendisinin daha fazla dikkate alındığı bir devlet pratiği ve hükümet etme anlayışı arayışında farklı denemeler yapmış.
- 07:13Halkın Devletle İlişkisi ve Referandum
- 2007'de halk yetki verdiği parlamentoda seçilen cumhurbaşkanının anayasa mahkemesi tarafından skandal bir kararla iptal edildiğini gördü ve kendi iradesinin gasp edildiğini hissetti.
- 2007'deki referandumda yaklaşık %70 oyla halk "cumhurbaşkanlığı ben seçeceğim" dedi ve 2014'te fiilen cumhurbaşkanlığı makamına el koydu.
- AK Parti'nin 14 yıllık dönemindeki tüm değişimlere rağmen kurumsal ve kurala dayalı güvenceler oluşturulmuş değil, eski aygıtla 21. yüzyılın koşullarına uyum sağlama zorluğu var.
- 08:39Yeni Anayasa ve Başkanlık Sistemi İlişkisi
- Yeni anayasa, halkın devleti yeniden yapılandırma ihtiyacının bir gereğidir ve Türkiye'nin ikisi de birbirinden ayrı tartışma konuları değil.
- Yeni anayasayı değiştirmeden başkanlık sistemine geçmek mümkün değil, iki konu aslında aynı kesinlikle iki ayrı başlık değil.
- Türkiye'de parlamenter sistem hep dıştan müdahaleye açık bir sistem olarak kalmıştır.
- 09:43Anayasa ve Siyasi Sistemler
- Anayasa sadece hak ve özgürlüklerin yazılı olduğu bir metin değil, devleti planlayan, düzenleyen ve kurumlarını kuran esas teşkilat yasasıdır.
- Devletin üç temel gücü vardır: yürütme (hükümet), yasa çıkarıp hükümeti denetleyen parlamento ve hak ve özgürlük ihlallerinde devreye giren yargı.
- Yeni anayasa tartışması sadece başkanlık değil, siyasi sistemi, yargıyı, parlamentosu ve hükümet biçimini kapsayan bir tartışma olmalıdır.
- 11:16Türkiye'de Parlamenter Sistem Krizi
- Türkiye'de halkın toplumsal bilinci ve 21. yüzyılın ihtiyaçları, mevcut siyasi aygıtın eskidiğini göstermektedir.
- Güvenç, güçlü siyasi iradelerden değil, halkın etkisinin daha fazla olduğu bir devlet yapısından gelmelidir.
- Parlamenter sistemler (İtalya, Fransa gibi) tıkanıklıklar yaşamış, bu nedenle farklı modeller tartışılıyor veya uygulanıyor.
- 13:04Türkiye'deki Parlamenter Sistemin Sorunları
- Türkiye'de gerçek anlamda parlamenter sistem yoktur, çok partili rejim vardır.
- Türkiye'de hükümetin çoğunluk olduğu zaman, parlamento hükümetin istemediği bir yasa çıkaramaz veya bütçe belirleyemez.
- Yargı, anayasaya uygunluk denetimini ideolojik olarak yaparak milletin iradesini ortadan kaldıracak kararlar vermiştir.
- 14:51Türkiye'deki Diğer Sistem Sorunları
- Türkiye'de bürokrasi kapalı ve siyasi bir yapıdadır, siyasetçiden rol çalmaya çalışır ve halktan alınan yetkiler çerçevesinde hareket eden siyasetçinin alanını daraltır.
- Türkiye'de gerçek anlamda güvenceli bir hukuk düzeni yoktur, hukuk araçsallaştırılmıştır.
- Son 13 yıldır sistem güçlü bir siyasi irade ve güçlü bir parti sayesinde işleyip durmuştur.
- 17:09Başkanlık Sisteminin Avantajları
- Başkanlık sistemi, devletin kurumsallaşmasını sağlayarak kim gelirse gelsin tıkır tıkır bir sistem oluşturabilir.
- Başkanlık sisteminde hem yürütme hem de parlamento doğrudan halk tarafından seçilir, bu sayede hükümet problemi ortadan kalkar.
- Başkanlık sisteminde, başkan adem'i merkeziyetçilik üzerinden yerel idareleri güçlendirerek mahalleden merkeze kadar bir meclisler ve yöneticiler piramidi oluşturulur.
- 19:31Türkiye'nin Geleceği İçin Yeni Bir Sistem
- Türkiye'nin geleceğini düşünmek için, bu yüzyılda toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak, ekonomiyi geliştirebilecek ve sivil iradenin devrede olmasını sağlayabilecek bir siyasal sisteme ihtiyaç vardır.
- Yeni anayasa tartışması sadece başkanlık tartışması olarak indirgenmemeli ve sadece bir kişi üzerinden tartışılmamalıdır.
- Bu tartışma toplumun geleceği ile ilgilidir.
- 20:17Türkiye'nin Sorunlarının Kökeni ve Çözümü
- Türkiye'de terör, Alevi ve Kürt sorunları gibi kritik sorunlar varken sistem tartışması yapmak gereklidir.
- Türkiye'deki sorunların temelinde sınıf savaşları veya ekonomik güç savaşları değil, dışlayıcı devlet anlayışının kurumları ve pratikleri yatmaktadır.
- Türkiye'deki temel çelişki, eski devletin bürokratik yapısı ve kural sistemi ile toplumun ihtiyaçları arasındaki çelişkidir.
- 21:24Yeni Anayasa ve Çözüm Süreci
- Bu sorunları çözmek için devlet felsefesini ve yapısını değiştirmek gerekir, bunun için yeni anayasa gereklidir.
- Kimlik gruplarının sorunlarını çözmek için hukuk yoluyla güvence yaratmak şarttır, temel aracı hukuk olmalıdır.
- Türkiye'nin sorunlarını tamamen çözmek için yeni anayasa, devletin yeniden yapılandırılması ve sistem değişikliği gereklidir.
- 23:01Uzlaşma Komisyonu Deneyimi
- 2011'de yeni anayasa yapmak için meclis aritmetiği oldukça uygundu ve AK Parti liderliğindeki uzlaşma komisyonu bir adımdı.
- Geçmiş uzlaşma komisyonu dört partiyle bir insan hakları alanında 60 maddede mutabakat sağladı ve farklı düşünen partilerin bir araya gelerek çalışabileceğini gösterdi.
- Uzlaşma komisyonu döneminde Türkiye'yi tarayan toplantılar yapıldı, halkın yeni anayasa ile ilişkisi ve beklentileri ortaya kondu.
- 25:37Anayasa Süreci ve Zamanlaması
- Cumhurbaşkanlığı pozisyonu fikriyatı oluşturmakla ilgili, teklif veya taslak vermekle değil ilgilidir.
- Anayasa teklifini milletvekilleri verir, partilerin değil.
- Uzlaşma komisyonuna bir şey çıkmazsa, 2016 yılı yasama yılı bitmeden veya yeni yasama yılının başlarında milletvekilleri tarafından anayasa teklifi gelebilir.
- 26:22Anayasa Değişiklikleri ve Reform Gerekliliği
- Türkiye'nin hedefi reformcu anayasadır, revizyonlarla gelebileceği sınırın kapasite sınırına geldi.
- 2001 yılından bugüne kadar 205 tane temel hak ve özgürlükleri etkileyen değişiklik yapıldı, ancak sorunlar tam çözülememiştir.
- Anayasa meselesi kendi dar parti çıkarları üzerinden ele alınamaz, bu topluma karşı büyük bir haksızlık olur.
- 28:39Başkanlık Sistemi ve Türkiye'nin Gelenekleri
- Başkanlık sistemi, yarı başkanlık sistemi, parti cumhurbaşkanlığı modeli ve parlamenter sistemin Türkiye'deki realitesi ile ilişkileri inceleniyor.
- Üniter devlet yapısı içerisinde bir başkanlık sistemi mümkün olabilir, tüm başkanlık sistemleri eyalet veya federe sistemler değildir.
- Türkiye'de yerinden yönetim geleneği var, muhtarlıklar, belediye meclisleri gibi yerel yönetim kurumları bu geleneği yansıtır.
- 30:35Türkiye'ye Özel Bir Başkanlık Sistemi
- Mevcut 82. anayasada yerinden yönetim ilkesi bulunmakta ve idarenin bütünlüğü esastır, bu üniter yapıyı vermektedir.
- Batı tipi başkanlık sistemlerini doğrudan Türkiye'ye aktarmak yerine, evrensel değerler ve tecrübelerden yararlanarak Türkiye'ye özgü bir model geliştirilmelidir.
- Türkiye'deki temel problemler, devlet yapısı ile toplum arasındaki ilişkiden kaynaklanmaktadır ve yeni sistem bu ilişkiyi yeniden yapılandırmalı ve güçlendirmelidir.
- 32:47Yerinden Yönetim İhtiyacı
- Türkiye'de muhtarlıklar, belediye meclisleri ve il genel meclisleri gibi yerel yönetim geleneği bulunmaktadır.
- Kalkınma bölgelerinde yerinden yönetim ihtiyacı dile getirilmektedir; örneğin maden ruhsatları, yaşam alanları ve kültürel ihtiyaçlar gibi konularda merkeziyet yerine yerel yönetimlerin daha fazla yetki sahibi olması istenmektedir.
- Yerinden yönetim ilkesi üzerinden Türkiye'nin gelenekleri dikkate alınarak, merkezin denetim ve bütünlük sağlama göreviyle birlikte yeni idari yapılar oluşturulabilir.
- 35:10Kuvvetler Ayrılığı ve Sistem Tartışması
- Sistem tartışması sadece başkanlık sistemine indirgenmemeli, yeni anayasa ve hükümet biçimi olarak ele alınmalıdır.
- Kuvvetler ayrılığının esası sınırlı kuvvet kullanımıdır; yürütme icracı olmalı ama kanun çıkarmamalı, parlamento kanun çıkarabilmeli ama icracı olmamalı, yargı yargısal çekişmeleri çözmeli ama kanun yapmamalıdır.
- Türkiye'de yürütme parlamentoyu kontrol ediyor, seçilmiş cumhurbaşkanı var ve 104. maddede meclisin cumhurbaşkanlığına ilave yetkiler vermesi mümkün.
- 38:04Erdoğan'ın Siyasi Pratiği
- Erdoğan'ın siyaset sosyolojisinde ve siyaset biliminde yeterli analiz ve değerlendirme yapılmamıştır.
- Erdoğan temsili lider değil, organik ve taşıyıcı bir liderdir; halkın talepleri ve ihtiyaçları üzerinden siyaset üretmektedir.
- Erdoğan'ın 21 yıllık süreçte hiçbir liderin sadece kendi siyasal pratiğiyle bu kadar değişemeyeceği, halkın organı ve uzvu olduğu için halkın talepleri doğrultusunda yöneticilik yapması zorunludur.
- 41:37Meclis Sistemi ve Milletvekilleri
- Meclis sisteminde çoğunluk partisi varken, diğer partilerin denetleme yetkisi sınırlıdır.
- İç tüzük, 1973 tarihli bir düzenlemeydi ve milletvekillerini itibarsızlaştırmak amacıyla oluşturulmuştur.
- Yeni anayasa, hukuk reformunu başlatmanın ilk ve en büyük adımıdır.
- 42:22Seçim Sistemi Değişiklikleri
- Dar bölge sistemi, güçlü milletvekilliği oluşturur ve milletvekili sayısının azalması zorunlu değildir.
- Dar bölge sisteminde milletvekili halka karşı sorumlu hale gelir.
- Vatandaşa milletvekilini geri çağırma hakkı verilirse, vatandaş memnun kalmadığı milletvekilini seçtiği oyların belirli bir yüzdesiyle geri çağırabilir.
- 44:06Hukuk Teorisi ve Sistem Tasarımı
- Emredici vekalet ve geri çağırma hakkı, siyaset biliminin ve hukuk teorisinin önemli kavramlarıdır.
- Türkiye'de bir sistem tasarlandığında, kopya-kes yapıştır yaklaşımı yerine, ülkenin kendi değerlerine ve geleneklerine uygun bir sistem oluşturulmalıdır.
- Her sistemde çeşitli krizler oluşabilir, örneğin ABD'de Obama, silah lobisinin senatoyu ele geçirmesine rağmen, kararname yetkisini kullanarak yasayı geçirmiştir.
- 45:58ABD Sisteminin Gelişimi
- ABD sistemi, önce parlamenter sistem denenmesi ve kraliyet gelenekleriyle başlamıştır.
- Kurucu babalar, sınırlanabilen ve süreli başkanlık üzerine çalışmışlardır.
- ABD'de kriz çıktığında halka gidilmiştir; yargıçlar ve emniyet müdürleri halk tarafından seçilmeye başlanmıştır.
- 47:01Devlet ve Sistem Değişikliği
- Devlet, eğitim, sağlık, yol ve iş imkanı gibi alanları da kapsar ve hayatın kolaylaştırmak için çalışmalıdır.
- Mahalleden başlayarak idare ile vatandaş arasındaki ilişki tesis edilirse, vatandaş devletin kendisi için çalıştığını görebilir.
- Sistem değişikliği için tek bir soruyla referandum yapılamaz, hangi modelin kullanılacağı da belirlenmelidir.
- 49:15Türkiye'deki Sistem Tartışması
- 2007'de cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi meselesi çözülmüştür ve halk aktif cumhurbaşkanlığı istemektedir.
- Türkiye'deki asıl meselenin sistem tartışması üzerinden yürümesi gerektiği vurgulanmaktadır.
- Program konuğu, Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve hukukçu Mehmet Uçum'dur.