Buradasın
Rıza Sarraf Davası ve Türkiye Ekonomisi Üzerine Bir Röportaj
youtube.com/watch?v=BP3HMOxRzPQYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Erkan Bey'in Amerika'dan Prof. Dr. Elvan Aktaş ile yaptığı bir röportajdır. Prof. Dr. Elvan Aktaş, 23 yıldır yurt dışında yaşayan ve kamu ekonomisi ile devletin risk yönetimi konularında uzmanlaşmış bir ekonomisttir.
- Röportajda Rıza Sarraf davasının Türkiye ekonomisine etkileri, Türkiye'nin dış borçları ve ekonomik büyüme rakamları ele alınmaktadır. Konuşmacı, davada yaklaşık 132 milyar euro değerinde bir hasar olduğunu, Türkiye'nin bu parayı nakit olarak değil mal satarak ödemesi gerektiğini ancak bunun yapılmadığını belirtmektedir. Ayrıca, Türkiye'nin son altı yılın en yüksek büyüme oranını (%11,1) elde etmesi tartışılırken, bu büyümenin sağlıksız olduğu ve vatandaşlara uzun vadede olumsuz etkileri olacağı vurgulanmaktadır.
- Röportajda ayrıca Türkiye'nin para giriş-çıkışını serbest bırakması, varlık fonu kurulması, Merkez Bankası aracılığıyla yandaşlara dağıtılan 60 milyar dolar gibi konular ele alınmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'nin ekonomik büyümesinin gerçek kaynakları, dolar kuru dalgalanmaları ve dış politikasındaki istikrarsızlık eleştirirken, "Estonya sendromu" olarak adlandırılan kısa vadeli düşünen ve uzun vadeli riskleri yönetmeyi umursamayan bir toplum durumunu da analiz etmektedir.
- 00:09Rıza Sarraf Davası ve Ekonomik Etkileri
- Rıza Sarraf davası devam ediyor ve medyada tartışılıyor, ancak ekonomiye yansıması ve sokaktaki vatandaşın filesine etkisi konuşulacak.
- Türkiye ekonomisinin kayıt dışı paralarla beslendiği ve beş bankanın ceza aldığı durumun anlamı ele alınacak.
- Türkiye'nin yakın, orta ve uzun vadede ekonomi anlamında neler beklediği tartışılacak.
- 01:18Rıza Sarraf Davasının Ekonomik Boyutu
- Rıza Sarraf davasının Türkiye ekonomisine nasıl bir sonuç doğuracağı ve gelecekte Türkiye'yi nasıl bir ceza beklediği konuşulacak.
- Davanın enflasyona, dolara etkisine ve işsizliğe kadar tüm ekonomik boyutlara yansıması ele alınacak.
- Ekonomi konularının herkesin anlayabileceği bir dilde anlatılması isteniyor.
- 02:18İran Ambargosu ve Rüşvet Çarkı
- Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin aldığı karar gereği Türkiye'ye İran'a yaptırım uygulandı ve Türkiye İran'dan gaz ve petrol alabildi.
- Alınan karar gereği Türkiye bu petrol ve gazın parasını nakit olarak değil, mal satarak İran'a ödemesi gerekiyordu.
- Bu şekilde olmadı, bir rüşvet çarkı çevrildi ve Türkiye ekonomisi, üreticisi, sanayisi mallarını İran'a satamadı.
- 03:24Ekonomik Hasar ve Rakamlar
- İran ambargosu döneminde Türkiye'nin İran'dan aldığı gaz ve petrol miktarı yaklaşık 132 milyar euro olarak tahmin ediliyor.
- Birleşmiş Milletler'in ambargosu sadece İran'la alakalı değil, dünya genelinde birçok ülkeye çeşitli sebeplerden dolayı uygulanıyor.
- Ambargo uygulanan ülkeyi tamamen dünyadan soyutlamaktan ziyade mal ve hizmet karşılığı o ülkenin dışarıyla ticaret yapmasına izin veriliyor, nakit almamak şartıyla.
- 04:27Rüşvet Çarkının Ekonomik Etkileri
- Devlet bankalarının kullanılmış olması ve Ali Babacan gibi bakanların siyahin uyarılarına rağmen bu işe destek vermesi önemli bir sorun.
- Yapılan işlerin bir çok kısmının hayali ihracat olması ve ortada gerçek alışverişin olmadığı belirtiliyor.
- Mal karşılığı ihracatta teşvikler, geri ödemeler ve vergi iadeleri varken, doğru dürüst bir şey satılmadığı ve ülkeye kazandırılmadığı için devlet hem vatandaşına ihracat yaptırabilme fırsatını kaçırıyor, hem vergi alamıyor, hem de vatandaş dolaylı olarak vergi iadesi ödemiş oluyor.
- 06:56Rüşvet Çarkının Toplam Etkisi
- Türkiye'de telaffuz edilen rüşvet rakamı yaklaşık 9 milyar dolara yakın.
- Bu rüşvet çarkı sadece İran'a karşı yapılan bir şey değil, uluslararası camiada siyasi çıkmazlar, terör desteği gibi sebeplerden dolayı birçok ülkeye yaptırım uygulanıyor.
- İran'la yapılan alışverişler sırasında başka ülkelerin reddettiği rüşvet çarkının Türkiye'de en üst düzey yetkililer tarafından kabul edilmiş ve teşvik edilmiş olması önemli bir sorun.
- 08:04Ambargoların Genel Çerçevesi
- 2009-2010 yıllarında G20 toplantılarında gelişmiş ülkeler terörle mücadele etmek için terör finansmanı uygulanmadan önce mücadele etmeye karar verdi.
- İran ambargosu, Kuzey Kore'ye olan ambargo ve Rusya'ya olan ambargo bu çerçevede değerlendirilmeli.
- 2009 yılında Obama'nın Türkiye'yi uyarması ve 2011-2012 yıllarında Siyahin'in uyarması da bu kararlar çerçevesinde gerçekleşmiş.
- 09:23Bankaların Cezaları
- Rıza Sarraf davasında Halkbank, Aktifbank, Garanti Bankası, Ziraat Bankası ve Denizbank'ın adı geçiyor.
- Bu beş banka kara para işinde ve ambargoyu delme işinde aktif olarak kullanılmış.
- Daha önce Paribasa ve Societe General Fransız Bankası'na kesilmiş 6-6,5 milyar dolarlık cezalar var ve onlar da bu paraları ödediler.
- 10:24Rüşvet Skandalı ve Borç Sorunu
- Türkiye'de rüşvet skandalı nedeniyle bankalar tarafından ödenen para, devletin en üst yetkili ağızlarının yazılı emirleri ve talimatları nedeniyle kurtarılamayacak bir duruma düşmüştür.
- Rüşvet skandalı sonucu ödenen yaklaşık 160 milyar doların %20'si olan 32 milyar dolar, her vatandaşın yaklaşık 500 dolar ödemesi anlamına gelmektedir.
- Türkiye'nin yaklaşık 440 milyar dolarlık dış borcunun yaklaşık 210 milyar doları kısa vadeli olup, her sene 128 milyar dolar kaynak bulmak zorundadır.
- 13:33Ekonomik Etkiler ve Büyüme Sorunu
- Türkiye'nin borçlanma faizleri, "düşür faizi düşür enflasyon" teorisi söylendiği günden bu yana 7,20'den 13,60'lara çıkmıştır.
- Türkiye, uluslararası para piyasalarında tefeci faizi ile borçlanmaktadır ve bu durum tüm vatandaşları etkilemektedir.
- Türkiye'nin son altı yılın en yüksek büyüme oranını (%11,1) elde etmesine rağmen, bu büyümenin sağlıksız ve dışarıya güven vermeyen bir şekilde gerçekleştiği belirtilmektedir.
- 16:36Çin Örneği ve Ekonomik Temizlik
- Çin, 2009-2010 yıllarında uluslararası tepkilerle karşılaşmış, çünkü ekonomik hedeflerini sürekli yükseltmesine rağmen gerçek büyüme oranları bu hedeflere ulaşmamıştır.
- Çin, 2014 yılının sonuna kadar devlet denetim mekanizmalarından şirketlerin bilançolarına kadar ciddi bir iç temizlik yapmak zorunda kalmıştır.
- Çin hala bu iç temizliği tamamen başaramamıştır.
- 17:49Türkiye'nin Ekonomik Sorunları
- Türkiye, yaklaşık üç-dört sene önce bir yönetmelikle ülkeye ibra etmeden para giriş çıkışını serbest bıraktı, bu durum uluslararası piyasalarda bomba etkisi yaptı.
- Bu politika, ekonomik açıdan bir ülkenin sınırlarını tamamen açık bırakması anlamına geliyor ve Türkiye'nin ekonomik anlamda rakamların güvenilirliğinin kaybedilmesine neden oldu.
- Türkiye şu anda dünya piyasalarından tefeci faizi ile borçlanmaktadır, son üç-dört senede alemin negatif faizlerle boğuştuğu dönemde Türkiye yüzde oniki-onüç'lük faizlerle borçlanmaktadır.
- 19:47Varlık Fonu ve Ekonomik Sorunlar
- Varlık fonu, bir ülkenin doğal kaynaklardan gelen zenginliklerin bir sonraki nesillere daha mantıklı bir şekilde bırakmak için oluşturdukları fonlardır, ancak Türkiye'de bu fon denetlenemeyen bir varlık fonu haline geldi.
- Son seçim dönemecine girildiğinde Merkez Bankası aracılığıyla yaklaşık altmış milyar lira para hükümete yakın iş adamlarına dağıtıldı.
- Büyümenin geldiği iki ana unsur vardır: hane halkının harcamaları ve inanılmaz beton israfı (paranın ranta ve inşaata yatırılması).
- 22:24Dolar ve Ekonomik Durum
- 2008-2009 dünyanın gördüğü en büyük finansal krizdir, ancak finansal piyasalarda likidite yönetimi doğru yapıldığı için ekonomik krize dönüşmemiştir.
- 2011'den sonra Türkiye'de üretime yönelik sanayi yatırımları, turizm, tarım, hayvancılık, ticaret ve komşu ülkelerle iyi geçinme sayesinde oluşturulmuş ticari hacim hiçbir ana unsur iyiye gitmemiştir.
- Türkiye'ye kaynağı belirsiz para girişi inanılmaz boyutlara ulaşmış durumda, bu para şirketler, arsalar ve varlık fonu üzerinden devlete ait değerleri satın alıyor.
- 26:18Dış Politika ve Ekonomik İstikrar
- Türkiye'nin dış politikası istikrarsızdır, bir hafta dost olduğu liderleri bir hafta sonra düşman ilan ediyor.
- Türkiye, Kıbrıs, adalar, Balkanlar, Kafkaslar ve Suriye ile ilgili yeniden yapılandırılma konularında masadan kovulmuş durumda.
- Bir ülkenin ekonomisinin sağlamlığını gösteren semptomlar arasında ekonomide istikrar ve dış politikadaki sözünün ağırlığı bulunmaktadır.
- 27:53Estonya Sendromu ve Türkiye
- Türkiye'de "Estonya sendromu" olarak adlandırılan bir durum söz konusu olup, ekonomistler ve yazarlar bunu sıkça dile getirmektedir.
- Estonya feribotu sendromu, feribot batmak aşamasında olmasına rağmen insanların kaptanın "gemi sağlam" dediği için filikalara binmemeleri ve boğulmaları örneğidir.
- Türkiye'de IMF'den borç para istendiğinde Erdoğan'ın "verin" demesi, IMF'nin Türkiye'den borç istemediği ülkelerden niyet mektubu istediğini ve bir şahsın ülke adına vatandaşın parasını "hadi verin" diyerek yönetilemeyeceğini göstermektedir.
- 30:02Türkiye'nin Kısa Vadeli Düşünme Eğilimi
- Konuşmacı, 23 yıldır yurt dışında yaşayan ve ülke insan psikolojisiyle son birkaç senede tanışmış biri olarak, Türkiye'de Estonya sendromuna ihtiyaç olmadığını, insanların çok kısa vadeli düşünüp hatırladığını ve tepki verdiğini belirtmektedir.
- Türkiye'de kamu hafızası çok kısa olduğu için, bir konu konuşulurken bir gün sonra başka bir konu konuşulabilir ve her zaman ofsaytta kalınabilir.
- Türkiye'de bir Estonya sendromundan ziyade "neme lazımcılık" var; "bize bir şey olmaz" düşüncesi yaygın olarak yer almaktadır.
- 31:39Deprem Sigortası Örneği
- Türkiye'nin 1999 depreminden sonra toplanan milyarlarca dolarlık deprem sigortası, kamu bütçesinde harcanmış, imamlara maaş olarak dağıtılmış, makam arabaları alınmış ve bakanlık binalarının duvarlarına mermerler döşenmiştir.
- Kısa vadeli düşünen ve uzun vadeli riskleri yönetmeyi umursamayan bir toplumun bir sonraki depremde başına gelecek fiziksel felaketlerle, bir sonraki ekonomik krizde ülkedeki insanın cebine gelecek felaketler birbirinden ayrılamaz.
- 32:48Rıza Sarrab Davası ve Ekonomik Etkileri
- Rıza Sarrab davası, buzdağının görünen kısmı olup, teröre destek veren ülkeler, terör örgütlerine mali ve silah yardımı yapan ülkeler, teröre destek veren ülkelere yardım eden ülkeler ve onlarla alakalı ambargoları delen ülkelerin faturasını ödemeye yeni başladıkları bir durumdur.
- Kısa vadede Türkiye'nin borçlanma maliyetinin artması, vatandaşın vergilerinin daha da artması ve kamu harcamalarının karşılanabilmesi için ekonominin büyüdüğü rakamlarına bakılmaması gerekmektedir.
- Türkiye son altı yılda vergilerini en hızlı arttıran ülkeler kategorisinde dünya üçüncüsüdür.
- 35:16Orta ve Uzun Vadeli Etkiler
- Orta vadede bankacılık sektörünü bekleyen ciddi sıkıntılar vardır; bazı bankaların devlet bankası olması ve devlet yetkililerinin imzasıyla işlemleri gerçekleştirmesi nedeniyle Türkiye'deki bütün bankalar faturasını ödemek zorundadır.
- Dünyada ambargolardan Swift sisteminden çıkarılmadan, ödeme sistemlerinden çıkarılmadan bahsedilmektedir.
- Swift sistemi, uluslararası bankacılık para ödeme sistemi ve takas sistemi olup, Türkiye'nin yurt dışından para getirerek büyümesini destekleyen ve dış borcunu kısa vadeli çevirmek zorunda olan bir ülkenin bu sistemden çıkarılması, altınlar ve tahvil birikimlerine el konulması anlamına gelir.
- 37:34Rıza Sarraf Davası ve Ekonomik Senaryolar
- Türkiye'ye finansal yaptırımlar uygulanması en iyi senaryo, ambargo uygulanması ise en kötü senaryo olarak değerlendiriliyor.
- En iyi senaryoda Türkiye cezayı ödeyecek, borcunu artıracak ve vatandaşlara vergi yükü yükleyecek, örneğin benzin fiyatı 7 liraya çıkacak.
- Türkiye'de vatandaşın arabasına koyduğu her litre benzinin ödediği paranın %73'ü devlete vergi olarak gidiyor.
- 38:32En Kötü Senaryo ve Ekonomik Tehlikeler
- En kötü senaryoda Türkiye cezayı ödemeyecek, ilk yapılacak finansal yaptırımlar Türkiye'nin bankacılık ve likidite krizine girmesine neden olacak.
- Türkiye gibi teknolojik ürünleri ithal eden bir ülke için döviz kurunun artması anında enflasyona dönüşecek.
- Türkiye'de resmi ağızdan telaffuz edilen enflasyon %11 olsa da gayri resmi direkt enflasyon %16-17 civarındadır.
- 40:43Uzun Vadeli Tehditler
- Türkiye'nin teröre destek veren, terör örgütlerine silah taşıyan ve ticaret yapan ülkelerle ambargo delen bir ülke statüsüne yaklaşması uzun vadede asıl tehlike.
- Gelişmiş dünyada finans çevrelerinde istihbarattan önce para koklar, terörizm ekonomisi ciddi bir konudur.
- Konuşmacı, son altı yıldır Türkiye'de iyiye giden tek bir şey olup olmadığını sorguluyor.