Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan SPL lisanslama sınavlarına hazırlık amaçlı eğitim içeriğidir.
- Video, sermaye piyasası araçları bir dersini sekiz parçaya bölerek sunmaktadır. İlk bölümde paylar ve pay benzeri menkul kıymetler, ikinci bölümde pay tebliği, üçüncü bölümde borçlanma araçları, dördüncü bölümde borçlanma araçları tebliği, beşinci bölümde borçlanma aracı sahipleri kurulu tebliği, altıncı bölümde yatırım fonlarına ilişkin esaslar tebliği, yedinci bölümde türev araçları ve sekizinci bölümde kamu borçlanma araçları üniteleri incelenmektedir.
- Videoda Türkiye'deki şirket türleri, anonim şirketlerin özellikleri, pay kavramı, pay senedi, hisse senedi, depo sertifikası gibi sermaye piyasası araçları detaylı olarak açıklanmaktadır. Ayrıca pay türleri (nama ve hamile yazılı paylar, adi ve imtiyazlı paylar, bedelli ve bedelsiz paylar, primli ve primsiz paylar, kurucu ve intifa payları, itibari değeri olan ve olmayan paylar) ve pay benzeri menkul kıymetler (katılma intifa senetleri) hakkında bilgiler verilmektedir.
- 00:16Sermaye Piyasası Araçları Dersi Tanıtımı
- Bu video, SPL lisanslama sınavlarına hazırlık amacıyla Sermaye Piyasası Araçları bir dersini elektronik sınavlara uygun şekilde ders notları üzerinden inceleyecektir.
- Ders notları ve yeterli sayıdaki sorular videonun açıklamalar bölümüne eklenecek, izleyiciler bilgisayarlarına indirip takip edebileceklerdir.
- Bu ders, düzey bir, düzey iki, düzey üç ve türev araçlar lisanslarının ortak dersidir ve sınavda eşit puanla yirmibeş soru sorulur, yanlışlar doğruları götürmez.
- 01:30Dersin Müfredatı
- Dersin müfredatı sekiz parçaya bölünmüş olup, her bölüm için ayrı bir video yüklenecektir.
- Dersin bölümleri: paylar ve pay benzeri menkul kıymetler, pay tebliği, borçlanma araçları, borçlanma araçları tebliği, borçlanma aracı sahipleri kurulu tebliği, yatırım fonlarına ilişkin esaslar tebliği, türev araçları ve kamu borçlanma araçlarıdır.
- Dersin omurgasını pay tebliğ, borçlanma araçları tebliğ ve yatırım fonlarına ilişkin esaslar tebliğ oluşturur.
- 02:49Kapital Ekonomi Modeli
- Kapital ekonomi modeli, sermayeye dayanan, özel sektörün güçlü olduğu ve fiyatların serbest piyasa koşullarında belirlendiği yapıyı ifade eder.
- Ekonomiyi oluşturan birimler hane halkı, şirketler ve devlettir; hane halkı bir çatı altında yaşayan ve ortak finansal kararlar alan kişileri, şirketler mal ve hizmet üreten kesimi, devlet ise ülke güvenliği ve kamu hizmeti sağlayan otoriteyi tanımlar.
- Ekonomik ilişkiler ve işlemler bu birimler arasında gerçekleşir ve şirketler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin diğer birimler tarafından sürekli tüketilmesi mantığı üzerine kuruludur.
- 03:54Ekonomik Denge ve Finansal Sektör
- Sistemin sürekliliği, istikrarlı büyümesi ve makroekonomik dengenin kurulabilmesi için ekonomik akış içinde sağlanan gelirlerin tamamının harcanması gerekir.
- Gerçek yaşamda ekonomik birimler bazı sebeplerle gelirlerinin bir kısmını harcamazlar, bu durumda makroekonomik denge sağlanamaz ve ilerleyen aşamalarda ekonomik daralma ile sonuçlanabilir.
- Finansal sektör, ekonomik birimlerin harcamaktan kaçındığı tasarrufların yeniden reel sektöre aktarılmasını sağlayarak reel sektörü destekler, ekonomik büyüme yaratır ve makroekonomik dengenin kurulmasına yardımcı olur.
- 06:35Piyasa ve Finansal Araçlar
- Piyasa, talep ettikleri mal ve hizmet karşılığında para vermek isteyen alıcılarla, para karşılığında mal ve hizmet sunmak isteyen satıcıların buluştukları pazar yerleridir.
- Piyasalar temelde reel piyasalar ve finansal piyasalar olmak üzere ikiye ayrılır; reel piyasalarda mal ve hizmetler alıp satılırken, finansal piyasalarda finansal araçlar alım satılır.
- Finansal piyasalar para piyasaları ve sermaye piyasaları olarak ikiye ayrılır ve bu piyasalarda fon fazlası olanlar, getiri elde etme umuduyla birikimlerini fon ihtiyacı içinde olanlara aktarmaktadır.
- 07:38Finansal Araçların Temel Özellikleri
- Tüm sermaye piyasası araçlarının temelini ortaklık ve alacaklılık ilişkisi oluşturur.
- Birikim aktardığımız sırada karşı taraftan aldığımız belge veya imzaladığımız sözleşmelere finansal araç adı verilir.
- Finansal sistem içinde birbirinden farklı özelliklere sahip çok sayıda finansal araç bulunmaktadır ve bu araçlar işlem gördükleri piyasalara bağlı olarak para piyasası araçları ve sermaye piyasası araçları adıyla genel bir sınıflandırmaya tabi tutulabilir.
- 09:24Para ve Sermaye Piyasası Araçları
- Para ve sermaye piyasasında işlem gören finansal araçları ayıran en önemli özelliklerinden biri araçların vadesine ilişkindir.
- Para piyasalarında finansal süre bakımından kısa vadeli (vadesi bir yıldan kısa) araçlar işlem görürken, sermaye piyasalarında orta ve uzun vadeli (vadesi bir yıldan uzun süreli) araçlar işlem görür.
- Para piyasası araçları sermaye piyasası mevzuatı dışındadır ve bu derste para piyasası konularına girilmeyecektir.
- 11:09Şirket Türleri
- Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre Türkiye'de beş türde şirket kurulabiliyor: anonim şirketler, limited şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, adi komandit şirketler ve kolektif şirketler.
- Sermaye şirketlerinde ortaklar yalnızca taahhüt etmiş oldukları sermaye kadar şirkete karşı sorumludur, anonim şirket ve limited şirket Türkiye'de en yaygın görülen şirket türleridir.
- Şahıs şirketlerinde ortakların şirket borçlarından ikinci dereceden ve sınırsız sorumluluğu esası geçerlidir, sermaye şirketlerinde ise alacaklılar ancak şirketten borçlarını tahsil edebilir.
- 12:42Sermaye Piyasası Kanunu ve Anonim Şirketler
- Sermaye piyasası kanununa tabi olan şirketler sadece payları halka arz edilmiş veya ortaklık sayısı bakımından payları halka arz edilmiş sayılan anonim şirketlerdir.
- Bir anonim şirketin ortak sayısı 500'e ulaştığında halka arz edilmiş sayılıyor ve sermaye piyasası kanununa tabi duruma geliyor.
- Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan borçlardan yalnızca mal varlığıyla sorumlu bulunan şirkettir, pay sahipleri sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları kadar şirkete karşı sorumludur.
- 13:47Anonim Şirketlerin Özellikleri
- Anonim şirketin yazılı ve merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil edilen bir esas sözleşmesi bulunur, tek pay sahipli anonim şirket kurulabilir.
- Gerçek ve tüzel kişiler pay sahibi olabilir, kural olarak payların devri için genel kurul onayına ihtiyaç yoktur.
- Anonim şirketler, payları halka arz edilebilen ve payları borsada işlem görebilen tek şirket türüdür, kuruluşlarındaki ortaya koyulması gereken asgari sermaye tutarı 500 bin TL'dir.
- 15:53Anonim Şirketlerin Organları ve Paylar
- Şirketlerin iki organı vardır: genel kurul ve yönetim kurulu.
- Genel kurul kural olarak tüm pay sahiplerinin temsil ettiği şirkete dair önemli kararları almaya münhasıran yetkili organdır, yönetim kurulu ise şirketin yönetimi ve temsili ile görevli olan organdır.
- Pay, anonim şirketler hukukunun merkez kavramıdır, anonim şirketlerde hak ve yükümlülükler pay ve pay sahipliği üzerinden belirlenir.
- 17:25Payların Özellikleri ve Sermaye Piyasası Araçları
- Türk Ticaret Kanunu uyarınca bir payın itibari değeri bir kuruştan az olamaz ve bu değer birer kuruş ve katları şeklinde yükseltilir, payları borsada işlem gören ortaklıklarda genellikle bir payın nominal değeri bir Türk lirasıdır.
- Pay bölünemez, ancak bir payın birden fazla sahibi olması halinde bu kişiler ortaklığa karşı haklarını ancak ortak bir temsilci aracılığıyla kullanabilirler.
- Sermaye piyasası aracı kavramı altında menkul kıymetler, türev araçlar ve diğer sermaye piyasası araçları yer almaktadır, paylar sermaye piyasası aracı olarak tanımlanmıştır.
- 22:10Pay Sahiplerinin Ödeme Sıralaması
- Pay sahipleri borçlanma aracı sahiplerine göre ödeme konusunda sıralamada en sonda yer almaktadır.
- Ortaklığın iflas etmesi veya tasfiyeye gitmesi halinde, borçlanma aracı sahiplerine yapılan ödemelerle tüm borçların kapatılması sonrasında kalan olursa pay sahipleri arasında payları oranında paylaştırılır.
- Pay sahiplerinin sorumluluğu ödedikleri pay bedeli ile sınırlı olduğundan, tasfiye veya iflas sonrasında halen ödenmemiş borç kalması durumunda ortakla ödemede bulunma yükümlülükleri yoktur.
- 22:44Sermaye Piyasası Aracı Niteliğindeki Paylar
- Senede bağlanmış olsun veya olmasın bütün anonim ortaklıkların paylarının sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmesi mümkün değildir.
- Sermaye piyasası aracı niteliğindeki paylar, payları borsada işlem gören ortaklıklara ait paylar ile pay sahibi sayısı beşyüz'ü aşması nedeniyle kanuna tabi olan anonim ortaklıklara ait paylardır.
- Kanunda beşyüz'ü aşan şeklinde ifade edildiği için, bir ortaklığın pay sahibi sayısı bakımından halka açık kabul edilmesi için en az beşyüzbir ortağı olması gerekiyor.
- 24:04Sermaye Piyasa Araçlarının Kaydı
- Payları borsada işlem gören ortaklıklar için payların üzerindeki mülkiyet ve sair haklar merkezi kayıt kuruluşu nezdinde kaydan izlenir.
- Sadece ortak sayısı nedeniyle kanun kapsamında olan ortaklıklar ile kooperatiflerin paylarının merkezi kayıt kuruluşu nezdinde kaydan izlenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
- 2005 yılı sonunda payları borsada işlem gören ortaklıkların sermayesini temsil eden payların kaydı eleştirilmesine başlanmış ve payların her türlü hak ve borçları merkezi kayıt kuruluşu nezdinde kurulan elektronik bir platformda takip edilmeye başlanmıştır.
- 25:43Pay Türleri
- Paylar nama veya hamile yazılı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
- Türk Ticaret Kanununda veya ortaklığın esas sözleşmesinde aksi öngörülmedikçe nama yazılı paylar herhangi bir sınırlamaya bağlı olmaksızın devredilebilir.
- Hamile yazılı pay senetlerinin devri ise ortaklık ve üçüncü kişiler hakkında ancak zilletliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder.
- 27:06Adi ve İmtiyazlı Paylar
- Paylar adi ve imtiyazlı olmak üzere iki başlık altında değerlendirilebilir.
- Adi paylar sahibine eşit hak sağlamaktadır, imtiyazlı paylar ise adi paylara nazaran üstün hak vermektedir.
- İmtiyaz kural olarak pay sahiplerine değil, paya tanınır, ancak bazı durumlarda belirli bir grup oluşturan pay sahiplerine de imtiyaz tanınabilir.
- 28:54Bedelli ve Bedelsiz Paylar
- Sermaye artırımlarının şekline göre paylar bedelli veya bedelsiz olmak üzere ikiye ayrılabilir.
- Bedelsiz paylar, ortaklıkların iç kaynaklardan ve kar payından yaptıkları sermaye artırımları sonucunda ihraç edilir ve karşılığında ortaklardan herhangi bir bedel talep edilmez.
- Bedelli paylar ise şirketlerin yeni fon kaynağı temin etmek amacıyla yaptıkları nakit sermaye artırımları sonucunda ihraç ettikleri paylardır ve nominal değerinden veya daha yüksek fiyattan satılabilir.
- 30:06Primli ve Primsiz Paylar
- Nominal değer ile ihraç edilen paylar primsiz, nominal değerinden yüksek bir bedelle ihraç edilen paylar ise primli pay olarak tanımlanabilir.
- Payları borsada nominal değerinden yüksek bir tutarda işlem gören ortaklıkların nakit sermaye artırımlarında yeni pay alma haklarının kullanılmasından sonra kalan payların borsada ikincil piyasada primli olarak satılması zorunludur.
- Piyasa fiyatı sermaye piyasalarında payın alınıp satıldığı fiyattır, nominal değer ise pay senedi üzerinde yazılı olan değerdir ve Türk Ticaret Kanunu'na göre en düşük bir kuruş ve katları şeklinde olmak zorundadır.
- 31:11Kurucu ve Intifa Payları
- Intifa payları, ortaklığın kuruluşu aşamasında hizmetleri bulunan kişilere verilmek üzere çıkarılmış kurucu intifa payı veya kısaca kurucu payı olarak adlandırılır.
- Kurucu payları ve intifa payları emre ve hamile yazılı olabilir, Türk Ticaret Kanununa göre bu paylar belli bir sermaye payını ve şirket yönetim hakkını vermez.
- Bu kişilere net kara tasfiye sonucunda kalan tutarak katılma veya yeni çıkarılacak payları alma hakları verebilir.
- 31:45İtibari Değeri Olan ve Olmayan Paylar
- Türk Ticaret Kanunu uyarınca bir payın itibari değerinin en az bir kuruş olduğu ve bu değerin bir'er kuruş ve katları şeklinde yükseltilebileceğini ifade edilmiştir.
- Sermaye piyasası kanunundaki değişken sermayeli yatırım ortaklıklarının paylarının itibari değeri bulunmaz hükmüyle mevzuatımıza itibari değeri olmayan pay kavramı kazandırılmıştır.
- Değişken sermayeli yatırım ortaklıklarında sermayeyi temsil eden payların itibari değeri bulunmadığından, bu ortaklıkların sermayesi her zaman net aktif değere eşittir.
- 33:01Anonim Ortaklık Paylarının Hak ve Yükümlülükleri
- Anonim ortaklık paylarının sahibine sağladığı haklar ve yükümlülükler konusu sınavlarda sorulabilir, tabloyu inceleyerek hangi hakkın ne türde olduğunu anlayabilirsiniz.
- Bazı haklar her pay sahibi tarafından kullanılabilecekken, halka açık anonim ortaklıklarda %5, halka kapalı anonim ortaklıklarda %10 paya sahip pay sahipleri tarafından kullanılabilir.
- Azınlık pay sahipleri (bu oranlar ve üzerindeki pay sahipleri) daha fazla yetkiye sahiptir: genel kurul gündemine madde ekletme, yönetim kurulunun ibrasını geri bırakma, genel kurulun ertelenmesini isteme, denetçinin yerine yeni denetçi atanması ve haklı sebeplerle fesih davası açma hakları vardır.
- Pay sahiplerinin yükümlülükleri arasında sermaye koyma borcu, esas sözleşme ile getirilen ikincil borçlar, sadakat borcu ve sır saklama borcu bulunmaktadır.
- 35:00Pay Benzeri Menkul Kıymetler
- Pay benzeri menkul kıymetler, payın tüm haklarını taşımayan ve sahibine verdiği hakların değişkenlik göstermesi nedeniyle bu isimle anılan menkul kıymetlerdir.
- Pay tebliğinde, sermayede temsil edilmesi zorunlu olmayan, sabit bir getiri taahhüdü barındırmayan, pay sahipliği haklarından birini ya da bir kısmını veren ve bu nitelikte olduğu sermaye piyasası kurulunca belirlenen menkul kıymetler olarak tanımlanmıştır.
- Pay benzeri menkul kıymetlerin sahiplerinin menfaatleri ihraççıya bağlıdır ve sağlayacağı menfaatler ilgili dönem içerisinde koşullara bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
- Sermaye piyasası kurulu'nun pay tebliğinde, katılma intifa senetleri, ortaklıklar tarafından nakit karşılığı satılmak üzere ihraç edilen net kardan pay alma, tasfiye sonucundan kalan tutslara katılma veya halka açık olmayan, ortaklık tarafından yeni çıkarılacak payları alma hakkı tanıyan pay benzeri menkul kıymetler olarak tanımlanmıştır.