Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Yemek ve Toplum" programında sunucu Erdoğan, Enerji, Sanayi, Maden Emekçileri Sendikası Hukuk ve Hukuk Sekreteri Özkan Doğan ile bir röportaj gerçekleştiriyor. Özkan Doğan aynı zamanda makine mühendisi ve genel müdürlükte çalışan bir personeldir.
- Video, özellikle Makine Kimya Kurumu'nun anonim şirkete dönüştürülmesi sürecini ve bu süreçte çalışanlara dayatılan sözleşmeleri ele alıyor. Röportajda, kurumun özel hukuka tabi olmasının iş güvenliği, can güvenliği ve işçi hakları açısından olumsuz etkileri, maaş ve kadro değişiklikleri, fazla mesai ücretleri gibi konular detaylı olarak tartışılmaktadır.
- Ayrıca, Milli Savunma Bakanlığı'ndaki personel atama süreci, memurların ve işçilerin il tercihlerinin nasıl yapıldığı, aile bütünlüğü sorunları ve maaş gizliliğinin önemi gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacı, bu süreçte çalışanların tepkilerinin yeterince örgütlenemediğini ve kurumların çalışanlara vaatlerde bulunduğunu ancak bunların gerçek olmadığını belirterek, izleyicilere bu süreçte örgütlü davranmaları ve haklarını korumaları konusunda tavsiyelerde bulunmaktadır.
- 00:06Programın Konusu ve Konuk Tanıtımı
- Programın konusu makine-kimyanın şirketleşmesi ve şirketleşmeden sonra çalışanlara dayatılan sözleşmelerdir.
- Konuk, Enerji, Sanayi, Maden Emekçileri Sendikası Hukuk ve Hukuk Sekreteri Özkan Doğan'dır.
- Özkan Doğan, makine mühendisi ve genel müdürlükte çalışan bir makine kimya endüstri kurumudur.
- 01:26Makine Kimyanın Şirketleşmesi Süreci
- Kamu kurumlarında uzun yıllardır küçülme eğilimi vardır ve bu durum özelleştirme veya yap- işlet- devret modelleriyle gerçekleştirilmiştir.
- 2021'in başlarında yayınlanan strateji planında kamu kurumlarında özellikle KİT'lerde kısa sürede yapılandırma yapılacağı belirtilmiştir.
- Makine Kimya'da yapılan değişiklik "statü değişikliği" olarak nitelendirilmiştir; kurum özelleştirilmedi, satılmadı ancak anonim şirkete dönüştürüldü ve çalışanlar iş kanunu gereği çalışacaklardır.
- 03:07Şirketleşme Sürecinin Hızlılığı
- Makine Kimya'nın şirketleşmesi için bir milyar ikiyüz milyon sermayeli bir şirket oluşturuldu ve bu süreç çok hızlı gerçekleşti.
- Taslak kurum içerisinde sızdırıldı ve sendikalar kurum yönetimi ile görüşmeye çalışırken, kurum yönetimi sürekli böyle bir şey olmadığını iddia etti.
- Taslak kısa sürede yasa meclise geldi, komisyonda hızlı bir görüşme turu süresiyle geçirildi ve yayınlandı; bu süreç şimdiye kadar en hızlı yapılan statü değişikliği olabilir.
- 04:13Kurumun Bağlantısı ve Çalışanlar İçin Sorunlar
- Makine Kimya, Sanayi Bakanlığı'ndan alınıp Savunma Bakanlığı'na bağlandı.
- Makine Kimya, askeri teçhizatlı silah üreten bir kurum olup, Kırıkkale ve Ankara'da çeşitli fabrikaları bulunmaktadır.
- Bu durum, teknik olarak Sanayi Bakanlığı'nın daha yeterliliği olduğu için üretim açısından sıkıntılı bir durum oluşturabilir ve çalışanlar açısından da sıkıntı yaratacaktır.
- 05:13Çalışanlara Dayatılan Sözleşmeler
- Kurum, statü değişikliği sürecinde çalışanların tepkisinin önüne geçmek için yasa geçince maaşların artacağı, herkese aynı maaşlar önerileceği ve kimse hak kaybına uğramayacağı gibi vaatlerde bulundu.
- Bu vaatler, sunulan sözleşme aşamasında boşa düştü ve çalışanlar bu vaatlerin hiçbirini karşılamadığını görünce pazarlık yapmaya başladı.
- Pazarlıklar bireysel olarak yapılmakta, matbu bir sözleşmede uygulanmamaktadır ve bazı çalışanlara 17, bazılarına 19 madde içeren sözleşmeler teklif edilmektedir.
- 08:49Sözleşmedeki Önemli Maddeler
- Sözleşmede, kurum uygun gördüğü takdirde kişinin ünvanını aşağıya düşürebilir ve daha az bir görev verebilir şeklinde bir madde bulunmaktadır.
- Bu madde, çalışanın işten ayrılma hakkı doğurmasına rağmen, iş güvenliği açısından tehlikeli olabilir; çalışan kabul edemezse işten ayrılmak zorunda kalabilir.
- Sözleşmede ayrıca, fazla mesai ücretinin direkt teklif edilen brüt ücreti içerisinde yer alacağı ve ayrı bir ücretlendirme yapılmayacağı belirtilmiştir.
- 11:57Havuz Sistemi
- Havuz, eski Devlet Personel Başkanlığı'nın kapatılıp Çalışma Bakanlığı bünyesinde Cumhurbaşkanına bağlı bir personel başkanlığı tarafından yönetildiği sistemdir.
- İşçilerden 2800 işçiden 1700'lü havuza gitti, yani çalışan yarıdan fazla düştü.
- Bu durum, çalışanlara sınırsız mesai dayatması gelebilir ve çalışanlar fazla mesai ücretini talep edemeyecekler.
- 12:16Memur ve İşçi Atama Süreci
- Memurlar için atama işlemi Çalışma Bakanlığı'nın personel birimi tarafından yapılacak ve memurların tercih ettiği illerle birlikte personel başkanlığına bildirilecek.
- İşçiler için atama süreci daha zor; Milli Savunma Bakanlığı'nın bünyesindeki askeri fabrikalara aktarılıyor ve önerilen üç il arasında sıralama yapılıyor.
- İşçiler arasında aile bütünlüğü bozuluyor; karı koca çalışan işçilerin farklı illere atanması durumları yaşanıyor.
- 14:51Hamilelik ve İş Güvenliği Sorunları
- Kadın işçilerin hamileliğini iş yerine bildirmesi zorunlu olmasına rağmen, iki haftada bir hamilelik testi yaptırılması gibi saçma kurallar uygulanıyor.
- Fabrikalarda kimyasallarla çalışıldığı için riskli olabilir ve hamilelerin girmesi yasak olabilir, ancak bu durumun çözümü iki haftada bildirme gibi saçma kurallarla değil, iş güvenliği uzmanlarıyla sürekli çalışma ve bilgilendirme ile sağlanmalı.
- İşçiler sadece ilk tercih ettikleri ilde çalışacak, il merkezi tercih hakkı yok.
- 16:56Memurların Cezalandırılması ve İş Güvenliği Riskleri
- İşçilerin atamasında yaşanan sıkıntılar artınca, bilinçli olarak giden memurları cezalandırmak için farklı yerlerde görevlendirme uygulamaları yapılmaya başlandı.
- Bir Elmadağ Barut Fabrikası çalışanı, sözleşme imzalamayıp havuzu tercih eden işçi ve memurları terörist yerine koyan bir tweet attı ve tepkiler gelince kaldırmak zorunda kaldı.
- Fabrikalarda iş güvenliği açısından ciddi riskler var; 1999'da Kırk Kaleci'de yaşanan ciddi patlama gibi olaylar yaşanmış ve fabrikalarda defalarca irili ufaklı patlamalar, can kayıpları ve sakatlanmalar yaşanmış.
- 24:15İş Güvenliği ve Statü Değişikliği
- Ciddi risk barındıran işyerlerinde çalışanlar gittiğinde, milletvekili "Kırıkkale'den, meslek lisesi'nden veya meslek yüksekokulu'ndan alacağımız insanlarla doldururuz" diyerek sopa gösterdi.
- Statü değişikliği gündeme geldiğinde, fabrikalarda küçük çaplı patlamalar ve yaralanmalar olsa bile, tartışma dinlendirme edildi.
- Ciddi patlamalar ve kazalar olduğunda can kayıplarını ve uzun sakatlanmaları gizlemeye kalkılacağı endişesi dile getirildi.
- 25:26Kurumun Özel Hukuka Tabi Olması
- Kurum özel hukuka tabi olacak ve birçok kanundan muaf olacak: kamu ihale kanunu, 657 sayılı devlet memurları kanunu ve personel almasına dair kanun hükmünde kararnameden.
- Devlet denetim kurulu denetiminden azad olacak ve tamamen kendi başına bir şirket olacak.
- Sözleşmelerle 4857 sayılı yasaya geçecek ve iş kanununda da muaf olacak, toplu sözleşme kanununda da işçilerin haklarını koruyacak en ufak bir öneri yapılmadı.
- 26:26İşçi Sendikası ve Yasanın Değerlendirilmesi
- Mevcut işçi sendikası bu değiş sürecinde çalışanların haklarının alınması konusunda yeterli bir rol oynamadı.
- Komisyon toplantılarına katılan işçi sendikası, yasa ile ilgili hiçbir eleştiri veya düzeltme önerisi yapmadı.
- Bu durumda işçilerin haktan ne elde edebilecekleri büyük soru işareti.
- 27:44AR-GE Merkezi ve Hazine İlişkisi
- Komisyon, kurumun AR-GE üssü kuracağını ve yüksek teknoloji ürünler geliştireceğini, bunun için yasanın gerekli olduğunu anlattı.
- Muhalefet milletvekilleri katkı sunabileceklerini söylese de, komisyon bu önerileri dinlemedi.
- Statü değişikliği gerçekleştiğinde, kurum hazine destekli bir şirket gibi görünüyor ve hazine kendi cebinden geri teşvik vermesi yasal olarak mümkün değil.
- 29:44Özelleştirme İddiaları
- Kanun tasarısı görüşmelerinde "bu bir özelleştirme değildir, sadece statü değişikliği yapıyoruz" denildi.
- Statü değişikliği gerçekleşmeden, kurumun teknik bilgisi, personeli ve altyapısı ücretsiz kullanılarak bir firmaya üretim işi devredildi.
- Kanun tasarısına "özelleştirme yapılamaz, satılamaz" diye bir madde koyuldu, ancak bu iddiaların önünü açtığı düşünülüyor.
- 32:31Kurumun Değeri
- Makine Kimya'nın elinde bulunan makinaların, teçhizatların ve üretim araçlarının değeri paha biçilemez.
- Yurt dışında bu tesisi özel bir firma kurmak istese, tek bir makineyi almak için iki yıl sürebilirken, hazır makine orada duruyor.
- 33:20Devlet Demiryolları ve TE Yaş'ın Statü Değişikliği
- Devlet Demiryolları ve TE Yaş'ın statü değişikliği sürecinde çalışanların yeterince tepki örgütlenemediği belirtiliyor.
- Makine kimyada yaşanan sorunlardan dolayı çalışanlar, verilen vaatler ve kurumda ciddi mutsuz personel olmasından dolayı tepki gösteremediler.
- Statü değişikliği hem kalanı mutlu edecek hem de diğer çalışanları mutlu etmek için adımlar atılıyor.
- 34:27Çalışanların Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Statü değişikliği gündeme geldiğinde ortaya atılan vaatlerin hiçbiri gerçek olmadığı, Makine Kimyada tescillenmiş durumda olduğu vurgulanıyor.
- Sadece 3 Ocak'taki kanuna göre statü değişikliğinin tamamlanması gerekiyor ve işlemler bu tarihe yetiştirilmeye çalışılıyor.
- İş güvencesi kaybedildikten veya kurum dağıldıktan sonra özlük hakları kaybedildiğinde, söz tutmayanların iş kanuna tabi olduğunda hangi sözü tutabileceği soruluyor.
- 35:24Örgütlü Davranma Önerisi
- Çalışanların iyi niyetli kanun tasarılarına bakmamaları ve sendikalarıyla örgütlü davrandıkları öneriliyor.
- Kurumdan alınan bilgilerin sendika veya dedikodular üzerinden yayılması, ortamı manipüle etmek için kullanılıyor.
- Daha örgütlü durup bu süreci baştan engellemeye çalışmak daha doğru olur.
- 36:06Kamu Kurumlarının Şirkete Dönüştürülmesi
- Kamu işyerlerinin kamusal teşekkürlerinin şirkete dönüştürülerek kölelik dayatmasıyla karşı karşıya kaldığı belirtiliyor.
- Makine Kimya örneği daha önce özelleştirilen başka şirketlerde de vardı, ancak kamu kurumları şirkete dönüştürülmeden özele satılıyordu.
- Bu yeni yapılanma modelinde devlet kurumları şirkete dönüştürüldükten sonra devletin kendi yasalarını ve anayasalarını uygulamadığı vurgulanıyor.