Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Diyanet Televizyonu'nun Mizan programında, Din İşleri Yüksek Kurulu Üyeleri Prof. Dr. Abdullah Kahraman ve Dr. Mustafa Çakır konuk olarak yer alıyor. Program, İslam hukuku ve finansal konularda uzmanlaşmış kişilerin katılımıyla sohbet formatında sunuluyor.
- Video, İslam'ın mali ve ticari hayatla ilgili kurallarını, özellikle borsa ve yatırım araçları açısından ele alıyor. Programda helal kazanç, tasarrufun önemi, borsanın işlevleri, hisse senedi seçiminde dikkat edilmesi gereken İslami ilkeler ve vadeli işlemlerin İslam hukukundaki yeri gibi konular detaylı olarak tartışılıyor.
- Konuşmacılar, alkollü içki, uyuşturucu, kumar, domuz mamulleri, faizli bankacılık ve ahlaka aykırı yayıncılık gibi İslami değerlere aykırı faaliyetler yapan şirketlerin hisse senetlerinin alınamayacağını vurguluyor. Ayrıca "la tebya malese indek" (sana ait olmayan şeyi satma) ilkesi üzerinden açığa satışın İslam hukukuna uygun olmadığı ve vadeli işlemlerin riskten korunma, spekülasyon ve arbitraj amaçlı yapıldığı anlatılıyor. Program, Müslümanların borsaya gönül rahatlığıyla yatırım yapabilmeleri için gerekli İslami ilkeler ve uygulamaları da ele alıyor.
- 00:29İslam'ın Ekonomik İlkeleri
- Dinimiz kazancın helal yollardan elde edilmesini ve helal alanlarda kullanılmasını emreder.
- İslam'ın ekonomik ilkelerinden biri, malların karşılıklı rızayla değiştirilmesidir (Nisa Suresi 29. ayet).
- İslam'ın getirdiği diğer kural, meşru sözleşmelere bağlılıktır (Maide Suresi).
- 01:14İslam'ın Ekonomik Kuralları
- İslam'ın ticari hayatla ilgili getirdiği bir diğer kural faizsizliktir, çünkü faiz Kur'an-ı Kerim ve sünnette kesin bir şekilde yasaklanmış ve bir zulüm olarak nitelenmiştir.
- İslam'ın ekonomik ilkelerinden biri, şansa dayalı, birinin kazanıp diğerinin kaybetmesi esasına dayalı olan kumardır.
- İslam, ticari hayatla ilgili pek çok ilke koyar ancak yeni finans ve yatırım modellerinin önünü kapamaz.
- 02:15Modern Finansal Piyasalar
- Günümüzde yaşanan hızlı değişim, teknolojik gelişmeler ve ihtiyaçlara paralel olarak finansal faaliyetler ve yatırım ilişkileri gün geçtikçe daha farklı ve karmaşık bir boyut kazandı.
- Geçmişte sade ve basit yöntemlerle gerçekleşen ticari işlemler, günümüzde ancak aracı finansal kuruluşlar vasıtasıyla gerçekleştirilebilir bir hal aldı.
- Bugün karmaşık işlemlerin İslam'a uygunluğunu belirlemek de bir uzmanlık ve incelemeyi gerektirir bir hale kavuştu.
- 03:41İslam ve Sermaye Piyasası
- Günümüzde hem finansal piyasalar var hem sermaye piyasaları var, ancak sermaye piyasaları özellikle ülkemizde daha az yer kaplıyor.
- İslam emek ve sermaye üzerinden para kazanmaya yönelmiş ve onu teşvik etmiştir, para üzerinden para kazanmayı yasaklamıştır.
- Sermaye piyasası, insanların tasarruf yapmasını ve bu tasarrufları bu alanlarda kullanmasını ön plana çıkarır.
- 06:05İslam'ın Tasarruf Anlayışı
- Mal insan için bir ihtiyaçtır ve Kur'an-ı Kerim'e göre mal hem lehinde hem aleyhinde bir imtihan vesilesidir.
- İslam alimleri, Hz. Peygamber Efendimiz başta olmak üzere mal üzerinde durmuş, mala karşı tutkuyu ve hırsı frenlemek adına öğütler vermiştir.
- İmam Muhammed'in "Kesb Risalesi" (kazançla ilgili) bir anlamda müslümanın mal ile imtihanının rehberidir.
- 10:55Tasarruf ve İktisat
- Tasarruf iki anlamı vardır: birisi kısmak (her şeyi harcamamak), diğeri milli gelirin yatırım harcamasına ayrılan kısmına tasarruf denilmesidir.
- Furkan Suresi'ndeki ayette Allah, harcarken bir ölçü veriyor: ne çok kısın, ne çok şey dağıtın, orta yolu izleyin.
- İslam'da hem tasarrufun hem de cimriliğin reddedildiği, orta yolun anlaşıldığı bir dindir.
- 14:18Tasarruf ve Yatırım İlişkisi
- İnsanlar tasarruflarını yatırıma yönlendirmek, ticari faaliyetlerde nemelendirmek ve kazanç elde etmek için ciddi arayış içinde bulunuyorlar.
- Tasarrufları değerlendirmek için çeşitli yatırım araçları tercih edilebiliyor: altın, döviz, hisse senedi, gayrimenkul, bireysel emeklilik tasarrufu sistemleri gibi.
- İslam ahlaki ölçüler çerçevesinde tasarrufların yatırıma yönlendirilmesi ilkesi benimseniyor; kazanç maksimize etmek değil, helal kazanç ve meşru faaliyetlerde gelir elde etmek amaçlanıyor.
- 18:08Borsa ve İşlevleri
- Borsa, finansal sistemin önemli unsurlarından biri olup, insanların fon arz ve talebini gerçekleştirdikleri, yatırımlarını yaptıkları çeşitli piyasaları ve finansal enstrümanları içeren bir platformdur.
- Borsa İstanbul'da temel dört piyasa bulunuyor: pay piyasası (hisse senedi işlemleri), borçlanma araçları piyasası, vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmeleri piyasası, kıymetli madenler ve taşlar piyasası.
- Borsalar ekonomi içerisinde barometre görevi görür, şeffaf ve likidite sağlar, tek fiyat oluşumu sağlar ve sermayenin tabana yayılmasını sağlar.
- 24:29Finansal Piyasa ve Borsa
- Finansal piyasa, fon fazlası olanlarla fon ihtiyacı olanların karşılaştığı bir pazardır.
- Borsa, finansal piyasada fon sahipleriyle fon ihtiyacı olanların buluşabileceği en iyi ortamlardan biridir.
- Finansal piyasada dört temel öge bulunur: fon ve arz talep edenler (taafin), finansal araçlar/enstrümanlar, finansal kurumlar ve sistemi denetleyen kurumlar (BDDK, SPK gibi).
- 26:49Hisse Senedi Alımı ve Dini İlkeler
- Hisse senedi alımı ve satımı için borsada birinci, ikinci ve üçüncü piyasalar bulunmaktadır.
- Müslümanlar hisse senedi alabilir ve satabilirler ancak dini kırmızı çizgileri aşılmamalıdır.
- Her şirketin hisse senedini alamazsınız; alkollü içki, uyuşturucu, kumar, domuz ürünleri, faizli bankacılık, ahlaka aykırı yayıncılık ve İslami değerlerle bağdaşmayan faaliyetler yapan şirketlerin hisseleri alınmamalıdır.
- 30:38Borsa İşlemlerinde Dini İlkeler
- Helal lokma ile salih amel arasında ilişki vardır; helal bir şirketin hisse senedini alabilirsiniz ancak nasıl alacağınız önemlidir.
- Spekülasyon (tahmine dayalı yönlendirme) olumlu bir şeydir, ancak manipülasyon (hile, dolandırıcılık, kandırma) İslam hukukunun onaylamadığı bir uygulamadır.
- Manipülasyon, işlem bazlı veya bilgi bazlı olabilir ve hukuken cezai müeyyide vardır.
- 33:28Açığa Satış ve İslam Fıkhı
- İslam'da "la tebya malese indek" ilkesi vardır: sana ait olmayan şeyi, elinde olmayan şeyi, sahip olmadığın şeyi satma.
- Açığa satışta, size ait olmayan hisse senetlerini ödünç aldırmak suretiyle satıp para kazanma işlemi yapılmaktadır.
- Açığa satışta kars (komisyon) ve faiz içerdiği için İslam fıkhının helal kazancın ilkeleriyle uyuşmamaktadır.
- 36:28Vadeli İşlemler ve İslam'a Göre Değerlendirme
- Vadeli işlemler piyasasında (viop) standart büyüklükteki bir sözleşme üzerinden işlem yapılır.
- İslam'da alışverişte bedellerden en az birinin peşin olması gerekmektedir, hem bedel hem de şeyin veresi olmaması gerekir.
- Vadeli işlemler piyasası, alışverişin ve ticaretin amacı olan malın alınıp bedelinin verilmesi prensibine aykırı olarak eleştirilmektedir.
- 38:15Vadeli İşlem Sözleşmelerinin Amaçları
- Vadeli işlem sözleşmelerine üç amaçla girilir: riskten korunma (hedging), spekülasyon ve arbitraj.
- Riskten korunma amaçlı işlemde, örneğin bir çiftçi pamuk hasadı sonrası fiyat düşüşünden korunmak için iki ay vadeli bir pozisyon satışında satışı gerçekleştirir.
- Türev işlemlerinde gerçekte bir mal satım veya satın alma amacı olmaksızın, var olan bir varlık baz alınarak sentetik bir sözleşme oluşturulur.
- 42:36Türev İşlemlerinin İmam Fıkhı Bakış Açısı
- İslam fıkıhı, olmayan bir şeyin satışı (türev nitelikli ürün) hadis-i şeriflerde yasaklanmıştır.
- Her iki bedelin de vadeli olduğu alışveriş işlemlerinde Hz. Peygamber'in rivayetinden hareketle fıkıh mezhepleri genellikle bu tür işlemleri caiz görmemektedir.
- Alışveriş işlemi için para veya malın mutlaka birinin peşin olması gerekmektedir.
- 44:46Bono ve Tahvil İşlemleri
- Bono ve tahvil, devlet veya özel şirketlerin iç borçlarını karşılamak için kullanılan borç senetleridir.
- Vadesi bir yıldan az olanlara bono, vadesi bir yıl ve üzeri olanlara tahvil adı verilir.
- Her iki enstrümanın da ortak noktası borç senedi olması ve faiz garantili olmasıdır.
- 47:31Bono ve Tahvilin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi
- Bankalar mevduatçıya düşük faiz verirken, borç verenlere yüksek faiz alarak aracılık yapar.
- Tahvil ve bono işlemleri de bankaların yaptığı işlemden farklı değildir, faizli bir işlem olarak değerlendirilir.
- Müslümanların faizli olduğu kesin olan tahvil ve bonoda tasarruflarını değerlendirmesi dinen caiz değildir.
- 48:19Helal Pazar Çalışmaları
- Borsada İslam'a uygun olmayan birçok nokta bulunsa da, helal pazar oluşturulması için bazı çalışmalar yapılmaktadır.
- Dünyadaki borsalarda "helal endeks" ismiyle bazı çalışmalar bulunmaktadır.
- 48:44İslami Borsa Endeksleri
- Duyarlı Müslümanların borsaya gönül rahatlığıyla girebilmesi için özel endeksler oluşturulmaktadır.
- Borsada mevcut endeksler (BIST 100 gibi) 100 şirketten oluşurken, İslami endeksler ise belirli ilkeleri sağlayan şirketlerden oluşur.
- İslami endekslerde şirketlerin kazançları, varlıkları ve yapmış oldukları işler İslami ilkelerine uygun olmalıdır.
- 50:11İslami Borsa Yatırımlarındaki Zorluklar
- Bazı sektörler tamamen helal olsa bile, zaman zaman banka kredisi kullanmak zorunda kalınabilir.
- Dünyada tamamen İslami ilkeleri sağlayan şirketlerin sayısı çok az ve gittikçe azalıyor.
- Müslümanlar helal bir dünyada yaşamak isteyenler için İslami ilkeleri sağlayan düzenlemeler yapılmalıdır.
- 51:11İslami Borsa Yatırımlarının Durumu
- Borsada İslami ilkeleri sağlayan yaklaşık 30 şirket bulunmakta ve bunların içinde haram karışımı %5 oranında veya altında.
- Peygamberimizin hadisine göre, doğrudan faiz yemeyecek ama tozları bulaşacak bir ortamda olabiliriz.
- Katılım endeksi oluşturulmuş ve insanlar oraya yatırım yapıyor, ancak şirketlerin sayısı az ve çok fazla kar getirmiyor.
- 52:41İslami Ekonomi ve Finans Çalışmaları
- İslami ekonomi, ekonominin güçlü bir silah olarak kullanıldığı günümüzde Müslümanların kendilerine özgü finansal modellerle piyasalarda yer alması gerekiyor.
- İslam geldiğinde sahabe pazarlara girme konusunda tereddüt yaşadılar, ancak Allah "sizin islam'in koymuş olduğu ölçülere riayet etmek kaydıyla pazarlarda da ticaret yoluyla rızkınızı aramanızda sakınca yoktur" demiştir.
- Son yüzyılda özellikle 1960'lı yıllardan sonra İslami bankacılık ve İslami sermaye piyasası ürünleri geliştirme konusunda ciddi alternatif arayışları ve çalışmalar olmuştur.
- 54:23İslami Ekonomi ve Finans Alanındaki Gelişmeler
- Üniversitelerde İslam ekonomisi ve finansı bölümleri kurulmuş ve özel araştırma merkezleri açılmıştır.
- İslam ülkelerinde ve Türkiye'de emek, sermaye ve riskin aynı anda paylaşıldığı, teknoloji ve yazılım fikirlerinin finanse edildiği güzel modeller bulunmaktadır.
- İslami ekonomi alanında emekli olan ve uygulamaya girmiş olan çok güzel alternatifler mevcuttur.