Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Akla Takılanlar" programında Açıelya Akkoyun moderatörlüğünde, ev ekonomisi ve bilinçli tüketim konusu ele alınıyor. Konuklar arasında koruyucu sağlık uzmanı Prof. Dr. Oğuz Özyaal, ev ekonomisi uzmanı Meltem Açıkel, uzman psikolog Hilal Bebek ve ikinci el festival organizatörü Hülya Yavuz bulunuyor.
- Program, ev ekonomisinin ne olduğu ve önemi üzerine başlayıp, ikinci el alışverişinin artan popülerliği, tasarruf stratejileri ve tüketim alışkanlıklarının zaman içinde nasıl değiştiği konularını ele alıyor. Konuşmacılar, alışveriş listesi hazırlama, ikinci el ürünleri kullanma, gereksiz harcamaları engelleme gibi pratik tavsiyeler sunarken, sokak röportajları ile gerçek hayattaki uygulamaları da paylaşılıyor.
- Video ayrıca, geçmiş nesillerin ve günümüz nesillerinin eşya ile ilişkilerinin farklarını, reklamların tüketim davranışlarına etkisini ve bağımlılık kültürünün alışveriş alışkanlıklarına etkisini de inceliyor. Konuşmacılar, ev ekonomisinin sadece tasarruf etmek anlamına gelmediğini, gerçekte ihtiyacımız olan şeyleri karşılamak için harcamaları doğru yönlendirmek olduğunu vurguluyorlar.
- 00:11Programın Tanıtımı
- "Akla Takılanlar" programında ev ekonomisi ile ilgili detaylar ele alınacak.
- Konuklar arasında koruyucu sağlık uzmanı Prof. Dr. Oğuz Özyaal, ev ekonomisi uzmanı Meltem Açıkel, uzman psikolog Hilal Bebek ve ikinci el festival organizatörü Hülya Yavuz bulunuyor.
- Program, ev ekonomisinin hayat ekonomisi olduğunu ve karakterimizin bir yansıması olduğunu vurguluyor.
- 01:42Ev Ekonomisinin Önemi
- Ev ekonomisi yaparken hem doğayı hem cüzdanı hem de hayatı korumak mümkün.
- Son 100 yılda ekonomi dengesi oluşmuş, her şey raflarda düzene girerken hayatımız düzensizleşmiş ve mutsuz bir yaşantıyla iç içe olmuş.
- Algoritmalarla yöneten bir sistem var ve insanlar ihtiyacınıza göre değil, onları almaya sevk ettiği için satın alıyor.
- 03:23Ev Ekonomisine Yönelik Deneyimler
- Meltem Hanım, Türkiye'de ev ekonomisinin herkesin ders kitabı olduğunu ve ekranlara taşımak cesaret gerektirdiğini belirtiyor.
- Ev ekonomisinde atadan başlayıp, eski yöntemlerle üretim yapmanın ve geri dönüşümü yapmanın önemini vurguluyor.
- Hilal Hanım, eskiden eşyaların yeniden kullanılmasının (kaçak, bere örmek gibi) ve duygusal bağların değerlenmesinin önemini anlatıyor.
- 05:53Tüketim ve Ekonomi İlişkisi
- Eşyalarla, satın alma meselesiyle ve insanlarla nasıl ilişki kurduğumuz birbirine paralel süreçler.
- Dünya serveti arttıkça kişi başına düşen servet azalıyor ve dünyanın servetinin neredeyse yarısı sekiz kişinin elinde.
- Kapitalist sistem insanları caydırmaya, çeldirmeye, ayartmaya ve borçlandırma ya da tükettirmeye yönelik kendini sürdürmeye çalışıyor.
- 07:50İkinci El Festivali
- Hülya Hanım, 2020 yılında farklı semtlere yayılan ikinci el festivallerini (Şile, Kartal, Sarıyer) tanıtıyor.
- Festivalde aileler evde kullanmadıkları ürünleri satabiliyor ve her festivalde yaklaşık 10 bin ziyaretçi ağırlanıyor.
- Festival, insanların ikinci el bakış açısında değişime yol açmış ve farklı semtlere de festival düzenlemesi isteniyor.
- 09:48İkinci El Alışveriş Psikolojisi
- Konuşmacı, ikinci el alışverişinde psikolojik engellerin neden olduğunu ve bunun narsistik zedelenmeye yönelik bir tarafı olabileceğini belirtiyor.
- Sıfırdan pahalı bir marka ürünü satın almanın statüsel ve sembolik anlamları olduğunu, bu sayede kendimize üst sınıftan bir statü atfediyor gibi hissediyor olabileceğimizi söylüyor.
- İkinci el alışverişinde sınırlarla alakalı fazla hassasiyet nedeniyle zedelenme hissi yaşanabileceğini vurguluyor.
- 11:56İkinci El Alışverişin Olumlu Yönleri
- Konuşmacı, çocukluğunda annesinin bakış açısını ve Londra'da yaşamaya başladıktan sonraki kendi bakış açısını karşılaştırıyor.
- İkinci el eşyalarında yaşanmışlığın heyecanını hissettiğini, retrolar ve vintage ürünlerin bambaşka bir dünyaya götürdüğünü belirtiyor.
- Aileden kalma eşyaları kullanarak sevgisini ve ruhunu getirdiğini, bu sayede mirasın değerini anladığını ifade ediyor.
- 13:50Tasarruf ve Ekonomi
- İkinci el alışverişinin tasarruflu ve kıymetli bir tasarruf olduğunu vurguluyor.
- Anneannesi ve babaannesi gibi savaş görmüş kişilerin tasarruf anlayışını anlatıyor, onların "işten artmaz" felsefesini örnek alıyor.
- Evdeki her şeyi değerlendiren büyüklerin varlığından bahsederek, hazır almadan evde üretmenin daha ekonomik olduğunu belirtiyor.
- 14:53Evde Üretim ve Ekonomi
- Yazın pazardan alınan domateleri salça veya konserve yaparak uzun süre kullanmanın ekonomik olduğunu, hem ekonomik hem de sağlıklı olduğunu vurguluyor.
- Kendine vakit ayırıp bir gününü ayırarak tüm ihtiyaçlarını evde ürettiğini, bu sayede bakkala gitmeye gerek kalmadığını anlatıyor.
- Hayatı düzgün planlarsanız her şeye vakit bulabileceğinizi ve bu sayede ekonomik olabileceğinizi söylüyor.
- 16:19Tasarruf Psikolojisi
- Japon sanatında kırılan eşyaların her kırıldığında renkli boyalarla yapıştırılıp daha özgün ve otantik hale getirildiğini anlatıyor.
- Tasarruf etme psikolojisinde küçük harcamaların önemini vurguluyor, büyük harcamaların insanlarda daha güçlü bağışıklık olduğunu belirtiyor.
- Gündelik hayatımızdaki küçük harcamaların toplandığında ekonomi açısından dezavantajlı bir etkiye neden olabileceğini söylüyor.
- 19:08Çocukluk Deneyimlerinin Günümüzdeki Yaşam Tarzına Etkisi
- Meltem ve Oğuz, çocuklukta yetiştirilme tarzının bugünkü karakterlerini şekillendirdiğini belirtiyor.
- Büyükanneler ve koca kadınların elinde büyüdükleri için hiçbir şeyin sentetik veya suni olmadığını, her şeyin doğal ve kullanıma uygun olduğunu anlatıyorlar.
- Sokakta kudret narını toplayıp merheme çeviren, mandalina kabuklarını kurutup çay yapmak için kullanan, portakal kabuğundan şekerleme yapan annelerin yaşadığı bir yaşam tarzını yaşadıklarını ifade ediyorlar.
- 19:56Eski Yaşam Tarzının Özellikleri
- Hiçbir şeyin çöp edilmediği, her şeyin kullanıldığı bir yaşam tarzını yaşadıklarını vurguluyorlar.
- Savaş görmüş ve her şeyi kullanabilmeyi öğrenmiş büyüklerinin etkisi altında büyüdüklerini belirtiyorlar.
- Ekmek kuruduğunda peksimet yapmayı öğrenmişler, hediye paketlerini açtıktan sonra tekrar kullanabilmek için rutubetlendirip ütterlerdi.
- 21:17İkinci El Kullanımı ve Geri Dönüşüm
- İkinci el kullanımının kıymetli olduğunu, ihtiyacın olmadığı zaman satın almamak gerektiğini vurguluyorlar.
- Bit pazarları ile ikinci el kavramının karıştırıldığını, bit pazarlarının durumu indirgeyen bir durum olduğunu belirtiyorlar.
- Endüstriyel yaklaşımlarda ikinci el eşyaları kullanmanın avantajlarını anlatıyorlar, örneğin ikinci el fırınları temizlendikten sonra kullanabilmek.
- 22:26Eski Eşyaların Değeri
- Sülalem'in büyüklerden kalan eşyaları sevmediğini, evlerinin müze gibi olduğunu ve ikiyüz yıllık tabakları kullandıklarını belirtiyorlar.
- Modern ve şık şeylerin varlığını kabul ederler ancak bunlarla yaşamayı tercih etmediklerini ifade ediyorlar.
- Annelerinin okumuş ve tahsilli olmasına rağmen eskileri keser, biçer, yeniden forma sokup yeni kıyafet haline getirdiklerini anlatıyorlar.
- 23:33Kullanım ve Paylaşım Duygusu
- Kullanmayacakları eşyaları mutlaka ihtiyacı olanlara gönderdiklerini, "giydiğimi giydiriyorum, yemediğimi yedirmiyorum" prensibine bağlı olduklarını belirtiyorlar.
- Kent konseyi başkanı olarak cezaevlerindeki mahkumlara eşyaları göndermeyi planladıklarını söylüyorlar.
- Hediye aldıklarında, aynısını zaten sahip oldukları için geri götürüp değiştirmeleri gerektiğini vurguluyorlar.
- 24:53Stoklama Psikolojisi ve Eşya İlişkisi
- Stoklama psikolojisinde kendimizde tutma ve bir şey vermeme duygusunun olduğunu, bu durumun biriktiriciliğe kadar gittiğini belirtiyorlar.
- Eski neslin bakış açısında eşyaların bir hikayesi olduğunu, günümüzde ise eşyaların hikayesiz, kopuk ve mekanikleştiğini ifade ediyorlar.
- Eski neslin az eşya ve az mağaza olduğu için eşyalarına daha sıkı sarıldıklarını, günümüzde ise çocuklarının çok sayıda eşya sahibi olmasının onları eşyalarına sıkı sarılmamalarına neden olduğunu belirtiyorlar.
- 26:49Tasarruf Etme Stratejileri
- Harcama kaydını tutup, günde sonunda inceleyerek gereksiz harcamaları tespit etmek önemlidir.
- Alışveriş listesi hazırlayıp, listede olmayan ürünlerden kaçınılmalı ve ihtiyaçları belirlemek alışkanlığına sahip olunmalıdır.
- İnternet üzerinden alışveriş yaparak, 15 gün boyunca ihtiyaçları belirleyip sadece onları almak tasarruf sağlar.
- 28:20Alışveriş İyimserliği
- Markette son dakika alım yaparken sadece evde eksik olanları almak gerekir, fazladan ürün almamak önemlidir.
- "Fırsat" etiketlerine karşı dikkatli olunmalı, bu etiketlerdeki ürünlerin aslında fırsat olmadığını unutmamak gerekir.
- Kullanılmış eşyaları yeniden değerlendirmek (örneğin, eski bir ceketten çanta veya yastık yapmak) hem tasarruf eder hem de çevreye katkı sağlar.
- 28:59Küçük Eşnafı Koruma
- Dikiş dikiyorsanız terziye götürmek, bakkal ve kasap gibi küçük esnafı desteklemek hem tasarruf eder hem de yerel ekonomiyi destekler.
- Küçük marketlerde ve bakkallarda sadece ihtiyaç duyulanları almak, büyük marketlerdeki gibi fazla alışveriş yapmaktan kaçınmak tasarruf sağlar.
- Merkezi bölgelerdeki çeşitliliğe kıyasla daha az market ve bakkal olan yerlerde yaşamak, gereksiz harcamaları azaltır.
- 30:56Doğaya Dönüş
- Gereksiz harcamalar yaparak sağlığı bozulmamak için doğaya dönmek önemlidir.
- Halk röportajında kişilerin ev ekonomilerini düzenlemek ve tasarruf etmek için farklı stratejiler kullandıkları görülüyor.
- Bazı kişiler kışa girmeden evvel kıyafetlerini hazırlıyor, kıyafet konusunda mevsim değişimlerinde indirimli ürünleri tercih ediyorlar.
- 31:43Tasarruf Etme Yöntemleri
- Bazı kişiler internet indirimlerini ve kampanyalarını takip etmeden, sadece dengeli alışveriş yaparak tasarruf ediyorlar.
- Alınan ürünlerin evde veya iş yerinde ziyan olmayacak kadar ölçüde alınmasına dikkat ediliyor.
- Elektrik ve su gibi doğal kaynakların tasarrufu için kapalı tutulmaya çalışılıyor.
- 32:46Aile ve Eğitim Giderleri
- Çocuklu ailelerde eğitim ve sosyal aktivitelerin giderlerini düzenlemek için ay başlarında planlama yapılıyor.
- Market indirimleri ve alışveriş sitelerindeki indirim kodlarını takip etmek tasarruf sağlıyor.
- Bazı kişiler ikinci el kıyafet almayı tercih ederken, bazıları durumları müsaitse ikinci el kıyafet almıyor.
- 33:37İkinci El Alışveriş Farkındalığı
- İkinci el kıyafet alımı algısı zamanla değişmiş, festivallerde dokunarak ve görerek alışveriş yapma imkanı sunuluyor.
- Festivallerde kıyafet, oyuncak, kitap, ayakkabı, masa örtüsü gibi çeşitli ürünler satılıyor ve fiyatları orijinal fiyatın çeyreğine kadar düşebiliyor.
- Bazı insanlar çocuklarını eğitmek için stant alıyor, çocuklara alışveriş ve satış yapma deneyimi veriyorlar.
- 36:06İhtiyaca Binaen Satın Alma
- İkinci el satın almak, ihtiyaca binaen satın almakla paralel bir davranış olarak görülüyor.
- İnsanlar genellikle çevresindeki uyarılara tepki vererek alışveriş yapıyor, bu da ödül-ceza sistemi üzerinden ilerliyor.
- Somutlaştırmada kaybedilen şey, alışverişin gerçek kaybını hissetmemesi ve bu sayede harcamaların kontrol edilememesi.
- 38:19Çocuklara Ekonomik Değerlendirme Öğretimi
- Çocuklara eşyanın değerini anlatmak ve bir şeyi tutmak deneyimini beraber yaşamak önemlidir.
- Para konusunun ailelerin konuşulmaması doğru değil, para kıymetli bir şey olmasına rağmen bizi yönetmek yerine bizim yönetmemiz gereken bir kaynak.
- Çocuklara para biriktirme alışkanlığı kazandırmak için kumbara kullanmak ve küçük sorumluluklarla başlayıp istikrarlı bir şekilde eğitmek önemlidir.
- 41:49Ev Ekonomisinde Tasarruf
- Ev ekonomisinde fazla yemek yapmak ve gereksiz harcamalar yapmak, maddesel kayıpların temel nedenlerinden biridir.
- Eskiden alışveriş için planlar yapılıp sadece gerekli mağazalara gidilirken, günümüzde AVM kültürüyle alışveriş ve eğlence birbirine karıştı.
- Alışverişe giderken evde yemek yiyip gidilmesi öneriliyor çünkü mağazaların önündeki yemekler iştah açıcıdır ve karnınız doluysa gereksiz harcamalar yapmazsınız.
- 43:47Bağımlılık Kültürünün Etkileri
- Farelerin ödül sistemini tetikleyen bir pedal deneyinde, fareler pedalı çevirmeye devam ediyor ve açlıktan ölene kadar bu döngüden çıkamıyorlar.
- İnsanlar da benzer bir bağımlılık kültüründe yaşıyor, sürekli uyarım alıp gidermek için alışveriş yapıyorlar ve tolerans geliştirdikçe daha fazla uyarım istiyorlar.
- Bu döngüyü kırmanın tek yolu farkında düşünüp temassız yaşamaktan kaçınmaktır.
- 45:07Ev Ekonomisi ve Tasarruf
- Ev ekonomisi sadece para atmak değil, o parayı nereye tasarruf ettiğini bilebilmektir.
- Ekonomi yapmak için hayatını yaşamamak önemlidir, ancak bazen ekonomi yapmak için yapılan şeyler aslında ekonomiye dönüşmüyor.
- Eskiden ev ekonomisi, parasız kaldığında raftan veya vazodan para çıkarmak olarak tanımlanırdı.
- 45:55Reklamlar ve Alışveriş Davranışları
- Reklamlar "al" diyerek içerik anlatıyormuş gibi davranıp insanları ikna ediyor ve ihtiyacını olmayan şeyleri alıyorlar.
- Temizlik ürünleri gibi ürünlerde, fayans arası, yer temizleyici gibi farklı ürünler aslında temelde aynı maddeyi içeriyor.
- Alışverişte insanlar gereksiz ürünler alıyor ve ürünleri doğru ölçülerde kullanamıyor, örneğin şampuan kullanımında üç-dört defa yıkama gibi yanlış algılar oluşuyor.
- 47:43Kredi Kartı Kullanımı ve Tasarruf
- Ekonomik sıkıntılardan dolayı insanlar kredi kartlarına yükleniyor, ancak nakit alışveriş yapılıyorsa bütçeye göre alışveriş yapılabilir.
- Kredi kartı kullanırken geri ödeme tarihini ve tutarını önceden belirleyerek daha ölçülü alışveriş yapılabilir.
- Minimum ödemenin ödenip atlatılması durumunda borçlanma ve borçların artması yaşanıyor.
- 48:54Alışveriş Davranışlarının Değerlendirilmesi
- Hayatta başarı için neden, niçin, nasıl, ne zaman sorgulayarak hareket etmek gerekir, özellikle aile ekonomisinde.
- İkinci el alışverişinde de aynı sorun yaşanıyor, düşük fiyatlar nedeniyle torbalar dolusu alışveriş yapılabiliyor.
- İnsanlar festivalde stant açarak evdekilerden kurtulmaya çalışıyor, ancak sürekli alışverişe gidip doldurma alışkanlığından kendilerini kontrol edemiyorlar.
- 50:16Sadeleşme ve Ekonomi Yapmanın Önemi
- Sadeleşme gerekiyor, az alışveriş yaparak evdekileri kullanmak ve evleri küçültmek önemli.
- Gardırobumuzda çok sayıda benzer eşya bulundurmak yerine, daha az ama kaliteli eşyaları kullanmak daha ekonomik.
- Alışverişlerimizde genellikle rasyonalizasyon yaparak, önceden istediklerimizi sonra gerekçelendirmek eğilimindeyiz.
- 53:17Alışveriş Tutumu ve Ekonomi
- Alışveriş yaparken ürünün kullanımına ve kalitesine önem vermek gerekir, örneğin fincanın tutuş şekli ve kalınlığı.
- Alışveriş dürtüsünü kontrol etmek için alışverişi ertelemek ve geçmiş deneyimlerden ders çıkarmak önemlidir.
- Ekonomi yapmak, almayı durdurmayı gerektirir ve bu konuda kendimize "yendim seni" diyerek kendimizi kontrol etmek faydalı olabilir.
- 55:14Ekonomi Yapmanın Gerçek Anlamı
- Ekonomi yapmak, gereksiz eşyaları almak yerine, gerçekten ihtiyacımız olan şeyleri almayı sağlar.
- Ekonomi yapmanın amacı, güvenlik, eğitim ve seyahat gibi gerçek ihtiyaçlarımızı karşılamaktır.
- Ekonomi yapmanın daha geniş bir anlamı vardır: doğayla ilişkimiz, eşya ile ilişkimiz ve kendimizle ilişkimiz.
- 58:41Ekonomi Yapmanın Sosyal Boyutu
- Ekonomi yapmanın bir başka anlamı, kendi tasarrufumuzun başka bir çocuğun ışığını açmasına katkıda bulunmasıdır.
- Gandi'nin sözüyle "herkese yetecek kadar yiyecek var ama herkesin hırsına yetecek kadar yiyecek yok" ifadesi, ekonomi yapmanın sosyal sorumluluğunu vurgular.