Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Föş ve Para Analiz" YouTube kanalında Deniz Atilla Yeşilada tarafından sunulan bu ekonomi analizi videosunda, 31 yıllık deneyime sahip bir ekonomist Türkiye'deki enflasyon sorununu ele almaktadır.
- Video, Türkiye'deki enflasyonun gerçek boyutunu ve TUİK'in ölçtüğü enflasyon arasındaki farkları incelemektedir. Sunucu, TUİK'in enflasyon rakamlarının gerçek enflasyondan çok daha düşük olduğunu, özellikle gıda fiyatları ve ÜFE ile TÜFE arasındaki büyük farkları tablo ve istatistiklerle göstermektedir. Ayrıca, halkın hissettiği enflasyonun gerçek rakamlardan çok daha yüksek olduğunu anket sonuçlarıyla desteklemektedir.
- Videoda ayrıca enflasyonun eksik ölçülmesinin vergi baremlerini yükselttiği, toplumun en zayıf kesimlerini fakirleştirdiği ve memur-işçi zamlarının enflasyon oranıyla nasıl hesaplandığı matematiksel örneklerle açıklanmaktadır. Sunucu, Türkiye'nin 2020 sonunda %7 büyüme kaydettiği iddiasını sorgulayarak, reel büyüme hesaplamasının nasıl yapıldığını da ele almaktadır.
- 00:04Giriş ve Enflasyonun Etkileri
- Deniz Atilla Yeşilada, YouTube ile fikir anlaşmazlıkları nedeniyle uzun süre birlikte olamadığını ve bu süre zarfında izleyicileri özlediğini belirtiyor.
- Enflasyonun kesemizi nasıl boşalttığını, özellikle kamuda çalışanlar, altı ayda bir zam alanlar ve sabit gelirli olanların enflasyona karşı koruma sağlayamadığını anlatıyor.
- Türkiye'de TUİK'in ölçtüğü enflasyonun hangi ülkenin enflasyonu olduğu konusunda bilgi eksikliği olduğunu ve halkın bu enflasyona inanmadığını vurguluyor.
- 03:03Enflasyonun Gerçekliği ve Ölçüm Hataları
- Dünyada ciddi bir enflasyon dalgası var ve ithal mallar vasıtasıyla Türkiye'ye geliyor, ÜFE'ye yansıyor ancak TÜFE'ye yansımıyor.
- Enflasyon kişiden kişiye, sosyal gruptan sosyal gruba değişir çünkü tüketim sepetleri farklıdır ve TUİK halkın ortalamasının tüketim sepetini alır.
- Türkiye'de halkın hissettiği enflasyonla TUİK'in ölçtüğü enflasyon arasında çok büyük bir fark var.
- 05:27Enflasyon Verileri ve Gariplikler
- Mayıs enflasyonunda TÜFE gerilemişken, yurtiçi ÜFE (üretici ve toptancı maliyetleri) neredeyse yüzde kırk artmış.
- İşlenmemiş gıda fiyatları Mayıs'ta binde otuz düşmüşken, işlenmiş gıda hemen hiç artmamış.
- TUİK'in web sitesinde enflasyon açıklaması sehven ilk önce daha yüksek girilmiş, sonra araştırmacıların fikir egzersizi olduğu ortaya çıkmış ve daha düşük bir rakam girmiş.
- 09:25Alternatif Enflasyon Ölçümleri
- Türkiye'nin alternatif enflasyon ölçüm yapan grubu olan ENA'nın başında Prof. Dr. Veysel Ulusoy bulunuyor.
- ENA grubunun 2020 yılına göre yıllık enflasyonu yüzde otuzaltıvirgülyetmişiki iken, TUİK'in 2023 rapor ettiği rakam yüzde ondört dakika altmış.
- ENA'nın Mayıs ayında yayınladığı tabloda yıllık enflasyon oranı yüzde üçvirgülseksendokuz olarak belirtilmiş.
- 11:09Enflasyon Ölçümleri ve Halkın Algısı
- Türkiye'de halk komplocu, kuşkucu ve öküzün altında zürafa yavrusu arayan bir tabiata sahiptir.
- TUİK'in enflasyon sepeti ve ölçümü ENA grubunun enflasyon sepeti ve ölçümüyle birebir aynı olmak zorunda değildir, ölçüm tarzları ve frekansları farklıdır.
- Ekonomik aktörlerin davranışları TUİK'in rakamları veya ENA'nın rakamları tarafından değil, kendi algılarında oluşturdukları enflasyon oranına göre belirlenir.
- 14:01Halkın Enflasyon Algısı Anketleri
- Avrasya araştırmasına göre halkın %13-17,5'i TUİK'in açıkladığı enflasyon rakamlarının doğru olduğuna inanırken, %83'ü inanmamaktadır.
- Metropol anketlerine göre halkın %6'sı enflasyonun %17 veya altında olduğuna inanırken, %40'tan fazlası enflasyonun %42,90 olduğuna inanmaktadır.
- Bu yüksek enflasyon algısı, Türkiye'de ciddi sonuçlar ve sorunlar yaratacaktır.
- 15:53Faiz Politikaları ve Enflasyon Beklentileri
- Merkez Bankası, enflasyon ve enflasyon beklentilerinin gerilemeye başladığı zaman politika faizini indireceğini vaat etmiştir.
- Merkez Bankası'nın beklenti anketinde sene sonu enflasyonu %13-14 civarında çıkarken, bu anketlere inanarak faiz indirimi yapıldığında TL döviz kuru patlayabilir ve Türkiye ödemeler dengesi açısından ciddi sıkıntıya girebilir.
- Faiz indirimi yapıldığında TL depozit mevduat kalmaz.
- 17:16Büyüme Verileri ve Gerçeklik
- Türkiye'nin yıllık %7 büyüme kaydettiği ve çeyrekten çeyreğe büyümenin %1,70 olduğu açıklanmıştır.
- Ekonomistler açısından yıllık rakamlar mevsimsellik ve oynaklığa tabi olduğu için çeyrekten çeyreğe büyüme kullanılır.
- Konuşmacı, Türkiye'nin böyle bir büyüme kaydettiğine inanamadığını ve bunun gerçek bir açıklama olduğunu iddia etmediğini belirtmiştir.
- 18:31Enflasyon Ölçümü ve Vergi Baremleri
- Reel milli gelir artışı hesaplanırken, piyasa fiyatları ile ölçülen toplam ekonomik alım satımın TÜFE endeksine bölünmesi gerekir.
- 2020 sonundan 2021'in birinci çeyrek sonuna kadar nominal TÜFE %120'ye çıkmış, gerçek enflasyon %10 olsaydı reel büyüme %9, gerçek enflasyon %20 olsaydı reel büyüme %0 olur.
- Enflasyonun eksik ölçümü, vergi baremlerinin reel GSYİH'ye göre yükseltilmesine neden olur ve bu durum toplumun en zayıf kesimlerini de etkiler.
- 22:50Enflasyon ve Toplu Sözleşmeler
- Memur ve işçi zamları, toplu sözleşmede belirlenen oran (yüzde beş, yüzde altı) ile o dönemin enflasyonu karşılaştırılarak hesaplanır.
- Eğer enflasyon, toplu sözleşmede öngörülen oranı geçerse, aradaki fark verilir.
- Gerçek enflasyonun ne olduğunu asla bilemeyeceğimiz çünkü bu konuda açıklama yapmayı reddeden tek kurum vardır.
- 24:03TUİK'in Enflasyon Hesaplama Yöntemleri
- TUİK bilim kuruluna davet edilen üyeler, hesaplama yöntemlerinin yanlış olduğunu şikayet etmişlerdir.
- Seçici fiyat alma yöntemi kullanılarak, fiyat ölçümü yapmadan şirketlerin aranarak zam yapmamaları istenmiştir.
- Otomobil, mobilya, buzdolabı gibi çeşitli evsafları olan ürünlerde en ucuz ve en düşük modelinin seçilmesi gibi yöntemler kullanılmıştır.
- 25:23Enflasyonun Zararları ve Hükümetin Rolü
- Enflasyonun bize ne kadar zarar verdiği anlatılmıştır.
- Hükümetin enflasyonla mücadele etmemesinin sebebi, TUİK'in enflasyon düşük gösterdikçe gerçek enflasyonun yükselmesi onun kasasını para doldurmasıdır.
- Konuşmacı, videolarının Facebook ve Instagram'da da yayınlanacağını ve özel aboneler için çektiği videoları yarından itibaren devam ettireceğini belirtmiştir.