Buradasın

Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi: COVID-19 ve Sözleşmenin Uyarlanması Konferansı

youtube.com/watch?v=_KnFhPH54JQ

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nin çarşamba konferansları kapsamında düzenlenen, Prof. Dr. Başak Baysallı'nın başkanlığında gerçekleştirilen bir hukuk sunumudur. Konferans, COVID-19 pandemisinin sözleşme hukuku üzerindeki etkilerini ele almaktadır.
Sunumda, COVID-19'un "mücbir sebep" olarak kabul edilmesi, Borçlar Kanunu'nun 136 ve 138 maddelerinin yorumlanması, sözleşme uyarlamasının temel şartları (öngörülemezlik ve ifa'nın beklenemezliği) ve somut olay değerlendirmesi detaylı olarak incelenmektedir. Ayrıca, Bursa Bölge Adliye Mahkemesi'nin kira sözleşmelerinde verdiği uyarlama kararı üzerinden örnekler verilmektedir.
Konferans, hukuk akademisyenleri Ertan Hoca, Deniz Hoca ve diğer katılımcıların katılımında gerçekleşmekte, soru-cevap bölümüyle devam etmektedir. Toplantıda, uyarlama hakkının hukuki niteliği, müzakere ödevi, ihtiyari tedbirler ve COVID-19 döneminde sözleşmelerin uyarlama ihtiyacı gibi konular tartışılmıştır.

00:02Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Çarşamba Konferansı: Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi, pandemi koşullarında online bilimsel etkinliklerini sürdürmektedir.
İlk çarşamba konferansı, fakültenin dekanı Prof. Dr. Başak Baysallı'nın "Covid-19 ve Sözleşmenin Uyarlanması" konulu sunumuyla gerçekleştirilecektir.
Konferans Zoom platformunda gerçekleşecek ve daha sonra YouTube'da yayınlanacaktır.
01:05Sözleşmenin Uyarlanması Konusu: Konuşmacı, doktora tez konusu olarak seçtiği "sözleşmenin uyarlanması" konusunu yıllarca izlemeye devam etmiştir.
COVID-19 salgını, tüm yaşamı değiştiren ve sosyoekonomik yapıya doğrudan etki eden bir konu olarak ele alınacaktır.
Sunum yaklaşık 20-25 dakika sürecektir ve sonrasında sorularla zenginleştirilecektir.
02:44COVID-19 ve Sözleşmenin Uyarlanması: COVID-19'un borçlu hukuku anlamında değerlendirilmesi gerekmektedir.
Salgının mücbir sebep, olağanüstü olay veya sosyal felaket olarak değerlendirilmesi konusunda tartışmalar yapılmıştır.
Sosyal felaket, genel nitelikte, tüm halkı etkileyebilecek nitelikte savaş, deprem, salgın gibi sosyal varoluşu sarsan değişiklik olarak tanımlanmıştır.
04:36Sosyal Felaketin Sözleşmelere Etkisi: Sosyal felaketin sözleşmelere etkisi konusu tartışılacaktır.
COVID-19 nedeniyle etkilenen sözleşmelerin sonlandırılabilir veya değiştirilebilir olup olmadığı sorgulanacaktır.
Ahde vefa ilkesi üzerine inşa edilen sözleşme hukukunun ana ilkesi olduğu için bu konu hala tartışmaktadır.
05:27Mücbir Sebep ve Sertifikalar: COVID-19'un mücbir sebep olarak kabul edilmesi için çeşitli sertifikalar verildi, örneğin Çin Uluslararası Ticareti Geliştirme Konseyi "COVID-19 mücbir sebep" sertifikası hazırladı.
Mücbir sebep durumunun sözleşmelere etkisi tartışılmalıdır, çünkü tanımın kendisi bizi çok uzak bir yere götürmüyor.
Mücbir sebep durumunun sözleşmelere iki olası etkisi vardır: ifanın imkansızlaşması veya aşırı derecede güçleşmesi.
06:40Borçlar Kanunu ve Yedek Hukuk Kuralları: Borçlar Kanunu malum emredici hükümler cenneti değil, yedek hukuk kurallarıdır; taraflar kendi iradelerini somutlaştırarak bu hükümlerin yerine kendi hukuk düzenlerini yaratabilirler.
138. maddenin emredici olmadığı, tarafların force majeur, hardship ve uyarlama hükümlerini dışlayabileceği veya mücbir sebep hallerini sınırlı sayıda değerlendirebileceği belirtiliyor.
COVID-19'un sözleşmeleri etkilemeye başladığı anda, force majeur ve hardship hükümleri gündemdeki en önemli sözleşme hükümleri haline geldi.
08:28Sözleşmenin Uyarlanması Kurumu: 138. maddenin "dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede" ifadesi altı çizilmiş, çünkü sözleşmenin uyarlanması kurumu önceden de Türk hukukunda kabul edilen ve dürüstlük kuralına dayanan bir kurumdu.
138. maddenin kapsamı: sözleşmenin yapıldığı sırada öngörülemeyen olağanüstü durumlar, borçludan kaynaklanmayan sebeplerle ortaya çıkarak sözleşmenin koşullarını değiştirir.
Bu madde sadece borçluya değil, alacaklıya da uyarlama hakkı verir; kiracı kira bedelinin uyarlanmasını isteyebilirken, kirayı veren de kira bedelinin uyarlanmasını talep edebilir.
10:57Ahde Vefa İlkesi ve COVID-19: 138. maddenin ahde vefa ilkesinin istisnası olarak kanuna getirildiği, ancak bu ilke rafa kaldırılabilecek bir ilke olmadığı vurgulanıyor.
COVID-19'un her sözleşme için uyarlama hakkı vermediği, ifa sürecinde karşılaşılan her aksilik uyarlama imkanı sağlamadığı belirtiliyor.
Önemli olan COVID-19'un kendisi değil, sözleşmelerdeki etkisidir; bazı sektörleri olumsuz etkileyen COVID-19, bazı ticari ilişkilerde ciro artışlarıyla sonuçlanmıştır.
12:24Uyarlama Kurumunun Temel Şartları: Uyarlama kurumu, somut olay adaletini sağlamak üzerine getirilmiş bir kurumdur ve sözleşmenin somut olaya veya özelliğine bakmadan COVID-19 gibi durumlar için otomatik olarak uygulanamaz.
Uyarlama için iki temel şart vardır: öngörülemezlik ve ifanın beklenemezliği şartı.
Öngörülemezlik şartı, sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülemeyen ve öngörülmesi beklenmeyen bir durum değişikliğinin ortaya çıkmış olması gerektiği anlamına gelir.
13:14Risk Paylaşımı ve Uyarlama Hakkı: Durum değişikliğinin mağdur olan tarafın risk alanından kaynaklanmaması şartıdır, bu özünde bir risk paylaşımı sorunudur.
Öngörülemez durum değişikliğinin sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut bulunan olguları mağdur olan taraf aleyhine değiştirmiş olması gerekir.
İfa'nın beklenemezliği şartı, durum değişikliğinin ifa'da ısrar ve dürüstlük kuralına aykırı hale gelecek şekilde ortaya çıkması anlamına gelir.
14:14Uyarlama Hakkı Kullanımı: Uyarlama hakkını kullanabilmek için durum değişikliğinden mağdur olan tarafın sözleşmeden doğan borcunu ifa etmemiş veya ifa aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olması gerekir.
COVID-19 gibi durumlarda sözleşme devam ederken uyarlama kararı olmadan borç ifa edilmesi gerekmektedir, aksi takdirde uyarlama hakkı tartışmaya açılır.
İfa güçlüğü durumunda, bu güçlükün durum değişikliği ile nedensellik bağı içerisinde olması şarttır, aksi takdirde uyarlama hakkı söz konusu olmaz.
16:03Öngörülebilirlik Tartışması: Ekonomik krizlerin öngörülebilirliği konusu Tartışmalar konusudur, 2014 yılında Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı ekonomik krizlerin Türk insanı için öngörülebilir olduğunu söylemiştir.
Öngörülemezlik şartı, durumun kendisinin değil, durum değişikliğinin sözleşmeye etkisinin öngörülemez olması anlamına gelir.
Ekonomik kriz veya salgın hastalık gibi olaylar öngörülebilir olsa bile, bu olayların her sözleşme ilişkisine etkisinin kapsam ve biçim bakımından öngörülebilir olmayabilir.
18:32Tacirler ve Uyarlama Hakkı: Önceden Yargıtay kararlarında tacirlerin basiretli iş adamı gibi hareket etmesi gerektiğinden durum değişikliğini öngörmeleri kabul edilirdi, bu uyarlamayı sınırlayan bir yorumdu.
Borçlar Kanunu'nun 138. maddesi kanun hükmüdür ve genel nitelikte bir hüküm olduğu için tacirlerin uyarlama hakkından mahrum edilmesi mümkün değildir.
COVID-19 gibi durumlarda kiracı veya kiraya veren tacirlerin işyeri kiraları bedellerinin uyarlanması konusu gündeme gelmektedir.
20:13Risk Dağılımı ve Sözleşmesel Uyarlama Hükümleri: İfa'nın beklenemezliği şartı, durum değişikliğinin riskine kimin katlanacağı sorunudur ve ifanın kararlaştırıldığı şekilde beklenmesi dürüstlük kuralına aykırı hale gelecektir.
Risk dağılımını belirlerken sözleşmesel risk kurallarına dikkat edilmelidir.
Sözleşmede olumsuz bir uyarlama hükmü bulunabilir, örneğin "bu sözleşmeden doğan borçlara ilişkin 138. madde uygulanmaz" gibi ifadeler olabilir.
21:23Sözleşmelerde Uyarlama Kurumu: Salgın hastalık durumunda bile sözleşmenin uyarlanması gündeme gelmeyecektir diye bir hüküm getirilebilir, ancak bu hüküm kendisi de uyarlanabilir.
Bu olumsuz uyarlama hükmü olan sözleşmedeki risk eşiği çok daha yüksektir, çünkü taraflar sözleşmenin kuruluş aşamasında bu riski öngörmüş ve karşılıklı birbirine uygun irade beyanlarıyla riski yükseğe taşımışlardır.
Uyarlama için ifa güçlüğü, ortaya çıkan durum değişikliği ile nedensellik bağı içinde olmalıdır; önceden görülemeyen bir durum değişikliğinin sonucu olmayan ifa güçlüğü sözleşmenin uyarlanmasını imkan vermeyebilir.
23:28COVID-19 ve Uyarlama: Bursa Bölge Adliye Mahkemesi'nin verdiği karar, COVID-19 nedeniyle uyarlamada bir yola girildiği izlenimini veriyor, ancak bu karar emsal olma niteliği açısından değerlendirilmelidir.
Uyarlama oldukça konjonktürel bir hukuki kurumdur; ahde vefa ilkesinin istisnası olduğu için mahkemeler genelde temkinli davranır.
Bursa Bölge Adliye Mahkemesi'nin verdiği kararda, COVID-19'un olağanüstü bir durum olarak kabul edildiği ve her sektöre, her sözleşme ilişkisine etkisinin aynı olamayacağı belirtilmiştir.
26:57Uyarlama İçin Gerekli Adımlar: COVID-19 döneminde uyarlama ile ilgili öncelikle mücbir sebep ve uyarlama hükümlerinin olup olmadığına bakılmalı.
Ahde vefa ilkesinin kural olduğu unutulmamalı, uyarlamanın amacı riskin paylaşması, bir tarafı daha fazla korumak değil.
Uyarlama, birçok sözleşme ilişkisini ve son kertede ekonomiyi etkileyecek derecede önemli bir kurum olduğu için hassas bir şekilde karar verilmelidir.
28:01Uyarlama Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler: Yüzotuzsekiz maddenin açık hükmü gereği, vadeler ve ilişkiler çekinceli ya da bir ihtirazi kayıtlı yapılmasında fayda olduğu söylenebilir.
Dürüstlük kuralı gereği, tarafların birbirlerine dava açmadan önce müzakereye girişimleri önemlidir.
COVID-19 nedeniyle sözleşme uyarlanması mümkün mü değil mi sorusu çok geneldir ve cevabı somut olay değerlendirmesi gerektiği açık.
29:49İhtiyari Tedbirin Verilme Şartları: İhtiyari tedbirin sebepleri konusunda yeni düzenleme çok genel bir ifade sunuyor ve "zarar" kavramı subjektif olduğu için tedbir sebeplerinden pek yola çıkılamıyor.
İhtiyari tedbirler teminat amaçlı, eda amaçlı ve düzenleme amaçlı olmak üzere üç gruba ayrılıyor.
İhtiyari tedbir genellikle teminat amaçlıdır, ancak bu durumda eda amaçlı tedbir olmadığı ve dava inşai dava olarak nitelendirildiği için düzenleme amaçlı tedbir verilebilir.
31:46İhtiyari Tedbirin Sınırları: İhtiyari tedbir, esasa ilişkin meseleyi çözecek nitelikte olmaması gerekir, ancak bu görüş yeni nesil usul hukukçuları arasında tam olarak kabul görmedi.
İhtiyari tedbirin nihai hükümden farkı olmaması tehlikeli bir alan oluşturabilir, çünkü davacı kötü niyetli olabilir ve davayı sürüncemede bırakarak neticeyi talebini erken gerçekleştirebilir.
Mahkeme, tedbirin altı ayda bir kendiliğinden değerlendirilmesi konusunda karar vererek bu tehlikeyi engellemeye çalışmıştır.
34:26İhtiyari Tedbirin Hukuki Sonuçları: İhtiyari tedbirin hukuki sonuçlarının kolayca geri alınabilmesi gerekir, aksi halde zararlı olabilir.
İhtiyari tedbir, mevcut uyuşmazlık konusu taşınır taşınmaz malın korunmasına yönelik olmalıdır.
Tedbir kararıyla ödenmemiş meblağların telafi edilmesi konusunda görüş ayrılıkları vardır; bazı hocalara göre mahkeme aynı anda damacudan tahsi kararı da verebilir.
36:39İhtiyar Tedbiri Meselesi: 75 bin liranın 85 bin lira olmasına hükmetmek bir tedbir kararı olarak değerlendiriliyor.
Bu mesele tartışılmış bir konu olup, ihtiyar tedbiri meselesi kapsamında değerlendiriliyor.
Konuşmacı, bu tür bir tedbir kararı verilmesinin usul hukuku anlamında zorlayıcı olduğunu ve sınırları zorladığını belirtiyor.
37:32Uyarlama Hakkı Tartışması: Konuşmacı, uyarlama hakkının hakimden talep edilmesine uygun olmadığını ve bunun bir yenilik doğuran hak olarak tanımlandığını vurguluyor.
Uyarlama, sözleşmenin değişen koşullara uyarlanması ve mümkün olmadığında sözleşmeden dönme (138/2 maddesi) olarak tanımlanıyor.
Ekonomik krizler ve salgın hastalıklar gibi istisnai durumlarda uyarlama hakının kullanılması gerektiği belirtiliyor.
40:09Usul Hukuku Bakış Açısı: Mahkemenin uyarlama kararıyla çözüm bulmaya çalışması olumlu görülse de, usulü bakış açısında zorluklar olduğu belirtiliyor.
Uyarlama davasının uzun sürmesi durumunda kurumların zorlanabileceği, bu nedenle uyarlama hakkının yeni olarak kabul edilmesi gerektiği vurgulanıyor.
İrade bozuklukları gibi konular gibi, uyarlama hakkının şartları gerçekleşip gerçekleşmediği tartışılabilir.
41:24Gerçek ve Gerçek Olmayan İnşai Dava Ayrımı: Alman hukuku esintisiyle gerçek inşai dava ve gerçek olmayan inşai dava ayrımı yapılabileceği belirtiliyor.
Gerçek olmayan inşai dava kavramı, tarafların mahkemeye başvurmadan sözleşmeyi değiştirebilecekleri durumları kapsıyor.
Taraflar anlaşamadıkları durumlarda mahkemeden istemenin dışında bir şansları kalmadığı için inşai dava sınırlarını zorlayan bir durum olduğu vurgulanıyor.
43:31COVID-19 ve Uyarlama: COVID-19 nedeniyle uyarlama meselesi tartışılıyor ve Bursa Bölge Adliye Mahkemesi'ndeki kararlar diğer mahkemelerde de yansıyabilir.
138/2 maddesi uygulamada ciddi anlamda tartışılıyor.
Harç meselesi belirsiz alacak sayılması nedeniyle davaların açılmasını engelliyor, ancak bu durum her an değişebilir.
44:34Uyarlama Hakkı ve Olumsuz Uyarlama Hükümleri: 138. maddenin emredici bir hüküm olmadığı, uyarlama hakkı veren şartlar gerçekleşirse ve aksine düzenleme yapılamaz gibi bir hüküm olmadığını vurguluyor.
Olumsuz uyarlama hükümleri (dünya yıkılsa uyarlama yapılmayacaktır gibi) getirilebilir, ancak yargı genellikle uyarlama kararlarını konjonktürel davranıyor.
Uyarlama, tasfiye ilişkisine sokulmaktan daha ekonomik olduğu için yargı genellikle uyarlama kararları veriyor.
46:16Olumsuz Uyarlama Hükümlerinin Akıbeti: Bazı görüşlere göre olumsuz uyarlama hükümleri varsa kesinlikle uyarlanamaz, ancak konuşmacı bu görüşe katılmıyor.
Uyarlama, ortaya çıkan öngörülemez durum değişikliğinin sonucu ifa sürecinde ciddi bir sıkıntıya neden olduğunda, ifade dürüstlük kurallarına aykırı hale gelir ve riskin tekrar paylaşılması gerekir.
Olumsuz uyarlama hükmü varsa bile, somut olay adaletine bakılarak ve konjonktürel duruma göre, olumsuz uyarlama hükmünü uyarlayarak uyarlama yapılabileceği belirtiliyor.
47:50Konut Kiralarında Uyarlama: Konut kiralarında uyarlama talep edilebilir, uyarlamanın sadece şartlara dikkat edilir ve borç ilişkilerine uygulanır.
Uyarlama için somut olay örneği verilemez çünkü dosya değerlendirmesi ve risk değerlendirmesi her durumda farklılık gösterebilir.
İhtiyat tedbir kararı verilmiş bir karar, uyarlama şartlarını incelemesinde kullanılabilecek bir örnektir.
49:42Zayıf Taraf Korunması ve Olumsuz Uyarlama Hükümleri: Zayıf taraf konusu tartışmalı bir konu olmasına rağmen, zayıf tarafın korunması ilkesi tartışmaya açılmamıştır.
Kiracı-kiraya veren ilişkisinde güç dengesi her durumda aynı değildir, bazen kiracı güçlü, bazen kiraya veren güçlü olabilir.
Olumsuz uyarlama hükmü, irade bozukluğu varsa veya emredici hükümlere aykırı ise geçersiz sayılabilir, bu durumda 138. madde bu hükmü dışlamaz.
51:41Bekletici Mesele: Bekletici mesele, dar ve belirli şartlar halinde başvurulabilecek bir husus olarak düzenlenmiştir.
Önümüzdeki davanın çözülmesi için başka bir davanın sonucunu beklemen gerekiyorsa veya uyuşmazlığın çözümü başka bir uyuşmazlığın çözümüne göre değişecek ve etkilenecekse hakim bekletici mesele yapma hakkına sahiptir.
Bekletici mesele konusunda hakimin sınırları çok dar değildir.
53:16Uyarlama Davası ve Tespit Davası Arasındaki İlişki: Uyarlama davasının sonucu tespit davasını etkilemez, ancak hakim duruma göre başka bir davayı bekletici mesele yapabilir.
İki davanın birleşmesi de mümkün olabilir, özellikle taraflar aynı hukuki mesele üzerinde yakın ilgi gösteriyorsa.
Uyarlama hakkı, acil çözüm bulunması gereken durumlar için kullanılır, özellikle ekonomik kriz gibi durumlarda.
55:52Çekinceli İfa ve Uyarlama Hakkı: 138. maddenin açık şartına göre çekinceli ifa yapıldığında uyarlama talep edilemez, ancak bu hükmü görmezden gelmek doğru değildir.
Teorik olarak somut olay değerlendirmesi ve risk paylaşımı kuralları belirlenmişse, çekinceli ifa yapılsa bile uyarlama talep edilebilir.
Uygulamada bu durumlar zordur ve kolay değildir.
57:16Müzakereler ve Uyarlama: Müzakerelerde söylenenler teorik olarak davada bağlamaz, ancak dürüstlük kuralına uygun şekilde müzakere sürdürülmüş mü kontrol edilir.
Müzakerelerde yapılan teklifler teknik anlamda mahkeme dışı ikrar olarak sayılır ve takdir delillerdir.
Avukat eliyle yapılan müzakereler gizlilik esasına tabi olup, kanundan veya taraflar arasında öngörülen gizlilik yükümlülüğü olmadığı sürece takdiri delil olarak mahkemede kullanılabilir.
1:01:10Uyarlama Konusunda Değerlendirme: Konuşmacı, uyarlama konusunda somut olay değerlendirmesinin önemini vurguluyor ve işyeri kirası örneğinde durdurulmuş veya kısıtlanmış faaliyetlerin değerlendirilmesinin gerekli olduğunu belirtiyor.
Uyarlama, sayısız dava ve somut olay değerlendirmesi içeren bir süreç olduğu için, görüşlerin ortaya konulmasında sorumluluk duyulması gerektiği vurgulanıyor.
COVID-19 durumunda, tüm sözleşmelerin uyarlanacağı veya mücbir sebep-imkansızlık durumlarının somut olay değerlendirmeden netlikte ifade edilemeyeceği belirtiliyor.
1:03:08Aşı Sorunu ve Uyarlama: Yeni bir Aysel Marka aşı üretildiği ve bu aşının sevkiyatının eksi yetmiş derecede yapılması gerektiği, bu nedenle yaygınlık kazanamayacağı belirtiliyor.
Dünyanın belli bir bölümü bu aşıya erişim sağlarken diğer bölümler erişim sağlamayacak olursa, COVID-19'un mücbir sebep karakteri ve uluslararası satış sözleşmelerinde nasıl bir değerlendirme yapılacağı soruluyor.
1:04:04Uyarlama ve Olağanüstü Durum: Uyarlama kapsamında olağanüstü durumun dünyanın her tarafını etkilemesi gerekmediği, somut olay ilişkisinde tarafların öngörülemezlik ifanın beklenemez olduğu vurgulanıyor.
Uyarlama için olağanüstü bir olay gerekli olmadığı, İsviçre Federal Mahkemesi'nin oturma hakkı ile ilgili kararı örnek gösteriliyor.
COVID-19 durumunda uyarlama değerlendirilirken, olayın öngörülemezliği yerine bireysel sözleşme ilişkilerinde şartların tersten değerlendirilmesi gerektiği belirtiliyor.
1:06:36Toplantının Kapanışı: Konuşmacı, üç farklı üniversiteden (İstanbul Üniversitesi, Türk-Alman Üniversitesi ve Meksika Üniversitesi) katılımcıların sunduğu değerlendirmeler ve sorular için teşekkür ediyor.
Bir sonraki toplantı için planlandığı belirtiliyor ve Nilay Hoca'nın sunumuyla toplantının bitirileceği söyleniyor.
Konuşmacı, konunun özel-kamu farkı yaratmaksızın güncel durumla bağlantılı olarak faydalı bilgiler sunduğunu ve akademik toplantıların online olarak devam etmesinin önemini vurguluyor.

Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi: COVID-19 ve Sözleşmenin Uyarlanması Konferansı

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir