Buradasın
Ekonomik Görünüm: Türkiye'nin Dış Ticaret ve Ekonomik Sorunları
youtube.com/watch?v=q4c7Gyl-MrwYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Ekonomik Görünüm" adlı programda Ekonomi Gazetesi yazarı Dr. Şeref Oğuz ve Habertürk yazarı Abdurrahman Yıldırım, ekonomi konularını ele almaktadır.
- Program, Türkiye'nin dış ticareti, ihracatı ve ekonomik sorunları üzerine kapsamlı bir analiz sunmaktadır. İlk bölümde 2022 yılında Türkiye'nin ihracatı ve dış ticaret açığı analiz edilirken, devam eden bölümlerde enerji bağımlılığı, Türk Lirası'nın değeri ve son olarak orta gelirli konut kampanyası değerlendirilmektedir.
- Programda Türkiye'nin ihracatının 254,2 milyar doların üzerine çıktığı, ancak dış ticaret açığının rekor seviyelere ulaştığı belirtilmektedir. Enerji bağımlılığı sorunu, temiz enerji potansiyeli ve Türk Lirası'nın değer kaybı süreci detaylı olarak incelenmektedir. Son bölümde ise orta ve orta-düşük gelirli ailelere yönelik konut kampanyası değerlendirilerek, kampanyanın etkileri ve konut sektöründeki sorunlar tartışılmaktadır.
- 00:15Yapay Zeka ve Medya
- Programda Ekonomi Gazetesi yazarı Dr. Şeref Oğuz ve Habertürk yazarı Abdurrahman Yıldırım konuk olarak yer alıyor.
- Yapay zeka teknolojisinin medyada kullanımı, robotların haber okuması ve yapay seslerin insan sesine benzetilmesi konuları ele alınıyor.
- Yapay zeka ile ilgili bir testte 24 metin arasında insanın yazdığı ve yapay zekanın yazdığı metinleri ayırt etmeye çalışıldığı, ancak tüm metinlerin yapay zeka tarafından yazıldığı ortaya çıktığı belirtiliyor.
- 03:24Dış Ticaret ve İhracat
- Türkiye 2022 yılında ihracat rakamlarında 254,20 milyar doları geçti, ancak ithalatta daha hızlı bir artış yaşanarak rekor açık yarattı.
- Türkiye ihracatı 147 bölgeye ve ülkeye yapılmakta olup, ilk kez ihracat yapan 10.000'e yakın firma bulunuyor.
- Türkiye dünya üzerinde en çok ihracat yapan 29. ülke, ithalat yapan 23. ülke sırasındadır ve ilk on ekonomi sırasına girmek için çok iddialı bir hedef olarak görülüyor.
- 07:12Dış Ticaret Açığı
- 2022 yılı dış ticaret açısından talihsiz bir yıl oldu, miktar olarak ihracat ve ithalatta patlama yaşanmadı ancak fiyatlar özellikle enerji ürünlerinde çok yükseldi.
- Türkiye rekor açık yaratarak 110 milyar dolarlık açık verdi, bunun en büyük kısmını enerji ithalatı oluşturdu.
- Altın ithalatı da açığa katkı sağladı; 2022'de 23,5 milyar dolara çıkan altın ithalatı, önceki yıllarda sıkıştırılmıştı.
- 10:55İhracatçılar ve Dış Ticaret Hedefleri
- Türkiye'de 120.000 ihracatçı bulunmakta olup, bu sayının %80'ini daha dar bir 10.000 ihracatçı sağlıyor.
- Türkiye İhracatçılar Meclisi'nin her ay 2.000 yeni ihracatçı üretme hedefi vardı.
- 2022 yılı ihracat açısından dört dörtlük bir talihsizlikle karşı karşıya kalmış.
- 11:40İhracatçıların Karşılaştığı Zorluklar
- Avrupa'daki resesyon, ihracatçıların sipariş iptallerini değiştirmesine neden oluyor.
- Euro-dolar paritesi nedeniyle ihracatçılar 12,5 milyar dolarlık zarar çekiyor.
- Enerji ve girdi maliyetlerinin artması, ihracatçıları zor durumda bırakıyor.
- 12:35Merkez Bankası'nın İhracat Politikası
- Merkez Bankası ihracat dövizlerinin %40'ını zorunlu tutmaya zorluyor, 3 aylık mevduat yapılırsa bu oran %70'e kadar çıkıyor.
- Lira-dolar kurunun düşük tutulması ihracatçıları zorluyor, 22-24 lira arası olmalı diye talep ediliyor.
- Merkez Bankası ve hükümet, kurun seçimlere kadar tutulacağını belirtmiş durumda.
- 13:39Finansman Sıkıntısı
- İhracatçılar döviz kurlarını Merkez Bankası'na satmak zorunda kalırken finansman sorunlarıyla karşı karşıya.
- Eximbank kredileri şirket başına yarı yarıya düşürülmüş, kaynaklar sınırlı olduğu için daha fazla şirkete kredi verilemiyor.
- Haziran ayından itibaren bankacılık sisteminde kredi verme kısıtlamaları getirilmiş, sadece döviz kredisi değil, diğer krediler de zorlaştırılmış.
- 14:27Cari Açık ve Ekonomi Modeli
- Türkiye cari açığında rekorda ulaşmış, 2021 yılında cari fazla verileceği söylenmiş ancak 55 milyar dolarlık cari açık verilmiş.
- Türkiye ekonomi modeli icat edilmiş, ihracat, istihdam, büyüme ve üretim artacağı belirtilmiş ancak istihdam artmamış.
- Dış ticaret açığı %138 artış göstermiş, ihracat %12,90, ithalat %34,30 artmış ve açık %138 artışla 110,20 milyar dolara ulaşmış.
- 17:13İhracatın Geleceği ve Çözüm Önerileri
- 2009'da Türkiye 82 ülkeye ihracat yaparken, bugün 194 gümrükleme noktasına ihracat yapılıyor.
- İhracatın kamburları kaldırılsa ve Avrupa Birliği'deki resesyon gevşerse, ileri teknoloji ve AR-GE merkezleri sayesinde aynı miktarda ihracatla daha fazla gelir elde edilebilir.
- İhracat kilogram başı fiyatı 2022 yılında %2,5 artış göstermiş, 1,44 dolar olmuş ve orta-üst teknolojik ürünlerin payı artmış.
- 19:53Cari Açık ve Turizm
- 110 milyar dolarlık rekor dış ticaret açığına karşılık cari açıkta rekor kırmayacak, 50-55 milyar dolar sınırında kalacak.
- 2011 yılında 160 milyar dolarlık dış ticaret açığı verilse de 74 milyar dolarlık cari açık verilirken, şimdi daha fazla açık verilse de cari açığı daha düşük.
- Cari açığın düşük olması turizm ve diğer hizmet gelirlerinden kaynaklanıyor.
- 20:54Türkiye'nin Dış Ticaret Açığı ve İthalat Yapısı
- Türkiye'nin dış ticaret açığı, önümüzdeki yıllarda gündem maddesi olacak ve ülkenin bu açığı nasıl finans edeceğine yönelik güçlü bir işaret olacaktır.
- Türkiye hammadde fakiri bir ülke olup, ithalatının yaklaşık %93'ünü hammadde ve yatırım malları oluşturuyor.
- Tüketim ithalatı tüm ithalatın sadece %7-10'una kadar düşerken, asıl sorunun tüketim ithalatı değil, ihracat malının içerdiği devasa ithalat olduğu vurgulanıyor.
- 22:24Enerji İthalatı ve Çözümler
- Türkiye enerji ithalatında umutlar barındırıyor; güneş enerjisi ekleniyor ve karadeniz'deki doğalgaz keşfi 5-7 yıl içinde hizmete girecek.
- Güneş enerjisi sektöründe Türkiye 284 GB'lık çatı alanı bekliyor ve enerji obur şirketlerin %15'ini güneşten sağlayacağı belirtiliyor.
- Rüzgar teknolojisinde de ilerleme kaydediliyor; rüzgar pervanelerinin %240'sını Türkiye'de üretmeye başlandı.
- 24:26Enerji Sektöründe Yatırım ve Akademik Koordinasyon
- Enerji sektöründe üniversitelerin alakası yetersiz kalıyor; Türkiye'de 212 üniversiteden sadece birinin enerji bölümü var.
- Teknolojinin hızlı gelişmesi ve maliyetlerin düşmesi nedeniyle enerji sektöründe akademik uzmanlaşmanın ve yatırımların yapılması gerekiyor.
- Türkiye'ye yeni enerji girişimcilerine ihtiyaç var ve bu girişimcilerin finansmanla buluşturulması, altyapı ve hukuk altyapısının kurulması gerekiyor.
- 25:41Temiz Enerjiye Yatırım ve Enerji Bağımlılığı
- Türkiye'nin temiz enerjiye (güneş, rüzgar, hidrojen) yatırım yapması, enerji bağımlılığından ve ithalattan kurtulmasına yardımcı olacak.
- Türkiye enerji ithalatına %75 bağımlı olup, hidrolik elektrik santralleri sayesinde elektriğin yarıdan çoğunu kendimiz üretiyoruz.
- Enerji ithalatı dış ticaret açığının en büyük kalesi olup, 110 milyar dolarlık açık verilmiş, 97 milyar dolarlık enerji ithalatı yapılmış.
- 27:12Doğalgaz Fiyatları ve Temiz Enerji Potansiyeli
- Doğalgaz bedava olmayacak; Cumhurbaşkanı'nın açıkladığı 700 milyar dolarlık doğalgaz metreküpü 1400 dolara geliyor.
- Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol, Türkiye'nin temiz enerji konusunda geniş potansiyelde olduğunu ve bu potansiyeli kullanırsa dünyada öncü ülkelerden biri olacağını belirtiyor.
- Enerji fiyatları genellikle dünyada belirlenir ve Türkiye'de uygulansaydı, birçok insan elektrik ve doğalgaz faturalarını ödeyemez duruma gelecekti.
- 32:11Türk Lirasının Değeri ve Kur Politikası
- Konuklar, Türk Lirası'nın değeri ve kur politikasının ithalat ve ihracat üzerindeki etkilerini tartışıyor.
- Türk Lirası'nın değeri, faiz oranlarına, döviz girişlerine ve Merkez Bankası'nın kontrollerine bağlı olarak belirleniyor.
- Şu anda tam kontrollü kur uygulaması söz konusu, ancak 22 sene boyunca zaman zaman kontrollü kur sistemi uygulanmış.
- 33:46Reel Efektif Döviz Kuru Analizi
- Reel efektif döviz kuru, Merkez Bankası'nın ayda bir enflasyonları dikkate alarak hesapladığı gerçekçi bir kur değeridir.
- 2003 yılı itibariyle bu kurun değeri 100 iken, şu anda üretici fiyatlarına göre 90, tüketici fiyatlarına göre ise 55 düzeyinde.
- 2011-2012 yıllarında bu kur 128 seviyesine yükselmiş, ancak son dönemde değer kazanmaya başlamış.
- 35:25Türk Lirasının Rekabet Gücü
- Uzun vadeli bakıldığında Türk Lirası rekabetçi bir kur değil, 2003 yılından beri değer kaybetmiş ve hala değer kaybı devam ediyor.
- Son 5-6 aydır Türk Lirası değer kazanıyor, bu da ihracatçıların fiyat ve maliyet ayarlarını zorlamaya başlamış.
- Ekonomi yönetiminin kur politikasında insiyatifi ve tercihi var, her zaman ihracatın teşvik edilmesi değil, ithalatı özendirecek şekilde sürdürülmemesi gerekiyor.
- 39:28Döviz Hesapları ve Liralaşma
- Toplam döviz hesapları 225,40 milyar dolardan 239 milyar dolara düşmüş, şirketlerin döviz hesapları 97 milyar dolardan 87 milyara, bireysel hesaplar ise 163,60 milyardan 137 milyara düşmüş.
- Tele mevduatlar 1 trilyon 833 milyar liradan 4 trilyon 542 milyar liraya çıkmış, bu da lira basımı anlamına geliyor.
- Kurt korumalı mevduat sisteminin dövize yönelmeyi önleyeceği ve Türk Lirasının değerlendireceği aşikardı, ancak bu değerlenme kendiliğinden değil, Merkez Bankası'nın ve rezerv harcamalarının etkisiyle gerçekleşti.
- 40:54Konut Kampanyası ve Ortaya Çıkan Sorunlar
- Çarşamba günü başlatılan konut kampanyası, orta ve orta-düşük gelirli ailelere hitap ediyor ve 7,20 milyon başvuru almış, bu da sektördeki ihtiyaçın büyüklüğünü gösteriyor.
- Kampanya, asgari ücret etrafında maaş alan memurlar, öğretmenler gibi dar gelirli aileleri hedef alıyor; ancak tüm ücretler asgari ücret etrafına yaklaştı.
- Kampanyada 15-20 yıllık kredilendirme mekanizması sunulacak, ancak enflasyon ve inşaat maliyetlerinin artmasıyla ev fiyatları da yükselme eğiliminde.
- 44:51Kampanyanın Etkileri ve Eleştiriler
- Merkez Bankası'nın araştırmasına göre, faizlerdeki düşüş konut fiyatlarında 2,10 puanlık artışa yol açıyor; 2020'de KDV indirimi ve kredi faizlerindeki düşüşle 18'den 8'e düşüşte bile fiyatlar 24 milyar lira daha yükseklendi.
- Konut arzı artmadan talep tarafı güçlendirildiğinde, stokların azalmasıyla fiyatlar yukarı çıkıyor ve alamayanlar daha da alamaz duruma geliyor.
- Kampanya seçim öncesi yapıldığı için, insanların kendilerini daha zengin hissetmesi amaçlanıyor; ancak fiyatlar artarsa orta gelirli aileler konut sahibi olamayacak.
- 49:34Sektörün Durumu ve Gelecek Beklentileri
- Yeni inşaat sayıları çok az, Anadolu'da dış binası yapılmış içi donatılmamış evler duruyor.
- İnşaat maddelerinin (demir, çimento) fiyatları artmasıyla inşaatçılar fiyatlandırmada zorlanıyor ve bu durumda fiyatları yükseltme hakkını iddia ediyorlar.
- Dar gelirli aileler ev alamıyor, evlenmeler ertelenmeye başlıyor ve bu durum sosyal bir sorun haline geliyor.