Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir hukuk dersi formatında olup, bir hoca tarafından ceza muhakemesi şartları ve engelleri konusu anlatılmaktadır. Konuşmacı, Nevzat Güreli hoca gibi hukuk uzmanlarının görüşlerine de atıfta bulunmaktadır.
- Video, ceza muhakemesi şartları ve engelleri konusunu iki ana bölüme ayırarak incelemektedir. İlk bölümde ceza muhakemesi ön koşulları (başlangıç şüphesi, şüphelinin hayatta olması, çocuk veya akıl hastası olmama, sanığın Türkiye'de bulunması ve karşılıklılık) ve ceza muhakemesi şartları (şikayet, istem, mütalaa, izin, kamu yararı, kabahat üstü yakalanma) ele alınmaktadır. İkinci bölümde ise ceza muhakemesi engelleri (yasama dokunulmazlığı, diplomatlık dokunulmazlığı, litsis pencia ve nebis idam) açıklanmaktadır.
- Ders, şikayet şartının önemi, hak düşürücü süresi, yazılı şekil şartı, vazgeçme-geri alma ayrımı, uzlaştırma ile ilişkisi gibi konuları detaylı şekilde ele almaktadır. Ayrıca soruşturmaya başlama ve kovuşturmaya geçme aşamalarında aranan şartlar da incelenmektedir. Video, özellikle hukuk öğrencileri için Türk ceza hukukunun temel prensiplerini anlamakta faydalı bir kaynak niteliğindedir.
- 00:15Ceza Muhakemesi Şartları ve Engelleri
- Ceza muhakemesi şartı, devletin soruşturma veya kovuşturma yapabilmesi için gerçekleşmesi gereken koşulları ifade eder.
- Ceza muhakemesi şartları gerçekleşmezse, devletin cezalandırma yetkisinin (puniyendi) kullanılması mümkün değildir.
- Ceza muhakemesi şartları, ceza hukuku ilişkisinin kurulmamış olması veya kurulmuş olsa bile devletin harekete geçmesi için insan haklarını ilgilendiren koşulları içerir.
- 01:52Ceza Muhakemesi Şartları ve Engelleri Arasındaki Fark
- Ceza muhakemesi şartları daha evvelde sadece kovuşturma engeli olarak görülürken, soruşturmaya başlamak için de bazı koşulların gerçekleşmesi gerektiği anlaşılıyor.
- Nevzat Güreli, ceza muhakemesi şartlarını şart ve engel olarak ayırmıştır; örneğin dokunulmazlık sahibi olmak bir ceza muhakemesi engeli olarak görülür.
- Türk hukuku davanın uzun sürmesini ceza muhakemesi engeli olarak kabul etmez, ancak bazı ülkelerde uzun süren davalar için düşme kararı verilebilir veya cezada indirim öngörülür.
- 03:50Ceza Muhakemesi Ön Koşulları
- Ceza muhakemesi için başlangıç şüphesi ön koşulu vardır; somut olguların sıradan bir vatandaşın gözünde suç işlendiği izlenimi yaratması gerekir.
- Şüphelinin hayatta olması, onbir yaş altındaki bir çocuğun veya akıl hastasının ceza sorumluluğunun olmadığı hallerde ceza soruşturması yapılamaz.
- Sanığın Türkiye'de bulunması ve karşılıklılık şartı (doud des prensibi) yurt dışında işlenen suçlarda kovuşturma yapılabilmesi için ön koşullardır.
- 08:09Ceza Muhakemesi Şartları - Şikayet Şartı
- Şikayet şartı, şikayet soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlarda kabul edilmiş bir ceza muhakemesi şartıdır.
- Şikayet şartının amacı, suçun aleniyete çıkmasıyla doğacak ikincil zararın mağdura karşı önlenmesidir.
- Şikayet şartı, mağdurun koruyucu fonksiyonunu taşıyabilirken, zarar verici fonksiyonu da bazı sıkı suçlarda ortaya çıkabilir.
- 12:09Şikayet Şartının Özellikleri
- Şikayet, fiilden dolayı yapılır ve fiilin şikayet edilmesi prensibi kabul edilmiştir; fiili şikayet eden kişinin müşterek katılan kişiler de şikayet edilmiş sayılır.
- Şikayet altı aylık bir hak düşürücü süreye bağlıdır ve bu süre eski hale getirilemez.
- Şikayetin yazılı şekil şartı vardır, ancak sözde tutanağa geçirilerek altıma geçirilmesi yeterlidir.
- 14:37Şikayet ve Vazgeçme Meselesi
- Hukukta "vazgeçme" şikayet hakkını hiç kullanmama, "geri alma" ise yapılan şikayetin çekilmesi anlamına gelir.
- Kanun koyucu bu iki kavramı ayrıştırırken "vazgeçme" demektedir, ancak bu iki kavram arasında önemli bir fark vardır.
- Şikayetin uzlaştırma ile ilişkisi, şikayet edilmesi durumunda uzlaştırmaya gidilebileceği, şikayet edilmezse uzlaştırma yolu kapanacağıdır.
- 16:40Uzlaştırma ve Hukuk Davası İlişkisi
- Uzlaştırma yapıldığında kişi hukuk davası açamaz, ancak şikayet etmeden hukuk davası açmak için önce "uzlaştırmayı kabul etmek istemiyorum" demesi gerekir.
- Bazı avukatlar, şikayet ettirip uzlaştırmayı kabul ettirmemeyi tercih ederek hukuk davasında daha fazla para alabilmek için bu yöntemleri kullanırlar.
- Uzlaştırmaya gitmek, kısa sürede mağdur niteliği kazanmak için daha faydalı olabilir, hukuk davası açıldığında ise süreç daha uzun sürer.
- 18:57Yabancı Devletin Şikayeti
- Yurt dışında işlenen suçlarda yabancı devletin şikayetçi olması durumunda Türkiye'de soruşturma başlayabilir.
- Yabancı devletin şikayetinde yazılı başvuru şartı vardır, bu şart olmadıkça soruşturma ve kovuşturma başlatılamaz.
- Yurt dışında işlenen suçlar için Adalet Bakanlığı'nın istemi şartı, vergi suçlarında mütalaa şartı ve devlet memurları hakkında soruşturmalarda izin şartı bulunmaktadır.
- 21:11Ceza Muhakemesi Şartları
- Ceza muhakemesinde kamu yararı bulunması şartı vardır, ancak kamu yararının ölçütü kanunda belirtilmemiştir.
- Kabahat üstü yakalanma şartı, bir kişinin kabahatten dolayı cezalandırılabilmesi için kabahat işlerken ele geçirilmesi gerekir.
- Kovuşturmaya geçmek için görevli mahkeme olması, iddianamenin kabulü kararı verilmesi ve uzlaştırma teklif edilmesi şartları bulunmaktadır.
- 26:50Ceza Muhakemesi Engelleri
- Yasama dokunulmazlığı iki türlüdür: mutlak dokunulmazlık (milletvekillerinin Mecliste söylediği sözlerin suç teşkil etmemesi) ve nispi dokunulmazlık.
- Suçüstü hali, ağır ceza suçüstü hariç hakkında dava açılamaz veya soruşturma yapılamaz.
- Geçen dönemlerde bir kanunla belirli bir dönem için milletvekillerinin dokunulmazlığı kaldırılmış ve haklarında dava açılmıştır.
- 28:38Diplomatik Dokunulmazlık
- Elçiler, konsoloslar ve diğer diplomatik misyonlarda çalışanlar ülke dışılık ayrıcalığından yararlanıyor, bu duruma ekstra territorialite deniyor.
- Bir ülkedeki elçiliğin toprakları, diplomatik dokunulmazlık sayesinde o elçinin ülkesi olarak kabul ediliyor ve bu durum tüm dünyada örf ve adet hukuku olarak benimsenmiş.
- Elçiliklerin dokunulmazlığı sayesinde mülkiyeti ülkesinin istisnası ve elçilik çantasının dokunulmazlığı gibi ayrıcalıklar bulunmaktadır.
- 30:04Ceza Muhakemesi Engelleri
- Ceza muhakemesinde aya bakılmakta olması veya aynı fail konusunda aynı fiil dolayısıyla aynı konuda bir hüküm verilmiş olması bir hukuk engelidir.
- Litis pencia (açık ve görülmekte olan dava engeli) durumunda, aynı kişi hakkında aynı fiil dolayısıyla aynı konuda ikinci davanın reddi gerekiyor.
- Kesin hüküm durumunda da aynı fiil için aynı konuda davanın reddi söz konusu olup, bu duruma nebis idam adı verilir.
- 31:29Ceza Muhakemesi Şartları
- Ceza muhakemesi şartı, devletin soruşturma veya kovuşturma yapabilmesi için gerçekleşmesi gereken önkoşulları ifade eder.
- Ceza muhakemesi şartları gerçekleşmediğinde devletin cezalandırma yetkisinin kullanılması mümkün değildir.
- Devletin cezalandırma yetkisi, kamu davası mecburi prensibi gereği bir suç yaratan devletin o suçun işlendiği hallerde ceza vermesi gerektiği anlamına gelir.
- 35:00Ceza Muhakemesi Ön Koşulları
- Ceza muhakemesi için başlangıç şüphesi ön koşulu vardır; somut olguların suç işlendiği izlenimi yaratması gerekir.
- Şüphelinin hayatta olması, onbir yaş altı olmama veya akıl hastası olmama ön koşullardır.
- Sanığın Türkiye'de bulunması ve karşılıklılık şartı (yurtdışında işlenen suçlarda) da ceza muhakemesi için ön koşullardır.
- 39:23Şikayet Şartı
- Ceza muhakemesi şartlarında en önemli şart şikayet şartıdır; kanunen şikayet şartı getirilen suçlar için kabul edilmiş bir ceza muhakemesi şartıdır.
- Şikayet şartı, alenenite çıkmasıyla doğacak ikincil zararın önlenmesi amacıyla getirilmiştir.
- Şikayet şartı, mağdura bırakılmış bir hak olarak görülür ve savcı, mağdurun şikayet etmediği sürece harekete geçemez.
- 43:17Şikayet Hakkı ve Özellikleri
- Şikayet, fiilden dolayı şikayet edilmesi söz konusu olup, şikayetçi kişi kendisine karşı işlenen fiili şikayet eder, fail ise şikayet edilmez.
- Şikayet sirayeti prensibi kabul edilmiştir; bir fiili şikayet edildiğinde, o fiili müşterek katan başka kişiler de şikayet edilmiş sayılır.
- Şikayet altı aylık bir hak düşürücü süreye bağlıdır ve bu süre içinde şikayet hakkını kullanılmazsa o hak ölüyor.
- 45:08Şikayetin Düzenlenmesi ve Vazgeçilmesi
- Şikayetin belli bir formülü yoktur, ancak yazılı şekil şartı vardır ve bu şekil sözde tutanağa geçirilerek altın imzalama şekliyle gerçekleşebilir.
- Hukukta "vazgeçme" (şikayet hakkını hiç kullanmama) ve "geri alma" (yapılan şikayetin çekilmesi) kavramları karıştırılmamalıdır.
- Kanun koyucu bu ayrımı yapmadan "vazgeçme" demiş olsa da, yapmış bir şeyin geri alınmasıyla hiç yapmama arasında önemli bir fark vardır.
- 46:37Şikayet ve Uzlaştırma İlişkisi
- CMK 253 kanun koyucu soruşturulması ve korkutulması şikayete bağlı suçlarda uzlaştırma müessesesini kabul etmiştir.
- Şikayet olmadıkça uzlaştırma yolu açılamaz, ancak uzlaştırma yapıldığında kişi hukuk davası açamaz.
- Uzlaştırmaya gitmek, uzlaşırlarsa ilam niteliğini kazanan edim raporu elde etmek ve kısa sürede mağdur niteliği kazanmak açısından daha faydalıdır.
- 50:11Yabancı Devletin Şikayeti ve Ceza Muhakemesi Şartları
- Yabancı devletin şikayet etmesi durumunda, yurt dışında işlenen suçlarda Türkiye'de soruşturma başlayabilir.
- Ceza hukukunda yazılı başvuru şartı, istem şartı, mütalaa şartı, izin şartı ve kamu yararı bulunması şartı gibi ceza muhakemesi şartları vardır.
- Kabahatlerde cezalandırılmak için "kabahat üstü yakalanma" şartı vardır.
- 53:47Kovuşturma Aşamasına Geçme Koşulları
- Kovuşturma aşamasına geçmek için mahkemenin görevli olması şartı ve iddianamenin kabulü kararı verilmesi şartı vardır.
- İddianamenin kabulü kararının hukuka uygun olması, davanın açıldığı kabul edilmesi için önemli bir koşuldur.
- Uzlaştırma teklif edilmesi, davanın süresinde açılması ve yeni delil/yeni olay ortaya çıkması da kovuşturma aşamasına geçme koşullarıdır.
- 58:04Ceza Muhakemesi Engelleri
- Ceza muhakemesinde yasama dokunulmazlığı, diplomatlık dokunulmazlığı ve idam bakılmakta olması gibi engeller bulunmaktadır.
- Yasama dokunulmazlığı iki türlüdür: mutlak dokunulmazlık (milletvekillerinin mecliste söylediği sözlerin suç teşkil etmemesi) ve nispi dokunulmazlık (milletvekillerinin mecliste oylamalarda hazır bulunmalarını sağlamak için).
- Milletvekili dokunulmazlığı, ağır ceza suçları hariç, suçüstü hali hakkında dava açılmaması ve soruşturma yapılamaması anlamına gelir.
- 59:52Diplomatlık Dokunulmazlığı
- Elçiler, konsoloslar ve diğer diplomatik misyondakiler ülke dışılık ayrıcalığından (ülke dışılık) yararlanırlar.
- Ülke dışılık, bir ülkedeki elçiliğin topraklarının diğer ülke farz edilmesi ve karşılıklı olarak tüm dünyada kabul edilmiş bir örf ve adet hukuku olarak benimsenmesidir.
- Diplomatların mülkilik ilkesinin istisnası ve elçilik ile yapılan görüşmelerin korunması gibi ayrıcalıkları vardır.
- 1:01:40İdam Bakılmakta Olma
- İdam bakılmakta olma veya aynı fail konusunda aynı fiil dolayısıyla aynı konuda bir hüküm verilmiş olması bir hukuk engelidir.
- Litiscia (açılmış ve görülmekte olan dava) durumunda, aynı kişi hakkında aynı fiil dolayısıyla aynı konuda ikinci davanın reddi gereklidir.
- Kesin hüküm durumunda da aynı fiil için aynı konuda davanın reddi söz konusudur.