Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk lirasının geçmişten günümüze nasıl geliştiğini anlatan bilgilendirici bir içeriktir.
- Video, Osmanlı lirası (1844-1923) ile başlayıp, Cumhuriyet dönemindeki ilk kağıt paraların basılmasına, Atatürk ve İsmet İnönü dönemlerindeki banknotlara, 2005'te Türk lirasından altı sıfır atılarak yeni Türk lirası (YTL) oluşturulmasına ve 2009'da TL'nin resmi adının tekrar kullanıldığına kadar olan süreci kronolojik olarak anlatmaktadır. Ayrıca Türk lirasının değer kaybı, enflasyon oranları ve 2008-2021 yılları arasındaki ekonomik krizler de detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- 00:10Osmanlı Lirası ve İlk Türk Lirası
- Osmanlı lirası 1844-1923 yılları arasında kullanılmış, ilk lira Sultan Abdülmecid döneminde 5 Ocak 1843'te basılmıştır.
- Kağıt para basılmadan önce kullanılan Osmanlı altın parasına sarı lira denirdi.
- İlk Türk lirası 1923-2005 Cumhuriyet döneminde 30 Aralık 1925 tarihli ve 701 sayılı mevcut evrak-ı nakdiyenin yenilenmesiyle istibdaline dair kanunun kabul edilerek basılmıştır.
- 00:55Cumhuriyet Dönemi Banknotları
- Cumhuriyet dönemindeki ilk kağıt paralar Türkiye'nin kendi merkez bankası henüz olmadığından 1927'de Birleşik Krallık'ta Thomas the Roe şirketi tarafından 88.000 Britanya altınına basılmıştır.
- 30 Haziran 1930 tarihinde resmi gazetede 1715 sayılı Merkez Bankası Kanunu yayınlanmıştır ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyete geçmiştir.
- 1927'de harf devrimi henüz gerçekleşmediği için paranın üzerinde Latin harfleri yoktu, ancak Atatürk'ün portresi filigranlarda ve diğer paralarda resim olarak yer almıştır.
- 02:03Atatürk Portresi ve Banknot Değişiklikleri
- 1937'de tevavüle giren Latin harfli paraların hepsinde Atatürk portresi bulunmaktaydı.
- 1927'den 11 Kasım 1938'e kadar basılan kağıt paraların üzerinde Atatürk'ün portreleri yer almıştır.
- 1938 yılında Atatürk'ün ölümünden sonra İsmet İnönü Cumhurbaşkanı olduğu için kanun gereği banknotlarda İnönü'nun portresi kullanılmıştır.
- 03:00Yeni Türk Lirası
- 2005 ve günümüz Aralık 2003'te Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk lirasından altmış atarak yeni bir para birimi oluşturulmasına izin veren bir yasayı kabul etti.
- 1 Ocak 2005'te Türk lirasından altı sıfır atılmasından itibaren kullanılan resmi para birimi Yeni Türk Lirası (YTL) oldu ve 100 yeni kuruşa bölünmüştür.
- Ocak 2009'dan itibaren ikinci Türk lirasından "yeni" ibaresi kaldırılarak resmi adı tekrar Türk Lirası oldu ve TL olarak kısaltıldı.
- 04:05Türk Lirasının Değeri ve Döviz Kuru Rejimi
- Lira tarihi açıdan yüksek yıllık enflasyon oranlarına sahip olmuş bir para birimidir.
- 1930 yılında Türk parasının kıymetini koruma hakkında kanun kabul edildi ve 1946'dan itibaren Türk lirası 2,80 birim bir Amerikan doları birimi olması kararlaştırıldı.
- 1980'li yıllara gelene kadar TL'nin değerinin Merkez Bankası'nca belirlendiği ve o değerde sabit tutulduğu sabit döviz kuru rejimi kullanılmıştır.
- 05:13Döviz Kuru Rejiminin Değişimi
- 1980'li yıllardan sonra ülke kur politikası açısından kurlarının piyasada belirlendiği ancak Merkez Bankası'nın sürekli müdahalelerle yön verdiği müdahaleli dalgalı döviz kuru rejimine geçmiştir.
- 2000 yılında 2001 krizinde uygulanması durdurulacak bant içinde dalgalanma rejimi benimsenmiştir.
- Yüksek enflasyon oranı nedeniyle birim bazında değer kaybetmiş lira, Guinness Dünya Rekorları tarafından 1995-1996 ile 1999'dan 2004 yılına kadar en değersiz para birimi seçilmiştir.
- 06:182008-2021 Türkiye Döviz ve Borç Krizi
- 2008'in ortalarından itibaren lira kuru hızlı bir şekilde düşüş yaşamaya başladı.
- Ekonomistler arasındaki görüş, krizin Recep Tayyip Erdoğan'ın Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın faiz oranlarında enflasyon karşıtı politikalar izlemesine engel olması sonucu oluştuğu yönündedir.
- 2020'de de değer kaybına devam eden liranın enflasyonu, düşük faiz oranları, Erdoğan hükümetinin sınır dışı askeri operasyonları ile diğer jeopolitik problemler, 2020 Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimlerinde Türkiye'ye yaptırım uygulanması olduğu düşünülen Joe Biden'ın seçimi olasılığı ve Türkiye'de COVID-19 pandemisi gibi nedenlerle açıklanmıştır.
- 07:252021'de Lira Değer Kaybı
- 2021'in başlarında faiz oranlarının arttırılmasına bağlı olarak liranın değerinde iyileşme meydana gelmiş olsa da Merkez Bankası lideri Naci Ağbal'ın görevinden alınması 21 Mart 2021'de hızlı bir enflasyona sebep olmuştur.
- Aynı yılın Haziran ayında dolar lira kurunun 8,80 olmasıyla tarihi düşük değerini gören lira, 2021'in en hızlı değer kaybeden para birimlerinden biri oldu.
- 2021'in sonlarına doğru lira değer kaybını sürdürerek değer açısından pek çok kez tüm zamanların en düşük seviyesini gördü ve Lütfi Elvan'ın istifa etmesi üzerine Erdoğan'ın faiz oranına ilişkin fikirlerine yakın olarak tanımlanmış Nurettin Nebati'nin pozisyona atanması, faiz indirimine devam edilmesi ve askeri ücretin açıklanması liranın düşüşüne katkı sağlamış faktörler arasında nitelendirildi.