Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, ekonomi uzmanları Profesör Dr. Burak Arzova, Profesör Dr. Erhan Aslanoğlu ve Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran ile yapılan bir ekonomi analiz programıdır. Programda ekonomi uzmanları, Türkiye'nin ekonomik durumu, kur politikaları ve enflasyonla mücadele konularını ele almaktadır.
- Video, Türkiye'deki dolar kurunun artışı ve bunun üzerine alınan yeni TL mevduat sistemi üzerine odaklanmaktadır. Konuşmacılar, Merkez Bankası'nın örtülü faiz artırımı olarak nitelendirdikleri bu politikanın, kurun 14 lira seviyesine kadar düşmesini sağladığını ve bunun ekonomiye etkilerini analiz etmektedir. Ayrıca, enflasyonun düşürülmesi için gerekli politikalar ve yeni ekonomik modelin uygulanması da tartışılmaktadır.
- Programda, faiz oranlarının düşmesiyle birlikte Türk Lirası mevduatının döviz, taşınmaz, araç ve kripto para gibi alternatiflere yönelmesi sorunu ele alınmakta ve Cumhurbaşkanı'nın açıkladığı dövize endeksli Türk Lirası mevduat ürünü bu sorunu çözmek için önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Konuşmacılar, enflasyonist risklerin önemini vurgulayarak, faiz artırımının gündemde olmayacağını ancak likidite ayarlaması, tarım reformu ve fiyat yeniden değerleme oranının daha düşük tutulması gibi alternatif politikaların önemini belirtmektedirler.
- 01:43Yeni TL Mevduat Sistemi Tanıtımı
- Ülkede doların ciddi bir şekilde artışı nedeniyle insanlar TL'den dolara geçiyordu ve Cuma günkü kapanış rekor seviyelerde gerçekleşti.
- Yeni TL mevduat sistemi, Türk Lirası vadeli mevduatlarda kaldığınızda (3, 6, 9 ve 12 ay vadeleri) dolarda meydana gelebilecek artışa karşı TL mevduata uygulanan faiz aradaki fark kadar arttırılacak.
- Sisteme girdiğinizde belirlenen faiz oranı (örneğin 14%) ile sisteme girdiğinizde, vade sonunda Merkez Bankası her gün bir saat 11'de açıklama yaparak o günkü kuru belirleyecek ve kur farkı TL olarak hesabınıza yatırılacak.
- 03:35Sistemin Avantajları ve Kısıtlamaları
- Sistem, paranızı bozmadığınız sürece (vadeye kadar beklediğiniz sürece) aradaki farkı alacağınızı garanti ediyor.
- Kur gitmezse en kötü ihtimal politika faizi olan 14'ü alıyorsunuz, kur giderse (örneğin %5 artış) toplam %19'luk bir faiz almış olacaksınız.
- Bu sistem gerçek kişilere tanınmış olup, şirketler ve tüzel kişiler yararlanamıyor, vade minimum 3 ay.
- 04:40Sistemdeki Riskler
- Vade içerisinde paranızı bozarsanız (çekmek isterseniz) faiz hakkınız doğmadığı için faizi kaybediyorsunuz.
- Paranızı çekmek istediğiniz gün kurun değeri, yatırdığınız günkü kurdan daha düşükse ana para kaybına uğrayabilirsiniz.
- Dolar/TL kuru son günlerde büyük bir düşüş göstermiş, yaklaşık 5 lira düşmüş ve Aralık ayına başladığımız günkü kura gelmiş gibi görünüyor.
- 06:39Dolar-TL Kuru ve Merkez Bankası Müdahalesi
- 1 Aralık sabahı dolar-TL kuru yaklaşık 13,47 civarındaydı ve 13 gün boyunca müdahale edildi.
- Kur 12-13 aralığının altını gördü ve 13,12'ye kadar düşmüştü.
- İlk Merkez Bankası döviz satışı ile müdahale ettiği alan neredeyse tekrar gerçekleşmiş durumda.
- 07:43TL Korumalı Mevduat Sistemi
- TL korumalı mevduat getirisi, minimum Merkez Bankası politika faizi olacak ve bankalar bunun üzerinde faiz verebilirler.
- Sistem 3 aylık süreden 1 yıl ve üzeri sürelere kadar gidecek ve kurdaki artışın farkını hazine üzerinden vermeyi taahhüt ediyor.
- Bu sistem, tüm mevduat hesaplarının döviz tevdiat hesabına dönmüş olması anlamına geliyor çünkü minimum kurdaki artışı garantilemiş oluyor.
- 08:52Kararın Ekonomik Etkileri
- Bu karar olumlu değerlendiriliyor çünkü alınmasaydı daha stresli bir piyasa günü yaşanabilirdi.
- Kurda kendi içinde bir denge bulmaya çalışacak ve Türkiye'de dövize en yüksek talebin geldiği için ödemeler dengesinde kur baskısı olmaması gerekiyordu.
- Bu karar, Merkez Bankası'nı daha fazla enflasyonla mücadele etmeye yönlendirmek zorunda kalacak ve daha sıkılaşması yönünde baskı yaratacak.
- 11:44Dolarizasyon ve Kur Rejimi
- Bu karar enflasyonist olma etkisi yüksek ve ciddi biçimde bir dolarizasyon yaratmış durumda.
- Fiyatlamalar dolar bazında daha çok vatandaşlar arasında oluyor ve mevcut tasarrufların da bu tarafa kayması anlamında bir kayış oldu.
- Kurun 18'lerin üzerine doğru gidişat arkasında başka temel dinamikler olsa da, kambiyo rejiminde değişiklik veya sermaye kontrolü olmayacak.
- 13:22Kur Rejiminin Geleceği
- Türkiye'de 15 Temmuz darbe girişimi gibi bir olay yaşanmış olsa bile kur rejiminde herhangi bir kısıtlama olmadı.
- Kur rejiminde kısıtlama getirilirse Arjantin gibi çift kur rejimi yaşanabilir, bu da kurumlar arasında uçurum yaratabilir.
- Kurun gitmesi insanları tedirgin etti ancak bu karar önemli olmasaydı daha stresli bir durum yaşanabilirdi.
- 14:48Kurun Hareketinin Kesilmesi ve Faiz Artırımı
- Kurun gün içerisinde anormal inmeler ve çıkmalar göstermesi, kurun hareketini kesmenin önemli bir nedeni olarak belirtiliyor.
- Bu durum aslında örtülü bir faiz artırımı olarak değerlendiriliyor, çünkü politika faizi 14 olmasına rağmen, kurun gittiği seviye üzerinden hesaplanan faiz oranı daha yüksek çıkıyor.
- Değişken bir faiz artırımı uygulanması, bu kararın etkili olmasını sağlamış.
- 15:46Ekonomik Model ve Kurun Etkisi
- Ege Cansen'in tezi olan cari fazla vererek büyüme modeli, Türkiye'nin cari açıksız da büyüyebileceğini savunuyor.
- Merkez Bankası'nın faiz artışının artık etkili olmadığını, artık "demir tavuğunda dövülür" dediği belirtiliyor.
- Kurun geldiği seviye, denge fiyatı olarak değerlendiriliyor ve Merkez Bankası'nın ilk savunduğu nokta olarak görülüyor.
- 17:26Enflasyon ve Fiyat Artışları
- Kurun 14'ün üzerine geldiği zaman yıkıcı etkiler ve felaket olmaya başladığı, enflasyonun kapıda olduğu belirtiliyor.
- Türkiye'de yükselen fiyatların geri alınması mümkün olmadığı, fiyatların normal şartlarda geri gelmeyeceği vurgulanıyor.
- Kurun sabitlenmesi durumunda fiyat artış hızının yavaşlayacağı, ancak her gün anormal boyutlara gitmesi rahatsız edici olduğu ifade ediliyor.
- 18:09İhracatçılar ve Gelecek Beklentileri
- Cuma günü fiyat veren ihracatçıların hiçbiri memnun değil ve çoğu zararda, 17-18'den ithalat yapanlar da zararda.
- Kurun bir anda sert düşmesi ihracatçılar için yıpratıcı bir etki yaratıyor.
- Merkez Bankası'nın test etme alanı olarak birinci çeyrek belirtiliyor ve ilk üç ay içinde faiz indirimi olmayacağı düşünülüyor.
- 19:11Para Politikası ve Kur Artışları
- Merkez Bankası'nın para politikası çerçevesini üç ay sonra gözden geçireceği belirtiliyor, ancak bu gözden geçirme süreci tartışmalı ve muğlak.
- Geçmişe bakıldığında yaklaşık her yıl kur yaklaşık %20-30 değer kaybetmiş durumda.
- Kur tekrar atağa geçerse, bütçede bu duruma yer olmadığı ve bütçede iki gedik alanı açıldığı belirtiliyor.
- 20:22Kur Korumalı Mevduat Sistemi
- İhracatçılar anlaşmalı kur üzerinden fiyat vermeleri konusunda belli bir kur seviyesinde garanti ediliyor ve bu hazineden TL olarak karşılanacak.
- Kur yükselişi mevduat faizinin üzerinde kalırsa bütçeye yük oluşturacak, altında kalırsa yük oluşmayacak.
- Kur korumalı TL mevduat sisteminde, mevduat faizi %14 iken dolar/TL %10 giderse aradaki %4 farkı hazine TL olarak ödüyor.
- 24:05Enflasyon ve Ekonomik Riskler
- Mevcut tabloda fiyatların yapışkan olduğu ve önümüzdeki dönemde ciddi bir enflasyonun beklediği belirtiliyor.
- Enflasyonun %30'lara çıktığı ve daha yukarılara gideceği öngörülüyor, bu ortamda TL mevduat faizi %14-15 iken enflasyona karşı eksi reel faizin devam edeceği belirtiliyor.
- Enflasyonun arttığı bir ortamda kurun yukarı hareket etmesi, rekabetçi kur politikasının değişmesi veya kurun kendiliğinden enflasyon farkını kapatmak üzere yukarı hareketlenmesi riski var.
- 26:00Ekonomik Sarmal Risk
- Merkez Bankası parasal gelişime devam edecek ve bu durum enflasyona etki edecek.
- Mevduat faizleri %20-25 civarında iken enflasyon %35-40 olursa, krediyi kullanmak istemeyecek.
- Mevcut tabloda parasal genişleme, kamu açıklarının artması ve bunların enflasyon etkisi olacak.
- 27:37Enflasyon ve Kur İlişkisi
- Enflasyon varken kurun arkasından gitmeye kalkması bir iktisadi kural değildir, ekonominin dinamikleri ve risk faktörleri para politikası gibi faktörler kurun değerini etkileyebilir.
- Enflasyonist bir baskı yaratma ihtimali yüksek bir tablo var ve enflasyonu aşağı çekmek için merkez bankasının sıkı gitmesi gerekiyor, bu da eninde sonunda faiz artırımına zorlayacak bir tablo çıkacak.
- Bulgarların para birimi euro'ya peg edilmiş durumda ve bunu düşük enflasyonla başarıyorlar; enflasyonu düşüremezseniz, olmayan bir parayla müdahale etmek durumunda kalacaksınız.
- 29:33Kur Korumalı Mevduat ve Opsiyon Piyasası
- Kur korumalı TL mevduatta olanlar enflasyon tetiklese bile kur yeniden arttığında sıkıntı yaşamayacaklar.
- Ülke opsiyon piyasasına döndü; bir opsiyon satın alarak ileride fiyatların artabileceğine yönelik bir pozisyon alıyor ve bunun primi faizi olarak ödeniyor.
- Bu karar kurun artışını önlemek açısından doğru yerinde, ancak faiz artırımı daha herkesin anlayabileceği bir yöntem olurdu.
- 30:33Bütçe Açığı ve Enflasyon Beklentileri
- İyi kötü bir bütçe disiplini vardı, ancak kendi paramızı dolara çıpaladıktan sonra yüksek enflasyon üzerinden belli bir seviyede tutabilecek konumda olmak zor.
- Bu politikanın sürdürülebilirliği, enflasyonu düşürmeden ve önceliklendirmeden devam ederse sıkıntı yaratabilir.
- Kurların seneye bu zamanlar aynı seviyelerde kalırsa (yatay giderse), Türkiye'de enflasyon düşüşüne katkıda bulunabilir ve baz etkileri devreye girince enflasyon çıktığı seviyeden gerileyebilir.
- 33:59Türk Lirası Mevduat ve Döviz Endeksli Tahvil
- Son indirimlerle faizin 14'e inmesiyle Türk Lirası mevduat, döviz, taşınmaz, araç, emlak ve kripto paraya doğru kaçmaya başladı.
- Dün akşamki tedbirlerle Türk Lirası mevduattan dövize geçmeyi gerekli kılmayan, dövizdeki kazanımı TL'de durarak da sağlanabilecek "dövize endeksli TL mevduat" oluşturuldu.
- Bu yeni ürün sıfır stopaj ve tüm dövizin getirisinden TL'de kalarak yararlanma imkanı sunarak vatandaşlar tarafından süratle satın alındı.
- 35:28Yeni Ekonomik Modelin Avantajları
- Müşteriler vadeli hesabı açarken döviz alsaydı, döviz aldığında kazancının aynısını o süre içerisinde gene elde etmiş olacak ve stopajı sıfır olduğu için stopaj ödemeyecek.
- Sistemin minimum günü 90 gün olduğu için yeni ekonomik modelin arzu ettiği dönüşüm için 90 günlük bir fırsat penceresi sunuyor.
- 90 günlük vadeler, finansal sektörde krediye dönüşümü konusunda ciddi bir vade uyumsuzluğunu gidererek faizleri indiren ve müşteri üzerindeki riskleri azaltan yanıyla cazip.
- 36:49Piyasa Müdahalesi ve Enflasyon
- Piyasaya en güzel müdahale şekli piyasanın ikna olması ve dün başarılan müdahale çok daha etkili bir müdahaleydi.
- Enflasyon bu kadar yüksekken ikna etmek daha zor, enflasyonu mutlaka düşürmek gerekiyor.
- Enflasyon bir hastalık olarak nitelendirilirken, faiz ise bu hastalığa eşlik eden ateş olarak görülüyor.
- 38:19Serbest Piyasa Ekonomisi ve Sistem Güveni
- Finansal inovasyon ve Türk Lirasına değer katan yaklaşım ile serbest piyasa ekonomisinden vazgeçilmeyeceğini, sermaye kontrolü ve kambiyo rejimi değişikliği gibi konuların akıldan geçmediğini anlamış olduk.
- Yastık altına gitmesinin nedeni sermaye kontrolü korkusu olup, bunun olmayacağının bilinmesi ve sisteme güvenilmesi önemli.
- Dünkü açıklamanın iki etkisi oldu: Türk Lirasına olan güven ve yastık altı konusunda sistemi olan güven.
- 39:50Politika Faizi ve Kredi Faizleri
- Merkez Bankası politikaları açısından politika faizi daha etkili hale gelmiştir ve artık vatandaşın, bankacılık kesiminin ve hazine'nin hayatında önemli bir yeri var.
- İlk 30 günlük süreden uzun vadeye geçiş kolay olmayacağı için 90 günlük vade tercihini bekler ve politika faizinin 90 günle beraber eşleştirilmesini bekler.
- Öngörülebilirlik sağlandığı için kredi faizlerinde iniş beklenir ve piyasadaki kredi faizlerini düşürücü bir etki olacaktır.
- 42:18Sistemdeki Riskler
- Sistemde müşterilerin bu modele inanması ve ekonomik modele desteklemesi önemli, bunun sağlanamaması bir risk.
- Doksan günün çok iyi değerlendirilmesi gerekiyor ve müşteriler memnun kalırlarsa ilk risk ortadan kalkar.
- Türkiye İş Bankası Genel Müdürü, Eylül ayındaki ilk programda bu ekonomik modeli hiç kimse daha yüksek sesle konuşmuyorken algıladıklarını ve bu modelin varlığından bahsettiğini belirtiyor.
- 44:02Ekonomik Model ve Finansal Kesimin Rolü
- Ekonomik modelin başarılı olmasını yürekten destekleniyor ve başarısı için gerekli tüm çalışmalar yapılacak.
- Finansal kesim olarak ekonomik modeli satın aldıklarını ve müşterilerine sunabilmek için gerekli iyileştirmeleri yapacaklarını belirtiyorlar.
- Eksik olan yönleri iyi niyetle yola çıkarak müşterilerin kabul edeceği şekle getirmek zorunda olduklarını vurguluyorlar.
- 44:41Enflasyon Riski ve Mücadele Stratejileri
- Enflasyonist risklerin en kritik nokta olduğu düşünülüyor ve enflasyonla mücadeledeki tüm araçların kullanılması gerektiği belirtiliyor.
- Faiz artırımının şu anda gündemde olmayacağını, ancak likidite ayarlaması ve tarımla ilgili reform çabaları gibi alternatiflerin kullanılabilirliğini vurguluyorlar.
- Kamunun yönettiği fiyat yeniden değerleme oranının daha düşük tutulabileceği, örneğin %36'larda tutulabileceği öneriliyor.
- 45:22Enflasyonun Önemi ve Gelecek Stratejisi
- Uygulanan yöntem kurunun sert yükselişini bitirmiş ve birkaç gün içinde daha dengeli bir kur görüleceği belirtiliyor.
- En büyük açığın enflasyon riski olduğu ve bu riski taşıyan bir yöntemle gidildiği vurgulanıyor.
- Enflasyonu ön plana alan ve önceleyen bir yapıya dönüştürmek gerektiği, etkin bir politika süreci içerisinde olunması gerektiği ifade ediliyor.