Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Artı TV'nin ekonomi politik programıdır. Programda sunucu İbrahim Bey ve konuk Nesrin Nas (iktişatçı, siyasetçi) yer almaktadır.
- Program, Türkiye'nin ekonomik durumunu ve devlet yapısını ele almaktadır. İlk bölümde işsizlik verileri ve Merkez Bankası toplantısı tartışılmakta, ardından Türkiye'nin "çoklu krizler" sürecinde olduğu, yeni devlet anlayışının oluştuğu ve kartel sistemi eleştirilmektedir. Son bölümde ise 1923'ten 2021'e kadar devletin iç borcunun bir trilyon liradan iki trilyon yirmi altı milyar liraya yükseldiği gibi ekonomik veriler tablolar üzerinden analiz edilmektedir.
- Programda ayrıca orman yangınları, sel felaketleri, Afganistan göçmenleri, turizm sektörü ve havalimanı istatistikleri gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, iktidarın ekonomik politikalarını, faiz oranlarını düşürme planlarını ve 2023 seçimlerine yaklaşırken büyüme hikayesi yaratma çabalarını değerlendirmektedir.
- 00:26Ekonomi Politik Programı ve İşsizlik Verileri
- Artı TV ekonomi politik programında memleketin ekonomisi göstergeler üzerinden ele alınacak.
- Konuk, iktisatçı ve siyasetçi Nesrin Nas, işsizlik rakamları ve Merkez Bankası para politikası kurulu toplantısı hakkında konuşacak.
- Salgın döneminde kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği gibi destekler kalkınca şirketlerin eve gönderilen çalışanları tekrar işe alıp almayacakları konusunda tereddütler vardı.
- 01:59Haziran Ayı İşsizlik Verileri
- TUİK'in Haziran ayı işsizlik rakamlarında, beklenen artış yerine düşüş olduğu görülüyor.
- İşsizlik oranı bir önceki aydaki 13,10'dan 10,60'a, yani 2,50 puanlık bir düşüşle gerçekleşmiş.
- Türkiye genelinde 15 yaş üstündeki nüfus dikkate alındığında, işsiz sayısı 3.399.000'e, istihdam edilenlerin sayısı ise 6.020.000 kişi artarak 28.586.000 kişiye ulaşmış.
- 03:34İşgücü ve Geniş Tanımlı İşsizlik Verileri
- İşgücü bir önceki aya göre 22.222 kişi azalarak 31.984.000 kişiye, işgücüne katılım oranı ise 0,50 puanlık bir azalışla 50,20'ye gelmiş.
- Genç nüfusta işsizlik oranı %22,70 olarak açıklandı.
- TUİK'in açıkladığı atıl iş gücü (geniş tanımlı işsizlik) oranı %27,40'dan %22,40'e düşmüş, bu durumda 7,20 milyon kişinin işsiz olduğu görülüyor.
- 04:46Verilerin Tartışılması
- Verilerdeki sert düşüş, özellikle nüfustaki 87 bin kişilik artışa rağmen işgücünde 220 bin kişinin düşüşü tartışılıyor.
- İstihdamda 602 bin kişilik bir artış varken, işgücüne dahil olmayan nüfus sayısı 309 bin kişi artmış.
- Nesrin Nas, işsizlikteki keskin düşüşü açıklamakta zorlandığını belirtiyor.
- 05:54İşsizlik ve Enflasyon Ölçümlerindeki Sorunlar
- İşgücü piyasası çok oynak ve TUİK'in ölçümleriyle ilgili enflasyon ve işsizlik rakamlarında ciddi soru işaretleri var.
- İşsizlik rakamlarında 87 bin kişinin hayatını kaybetmesine rağmen 220 bin artış olmuş ve %2,5 puanlık azalma gerçekleşmiş.
- İşsizlik ve enflasyon ölçümlerindeki sorunlar, yeni yönetim anlayışının ve devlet biçiminin bir parçası olarak görülüyor.
- 07:45Yeni Devlet Anlayışı ve Propaganda
- Yeni yönetim anlayışı, bir dizi şeyi gölgeli alanda bırakarak ölçülemez hale getirerek eleştirilerden muaf tutuyor ve istedikleri gibi oynayabiliyorlar.
- Siyasetin devre dışı kalmasıyla her şeyin gerçekliğin ötesinde bir algı yönetimiyle propagandaya alet edilmesi gerekiyor.
- Enflasyonda alternatif ölçüm amaçlı özel endeksler üretildi, ancak işsizlik konusunda geniş araştırma isteyen bir iş olduğu için kimse bu konuya girmedi.
- 09:53Enflasyon ve Dünyada Olanlar
- Enflasyonda faizin bir tık altında bir rakam açıklanırken, ÜFE'ye bakıldığında %45 gibi yüksek rakamlar görülüyor.
- Dünyada bir enflasyon dalgası var ve ithal yoluyla alınan malların enflasyonu da Türkiye'ye yansıyor.
- Amerika'da enflasyon %5,5'e çıktı ve Fed tahvil alımlarını son verecek, 2022'de muhtemelen faiz artırımlarına başlayacak.
- 11:25Ekonomik Durum ve Kur Artışı
- Türkiye çok kırılgan bir ekonomi ve kontrolsüzce bir açılma yapıldı, bu da salgın rakamlarının artmasına neden oldu.
- Merkez Bankası'nın faiz indirimi yapması durumunda kurlar konusunda nereye gideceği tahmin edilemez.
- Doların TL karşısında bir liralık artışının enerji sektörü üzerindeki yükü 41 milyar lira gibi bir şeye ulaşıyor ve özel sektörün borcuna da katlanıyor.
- 14:01Çoklu Krizler ve İktidar
- Türkiye uzun süredir çoklu krizler olarak adlandırılan bir sürecin içinde ve iktidar bloğu attığı her adım mevcut sorunları daha da derinleştiriyor.
- İktidar krizleri bir anlamda krizlerin ötesinde ve felaketleri kendisi için fırsat olarak görüyor.
- Son orman yangınlarında görüldüğü gibi, iktidar sorunu çözmek yerine fırsat olarak görüyor ve yangın uçağı olmaması da bu zihniyetin bir parçası.
- 16:41Yeni Devlet Anlayışı ve Birikim Modeli
- AKP ve MHP artık devleti işgal etmiş ve muhalefet de "iktidar ayrı, devlet ayrı" diyerek bu durumu görmezden geliyor.
- Ortada bir kartel devlet var ve kar ve rant öncelikle hareket ediyor.
- Ortaya koyduğu birikim modeli ağırlığı inşaata, enerjiye ve madenciliğe dayanan Muğla'ya göre hareket ediyor.
- 18:22Yeni Devlet Yapısı ve Kamusal Alan
- Yeni devlette asker ve organize güçler kurtarma, yangın söndürme gibi konularda devreye sokulmuyor.
- Devlet, Akbelen'de orman kesimine karşı çıkan köylülerin karşısına gelen jandarma gibi kartelin çıkarlarını korurken görülüyor.
- Kamusal alan bütünüyle yok edilmiş durumda ve gönüllülerin yasaklanması da yeni bir kamusal alan doğuşu olarak değerlendiriliyor.
- 19:30Erdoğan'ın Devlet Kültürü ve Kartel Yapısı
- Erdoğan'ın 2007'den beri tek cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini kurmak istemesinin arkasında devlet kültürünün arkasına sığınmak ve eleştirilmez olmak yatıyor.
- Erdoğan'ın görevi kamuoyu araştırmalarında yüksek çıkıyor çünkü kimse devlet kutsallığının arkasına almak istemiyor.
- Erdoğan'ın kurduğu yapının etrafında oluşan kartel sadece beş müteahhit değil, taşeronlar, yerel düzeyde ileri gelenler ve küçük-orta ölçekli işletmelerden oluşuyor.
- 20:56Ekonomik Manipülasyon ve Demokratikleşme
- İşsizlik rakamları ve enflasyon manipüle ediliyor, halkın hissettiği enflasyon önemli değil, önemli olan açıklanan rakamlara göre indirilecek faizlerle borçlu kesimlerin kurtarılması.
- Demokratikleşme için şeffaf ve hesap verebilir bir yönetimin kurulması gerekiyor, ancak insanlar demokratikleşmeyi normatif değerinden çok maddi sonuçları için istiyorlar.
- Muhalefetin birbiriyle çelişen şeyleri dikkate alıp yepyeni bir muhalefet örgütlemesi gerekiyor, güçlendirilmiş parlamenter demokrasi söylemi artık işe yaramıyor.
- 22:25Seçimlere Yaklaşan Ekonomik Strateji
- Hükümetin (AKP'nin) kendi derdine düştüğü ve başka konulara zaman ayıracak takati olmadığı hissediliyor.
- Erdoğan seçimlere yaklaşırken büyüme hikayesi elde etmek istiyor, bunun için Merkez Bankası'na faiz indirme ve kredi açma sinyali veriyor.
- Faizlerin düşürülmesi kurlara ve enflasyona etki edecek, içeride yıkıntılar alanları oluşturacak.
- 24:39Erdoğan'ın Meşruiyeti ve Ekonomik Canlanma
- Erdoğan'ın meşruiyeti seçimlere dayanıyor, bu nedenle seçimleri mutlaka kazanmak istiyor.
- Geçmişte dışarıdan gelen parayla çıkarları farklı kesimleri bir arada tutma imkanı bulmuştu, şimdi bu imkan sınırlı olsa da faizleri düşürerek ekonomik canlanma yaratmak istiyor.
- Varlık fonu önemli ölçüde kalkınma ve yatırım bankası gibi kullanılacak, varlıklar ipotek edilerek kredilerle yeni bir kredi genişleme mekanizması oluşturulacak.
- 27:20Kamu-Ozel İşbirliği ve Yolsuzluk
- Kamu-özel işbirliği projelerinde ihale tekeli kurulmuş ve yandaşlara verilmiş, bu durum her gün örnekleniyor.
- Ankara otoyolunda ihlalli geçişlerin tahsilatı bakan Elvan'ın oğlu tarafından yapılmış, bu durum CHP'li Mahir Başarır tarafından duyurulmuş.
- Sedat Peker'in açıklamaları umursanmıyor, tek bir savcı harekete geçmiyor ve soruşturma açılmıyor.
- 28:54Orman Yangınları ve Eleştiriler
- Ormanlar cayır cayır yanarken, turizm bölgelerindeki yasağı yayınlamamak gibi eleştiriler umursanmıyor.
- Orman kanunu açık olmasına rağmen, yangın uçağı olmadığı iddia edilirken, Yunanistan'a uçak yollamaya çalışılıyor.
- Erdoğan, ölen hayvanların etini "ayaz et" olarak nitelendiriyor ve her şeyi para ilişkisi üzerinden tarif ediyor.
- 30:36Dış Politika ve Para İlişkisi
- Dış politikada da para ilişkisi üzerinden tarif ediliyor, karşı çıkana karşı uçak veya füze satın alınıyor.
- Afganistan Kabil Havaalanı meselesinde, Biden ile görüşebilmek için NATO toplantısına gitmeden önce güvenlik sorumluluğu üstlenileceği söyleniyor.
- Afgan göçmenlerin sınırdan geçişleri gösterilerek, Batı'yı ürkütme ve para kazanma stratejisi uygulanıyor.
- 31:49Somali ve Kara Para
- PKK'nın başkanı, Türk Hava Kurumu uçakları için dört milyon dolar talep ediyor.
- Somali'ye otuz milyon dolar hibe yapılmış, IMF'ye borcu kapatılmış ve BM kara para aklayan ülkeler listesine alınmış.
- Türkiye'nin Somali'deki yatırımları ağırlıklı olarak orada, çok sayıda Türk şirketi orada çalışıyor.
- 32:57Kartel Devlet ve Eleştiriler
- Kartel devlet, yargı ve silahlı gücü eline geçirip kutsal devlet arkasına saklayarak tüm eleştirilerden uzak tutuyor.
- Devlete hakaret olarak nitelendirilen eleştirilerde bulunamıyor, Erdoğan'a bir şey diyemiyor ve yapıyı çıplaklığıyla ortaya seremiyorsunuz.
- Muhalefet halen "iktidar ayrı, devlet ayrı" illüzyonunda, ortada bir devlet olmadığı belirtiliyor.
- 33:54Ekonomik Sorunlar
- Türkiye'nin ekonomik sorunları giderek kendi aklı, enerjisi ve becerisiyle çözemeyecek bir hale getiriliyor.
- Gölgeli alan yaratma ve anti-hukuk dönemi sonucu karşı karşıya olduğumuz yapı bu.
- Ormanlar yanıyor, insanlar ölüp gidiyor ve eleştirilerin dışında bir şey yapamıyoruz.
- 34:33Muhalefetin Rolü
- İktidarın ne yaptığı, ne yapacağı ve ne yapmak istediği son derece açık.
- Dikkatimizin muhalefeti silkelemek, sarsmak ve silkelemekte olması gerekiyor.
- Normatif değer olarak demokrasi değil, maddi çıkarlara odaklanan topluma şeffaflığın ve hesap vermenin önemini anlatmak gerekiyor.
- 35:44Merkezi Yönetim İç Borç Stoku
- Haziran ayı itibariyle merkezi yönetimin iç borç stoku bir trilyon ikiyüzyetmişsekiz milyar liraya gelmiş, Ocak ayında ise birvirgülyirmi trilyon.
- 2010'dan sonraki artışlar büyük oranda gerçekleşmiş, 2019'daki artış otuzyedivirgüldoksan, 2020'deki artış otuzsekizvirgülseksenbeş.
- Bu artışlar hep Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi dönemine denk geliyor.
- 37:23Faiz Ödemeleri
- 2021'in Ocak ayında yirmiiki milyar lira anapara ödemesi ve yirmivirgülon milyar lira faiz ödemesi yapılmış.
- Şubat ayında otuzsekiz anapara ödemesi ve yedivirgülaltmış faiz, Haziran ayında yirmibeşvirgülyetmiş anapara borç ödemesi ve altıvirgülon milyar faiz ödenmiş.
- İç borç stoku ve dış borç stoku büyüdükçe devletin faizi her ay beş milyar, on milyar, yirmi milyar, otuz milyar oluyor.
- 38:39Kamunun Borç Stoku
- 2018 sonunda devletin borç stoku bir trilyon altmışyedi milyar lira.
- 2021 Haziran ayında bu borcun iki tril yirmialtı milyar lira olduğu, yaklaşık ikiye katlandığı belirtiliyor.
- 39:28Türkiye'nin Borç Durumu
- Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine kadarki 95 yılda devletin biriktirdiği iç borç bir trilyon lira iken, 2018 sonu itibarıyla bir trilyon lira, 2021 Haziran itibariyle iki trilyon yirmialtı milyar lira olmuş, yani ikiye katlanmış.
- Türkiye hazinesi bitirdi ve içeriden kendi vatandaşından döviz cinsi borçlanmaya başlamış, bu da kamu borç stokunun döviz cinsi kısmını artırmış.
- Haziran ayı sonu itibariyle iç borç stokunun içerden yapılan borçlanmanın %26'sı döviz cinsi yapılmış durumda, döviz cinsi toplam borç stokunun ise %58'i döviz cinsi borçlama.
- 41:34Turizm ve Havayolu İstatistikleri
- Turizm bakanı 2021 yılı için 20 milyar dolarlık bir hedef koymuş ve bu hedefin tutabileceğini söylüyor, ancak yangın bölgelerinden bazı televizyonlarda rezervasyon iptalleri olduğu belirtiliyor.
- İstanbul Havalimanı'nda 2020 yılının Haziran ayına göre %5'lik bir düşüş varken, Sabiha Gökçen %17 artış göstermiş, Ankara Esenboğa'da ise %14'lük düşüş gözüküyor.
- Turizm bölgelerinde İzmir, Antalya, Gazipaşa, Muğla, Dalaman, Milas, Bodrum gibi yerlerde %160'lık artışlar olmuş, bu artışlar kapanmaların sona ermesi ve turizm mevsiminin hareketlenmesiyle beraber gerçekleşmiş.
- 43:52Döviz Mevduatı ve Merkez Bankası
- Vatandaşın döviz mevduatında bir çözülme yok, aksine artış bile beklenebilir çünkü Cumhurbaşkanı'nın konuşmasından sonra dolar biraz daha yukarı gitti.
- Türk lirası varlıklara bir dönüş olmuyor çünkü Merkez Bankası'na baskı olacak, faizleri düşürülecek ve Türk lirası varlıkların getirisi düşecek, enflasyon karşısında kaybettirecek.
- Merkez Bankası'nın net rezervi eksi 41,40 milyar lira olarak belirtiliyor, geçen hafta 41,50 milyar lira iken ufak ufak değişmeler oluyor ama henüz büyük bir açık duruyor.