Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Yeni Dünya Düzeni" adlı bir programın bir bölümüdür. Programda sunucu, Yeditepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Veysel Ulusoy ve İstanbul Teknik Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı ile ekonomi uzmanları arasında geçen bir söyleşi sunulmaktadır.
- Video, Amerika-Çin ilişkileri, ticaret savaşları ve küresel ekonomik düzen değişiklikleri üzerine bir analizle başlayıp, Türkiye'nin ekonomik durumu ve riskleri üzerine bir değerlendirmeyle devam etmektedir. Programda Çin'in dünya ekonomisindeki yükselişi, Amerika'nın ekonomik politikaları, Türkiye'nin CDS endeksi, faiz politikaları ve borç yükü gibi konular ele alınmaktadır.
- Programda ayrıca Türkiye'nin ekonomik verileri (imalat sanayi kapasite kullanım oranı, sektörel güven endeksi), yapısal sorunları (yatırımlar, hukuk sistemi, kurumsal bağımsızlıklar) ve 2020 yılı için 120 milyar dolarlık borç ödemesi gibi önemli ekonomik konular da tartışılmaktadır. Konuşmacılar, Türkiye'nin ekonomik risklerini ve büyüme potansiyelini değerlendirerek, CDS endeksinin 300 seviyesinde tutulmasının ve istikrarın korunmasının önemini vurgulamaktadır.
- 00:17Yeni Dünya Düzeni ve Amerika-Çin İlişkileri
- Amerika ile Çin arasındaki ticaret savaşının sonuçlanmakta olduğu veya bir uzlaşmaya doğru gidildiği konusunda haberler geliyor.
- Amerika'da başkanlık yarışında Mike Bloomberg'in adaylığıyla yeni bir heyecan yaşanıyor ve Trump'ın aziz süreci devam ederken, Bloomberg'in ortaya çıkması dengeleri nasıl değiştirecek.
- Türkiye'de bugün veriler açıklandı ve Türkiye'nin CDS ve faiz denklemini gözden geçirilecek.
- 01:54Amerika-Çin İlişkilerinin Dünyaya Etkisi
- Amerika ile Çin arasındaki uzlaşmanın dünya ekonomisini kısa dönemde rahatlatacağı düşünülüyor.
- Çin'in dünya ekonomisinde Amerika'ya karşı rekabetçi kodumu süreceği ve bu durumun uzun dönemde kalıcı olmayabileceği belirtiliyor.
- İkinci Dünya Savaşı sonrası kurumların artık istenilen performansı gösterememesi ve uygulanan politikaların arzu edilen hedeflerinden uzak sonuçlar ortaya çıkarması durumunda Çin'in devreye girmesi söz konusu.
- 03:20Yeni Dünya Düzeni ve Çin'in Rolü
- Eski düzen belli bir ürün pazarı ve tedarik zincirlerini kendisi çevresinde oluşturmuş ve o sistem içerisinde bir refah yaratma sürecini yaşamıştı.
- Çin ve Hindistan alternatif bir sistem ortaya koyuyorlar; pazar olarak Batıyı görüyorlar ve gelişmekte olan ülkeleri görüyorlar.
- Çin'in kuşak projesi ve tedarik zinciri oluşturması, Afrika'nın kalkınma sürecine katkı sağlıyor.
- 05:12Uluslararası Sistem ve Çin'in Teknolojik Gelişimi
- Dünya beş büyük güçten daha büyüktür çünkü İkinci Dünya Savaşı sonrası yaratılan iktisadi çevre günümüz ihtiyaçlarına cevap vermiyor.
- Çin, Dünya Ticaret Örgütü'ne üye olmakta ve bu yükümlülükleri yerine getirmekte zorlanıyor.
- Çin'in 2025 vizyonları ve "Made in China Tower" politikası, basit üretimden daha teknolojik, ileri düzey mal ve teknoloji yaratmaya yönelik hedeflere sahip.
- 07:51Amerika'nın Çin'e Karşı Yaklaşımı
- Trump vergileri %25'ten %50'ye çıkararak Çin'i durdurmaya çalışıyor.
- Bu durum Trump'la başlayan bir süreç değil, Obama döneminde de Çin'in önünde farklı tarzda politikalar üretmeye çalışılıyor.
- Trump işadamı olmasının verdiği kıvraklık ve dinamizmle bu uygulamaları yapıyor, ancak demokratlar da Çin'de mücadele etme yolunu tercih ediyorlar.
- 09:23Trump'ın Ekonomik Politikaları
- Trump 2016 seçimlerinde kurumlar vergisini büyük şirketlere indirip, alttaki grupları koruyacağını söylemiş, "Amerikan malları, Amerikan sermayesi ve Amerikan insanı için" olacak dediği korumacı politikaları uygulamıştır.
- Trump'ın şansı, Amerikan ekonomisinin işsizliğin %3,5'e inmesi, büyümenin 2-3 aralığında olması ve belirli kademelerde ücretlerde ve kazançlarda reel artışlar yaşanması gibi iyi rakamlara sahip olmasıdır.
- Trump, ticaret savaşlarını başlarken "işleri, iş gücünü, fabrikaları Amerika'ya çekeceğim" diyerek bu politikaları "Amerikan halkı için yapıyorum" sloganıyla savunmuştur.
- 11:33Ticaret Savaşlarının Etkileri
- Ticaret savaşları Amerika'da iş gücüne on yıllık bir planda ve dünya ticaretine büyük engeller getirmiştir.
- Dışarıdan gelen ürünlerin fiyatları artarak alım gücünü azaltmıştır (örneğin spor ayakkabı 100 dolardan 125 dolara çıkmıştır).
- Vergiler kısa süreli dengesizlikleri giderebilir ancak uzun vadede bu politikaların olumlu sonuçlar getirmeyeceği belirtilmiştir.
- 12:18Gelişmiş Ekonomilerin Temel Problemi
- Tüm kapitalist Batı ve gelişmiş piyasa ekonomilerinde globalleşme aleyhine çalışmış ve bu ülkeler kalkınmanın belirli aşamasına gelmiştir.
- Kalkınma sürecinde önce tarımdan sanayiye, sonra hizmet sektörüne geçiş olur; üretim ve ücretler düşmeye başladığında sanayisizleşme yaşanır.
- Gelişmiş piyasa ekonomileri 13-14 bin dolar kişi başına gelire ulaştıktan sonra hizmet sektöründe uzmanlaşmaya başlar ve işgücünü hizmetler sektörüne kanalize edemezler.
- 13:53Türkiye ve Erken Sanayisizleşme
- Türkiye gibi ülkelerde de benzer eğilim var ancak daha düşük gelir düzeyinde (4-5 bin dolar) yaşanan bu sürece daha alışık olunmaktadır.
- Türkiye gibi ülkelerde yaşanan erken sanayisizleşme, "orta gelir tuzağı" olarak da adlandırılır ve Japonya'nın uzun zamandır atlatamadığı tuzaktır.
- Japonya'nın durumu farklıdır çünkü daha yüksek gelir düzeyinde (13-14 bin dolar) yaşamakta olduğu problemlerle uğraşıyor.
- 14:53Japonya'nın Ekonomik Sorunları
- Japon ekonomisi sanayi temelli bir toplum ve oryantasyona sahiptir, ancak sanayide rekabetçilik teknoloji ve inovasyondan geçmektedir.
- 1980-1990'larda teknoloji Japonya'nın elindeyken, şimdi herkes tarafından üretilebilen bir şey haline gelmiştir.
- Japonlar mamul piyasasında rekabete maruz kalarak üretimi ülkesi dışındaki ülkelere kaydırmak zorunda kalmış, bu da ülkesindeki düzenin sarsılmasına ve aşırı tasarruf eğilimine yol açmıştır.
- 15:55Ticaret Savaşlarının Sonuçları
- Trump, ticaret anlaşmasının yapılmaması durumunda ek vergilerin getirileceğini açıklamış ve ticaret savaşlarının 2020'nin Kasım veya ilk aylarına kadar süreceği bir yapıyı oluşturmuştur.
- Ticaret savaşları sadece ticarette değil, üretim bazında uluslararası sermayeye sahip Amerikan firmalara da zarar vermektedir.
- Trump'ın vergiyle getirdiği engeller, Çin'in teknolojik seviyesini yükselten bir fırsat sağlamış ve Çin'in kendine üretim yapma konusunda daha bağımsız hale gelmesine yardımcı olmuştur.
- 18:26Amerika'nın Kaybeden Pozisyonu
- Amerika, Çin'in hızla gelişmesiyle bugünkü pozisyonunu kaybetme riskiyle karşı karşıyadır.
- Amerika'da özellikle üniversitelerde ve Çin araştırma merkezleri olan yerlerde, ticaret savaşlarının kayıpları fiili olarak hesaplanmaya başlanmıştır.
- Son dönemde dünya siyaset arenası değişmiş, oy, haber ve tweet ekonomik gerçekleri yönetir hale gelmiştir.
- 19:26Çin'in Amerikan Tahvillerini Sattığı Haberinin Önemi
- Liderler bir sonraki seçimde etkili faktörleri hesaplayarak ekonomik zararları bir kenara bırakıyorlar.
- Çin'in rekor miktarda (altı milyar dolar civarında) Amerikan tahvillerini satacağı haberi, ticaret savaşları bağlamında önem taşımıyor.
- Çin'in Amerikan tahvillerinden çıkabilme ihtimali, önümüzdeki dönemde restleşme unsuru olarak gözükebilir.
- 20:34Dünya Ekonomisinin Durumu
- Dünya ekonomisi ciddi bir resesyon tehlikesiyle karşı karşıya.
- Eurozone aşırı borçlanmış bir sistem olarak görülüyor ve birçok ülke kendi borç problemleriyle uğraşıyor.
- Çin'in büyümelerine destek olan düşük girdi maliyetleri ve enflasyon, Türkiye dahil birçok ülkeye avantaj sağlamıştı.
- 21:45Çin'in Ekonomik Stratejisi
- Çin'in düşük ücret politikası uzun vadede sürdürülebilir değil, nüfusun büyük kitleleri bu seviyelerde kontrol edilemiyor.
- Son yıllarda Çin'de reel ücretlerde artışlar meydana gelmiş ve bunu telafi etmek için katma değeri yüksek mallar yaratma ihtiyacı duyuyor.
- Çin'in ticaret savaşı uzun vadeli bir süreç olacak ve nüfusunun dinamik yapısını korumak için teknoloji yoğun üretim yapması gerekiyor.
- 23:20Amerika ve Çin Arasındaki Mücadele
- İngiltere'deki yükseköğretim finansmanının büyük kısmı Çin tarafından karşılanıyor, Çinliler olmadan sistem yeterli kaynak bulamayacak.
- Amerika ekonomisi nüfusuna dinamizm katacak ve tüm bölgelerini ekonomiye dahil etmeli.
- 2025-2030 döneminde Çin, tüm sektörlerde lider olacak ve Amerika'nın bu duruma "senin büyümene razıyım ama beni de koruyup kolla" diyerek uzlaşması gerekecek.
- 25:32Teknoloji Savaşı ve Para Birimleri
- Amerika, Çinli öğrencilere vize kısıtlaması getirerek teknoloji savaşına girmiş durumda.
- Teknolojiyi kendine bağımlı hale getiren ülkeler daima lider olarak kalacak.
- Doların dünyadaki gücü Amerika'ya bağlı olarak sürüyordu, ancak Çin, Hindistan, Rusya, İran ve Türkiye gibi ülkeler yerel para birimine dönüp doların tahakkümünden kurtulmaya çalışıyor.
- 31:09Çin'in Doların Yerini Alması Olasılığı
- Kamuoyunda Çin'in yuanının doların yerini alıp uluslararası likide olabileceği konusunda bir inanış var.
- Çin'in büyük üretim potansiyeli olsa da, uluslararası likide olabilmesi için Amerika gibi tüketim kabiliyeti ve cari açık verebilme kabiliyetine sahip olması gerekir.
- Çin ekonomisi harcamayan, biriktiren bir ekonomi olduğu için uluslararası likide olmasının önündeki en büyük engel budur.
- 32:17Amerikan Ekonomisindeki Gelir Eşitsizliği
- Amerikan ekonomisinin en büyük problemi gelir dağılımındaki eşitsizliktir.
- Yeni teknolojiler ve yapay zeka, en alt gelir grubu ile en üst gelir grubu arasındaki uçurumun daha hızlı açılmasına neden olmaktadır.
- Amerika, OECD ülkeleri içerisinde Türkiye ile birlikte gelir dağılımı en kötü ülkelerden biridir.
- 33:16Gelir Dağılımı ve Tüketim Davranışları
- Kötü gelir dağılımı tüketim davranışlarına yansır; yüksek gelir grubu hizmet sektöründe (restoran, seyahat) tüketim yaparken, düşük gelir grubu daha çok ticarette kullanılabilecek mallara odaklanır.
- Amerikan ekonomisinde öncelikli olarak yapılması gereken gelir eşitsizliğini ortadan kaldırmak ve devletin bu yönde müdahale etmesidir.
- Amerikan iktisatçıları bu konuda çok aktif bir tartışma ortamında bulunmaktadır.
- 34:09Amerikan Faiz Politikası
- Trump, Fed'e ve Fed başkanı Jeremy Powell'a ağır eleştiriler yöneltmiştir.
- Amerika'da 25 baz puanlık bir faiz indirimi yapılmış olup, gelecekteki indirim olup olmayacağı merak konusudur.
- Dünyada artık hiçbir ülkenin ne finansal piyasası ne de üretim piyasası Fed'in faizlerine tepki vermiyor çünkü olasılıklar hızlı bir şekilde dinamik olarak yayınlanmaktadır.
- 35:29Seküler Durgunluk ve Tüketim
- Harvard Üniversitesi'nin dayanağı olan seküler durgunluğa giden bir yol açılmıştır; Amerika'da faizler ne kadar indirilirse indirilsin artık üretim ona tepki vermiyor.
- İşsizlik doğal seviyesinin altına inmiş ve büyüme %2'lerde sabit hale gelmiştir.
- Amerika'daki tüketim harcamalarının %60-80'i son 2,5 ayda gerçekleşir ve Aralık'ta faiz politikası bu tüketime göre şekillenecektir.
- 36:50Türkiye Ekonomisi ve Sanayi Verileri
- Türkiye'den açıklanan verilere göre imalat sanayi kapasite kullanım oranı %0,80 oranında bir artışla %77,20 seviyesine ulaştı.
- Eylül başından beri sanayide bir kıpırdanma olduğu gözlemleniyor, ancak Türkiye ekonomisinin yapısal problemleri hala devam ediyor.
- Yapısal problemler çözülmeden konjonktürel gelişmeler sadece geçici olabilir ve uzun vadede tekrar problemlerle karşı karşıya kalınabilir.
- 38:15Türkiye'nin Yapısal Sorunları
- Yeni başkanlık sistemine geçildikten sonra uyumla ilgili yasalar yeterince hızlı devreye sokulamadığı için hükümet sisteminin performansı düşüyor.
- Türkiye'de yatırımlarda ciddi azalmalar var, büyüme için mevcut kapasitenin kullanılması değil, kapasitenin artırılması gerekiyor.
- Hukuk sisteminin güçlenmesi, kurumsal bağımsızlıkların korunması ve Türkiye'nin kalkınma politikasının olmayışı yapısal sorunlar arasında.
- 41:25Ekonomik Verilerin Çelişkileri
- Kapasite kullanım oranının %77,20 seviyesine yükselmesi, istihdamın %4'e varan azalması ve çalışılan saatlerin azalması arasında bir çelişki var.
- Sektörel güven endeksi Kasım ayında %0,70 artışla 91,30'e ulaştı, ancak perakende sektöründe gelecek aylık satışlar konusunda karamsarlık görülüyor.
- Reel kesim güven endeksi -200 arasında bir mesafededir, Türkiye hala 100'ün üzerine çıkamamıştır.
- 45:20Türkiye'de Faiz ve Borç Sorunları
- Türkiye'de faiz rakamları enflasyonla birlikte yirmidört'ten ondört'e kadar düşmüştür.
- Türkiye'nin en önemli problemlerinden biri borç stoğu ve özel sektörün borçluluğudur.
- Bankaların ödenemeyen kredileri (NPL) resmi rakamlarda yüzde altı civarında olup, bazı durumlarda yüzde onbeş'e kadar çıkabilmektedir.
- 46:43Borç Stoku ve Yeniden Finansman
- Türkiye'nin dörtyüzkırkyedi milyar dolarlık borç stokunda yeniden finanse edilecek borçlar bulunmaktadır.
- Borcu borçla kapatarak yapılan yapının maliyeti eskiden üç buçuk-dörtlerdeyken, şu anda yüzde altı civarında olup, en son bildirilen rakam yüzde beşvirgülyedisekiz'e ulaşmıştır.
- Faiz indiriminde önümüzdeki dönemde yirmibeş gibi rakamlar konuşulsa da, bu tür büyük düşüşler ekonomide beklentileri kötü duruma getirir ve yanlış sinyal verir.
- 48:26Faiz ve Dolar İlişkisi
- Faizlerin düşürülmesi dolarizasyon sorununu da ortaya çıkarır; piyasada para kalmaz ve dolara dönüştürme artar.
- Son bir-bir buçuk yıldan beri finansal sektördeki değişkenler arasında bağlantı tamamen koptu, siyasetin boyunduruğu altında kaldı.
- Enflasyon rakamları değişken ortalama hesabına göre yüzde onaltı küsür civarında olup, ÜFE enflasyonu ise yüzde yirmi-ikivirgülseksen olarak belirtilmiştir.
- 50:45Türkiye'nin Risk Primini
- Dünya'da CDS'si en bozuk olan ülke Arjantin olup, binikiyüz'ler civarında bir CDS'si bulunmaktadır.
- Türkiye'nin CDS'i Mayıs ayında beşyüzon'a kadar çıkmış, Arjantin'den sonra ikinci sırada yer almıştır.
- Mayıs ayından bu yana Türkiye'nin CDS rakamları belirli dalgalanmalar olsa da ortalama dörtyüzyirmi'ler civarındadır.
- 51:56CDS Endeksinin Önemi ve Durumu
- CDS (Credit Default Swap), bir ülkenin riskini veya risk sigorta primini belirleyen, ülkenin üretim gücü, finansal yapısı, uluslararası arenada borç alma yeteneği ve yatırımların engellerini gösteren bir endeks yöntemidir.
- CDS'in düşmesi önemli bir avantajdır çünkü Türkiye'nin yaklaşık 120 milyar dolarlık borcunu yeniden finanse etmek zorunda olduğu bir yıl içinde, düşük CDS seviyesi borç alma maliyetini düşürmektedir.
- CDS'in 500 civarında olduğu dönemde doların maliyeti yaklaşık %7-8 civarındayken, şu anda 300'lere inmesiyle maliyet %5,60'lara düşmüştür.
- 53:34CDS'in Etkileri ve Riskleri
- Türkiye, CDS'in düşmesiyle yeniden borç alabilme kapasitesini koruyor, ancak borç alma maliyeti hala çok yüksektir ve gelecek dönemin riskini artırıyor.
- CDS'in oynak yapısı nedeniyle, ülke ekonomisinin yapısal problemleri nedeniyle 300 seviyesine çıkarken, ufak bir olumsuz haberle hemen 400 seviyesine çıkabilmektedir.
- CDS'in dalgalanması, risk faktörünün artmasına neden olmakta ve Türkiye ekonomisi için bir maliyet unsuru olarak değerlendirilmektedir.
- 54:43Borç Ödeme ve Ekonomik Büyüme
- 2020 yılı için 120 milyar dolarlık dış borç ödemesi, maliyetlerin artmasına ve rekabet gücünün azalmasına neden olacaktır.
- Türkiye'nin milli geliri 750-800 milyar dolar civarında olup, %5 büyüdüğünde 40 milyar dolar ek gelir sağlar, bu gelir insanlığın refah seviyesini yükseltmek, borç faizi ödemek ve yatırımları yapmak için kullanılır.
- Türkiye'nin potansiyel büyüme seviyesi olan %6,5-7'e yükseltmek için adalet, ekonomik özgürlük, kurumsal yapının koordinasyonu ve siyaset ile ekonomiyi barıştırmak gerekmektedir.
- 56:18Dış Faktörler ve Ekonomik Riskler
- Türkiye'nin en fazla ihracat yaptığı ve partner olduğu ülkeler olan Almanya ve İngiltere'de yaşanan ekonomik sorunlar (Almanya'da resesyon, İngiltere'de Brexit tartışması), Türkiye ekonomisine de olumsuz etki yapmaktadır.
- Türkiye'nin dünya ile entegre olması ve gerilimlerden uzak durması, ekonomik riskleri azaltmak için önemlidir.