Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Sesli Kanun" kanalında yayınlanan bu eğitim videosu, Türk hukukundaki senet ve çek konularını detaylı şekilde ele almaktadır.
- Video, üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde bono veya emre yazılı senetlerin unsurları ve bulunmaması durumunda sonuçları anlatılırken, ikinci bölümde çeklerin düzenlenmesi, şekli, unsurları ve hukuki özellikleri açıklanmaktadır. Son bölümde ise Çek Kanunu'nun 791-823. maddeleri sırasıyla okunarak, çeklerin devri, ciro, ödeme süreleri, zamanaşımı, bankanın tanımı ve diğer önemli konular ele alınmaktadır.
- Video, Türk hukukunda senet ve çek konularını öğrenmek isteyenler için kapsamlı bir kaynak niteliğindedir. Her madde ayrıntılı olarak açıklanmakta ve bazı maddelerin diğer maddelerle ilişkisi belirtilmektedir.
- 00:25Bono veya Emre Yazılı Senet
- Bono veya emre yazılı senet, senet metninde belirtilen unsurları içermelidir: bono veya emre yazılı senet kelimesi, kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini, vadeyi, ödeme yerini, kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını, düzenlenme tarihini ve yerini düzenleyenin imzasını.
- Vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenmesi şart olan bir bono sayılır ve açıklık bulunmadığı takdirde senedin düzenlendiği yer, ödeme yeri ve aynı zamanda düzenleyenin yerleşim yeri sayılır.
- Bononun niteliğine aykırı düşmedikçe, poliçelerin cirosuna ilişkin, vadeye dair, ödeme hakkındaki, ödememe halinde başvurma haklarına dair, araya girme suretiyle ödemeye ilişkin, suretler hakkındaki, değiştirmeye dair, zamanaşımına dair, iptale dair, tatil günleri sürelerin hesabı, atıfet sürelerine ilişkin yasak poliçeye dair işlemlerin yapılması gereken yer ve imza hakkındaki, kanunlar ihtilafına dair maddeler hükümleri bonolar hakkında da geçerlidir.
- 03:51Düzenleyenin Sorumluluğu
- Bir bonoyu düzenleyen kişi, tıpkı bir poliçeyi kabul eden gibi sorumludur.
- Görüldüğünden belirli bir süre sonra ödenmesi şart olan bonoların düzenleyene 693 maddede yazılı süreler içinde ibraz olunması gerekir.
- Düzenleyen, bononun kendisine ibraz edildiğini, bono üzerine ibraz gününü işaret etmek ve imzasını koymak suretiyle doğrular; süre, ibraz kaydı tarihinden itibaren işlemeye başlar.
- 04:39Çeklerin Düzenlenmesi ve Şekli
- Çek, senet metninde çek kelimesini ve eğer senet Türkçe'den başka bir dille yazılmış ise o dilde çek karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi ödeyecek kişinin, muhatabın ticaret unvanını, ödeme yerini, düzenlenme tarihini ve yerini, düzenleyenin imzasını, banka tarafından verilen seri numarasını, kare kodu içerir.
- Çek alacaklıları, ellerinde bulunan çek ile çek hesabı sahibine ve bu çeki düzenleyenlere ilişkin verilere karekod aracılığıyla erişim sağlayabilir.
- Karekod ile çek hesabı sahibinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, çek hesabı sahibinin tacir olması halinde ticaret siciline tescil edilen yetkililerinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, çek hesabı sahibinin çek hesabı bulunan toplam banka sayısı, çek hesabı sahibine ait bankalara ibraz edilmemiş çek adedi ve tutarı, düzenlenerek bankalara teslim edilen çeklerin adedi ve tutarı, son beş yıl içerisinde ibrazında ödenen çeklerin adedi ve tutarı, ibraz edilen ilk çekin ibraz tarihi, ibraz edilen son çekin ibraz tarihi, ibrazında ödenen son çekin ibraz tarihi, son beş yılda karşılıksız işlemi gören ve halen ödenmemiş çeklerin adedi ve tutarları, son beş yılda karşılıksız işlemi gören ve sonradan ödenen çeklerin adedi ve tutarı, son çekin ibraz tarihi, çek hesabı sahibi hakkında çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığı, varsa yasaklama kararının tarihi, her bir çek yaprağı ile ilgili olarak tedbir kaydı olup olmadığı, çek hesabı sahibi tacirse iflasına karar verilip verilmediği, iflasına karar verilmişse kararın tarihi, çek hesabı sahibi ya da cirantanın rızası aranmaksızın üçüncü kişilerin erişimine sunulur.
- 07:53Çeklerin Düzenlenmesi ve Şekli (Devam)
- Çekte açıklık yoksa, muhatabın ticaret unvanı yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır; muhatabın ticaret unvanı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde çek ilk gösterilen yerde ödenir.
- Türkiye'de ödenecek çeklerde muhatap ancak bir banka olabilir; bir diğer bir kişi üzerine düzenlenen çek yalnız havale hükmündedir.
- Bir çekin düzenlenmesi için muhatabın elinde düzenleyenin emrine tahsis edilmiş bir karşılık bulunması ve düzenleyenin bu karşılık üzerinde çek düzenlemek suretiyle tasarruf hakkını haiz olacağına dair muhatapla düzenleyen arasında açık veya zimli bir anlaşma bulunması şarttır.
- 09:56Çeklerin Düzenlenmesi ve Şekli (Devam)
- Çek hakkında kabul işlemi yapılamaz; çek üzerine yazılmış bir kabul kaydı yazılmamış sayılır.
- Çek, emre yazılı kaydıyla veya bu kayıt olmadan belirli bir kişiye emre yazılı değildir kaydıyla veya buna benzer bir kayıtla belirli bir kişiye veya hamile ödenmek üzere çekilebilir.
- Çekte öngörülen herhangi bir faiz şartı yazılmamış sayılır.
- 11:08Çeklerin Devir
- Açıkça emre yazılı kaydıyla veya bu kayıt olmadan belirli bir kişi lehine ödenmesi şart kılınan bir çek, ciro ve zilyetin geçirilmesiyle devredilebilir; emre yazılı değildir kaydıyla veya buna benzer bir kayıtla belirli bir kişi lehine ödenmesi şart kılınan bir çek, ancak alacağın temlik ile devredilebilir.
- Ciro düzenleyen veya çekten dolayı borçlu olanlardan herhangi biri lehine de yapılabilir; bu kişiler çeki yeniden ciro edebilirler.
- Ciro kayıtsız ve şartsız olması gereklidir; ciro şartlara tabi tutulmuşsa bunlar yazılmamış sayılır; kısmi ciro ve muhatabın cirosu batılıdır; hamiline yazılı ciro beyaz ciro hükmündedir; muhatap lehindeki ciro yalnız makbuz hükmündedir.
- 12:42Çek Hukuku Temel Hükümleri
- Bir beyaz ciroyu diğer bir ciro izlerse, son ciroyu imzalayan kişi çeki beyaz ciro ile iktisap etmiş sayılır.
- Hamiline yazılı çek üzerine yapılan ciro, cirantayı sorumlu kılarsa da senedin niteliğini değiştirerek emre yazılı bir çek haline getirmez.
- Elden çıkan çek herhangi bir surette hamil'in elinden çıkmış bulunursa, yeni hamil çeki kötü niyetle iktisap etmiş olduğu veya iktisapta ağır bir kusuru bulunduğu takdirde geri vermekle yükümlüdür.
- 13:33Protesto ve İbras Süreleri
- Protestodan ve ibras sürenin geçmesinden sonraki ciro, ancak alacağın temlikinin sonuçlarını doğurur.
- Tarihsiz bir cironun protesto veya aynı nitelikte bir belirlemeden veya ibras süresinin geçmesinden önce yapıldığı aksi sabit oluncaya kadar karı nedir.
- Aval iki yazılı bedelin ödenmesi kısmen veya tamamen aval ile teminat altına alınabilir ve bu teminat muhatap hariç olmak üzere üçüncü bir kişi veya çek üzerinde imzası bulunan bir kişi tarafından da verilebilir.
- 14:19Çek Ödeme Süreleri
- Muacceli çek görüldüğünde ödenir, buna aykırı herhangi bir kayıt yazılmamış hükmündedir.
- Düzenleme günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan çek ibraz günü ödenir.
- Bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün, düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
- 15:02Çek İbraz Süreleri ve Özel Durumlar
- Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
- Takvim farklılığı durumunda, düzenleme günü ödeme yerindeki takvimin onu karşılayan gününe dönüştürülür.
- Takas odasına ibrazı ödeme için ibraz yerine geçer.
- 15:48Çekten Cayma ve Ciroların İncelenmesi
- Çekten cayma ancak ibraz süresi geçtikten sonra hüküm ifade eder, çekten cayılmamışsa muhatap ibraz suresinin geçmesinden sonra da çeki ödeyebilir.
- Çekin tedavüle çıkarılmasından sonra düzenleyenin ölümü, medeni haklarını kullanma ehliyetini kaybetmesi veya iflası çekin geçerliliğini etkilemez.
- Cirosu kabil bir çeki ödeyecek muhatap, cirolar arasında düzenli bir teselsülün var olup olmadığını incelemekle yükümlü ise de, cirantaların imzalarının geçerliliğini araştırmak zorunda değildir.
- 16:35Yabancı Ülke Parasıyla Ödenecek Çekler
- Çekin ödeme yerinde rayici olmayan bir para ile ödenmesi şart koşulmuş ise, bedeli çekin ibraz günündeki değerine göre o ülke parası ile ödenebilir.
- İbraz edilmesine rağmen ödenmediği takdirde, hamil çek bedelinin dilerse ibraz, dilerse ödeme günlerindeki rayiç değerine göre ülke parasıyla ödenmesini isteyebilir.
- Düzenleyen, ödenecek tutarın çekte yazılı belirli bir kura göre hesap olunmasını şart koşabilir, ancak ödemenin belirli bir para ile yapılmasını şart koşmuş ise birinci ve ikinci fıkra hükümleri uygulanmaz.
- 17:35Çizgili Çeklerin Şekil ve Şartları
- Bir çekin düzenleyen veya hamile onu 804. maddede gösterilen sonuçları doğurmak üzere çizebilir, çekin çizilmesi çekin ön yüzüne birbirine paralel iki çizgi çekilerek yapılır.
- Çek genel veya özel olarak çizilebilir; iki çizgi arasına hiçbir ibare konmamış veya banka kelimesi konmuş ise çek genel olarak çizilmiş demektir, belirli bir bankanın ticaret unvanı yazılmış ise özel olarak çizilmiş demektir.
- Genel çizgi özel çizgiye dönüştürülebilir, özel çizgi genel çizgiye dönüştürülemez ve çizgilerin veya zikredilen bankanın ticaret unvanının silinmesi hükümsüz sayılır.
- 18:26Çizgili Çeklerin Hükümleri
- Genel olarak çizilen bir çek, muhatap tarafından ancak bir bankaya veya muhatabın bir müşterisine ödenebilir.
- Özel olarak çizilen bir çek, muhatap tarafından ancak ticaret unvanı gösterilen bankaya veya bu banka muhatap ise onun müşterisine ödenebilir.
- Ticaret unvanı gösterilen banka, bedelin tahsili işini diğer bir bankaya bırakabilir, bir banka çizgili çeki ancak müşterilerinden veya diğer bir bankadan iktisap edebilir.
- 19:31Hesaba Geçirilmek Üzere Düzenlenen Çekler
- Bir çekin düzenleyeni veya hamili çekin ön yüzüne "hesaba geçirilecektir" kaydını yazarak çekin nakden ödenmesini önleyebilir.
- Bu takdirde çek muhatap tarafından ancak hesaba alacak kaydı takas, hesap nakli suretiyle kaydan ödenebilir.
- Hesaba geçirilmek üzere düzenlenen bir çekin hamili, muhatabın çek bedelini kayıtsız ve şartsız bir alacak olarak hesaba geçirmekten kaçındığını veya ödeme yerindeki takas odasının bu çekin hamil'in borçlarına mahsup edilmek kabiliyetine haiz olmadığını beyan etmiş bulunduğunu ispat ederse, başvurma haklarını kullanabilir.
- 21:01Ödememe Halinde Hamilin Hakları
- Zamanında ibraz edilmiş olan çekin ödenmemiş olduğu ve ödememe hali resmi bir belge protesto ile muhatap tarafından ibraz günü de gösterilmek suretiyle çekin üzerine yazılmış olan tarihli bir beyanla sabit bulunduğu takdirde, hamil cirantalar düzenleyen ve diğer çek borçlularına karşı başvurma haklarını kullanabilir.
- Protesto veya buna denk olan belirleme ibras süresinin geçmesinden önce yapılmalıdır, ibras sürenin son gününde yapılırsa izleyen iş gününde de yapılabilir.
- Hamil başvurma yolu ile çekin ödenmemiş olan bedelini, ibraz gününden itibaren bu tutarın faizini protestonun veya buna denk olan belirlemenin ve gönderilen ihbarnamelerin giderleri ile diğer giderleri ve fake bedelinin binde üçünü aşmamak üzere komisyon ücretini isteyebilir.
- 22:11Mücbir Sebepler ve Sahte Çekler
- Kanunen belirli olan süreler içinde çekin ibrazı veya protesto edilmesi, bir devletin mevzuatı veya herhangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkansız bir engel nedeniyle gerçekleştirilememişse, bu işlemler için belirli olan süreler uzar.
- Mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonra hamil çeki gecikmeksizin ödeme amacıyla ibraz etmek ve gereğinde protesto veya buna eşdeğerde bir belirlemeyi yaptırmak zorundadır.
- Sahte veya tahrif edilmiş bir çeki ödemiş olmasından doğan zarar muhataba ait olur, meğer ki senette düzenleyen olarak gösterilen kişiye kendisine verilen çek defterini iyi saklamamış olması gibi bir kusurun yüklenmesi mümkün olsun.
- 23:57Çekin Birden Fazla Nüsha Olarak Düzenlenmesi
- Hamiline yazılı çekler hariç olmak üzere, bir ülkede düzenlenip de diğer bir ülkede veya aynı ülkenin denizaşırı bir kısmında ödenmesi şart olan ve aksine bir ülkenin denizaşırı bir kısmında düzenlenip o ülkede ödenmesi şart olan her çek, birbirinin aynı olarak çeşitli nüshalar halinde düzenlenebilir.
- 24:38Çek Hakkında Kanun Maddeleri
- Nüshalar senet metninde teselsül eden sıra numaraları ile gösterilir, aksi takdirde her nüsha ayrı bir çek sayılır.
- Hamil'in cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları ibras süresinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekte zamanaşımına uğrar.
- Bankanın tanımı, Bankacılık Kanunu'na tabi olan kuruluşlardır; ödeme yeri Türkiye dışında olan çekler hakkında banka teriminden hangi kuruluşların anlaşılacağı ödeme yeri hukukuna göre belirlenir.
- 25:35Çek İşlemleri ve Süreler
- Bir çekin ibrazı ve protestosu ancak bir iş gününde yapılabilir.
- Çeke ilişkin işlemler için kanunla belirli sürenin son günü pazara veya tatil gününe rastladığı takdirde, bu süre onu izleyen ilk iş gününü kapsayacak kadar uzar.
- Kanunun bu kısmında gösterilen süreler hesap edilirken bunların başladığı gün sayılmaz.
- 26:18Poliçe Hükümlerinin Çeklere Uygulanması
- Poliçeye ait birçok hüküm çek hakkında da uygulanır: düzenleyenin kendi emrine, kendi üzerine ve üçüncü kişi hesabına düzenlediği poliçeler, poliçede gösterilen bedeller arasındaki farklar, borçlanmaya ehil olmayan kişilerin imzasına, yetkisiz imzaya, düzenleyicinin sorumluluğuna ve açık poliçeye ait hükümler.
- Ciro hakkındaki, poliçeye ait defilere ilişkin, vekaleten yapılan cirodan doğan haklara dair, avalin şekil ve hükümleri hakkındaki, makbuz istemek hakkına ve kısmen ödemeye dair, protestoya ait, protestosuz kaydına dair, ihbar hakkındaki, poliçe borçlularının müteselsil sorumluluğuna dair hükümler çeklere uygulanır.
- Poliçenin ödenmesi halinde başvurma hakkına ve poliçenin, protestonun ve makbuzun kendisine verilmesini istemek hakkına dair, sebepsiz zenginleşmeden doğan haklara dair, poliçe karşılığının devrine dair, poliçe nüshaları arasındaki ilişkiye ait, değişiklikler hakkındaki, zaman aşımının kesilmesine dair hükümler çeklere uygulanır.
- 29:04Çeklerin Düzenlenmesi ve Hukuki Yeri
- Bir çekin kimin üzerine düzenlenebileceğini, çekin ödeneceği ülkenin hukuku belirler; bu hukuka göre çek muhatabın şahsı bakımından geçersiz sayılıyorsa, hukuklarının böyle bir nedenden dolayı geçersizliği öngörmediği ülkelerde, çek üzerine atılan imzalardan doğan borçlanmalar geçerlidir.
- Çeke ait borçlanmaların şekli, bu borçlanmaların imza edilmiş olduğu ülkenin hukukuna göre belirlenir; bununla beraber ödeme yeri hukukunun öngördüğü şekle uyulması yeterlidir.
- Çekten doğan borçlanmaların sonuçları, bu borçlanmaların yapıldığı ülke hukukuna göre belirlenir.
- 30:06Ödeme Yeri ve Yerleşim Yeri Hukuku
- Çekin ödeneceği ülke hukukuna göre belirlenir: çekin mutlaka görüldüğünde mi ödenmesi gerektiği, ibraz suresi, ibraz edilen kayıtların sonuçları, hamil'in kısmen ödemeyi isteyebilip isteyemeyeceği, çekin çizilip çizilemeyeceği, çekin karşılığı üzerinde hamilin özel hakları bulunup bulunmadığı, düzenleyenin çekten caya bilip cayamayacağı, çekin kaybedilmesi veya çalınması halinde alınacak tedbirler, başvurma haklarının korunması için protesto yapmanın gerekli olup olmadığı.
- Muhatap ve yerleşim yerli çeki ödeyecek olan üçüncü kişi aleyhine sebepsiz zenginleşmeden doğan istemler, bu kişilerin yerleşim yerlerinin bulunduğu ülkenin hukukuna göre belirlenir.