Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Toronto kentindeki York Üniversitesi misafir öğretim üyesi siyaset bilimci Ali Rıza Güngen'in Türkiye ekonomisi ve Türk Lirası değer kaybı konusundaki görüşlerini içeren bir röportajdır.
- Videoda, Türk Lirası'nın 2018'den beri devam eden değer kaybı süreci, Merkez Bankası'nın rezerv yetersizliği sorunu ve faiz politikalarının etkileri ele alınmaktadır. Güngen, Türkiye ekonomisinin yapısal sorunlarını, sermaye çıkışlarını ve ithalat bağımlılığını analiz ederken, aynı zamanda Türkiye'nin halen dikkate değer bir üretim kapasitesine sahip olduğunu ve devlet borcunun GSYİH'ya oranla düşük seviyelerde olması sayesinde finansal risklerin toplumsallaştırılabileceğine dair bir güvence sağladığını belirtmektedir.
- Videoda ayrıca, 2022 yılı itibariyle Erdoğan yönetiminin faiz artışlarına gitmek ve uluslararası finansal yatırımcılara yeni taahhütlerde bulunmak zorunda kalabileceği görüşü, Amerika ve Avrupa Merkez Bankalarının faiz politikalarının Türkiye ekonomisine olası etkileri ve hiperenflasyon olasılığı hakkında değerlendirmeler de yer almaktadır.
- 00:01Türk Lirasının Değer Kaybı Süreci
- Türk Lirasının aşırı değer kaybetmesi 2018'de başlayan bir sürecin parçası olup, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kur krizi sonrasında çeşitli müdahalelerde bulunmuştur.
- 2019 ve 2020 yıllarında devlet bankaları aracılığıyla döviz satışları gerçekleşmiş, ancak rezerv yetersizliği sorunu 2019 baharında kendini belli etmiş ve pandemi sırasında daha kötü duruma gelmiştir.
- Merkez Bankası'nın müdahale kapasitesi artık yok olup, faiz indirimi gerçekleştiğinde Türk Lirası cinsi finansal varlıklara yatırım yapmanın getirisi düşmüş, bu da Türkiye'den sermaye çıkışı ve Türk Lirası cinsi finansal varlıklara yatırım yapmanın getirisi azalması sonucunu doğurmuştur.
- 01:49Ekonomik Politika ve Sermaye Çıkışı
- Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın uluslararası basında ve uzmanlar arasında tehlikeli bir deney olarak tanımlanan ekonomi politikasından geri adım atmaması, hükümetin dayandığı toplumsal kesimin ihtiyaçlarıyla açıklanmaktadır.
- Küçük ve orta ölçekli firmalar ve ihracatçı sektörler son 5-6 yıldır büyük sorunlar yaşıyor, bu sektörlere destek vermenin yolu politika değişikliğinden geçmektedir.
- Merkez Bankası'nın yetersiz rezervleri, müdahale kapasitesinin olmaması, Türkiye'den gerçekleşen sermaye çıkışları ve ekonomisinin aramalı ithalatına bağımlı olması, hızlı değer kaybına ve yüksek enflasyona yol açmaktadır.
- 03:09Uluslararası Karşılaştırma ve Ekonomik Yönelim
- Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Amerika ve Avrupa Birliği ülkelerinin insanları işsiz kalmasın diye enflasyona ve faize bakmadan ne gerekiyorsa yapmalarını alkışlayanlar, Türkiye benzer yöntemleri kullandığında felaket tellalına soyunuyor demesi, uluslararası finansal ve parasal hiyerarşiyi görmezden gelen bir açıklama olarak değerlendirilmektedir.
- Merkez ülkelerin çok daha fazla borçlanma kapasitesi ve para politikası belirleme anlamında Türkiye'nin de bulunduğu küresel güney ülkelerine nazaran daha fazla manevra alanı bulunmaktadır.
- Türkiye'de orta teknoloji yoğun ürünlerin daha fazla ihraç edildiği, yüksek teknoloji yoğun bir ihracat kapasitesi olmadığı ve yüksek teknoloji ürünlerinin ithal edildiği bir ortam söz konusudur.
- 04:48Yabancı Sermaye Akımı ve Güvence
- Ucuzlayan Türk şirketlerine yabancı sermaye akımının mümkün olduğu, ancak bunun için uluslararası finansal yatırımcılara faizlerin yükseleceği ve yatırım yapılan ülkenin parasının değerinin korunacağına dair bir güvence verilmesi gerektiği belirtilmektedir.
- 2018'de yüksek bir faiz artışı ve Türk Lirasının değerinin korunacağına yönelik taahhütler verilmiş, ancak 2021 Mart ayında Merkez Bankası'ndaki görevden alma ve faiz indirimleri döneminde böyle bir güvence verilmemiştir.
- Türkiye'den 2018-2019 sonrasında değil, 2020'den itibaren tahvil piyasalarından ve hisse senedi piyasalarından belirgin bir çıkış gerçekleşmiş, pandemi öncesinde kısmen belirginleşen, pandemi sırasında devam eden bu çıkış şu an için değişmemiştir.
- 06:29Enflasyon Tartışması
- Türkiye'de enflasyon tartışması sürüyor, Merkez Bankası'nın açıkladığı Ekim ayı enflasyonu yıllık %19,89 olarak, Kasım ayı enflasyon beklentisi ise %20'nin üzerinde olarak belirtilmiştir.
- Johns Hopkins Üniversitesi'nden ekonomist Profesör Steve Hankey'e göre Merkez Bankası'nın açıklaması sahte ve yıllık enflasyon %83'e yakın olarak hesaplanmaktadır.
- Ali Rıza Güngen'e göre Profesör Hankey'in hesabı yanlış olup, Türkiye'deki enflasyon oranını ABD doları karşısındaki Türk Lirasının değer kaybından birebir üretmek doğru bir yöntem değildir.
- 07:36Hiperenflasyon Olasılığı ve Dış Etkiler
- Türkiye'de hiperenflasyon olasılığı var, ancak uluslararası finansal hiyerarşi nedeniyle bu tarz bir şey her zaman açık olup, faiz artışları ve indirimlerinin devamı gelecek olursa Türk Lirasının ABD doları karşısında daha fazla değer kaybetmesi mümkündür.
- Yüksek enflasyonun kalıcı olduğunu ve yıllar boyunca devam edecek bir sorun olduğunu söyleyebiliriz, ancak hiper enflasyona varacak olan bir hamleyi beklemiyoruz.
- Amerika'da enflasyonla boğuşulurken, Fed'in 2022'de enflasyon artışı nedeniyle faizleri artırma yoluna gitmesi bekleniyor, bu karar Türkiye ve diğer ülkeleri olumsuz etkileyecektir.
- 10:16Türk Ekonomisinin Dayanıklılığı
- York Üniversitesi öğretim görevlisi Güngen'e göre, Türk ekonomisinin çökmemesini sadece piyasadaki kayıt dışı parayla açıklamak yeterli değil.
- Türkiye'de ekonominin çökmemesinin arkasında, eleştirilere rağmen dikkate değer bir üretim kapasitesinin bulunması önemli bir faktör.
- Türkiye'de devlet borcunun gayri safi yurtiçi hasılaya oranı diğer ülkelere göre daha düşük seviyelerde olması, finansal risklerin toplumsallaştırılabileceğine dair bir güvence sağlıyor.
- 11:08Erdoğan Yönetiminin Ekonomik Stratejisi
- Güngen, Erdoğan yönetiminin 2022 yılı itibariyle faiz artışlarına gitmek zorunda kaldığını belirtiyor.
- Yönetim, uluslararası finansal yatırımcılara yeni taahhütlerde bulunmak zorunda kaldı.