Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Yatırım Kulübü" adlı bir programda sunucu ve çeşitli üniversitelerden ekonomi uzmanları (Prof. Dr. Selva Demiralp, Prof. Dr. Necip Çakır, Dr. Levent Yılmaz, Burak Karagöz, Seda Güler Mert, Atıl Hoca, Sezen Hoca, Selma Hoca ve Ersay Hoca) tarafından sunulan bir ekonomi analizi programıdır.
- Program, Türkiye'nin 2019 yılı ekonomik performansını ve büyüme oranlarını detaylı olarak analiz etmektedir. Konuklar, Türkiye'nin 2019'un son çeyreğinde %6 büyüme sağladığı, yıl sonunda ise %0,9 büyümeyle kapatmayı başardığı verileri değerlendirirken, sanayi, imalat, hizmetler ve inşaat sektörlerindeki büyüme/daralma oranlarını inceliyor. Ayrıca 2020 yılı için %3,90'luk büyüme beklentisi, yatırım dinamikleri, kredi politikaları ve Merkez Bankası'nın faiz politikaları da tartışılmaktadır.
- Programın son bölümünde, korona virüs pandemisinin dünya ekonomisi ve piyasalara etkileri ele alınmaktadır. Borsa İstanbul'un %10 üzerinde düşüşle başlayan günün açılışı, volatilite seviyesi ve uluslararası olayların (virus salgını, Suriye'deki gerginlik) piyasalara etkileri de programda detaylı olarak analiz edilmektedir.
- 00:13Borsa İstanbul'un Açılış Durumu
- Yatırım Kulübü programında, kısa süre sonra gelecek büyüme rakamları değerlendirilecek.
- Borsa İstanbul, dünkü haber akışı ve şehit haberlerinin ardından bugün yüzde onun üzerinde bir düşüşle başlıyor.
- Endeks onbir bin puan aşağı gelerek doksan dokuz bin üç yüz otuz iki puandan ilk eşleşmeyi alıyor.
- 01:34Büyüme Tahminleri
- 2019 yılı genelinde sıfır virgül elli civarında bir büyüme alınınacağı tahmin ediliyor.
- Son çeyrek rakamı muhtemelen daha yüksek olacak, beşler-altılar civarında.
- Araştırma masasının anketinde 2019 yılı için yüzde sıfır virgül elli'lik bir medyan beklenti, 2020 yılı için ise yüzde üç virgül doksan seviyesine işaret ediyor.
- 03:02Piyasa Açılışı Yorumu
- Olağanüstü bir gün olduğu için olumsuz başlangıç beklenen bir başlangıç.
- Finansal piyasalarda ciddi oynaklıklar var, bu nedenle uzun vadeli çıkarımlar yapmak mümkün değil.
- Türkiye'de daha büyük bir düşüş olması da beklenebilir, bu açılış 2016 yılından bu yana görülen en sert günlük açılışlardan biri.
- 05:03Büyüme Rakamlarının Analizi
- 2019 yılı yıllık büyümesi yüzde sıfır virgül doksan, mevsimsellikten arındırılmış çeyreklik büyüme bir virgül doksan seviyesine işaret ediyor.
- Son çeyrek büyüme rakamı yüzde altı olarak gerçekleşmiş.
- 2019 yılı çeyreklik verileri: birinci çeyrek eksi iki virgül otuz, ikinci çeyrek bir virgül altmış, üçüncü çeyrek bir, dördüncü çeyrek yüzde altı.
- 06:53Sektörel Büyüme Analizi
- Tarım sektöründe son çeyrekte yüzde iki buçukluk bir büyüme rakamı gerçekleşmiş.
- Sanayi sektöründe son çeyrek büyümesi yüzde beş virgül doksan, imalat sanayi yüzde altı virgül otuz büyürken, inşaat sektörü yüzde üç virgül seksen eksi gerilemiş.
- Hizmetler sektöründe son çeyrekte yüzde yedi virgül seksen büyüme verisi gerçekleşmiş.
- 07:46Harcamalar ve Yatırımlar Analizi
- Harcamalar yöntemiyle baktığımızda yüzde altı virgül seksen yıl yerleşik hane halklarının harcaması, özel tüketim tarafı yüzde altı virgül seksenlik bir katkı sağlamış büyümeye.
- Devletin harcamalarında yüzde iki virgül yetmiş ile bir miktar yavaşlama söz konusu.
- Yatırımlar tarafı zayıf kalmaya devam ediyor, ikinci çeyrekte yüzde yirmi iki virgül seksen, üçüncü çeyrekte yüzde on iki virgül seksen daralan yatırımlar bu çeyrekte yüzde sıfır virgül altmış ile sınırlı kalmış.
- 08:45Ekonomik Büyümenin Analizi
- Büyümenin en büyük bileşeni tüketim kalemi olup, hane halkı tüketimi %6,80 artmış ve hükümet harcamaları hızlı bir şekilde devam etmiştir.
- Yatırımlarda azalma yavaşlamış, ihracatın da katkıları bulunmakta olup, 2020 yılı için büyümenin sürdürülebilirliğine dair çıkarımlar yapılabilir.
- Banka kredilerinde özellikle tüketici kredilerinin artışı, tüketim kaleminin yüksek olmasını sağlarken kırılganlıklar ve borçları artırmaktadır.
- 09:44Dünya Bankası Raporu ve Ekonomik Endişeler
- Dünya Bankası'nın global ekonomik görünüm raporunda, gelişmekte olan ülkelerde borçların ve tüketimin artmasından kaynaklanan sürdürülebilirlik endişeleri dile getirilmiştir.
- Büyüme rakamlarında yatırım kaleminin pozitif olması ve yatırımların artması, potansiyel büyüme kapasitesini artıran önemli bir bileşendir.
- Tüketim ve kamu harcamaları desteğiyle büyüme gerçekleşmiş olup, özel tüketim üzerine yapılmış kampanyaların etkisi de gözlemlenmektedir.
- 11:08Tüketim Alt Kalemlerinin Değerlendirilmesi
- Dayanıklı tüketim mallarında %10,30'luk, yarı dayanıklı mallarında %12,70'lük bir artış gözlemlenmiş, beyaz eşya ve otomotiv sektöründe verilen teşviklerin etkisi görülmektedir.
- Dayanıksız tüketim mallarındaki artış %2,20, hizmetlerde ise %8,40 olarak sınırlı kalmıştır.
- Yatırımların hala çok düşük kalması Türkiye ekonomisi açısından ciddi bir zaaf olarak değerlendirilmektedir.
- 12:12Kredi Artışının Ekonomiye Etkisi
- Kredi artışının temel kalesi tüketici kredileri olup, ticari kredilerde çok sınırlı bir artış vardır.
- Tüketici kredilerinin artışı tüketim harcamalarında artışa neden olup, bu artış ithalata yansımaktadır.
- Dayanıklı tüketim mallarının artması orta sınıflaşmayı gösterirken, fakirleşirken kredi ile büyüme stratejisi sağlıklı değildir.
- 13:50Yatırımlar ve Dönüş Sinyalleri
- Yatırımlar düşük olsa da dipten dönüş olduğu aşikardır; gayri sabit sabit sermaye oluşumu bir önceki çeyrekteki +0,20'den +1,20'e çıkmıştır.
- Makine-teçhizat tarafında 6 çeyrek sonra ilk defa %11,70 ile artıya geçiş gerçekleşmiştir.
- Yatırımlar hala zayıf olmasına rağmen, ertelenmiş olan yatırımların kredi imkanı sağlandığında gerçekleştiği görülmektedir.
- 14:39Ekonomik Büyüme ve Yatırımlar
- Ekonomik veriler, ekonomide "dipten dönüş" başladığını gösteriyor ve %0,90 büyüme oranıyla en kötü dönemden geçmiş olabiliriz.
- Yatırımların makine-teçhizat kategorisinde ciddi bir ivmelenme yaşandı, bu 2020 yılı için %3-3,50'luk medyan beklentilerine destek olmalıdır.
- Türkiye'nin büyüme modeli ithal ara malına dayalı olduğundan, %6'luk büyüme için ithalatta %29'luk bir artış yaşanmış, bu da ekonomik kırılganlıkları artırmaktadır.
- 16:33Borsa Performansı
- Borsa İstanbul 100 endeksi, %10'luk sert bir açılış sonrası kaybın yarısını telafi ederek 14.700 lira seviyesine ulaştı.
- Bankacılık endeksi %12 civarında düşüşle açıldı ancak an itibariyle %6,20 seviyesine yükseldi.
- Piyasaların dinamikleri zor ve kolay değil, çalkantılı bir gün yaşanıyor.
- 18:06Ekonomik Sorunlar ve Güven
- Ekonomide nüfus artış hızının altında, negatif olmayan ancak düşük bir büyüme bekleniyor.
- Türkiye ekonomisi kredi ile büyüme tercih ediyor ancak bu kredi ile büyüme kısa soluklu olup, kredileri sürekli temin edecek bir kaynak bulunmuyor.
- Türkiye ekonomisinde ciddi bir güven sorunu var, borsadan sekiz haftada üç milyar dolar çıkması bu güven sorununun göstergesidir.
- 21:01Piyasa Durumu ve Gelecek Beklentileri
- Küresel çapta hisse senedi piyasalarının ikibinsekiz krizinden bu yana yaşadığı en kötü haftası yaşanıyor, virüs salgını ve Çin dışında salgının yayılma hızının artması piyasaları düşürüyor.
- İdlib bölgesindeki risklerin artması ve saldırı sonrası 33 şehit verilmesi, piyasalarda endişeleri artırdı.
- Piyasalar volatil bir gün veya günler bekliyor, Rusya ile kurulacak temaslar ve bölgedeki gelişmeler yakından izlenecek.
- 24:36Ekonomik Büyüme Değerlendirmesi
- Türkiye ekonomisi 2019 yılında %0,90-0,50 beklentisinin üzerinde bir büyüme sağladı ve %6'luk bir son çeyrek büyümesi gösterdi.
- Ekonomistler bu büyüme verisini değerlendirmek için tartışmaya devam ediyorlar.
- 25:12Türkiye'nin 2019 Büyüme Performansı
- Türkiye 2019 yılına %0,9 büyüme oranıyla kapanmış durumda, bu oran tahmin edilen %3-5 aralığında gerçekleşmiştir.
- 2019 yılının son çeyreğinde %5-6 civarında büyüme gerçekleşmiş, bu da 2019 yılı için %0,9 büyüme oranını sağlamıştır.
- 2018 Ağustos'taki kur atağı ve ardından gelen yüksek faiz ve enflasyon seviyeleri, 2019 yılının ilk iki çeyreğini Türkiye için zor geçirmesine neden olmuştur.
- 26:47Ekonomik Dinamikler ve Yatırımlar
- Büyümenin dinamikleri konusu son derece önemlidir ve özellikle yatırımlara odaklanmak gerekmektedir.
- Türkiye'de yatırımların finansmanı için krediye ihtiyaç duyulmaktadır, çünkü özkaynaklar yetersizdir ve tasarruf açık konusu vardır.
- 2018 Ağustos'taki kur atağı ve sonrasında yaşanan süreçlerle 2019'u pozitif bitirebilmek algısal olarak önemlidir.
- 28:12Ekonomik Faktörler ve Gelecek Beklentileri
- Küresel konjonktürde gelişmekte olan ekonomilerin 2020'de büyümesine ne kadar müsaade edecek, koronavirüs ve bölgesel riskler takip edilmelidir.
- Türkiye'de kredi ile büyüme konusu tartışılırken, bankalar risklerini minimize etmek için maaş müşterisi veya ipoteğe dayalı krediyi tercih etmektedir.
- Reel sektörün büyümesi için enflasyon tarafındaki toparlanma önemlidir, ancak büyümeden çok ödün vermeden istihdam odaklı büyüme için atmosfer oluşturulmalıdır.
- 30:41İstihdam ve Üretkenlik Sorunu
- Türkiye'de son bir yıl içerisinde yaklaşık bir milyon yeni işsizlik yaşanmış, %0,9 büyümeyle kapanırken %6-7'lük istihdam kaybı yaşanmıştır.
- Dünya Bankası'nın raporuna göre Türkiye'de ve gelişmekte olan ülkeler genelinde üretkenlikte ciddi bir azalmadan bahsedilmektedir.
- Üretkenliğin düştüğü bir ortamda istihdamda yüksek artışlar beklenemez, istihdamı artırmak için üretkenliği artırmak gerekmektedir.
- 32:38Uzun Vadeli Ekonomik Stratejiler
- Kısa vadede %5, %7 veya %8 büyüme programları göze cazip görünebilir, ancak bunun yarattığı kırılganlıklar makroekonomik alanları daraltmaktadır.
- 2017 sonrasındaki hızlı büyüme politikalarının bedeli 2018'de borçlanma, kur ve enflasyon artışıyla ekonomik daralma şeklinde ödenmiştir.
- Uzun vadeli kazanımlara odaklanmak, üretkenliği artırmak ve yabancı sermayeyi çekmek için tutarlı politikalar uygulanmalıdır.
- 34:52Ekonomik Büyüme ve İşsizlik Sorunu
- Üretkenlik artışını sağlayacak ve istihdam artışını getirecek bir yatırım politikasına geçilememesi durumunda, işsizlik sorunu çözülemeyecek.
- Dünyada üretkenlik düşüşü yaşanırken, Türkiye'de işsizlik sayısı bir milyon artmış ve aramaktan vazgeçmiş yaklaşık bir milyon cesur kırılmış insan da var.
- Türkiye'nin büyüme stratejisi kredi yağdırmayla hızlı büyüme sağlayıp sonra fren basmak şeklinde olup, bu yapı sağlıksız ve sürdürülebilir değil.
- 36:412020 Yılı ve Ekonomik Tepkiler
- 2020 yılı çok zor geçecek, Corona virüsü dışında da dünya ekonomisinde ciddi gerilemeler olacak.
- Türkiye için turizm sektörü, Rus ve İran turistlerinin gelmesi, petrol fiyatlarının düşmesi ve finansal piyasalardaki kayıplar önemli risk faktörleri.
- Türkiye negatif reel faiz oranında bulunurken, Amerika faiz oranını düşürmekten bahsediyor.
- 38:32Ekonomik Veriler ve Değerlendirmeler
- 2019 yılının son çeyreğinde %6 büyüme gerçekleşmiş, yılın tamamında ise %0,9 büyümüş olup, beklentilerin üzerinde kalmış.
- Ekonomik büyümenin kompozisyonunda iç talebin pozitif katkı yaptığı, dış talebin ise büyümeyi aşağı çektiği görülüyor.
- Stok katkısı tahmin edilenden daha yüksek katkı sağlamış, tüketim ivmesi artmış ancak harcama bileşeni geçmiş dönemlere kıyasla hala zayıf kalmış.
- 40:13İşsizlik ve İstihdam Durumu
- Yüksek işsizlik oranında kredi ile tüketimi canlandırmak sürdürülebilir olabilir mi sorusu gündeme geliyor.
- Üretim tarafı daha hızlı toparlanırken, talep tarafı bu kadar baskın olmadığı için istihdam rakamlarında gecikmeli bir etki görülüyor.
- Son dört aydır mevsimlendirilmiş verilerde işsizlik sayısında aşağı inme ve istihdam artışları gözlemleniyor.
- 41:43Gelecek Dönem Tahminleri
- İlk çeyrekte büyümedeki hızlanma devam edecek ve istihdam rakamlarına olumlu yansıtılacak.
- Küresel risk tereddütü artıyor, gelişmekte olan ülke para birimlerine baskı olumlu finansal göstergelerin olumsuzlaşmasına yol açacak.
- Merkez Bankası'nın indirim döngüsüne devam etmesi beklenirken, finansal sıkışmanın Mart kararında öteleme getirebileceği düşünülüyor.
- 44:11Kamu Katkısı ve Bütçe Performansı
- Son çeyrekte kamu katkısı azalmış, 2019 yılı %2,90 milli gelir oranında bütçe açığı ile tamamlanmış.
- 2020 yılı için de %2,90 hedefi belirlenmiş, büyümenin canlanmasının vergi gelirlerini olumlu etkileyeceği bekleniyor.
- Bütçe hedefinin tutabilmesi için harcama bileşeninde konsolidasyon gerekiyor ve Ocak verilerinde bu yönde ilerleme görülmeye başlanmış.
- 45:14Yatırım Alanındaki Gelişmeler
- Yatırım alanında görülen toparlanma beklentilerin üzerinde olumlu bir şekilde gelişiyor, ancak yüzde 0,60 daralma şeklinde hala ufak bir negatiflik var.
- Makine-teçhizat yatırımlarının katkısıyla gerçekleşen bu toparlanma, önümüzdeki dönemin üretimini destekleyecek önemli bir veri.
- İnşaat yatırımlarında daralmanın hızı kesilmiş olsa da, hala toplam yatırım büyümesini aşağı çeken tarafta.
- 47:00Dış Talep Katkısı
- Bu yılın geri değişen hikayesi, iç talebin artı katkı verdiği, dış talebin ise büyümeyi aşağı çektiği bir kompozisyona geçti.
- Son çeyrekte yaklaşık 5 puana yakın negatif dış talep katkısı var, bu seviye 2011'den bu yana en yüksek negatif katkı.
- İhracat pozitif katkı verirken, ithalatın yaklaşık %30'a yakın yığılık büyümesi bu resmi olumsuzlaştırdı.
- 48:00İthalat Büyümesi ve Gelecek Dönem
- İthalat talebinin bu kadar hızlı canlanması, önümüzdeki dönemde hem enflasyon hem de cari açık için önemli bir soru oluşturacak.
- Şu anda tüketim ve yatırım tarafı çok canlı olmadığı için, büyüme bileşeni stok katkısıyla oluştuğu için bu durumu kompanse edebilecek bir yer var.
- Önümüzdeki dönemde önemli olan, bu ithalat büyümesine ne kadar harcama bileşenlerinin eşlik edeceği.
- 48:52Dış Ticaret ve Cari Açık
- Ocak ayı dış ticaret istatistiklerinde ihracat artarken ithalat daha fazla artıyor, bu durum cari açığa tehdit oluşturuyor.
- Üretim yapısının değişip daha rekabetçi olduğumuz alanlarda üretmemiz gerekiyor, kısıtlı kaynakları en üretken sektörlere yönlendirmek önemli.
- Hükümetin bütçesini en üretken olan sektörlere harcaması hem cari açık açısından hem de üretkenliğimizin artması açısından gerekli.
- 50:14Üretkenlik Artışı ve Zorluklar
- Üretkenlik, bir işçinin bir saatte üretici mal ve hizmet miktarı olarak tanımlanır ve bunu artırmak için farklı yollar var.
- Üretkenliği artıracak yatırım yapmak (örneğin robotlar) işsizliği artıracağı için Türkiye'de ciddi bir sıkışıklık yaratıyor.
- Tarımda Türkiye'nin büyük bir potansiyeli var ancak performansı çok küçük ülkelerin bile gerisinde, üretkenlik artışını sağlamak yüksek maliyetli değil.
- 53:31Merkez Bankası Faiz Politikası ve Ekonomik Durum
- Konuşmacı, kurdaki son durumu göz önünde bulundurarak gelecekte bir faiz indirimi beklemiyor çünkü finansal istikrar açısından ciddi bir tehdit oluşturur.
- Para ve maliye politikasının amacı zor günlerde harcayabilmek için bir cephane oluşturmak, ancak 2019'da zor günler olarak düşünüldüğünde tüm kaynaklar harcanmıştır.
- Şu anda merkez bankası faizi düşürse veya yükseltse bir türlü, enflasyon yüksek, büyüme destek istiyor ama ne faizi düşürebilecek ne de yükseltebilecek noktada sıkışmış durumda.
- 55:32Maliye Politikası ve Bütçe Açığı
- Dünyada genişletici maliye politikası konuşulmaya başlandığında Türkiye'nin genişletici maliye politikası gücü ve kaynakları yoktur.
- Bütçe açığını yamayı için ne bulunan ne de evdeki kumbarayı kullanmak zorunda kalmıştır.
- Bütçe açığı hala korkunç seviyede ve giderek büyüyor, SGK'nın açıkları ve tüm kalemlerin açıklarında korkunç bir artış var.
- 56:19Piyasa Durumu ve Korona Virüsü Etkisi
- Virüs dalgası piyasa üzerinde etkili olmaya devam ediyor, Asya piyasalarında yüzde 3-4 civarında sert satışlar yaşanıyor.
- Dünya Sağlık Örgütü, pandemik olup olmaması konusunda karar aşamasında olduklarını açıkladı.
- Korona virüsü Çin'den başka ülkelerde de görülmeye başladığında, tüm dünya piyasaları satışlara katıldı ve petrol fiyatlarında da etkili oldu.
- 58:23Diğer Varlık Sınıfları ve Piyasa Durumu
- Diğer varlık sınıflarında dolar/Yuan 7 seviyelerinde, altın 1626 seviyesinde ve düşüşte.
- Virüs etkisi artarak devam ediyor ve bunun piyasalara etkisi özellikle bugün çok sert oldu.
- Haftaya Viyana'da OPEC toplantısı olacak, Suudi Arabistan bir milyon varillik kesinti yapmak istiyor.