Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Küresel Piyasalar" adlı bir ekonomi programıdır. Programda sunucu Melike Barış ve ekonomi uzmanları Gizem Öztürk Altınsac, Serhat Gürleyen (İş Yatırım Araştırma Direktörü), Hakan Kocaman (Anadolu Yatırım Pazarlamadan Genel Müdür Yardımcısı) ve Gökçe Çeliği (QNB Finansbank Baş Ekonomisti) yer almaktadır.
- Program, küresel piyasaların durumunu ve özellikle Türkiye ekonomisinin güncel gelişmelerini analiz etmektedir. Video, Amerika Birleşik Devletleri'nin ekonomik verileri ile başlayıp, gelişmekte olan ülkelerin borsa endekslerindeki düşüş sürecini, Türkiye'nin döviz krizi ve enflasyon sorunlarını, Merkez Bankası'nın olası faiz artışları ve ekonomik krizden çıkma stratejilerini ele almaktadır.
- Programda ayrıca gelişmekte olan ülkelerin dış borçlanma sorunları, Türkiye'nin döviz rezervlerinin erimesi, bankaların borçlanma durumu ve BIST endekslerinin performansı detaylı olarak incelenmektedir. İran-Türkiye-Rusya zirvesi, Brunson davası ve Amerika ile ilişkiler gibi siyasi konuların ekonomiye etkisi de tartışılmaktadır.
- 00:21Amerika Ekonomisi ve Veriler
- Amerika Birleşik Devletleri'nde özel sektör istihdamı Ağustos'ta 163 bin artarak 2017 Ekim'den bu yana en düşük seviyeye ulaştı.
- Amerika'da hizmet PMI Ağustos'ta 54,80'de beş ayın en düşük seviyesine indi ve bileşik PMI 55'ten 54,70'e geriledi.
- Haftalık işsizlik maaşı başvuruları 10 bin kişi azalarak 203 bin oldu, ISM hizmet endeksi 58,50'e yükseldi ve istihdam endeksi 7 ayın zirvesine çıktı.
- 01:20Uluslararası Gelişmeler
- Amerika'da fabrika siparişleri Temmuz'da %0,80 oranında azaldı, dayanıklı tüketim malları siparişleri ise %1,70 oranında düşüş yaşadı.
- ABD Başkanı Donald Trump, Çin ile ticaret anlaşmazlıklarını henüz çözemediğini ancak müzakerelerin devam edeceğini belirtti.
- New York Fed Başkanı Williams, ABD Merkez Bankası'nın enflasyon üst baskılara dair çok işaret görmediğini ve ihtiyacı hissetmediğini ifade etti.
- 02:14Türkiye ve Uluslararası Görüşmeler
- IMF sözcüsü, Türkiye'nin hiçbir yardım talebi olmadığını, ihtiyacı olan güçlü ekonomi politikası ve merkez bankası bağımsızlığı olduğunu belirtti.
- Yurtdışında yerleşik kişiler 31 Ağustos haftasında net 21,50 milyon dolarlık hisse senedi ve 167 milyon dolarlık tahvil bono satışı gerçekleştirdi.
- Yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı 31 Ağustos'ta biten haftada 788 milyon dolar azalarak 152,40 milyar dolara geriledi.
- 02:55Ekonomik Değerlendirmeler
- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndan toplamda 500 baz puan faiz artışı bekleyen JP Morgan, bu artışın iki toplantıya bölünebileceğini iddia etti.
- Goldman Sachs'ın kripto para işlem masası kurma planını geri çekmesi haberleriyle kripto paralarda sert düşüş hareketi devam ediyor.
- Almanya Başbakanı Merkel, Türk ekonomisinin sağlıklı gelişmesinin Almanya'nın stratejik çıkarını olduğunu belirterek, Türkiye'nin zayıflamasına yol açacak harekette bulunmanın çıkarlarına uygun olmadığını vurguladı.
- 04:18Küresel Piyasalar ve Program İçeriği
- Gelişmekte olan ülke para birimlerinde baskı hissediliyor ve gelişmekte olan ülke borsalarında hisse senetlerinde satış dalgası yaşanıyor.
- MSI gelişen ülkeler endeksinin son zirvesinden bu yana yaklaşık %19,70 değer kaybı yaşandı ve neredeyse %20 ile ayı piyasasına yaklaşan bir endeks durumunda.
- Programda Amerikan Merkez Bankası'nın faiz politikasının gelişmekte olan ülkelerdeki sıkıntılar nedeniyle değişip değişmeyeceğine dair değerlendirmeler ele alınacak.
- 07:06Piyasa Durumu
- Amerika'da teknoloji cephesindeki satışlar devam ediyor, Nasdaq endeksi dünkü satışın ardından %1'e yakın geriliyor.
- Dow Jones endeksi %0,20, S&P 500 ise %0,30 oranında düşmekte.
- Dolar/TL 6,5823, Euro/TL 7,666 seviyesinde, altın 1200 dolardan işlemlerine devam ediyor.
- Borsa İstanbul günü yatayda kapattı, petrol fiyatlarında düşüş var, Amerikan tipi petrolde %1,20 lik düşüşle 68 doların kıyısında.
- 08:28Ekonomik Veriler ve Borsa Durumu
- Ekonomik verilerin neredeyse yarısı beklentilere paralel geldi; dalgınlık tüketim malları siparişleri eksi 1,70'de kaldı, fabrika siparişlerinde düşüş olsa da PMI yükselmeye devam ediyor.
- İşsizlik sigortası başvuruları 1969'dan beri gördüğü en düşük rakamları gördü, özel sektör bordroları 163 bin olarak beklenen 200 binin altında geldi.
- Tarım dışı üretkenlik arttı, sermaye ürünlerin siparişlerinde artış var ve tarım dışı istihdam 193 bin olarak beklenirken 167 binde kaldı.
- 09:52Teknoloji Sektörü ve Borsa
- Teknoloji sektöründe satış devam ediyor, özellikle çip yapımcıları talebin düşmesinden dolayı zorluklar yaşıyor.
- Google'ın ana şirketi Alphabet 5. gününde negatif performans gösterdi ve teknoloji sektörünün bir balon olduğuna inanıldığı için düzeltmelere girdiği sorusu gündeme geldi.
- Yatırımcılar önümüzdeki karlılık sezonunu ve bir iki Fed toplantısını bekliyor, ticari endişeler (Kanada-ABD müzakereleri, Çin vergileri) olmasa iyi bir yerde olduklarını düşünüyorlar.
- 12:11Gelişmekte Olan Ülkelerin Borsa Durumu
- Gelişmekte olan ülkelerin borsalarında düşüş yaşanıyor, MSI gelişmekte olan ülkeler endeksi zirveden yüzde 20 düşüş gösteriyor.
- Güçlenen dolar, yükselen faizler ve Trump'ın getirdiği ticari yaptırımlar, küresel büyümeyi sınırlayacak ve gelişmekte olan ülkelere para akışını kısıtlayacak endişesi var.
- 2009'dan beri olan genişleme sürecinde en az para hisse senetlerine girmişken, şimdi büyümeden endişe var ve bu durum daha sürecek gibi görünüyor.
- 13:58Türkiye ve Diğer Gelişmekte Olan Ülkeler
- MSI gelişmekte olan ülkeler endeksi zirveden yaklaşık yüzde 20 düşüşle bir ayı piyasası olarak nitelendiriliyor.
- Türkiye'de ocak'tan bu yana yüzde 21 değer kaybı varken, sadece Ağustos ayında yüzde 30 civarında değer kaybı yaşanmış.
- Arjantin ve Türkiye'nin önderliğinde başlamış süreçte, Güney Afrika, Brezilya, Endonezya ve Hindistan gibi ülkeler de kendi özel sıkıntılarıyla karşı karşıya.
- 15:44Para Birimleri ve Fed
- JP Morgan'ın Efects endeksinde yılbaşından bu yana yüzde 14 değer kaybı, sadece Ağustos'ta yüzde 6-7 değer kaybı var.
- Türkiye'nin dolar değerinde yılbaşından bu yana yüzde 75, sadece Ağustos'tan bugüne kadar yüzde 30 civarında değer kaybı yaşanmış.
- Fed, gelişmekte olan ülkeleri ciddiye alarak faiz artırımlarında yavaşlamaya gidecek mi sorusu gündeme gelirken, ABD ekonomisi %4'lerde büyüyerek %3'ü geçecek ve enflasyon artacak.
- 17:49Büyüme ve Borsa İlişkisi
- ABD'de hisse başı kara sene başında %12'lerdeyken şimdi %20'ye çıkmış durumda, gelişmekte olan ülkeler ise bu beklentileri yarıya indirmiş durumda.
- Büyüme yavaşlaması hisse senedi piyasalarında fiyatlanıyor ve gelişmekte olan ülkelerin borçları Amerika'dan daha hızlı büyüyor.
- Trump'ın alınan önlemler gelişmekte olan ülke ürünlerini vergi altında bırakıyor, bu da gelişmekte olan piyasaları baskılayacak ve Fed Eylül'de faiz artırmaya devam edecek.
- 19:24Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Ekonomik Sıkıntılar
- Gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik sıkıntılar küresel bir sorun olarak yaşanıyor ve Türkiye de bu rüzgarın etkisi altındadır.
- Gelişmekte olan ülkeler, son on yıl boyunca çok ucuza para bulup dış borçlanmasını artırmış, bu durumda muazzam bir sermaye akımı yaşanmıştır.
- Bu ülkelerin büyüme kaydedmesi sonucu sermaye gelerek kâr ederken, bu ülkeler çok ucuzdan borçlanıp kaldıraçlarını arttırmıştır.
- 21:24Sıkıntının Temeli ve Devam Edip Edeceği
- Sorunun temeli, dış finansman ihtiyaçları yüklü olan, cari açığı fazla olan, rezervleri düşük olan ve enflasyonu lehine olmayan ekonomilerin kırılgan olmasıdır.
- Bu ülkelerin borçlanma problemi, eskiden %1,50'lere borçlandıkları parayı şimdi %3-4 ile çevirmek zorunda kalmasıyla ortaya çıkmaktadır.
- Sıkıntı devam edecek gibi görünüyor çünkü ABD bilançosu daralırken, Avrupa ve Japonya da bu hikayeye gireceklerdir.
- 23:08Türkiye'nin Özel Durumu
- Türkiye'nin problemi kur uyuşmazlığıdır; döviz bazında borçlanırken döviz bazında gelir yaratmayan yatırımlar yapılmaktadır.
- 2009 krizinden sonra şirketlerin döviz cinsi borçlanmasını kolaylaştırdığımızda, bankaların döviz bazında verdiği krediler iki yılda iki katına, on yılda ise üç buçuk katına çıkmıştır.
- Türkiye'nin toplam borcu milli gelire oranı %125 civarında olup, bu gelişmiş ülkelerden daha düşük seviyededir.
- 25:03Küresel Destek ve Türkiye'nin Geçmişi
- Türkiye büyük bir ülke olduğu için başındaki sorunlar Avrupa'nın da etkilenmesi beklenmektedir.
- Türkiye borçlu ülke olarak borcunu sonuna kadar ödeyen ve kararlı olan bir ülke geçmişine sahiptir.
- 2001 krizinde arka arkaya dört yıl %3-4 faiz dışı fazla yapılmış, kemer sıkılmış, IMF'e gidilmiş ve borçlar azaltılmıştır.
- 27:36Türkiye'deki Faiz Durumu
- Türkiye'de fon talep eden kesim için faiz maliyeti %30-35 civarındadır.
- Fon arz eden kesim için faiz %22-23 civarındadır, fix incom (sabit getirili) ürünlerde ise %24-25 civarındadır.
- Bankalar likit olmak için mevduat toplarken kredi vermek istemiyor, bu banka doğasına aykırı bir durum yaratmaktadır.
- 29:34Kur ve Faiz Durumu
- Dolar/TL kurunda son dönemde sakinlik yaşanıyor, ancak bu durumun kalıcı olup olmadığı kesin olarak söylenemiyor.
- Merkez Bankası'nın enflasyon sonrası net bir şekilde faiz artırım sinyali vermesiyle kur hareketleri başlamıştır.
- Pazartesi günü gelen enflasyon, Burns davası ve Türkiye'nin OVP beklediği gibi risk barındıran unsurlar hala masada kalmış durumda.
- 32:00Döviz Kurları ve Türk Lirası
- Son beş gün içinde Arjantin pesosu %3, Türk lirası ise %1 değer kazanırken, son bir ayda Arjantin pesosu %27, Türk lirası %19 değer kaybetmiştir.
- Reel kur açısından Türk Lirası, BI'nin ölçümlerine göre 2001 seviyesinin altında 94'e doğru, JP Morgan hesaplamalarına göre 94 seviyesine gelmiştir.
- Z-score hesaplamasına göre Türkiye'nin kur değeri %95 ihtimalle normale döneceği, ancak şu anda aşırı değersiz bir konumda olduğu belirtiliyor.
- 34:28Piyasa Göstergeleri ve Faiz Artırması
- Kur son beş günde toparlanmaya başlamış, sanayi hisselerinde döviz kazandıran hisseler yükseliş göstererek borsa toparlanmaya başlamıştır.
- 10 yıllık tahvillere baktığımızda %22'den %20'ye doğru yaklaşmaya başlanmıştır.
- Türkiye tehlikeli bir enflasyon-devalüasyon sarmalına girmiş durumda ve bunun ortadan kaldırılması için faiz artırmak şarttır.
- 35:56Enflasyon ve Faiz Artırma Beklentisi
- Enflasyon %15'leri aştıktan sonra %20'lere ulaşabilir ve sonrasında hızlanarak daha yüksek seviyelere doğru gidebilir.
- Reel faiz %5 ile çalışırken, enflasyon %19-20 seviyesindeyken, efektif faiz oranı %25 civarında olmalıdır.
- Piyasadaki beklentiler %400-500 baz puan artışına ulaşırken, bazı analistler %300 baz puan artışı ve GLP ile overnight arasındaki farkı %150'den %300'e çıkarmayı öneriyor.
- 39:35Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Döviz Krizleri ve Faiz Artışları
- Gelişmekte olan ülkelere yatırım yapan yatırımcılar, döviz krizine giren bir ülkede merkez bankasının faizlerini artırmak zorunda olduğunu biliyor.
- Türkiye'de Türk Lirası'nın karşılaştığı dolar, bir yıllık iki yıllık perspektifte %18'lik bir geçişkenlikten bahsediliyor.
- Şu anda üretici fiyatları %33'te, enflasyon %18'de ve tahminler %20-%22 bandında, %18-%32 arasında %14 puan daha üretici zamlamak üzere bekleniyor.
- 41:26Ekonomik Beklentiler ve Faiz Artışı
- İlk adım olarak faiz artırılması gerekiyor, bu ekonomiyi daraltacak ve şu anki döngüde kurun istikrarsızlığı ekonomiyi zaten daraltıyor.
- Geçmiş kriz dönemlerinde hemen hemen her ekonomi %5-%6 küçülüyor, şu anki tahmin %1 büyüme olup bu iyimser bir tahmin.
- Güven vermek için faiz dışı fazla arttırılacak, şu anki hesaplar kamuda 35 milyarlık bir tasarruf var ve faiz dışı fazla %0,5-%1 civarında.
- 42:48Türkiye'nin Ekonomik Durumu ve Çözüm Yolları
- Türkiye'nin cari açığı ve bütçe açığını topladığınızda %10 civarında bir sayıya doğru gidiyor ve bu piyasaları rahatsız eden bir durum.
- Çıkış için daha az borçlanmak, daha çok çalışmak, daha az harcamak ve faizi artırmak gerekiyor.
- Bu adımlar yapıldıkça CDS'ler düşecek, bankalar dışarıdan rahatlıkla borçlanmaya başlayacak ve ekonomi küçülerek bu krizden çıkacak.
- 44:03Özel Sektör Krizi ve Çözüm Süreci
- Özel sektör bilançosundaki kriz, ödemeler dengesi krizi veya banka bilançolarındaki krizlerden farklı bir deneyim.
- Bu krizden çıkmanın en zor kısmı leverage'ın konsolide olması, özellikle özel sektörde belirgin şekilde azalması ve bankalarda da düşmesi.
- Bu süreç uzun sürecek, ancak Türkiye avantajlı bir ekonomi olduğu için çok hızlı yukarı doğru sekebilecek.
- 45:05Faiz Artışı Beklentileri ve Ekonomik Strateji
- Merkez Bankası'nın geçen toplantıda faiz artıracağına dair net bir sinyal vermiş, piyasa hazırdı ve hayal kırıklığı yaşanmazsa artırım gelmelidir.
- Faiz artışı ekonomiyi sıkacak, mevduat faizlerini yukarı çekecek ve belki krediyi de çekecek, ancak önce güveni sağlamamız gerekiyor.
- Faiz artışı yetmeyecek, orta vadeli bir programda daha yüksek faiz, düşük fazlaları açıklamak ve uygulamak gerekiyor.
- 46:52Harcama Kısaltmaları ve Altyapı Yatırımları
- Harcamaları kısaltmak için hangi kalemlerden tasarruf edileceği detaylı olarak belirtilmelidir.
- Savunma öncelikli olduğu için orada yapılacak çok fazla şey yok, ancak savunma dışındaki altyapı yatırımlarına ara verilecek.
- Yabancı sermaye katılımı şartıyla devam edebilecek büyük yatırımlar için kaynak şartları belirlenecek.
- 48:41Ekonomist Görüşleri
- Merkez Bankası'ndan %500 baz puan gibi bir artış bekleniyor, bu da mevcut ortalama fonlama maliyetinin üzerine gelecek.
- En büyük motivasyon enflasyon görünümü ve önümüzdeki dönemde gelebilecek ek bozulmanın önünün alınması.
- Merkez Bankası kısa bir süre için koridor içinde hareket etmiş, ancak şimdi toplantıdan itibaren tekrar sadeleşmiş para politikası çerçevesine geri dönmesi bekleniyor.
- 50:13Merkez Bankası'nın Döviz Rezervleri
- Merkez Bankası her perşembe döviz rezervleri hakkında bilgi veriyor ve son dönemde brüt döviz rezervlerinde bir aşağı doğru gelişme var.
- Döviz rezervi erimindeki sebeplerden biri uzun dönemdir devam eden döviz açığı, yani ülke ekonomisinin arzu ettiği kadar döviz elde edemediği ve bunun yerine Merkez Bankası'nın rezervlerinden yemesi.
- Türkiye'nin ödemeler dengesinde ciddi sorunlar yaşanıyor ve önümüzdeki yıl 12 aylık vadede 180 milyar dolarlık döviz ihtiyacı var, bunun 100 milyar doları bankalara ait.
- 52:08Bankaların Döviz Borçları ve Finansman Sorunu
- Önümüzdeki yıl bankaların sendikasyonları var ve piyasada konuşulan rakamlara göre %70 rollover (çevirme) ihtimali var, ancak bu sendikasyonların libor spread'le çıkması bekleniyor.
- Dış finansmanda sorun yaşanması kurunun değer kaybetmesine neden oluyor ve bu sorun Ağustos'ta başlamadı, Nisan ayından itibaren alarm veren bir bozulma var.
- Merkez Bankası'nın rezervlerindeki erime, bankacılık sektörünün likit hale getirmek için bankaların muzam karşılıklarının artırılması yoluyla Merkez Bankası'na alınan bir kısım dövizden de kaynaklanıyor.
- 55:30Bankaların Borçlanma Stratejisi
- Bankaların borçlanmasında sendikasyon, sekretizasyon ve tahviller olmak üzere üç kısım var ve genelde piyasa kötüleştiğinde tahvil ve sekretizasyon tarafı erir, küçülür.
- Sendikasyon tarafı ilk başta azalır (70-80) sonra yine %100'ün üzerine çıkmaya başlar.
- 2008 krizinde ve 2011'de de benzer bir durum yaşanmış, doğru adımlar atılırsa piyasaları ikna edilebilir ve borçlanma oranları yeniden %100'ün üzerine çıkabilir.
- 56:40Borsa Performansı ve Yabancı Yatırımcılar
- BIST 30 ve BIST 100 endeksi sene başından bu yana dolar cinsinden %53-54'lük, yerel para birimi cinsinden de en kötü performans gösteriyor.
- Yabancıların bankaların hisselerindeki ağırlıkları %8-9'e düşerken, sanayi şirketlerinde %3-5'lük bir yükseliş var.
- Küresel sermaye, yüksek enflasyon ve kur artışı olan Türkiye'de kendini reel varlıklara ve döviz bazında para kazandıran şirketlere yönelerek korumaya çalışıyor.
- 1:00:32Ekonomik Durum ve Faiz Beklentisi
- 2019 gelişmekte olan piyasalar için bugünden bir miktar daha zor olabilir.
- Enflasyon sarmalına girmiş durumdayız ve şu an faiz dışında başka bir silahımız yok gibi görünüyor.
- Geçen toplantıda İş, Yatırım ve Yerli Kurumlar arasında beklemeyen tek kurumdu, bu sefer bekleyen tarafta devam edilecek.
- 1:01:37Amerikan Piyasası ve Teknoloji Sektörü
- Amerikan piyasasında S&P 500 ve Nasdaq negatif cephede, özellikle teknoloji sektörü iki gündür satmaya devam ediyor.
- Bugün liderlikte Alphabet'ın en sert düşüşünü gösteriyor, yüzde bir'e yakın düşüşle ticari endişeler devam ediyor.
- Çin üzerine konacak vergiler yürürlüğe girecek ve bu hafta Trump'ın ağzının içine bakıyor.
- 1:02:40Önemli Ekonomik Veriler
- Eylül ayının en önemli verisi olan tarım dışı istihdam ve işsizlik rakamları gelecek.
- Tahminler ortalama 193 bin 157 binlik bir artış bekleniyor, 76 ekonomistin tahminlerinin toplamı bu.
- Tavan rakamı 237 bin, en düşük rakam ise George Angela'dan gelen 157 bin.
- 1:03:47Fed Yetkilileri ve Ekonomik Görünüm
- Özellikle Jackson Hollwing'den sonra Fed yetkilileri karışık bir mesaj vermişler.
- Powell "patikaya yola devam ediyoruz, değişiklik yok" demiş ve ekonomik görünüm bunu destekliyor.
- Trader'lar yarın gelecek ekonomik veriyi aldıktan sonra önlerini daha iyi göreceğini düşünüyorlar.
- 1:04:36Döviz ve Yatırım Fırsatları
- Darboğazların bir dönemde fırsatlar yarattığı, varlık fiyatları ucuzlamaya başladığında yabancı yatırımcıların Türkiye'de şirket satın alma ihtimalinin arttığı belirtiliyor.
- Kriz dönemlerinde fiyatlar normal değerlerinden daha ucuza alınıyor, ancak bu dönem geçici olduğu ve sonrasında daha fazla kazanç elde edilebileceği düşünülüyor.
- Geçmişteki örneklere göre milli gelir bir yıl-bir buçuk yıl sonra toparlanırken, fiyatların dolar bazında eski seviyelerine gelmesi üç-dört yıl sürüyor ve yıllık ortalama yüzde yirmi civarı getiri elde edilebiliyor.
- 1:07:22Ekonomik ve Jeopolitik Riskler
- Fırtınanın gözünde olunduğu, geçici bir rahatlama da olabileceği ve arkadan yeniden güçlenebileceği belirtiliyor.
- Ekonomi yönetiminin piyasalarla iletişimi artırmak ve doğru adımları göstermek için fırsat kullanması gerektiği vurgulanıyor.
- Brunson meselesinin piyasaya etkisi olumlu olsa da, Türkiye-Amerika arasındaki sorunların daha geniş ve derin olduğu, özellikle Orta Doğu'daki çıkar çatışması ve Türkiye'nin kendi menfaatlerini korumaya çalıştığı belirtiliyor.
- 1:10:48Piyasa ve Ekonomi Arasındaki İlişki
- Piyasalar önceden satın alırken ekonomi ardından geldiği, piyasanın uzun süredir satın aldığı bir süreçte olduğu ve ekonomik olarak da bu süreci yaşayacağımızı belirtiyoruz.
- Dibi bulmanın zor olduğu, iktisadi gidişatla doğru öngörü yapmanın önemli olduğu vurgulanıyor.
- Sadun Bora'nın anekdotuyla birlikte, fırtınanın içindeyiz ve taşıyabileceğimiz pozisyonla bu fırtınaya giren yatırımcıların fırtınanın geçmesini beklemek durumunda oldukları ifade ediliyor.