Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Akıllı Para" adlı ekonomi programında sunucu Gizem Uzunlar, Londra temsilcisi Ceren Dilekçe, araştırma uzmanı Kutay Korat, enerji günlüğü yazarı Hüseyin Ortak, QNB Finans Invest kıdemli analisti Can Alıgöz ve Canadian Imperial Bank of Commerce Effect Strateji Direktörü Jeremy Strech ile enerji fiyatları ve piyasa durumu hakkında kapsamlı bir analiz sunulmaktadır.
- Program, dünya ve Türkiye perspektifinden artan enerji fiyatlarının nedenlerini, piyasalara etkilerini ve gelecekteki trendleri ele almaktadır. Çin'deki elektrik kesintileri, Avrupa'daki doğalgaz ve karbon izinlerinin rekor kırması, Hong Kong'un Evergrande riski, Türk varlıklarındaki son seyri, BIST endeksleri, emtia piyasaları ve döviz endeksi gibi konular detaylı olarak incelenmektedir.
- Videoda ayrıca fosil yakıt fiyatlarındaki artışın Türkiye'nin enerji piyasasına etkileri, doğalgaz ithalatı, Paris İklim Anlaşması'nın Türkiye için önemi, ulaştırma endeksi, havacılık sektörü, metal sektörü, petrokimya sektörü ve üçüncü çeyreğin performansı gibi konular da ele alınmaktadır. Jeremy Strech'in dolar endeksinin yükselişinin arkasındaki sebepleri ve ABD getirilerinin artışı hakkında görüşleri de programın son bölümünde yer almaktadır.
- 00:14Enerji Piyasasındaki Güncel Gelişmeler
- Akıllı Para programında enerji konusu her açıdan değerlendirilecek.
- Çin'de 80'den fazla çelik fabrikası Eylül'de üretimlerini askıya almış durumda, elektrik kesintileri çelik sanayisini etkiliyor.
- Avrupa'da doğalgaz fiyatları ve karbon izinleri rekor kırmış durumda, Hollanda bir ay vadeli doğalgaz kontratları %11,60'lık yükselişle 84 Euro'ya kadar tırmandı.
- 01:51Çin ve Asya'dan Haberler
- Hong Kong merkez bankası, bankalardan borç batağındaki Çinli Evergrande'ın risklerini rapor etmelerini istedi.
- Alibaba'nın piyasa değeri 5 yılın ardından ilk defa Walmart'ın gerisinde kaldı, %54'lük düşüşle 400 milyar dolara kadar geriledi.
- Çin'in teknoloji şirketlerine karşı başlattığı dengelenme kapan kampanyası Alibaba hisselerindeki değersizleşmede büyük rol oynadı.
- 02:50Avrupa Borsalarındaki Durum
- Londra FTSE 100, Paris CAC 40, İspanya IBEX ve İtalya FTSE 400 endeksi satışlarda işlem görüyor.
- Avrupa borsalarında %1,80 kadar eksiler var, teknoloji endekslerinde kayıplar %3,5'i aşmış durumda.
- Teknoloji endeksinde yaşanan satışla birlikte Avrupa'da teknoloji şirketlerinin piyasa değeri yaklaşık 85 milyar dolar azaldı.
- 04:34Enerji Fiyatlarındaki Yükseliş
- Avrupa'da enerji endeksi, petrol fiyatlarındaki yükselişle desteklenerek %1'in üzerinde primli işlem gördü.
- Brent petrolün varili 80 doların üzerine çıkarken, Avrupa'nın genelinde doğalgaz, enerji ve elektrik fiyatları rekor seviyelerini test etti.
- Çin'in pazartesi günü gerçekleştirdiği vadeli likit doğalgaz alımları ve Gazprom'dan Avrupa'ya sağlanan gaz akışındaki düşüş enerji fiyatlarında yükselişte etkili oldu.
- 06:14Avrupa'daki Enerji Sorunları
- Norveç iletim şebeke operatörü Stat Red, ülkenin güneybatısında düşen akış ve azalan stoklar nedeniyle elektrik arzının baskı altında olduğunu açıkladı.
- Fransa maliye bakanı, enerji fiyatlarındaki yükselişin en azından birkaç ay daha sürmesini beklediklerini ancak enerji maliyetlerinin Fransız şirketleri üzerindeki etkisinin kabul edilemez olduğunu söyledi.
- Fransa hükümeti, 5,80 milyon haneye enerji faturalarını ödemek için tek seferlik 100 Euro ödeme yapacağını açıkladı.
- 07:08İngiltere'deki Akaryakıt Krizi ve Faiz Beklentileri
- İngiltere'de akaryakıt krizinin etkileri devam ediyor, istasyonların önünde uzun kuyruklar oluştu.
- İngiltere hükümeti, tedarik sıkıntısını aşmak üzere 150 tanker şoförün eğitildiğini açıkladı.
- ABD 10 yıllık tahvil faizlerindeki yükselişi takiben Euro bölgesi tahvil faizleri üç ayın zirvesine çıkarken, İngiltere'de 10 yıllık tahvil faizleri Mart 2020'den bu yana ilk kez %1 seviyesini aştı.
- 08:32Sterlin ve Faiz Beklentileri
- İngiltere Merkez Bankası başkanı Andrew Bailey, enflasyonda yaşanan yükselişe karşı ilk olarak faiz artışıyla cevap vereceklerini söyledi.
- Piyasalar şu anda ilk 15 baz puanlık faiz artışını Şubat ayında, ardından 25 baz puanlık faiz artışını Haziran'da bekliyor.
- Sterlin dolar karşısında düşüşü hızlandırdı, 1,35-95 ile 21 Temmuz'dan bu yana en düşük seviyeyi gördü.
- 09:16Türk Varlıklarındaki Son Seyr
- BIST endekslerinde tüm alt endeksler satıcılı, sadece ulaştırma endeksi %1,48 yukarıda.
- BIST 30 endeksi %0,75, BIST 100 endeksi %0,72 kayıpla aylık kaybının %5,25'e çıkarmış durumda.
- Faizlerde gösterge kağıdın bileşik faizi %18,30, 10 yıllık ise %18,68'den işlem görüyor.
- 10:02Döviz ve Para Birimleri
- Ülke riski yükseliyor ve 437 baz puanda, dolar/TL'de %0,62 kazanarak 8,87-9,40'tan işlemler geçiyor.
- Bloomberg dolar endeksi %0,36 kadar yukarıda, gelişmekte olan ülke para birimlerinde sadece Malezya ve İngiltere dolar karşısında sakin seyretmekte.
- Euro, Türk Lirası karşısında %0,42'lik primle 10,37'den işlemler geçiyor.
- 10:57Enerji Fiyatlarının Artışı ve Senaryolar
- Dünyada artan enerji fiyatları, iklim değişikliğinin normalin üzerinde enerji talebini ön plana çıkarması ve yeşil ekonomi sürecinin doğalgaz talebini artırdığı görülüyor.
- 2021 yılında küresel sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) arzının %5-6 civarında artması beklenirken, arz %7 artması bekleniyor.
- Enerji fiyatları son 3-4 yıllık ortalamaya göre borsasında 50 dolardan İngiltere borsalarında 210 dolara çıkmış, ortalamaların dört katı üzerinde bir fiyatlama var.
- 14:17Enerji Stokları ve Fiyat Senaryoları
- Avrupa sezona %71 stokla başlamış, beş yıllık ortalama stoğu %91 olduğu için ortalama stok %20 altında.
- Soğuk bir kış geçirilirse stoklar %4'e kadar düşebilir, sıcak bir yaz geçerse %68'e kadar geri çekilir.
- Normal bir kış geçirilirse stoklar %24'e kadar gelebilir bile, ancak fiyatları yüksek tutmaya yetecek projeksiyon tahmin edilmiş.
- 17:39Enerji Fiyatlarının Artışının Nedenleri
- Avrupa'daki doğalgaz krizi ile başlayan fiyat hareketleri, tedarik sorunlarından ve pandemi sonrası sosyal-ekonomik eskiye dönülme tarihin kaynaklanıyor.
- Pandemi döneminde ilk oluşan üretim azalmaları ve pandeminin sağlık anlamındaki etkisi bitmemekle birlikte sosyal ve ekonomik anlamda etkisinin sona erdiği değerlendirmesi çerçevesinde fiyatlar artmaya başladı.
- Avrupa'daki doğalgaz fiyatlarının yükselmesinde sadece Rusya'nın ağzı sınırlaması değil, aynı zamanda Asya ve Pasifik bölgesinden gelen sıvılaştırılmış doğalgaz talebinde etkili olduğu belirtiliyor.
- 19:11Enerji Fiyatlarının Geleceği
- Enerji fiyatlarının kalıcı olup olmadığını tahlil etmek için geçmişine bakmak gerekir, özellikle Paris İklim Anlaşması ile birlikte karbon emisyon üretimlerini sınırlamayı sosyal yakıtlardan ve yenilenebilir enerji kaynaklarında uzaklaşmaya sebep olmuştur.
- Dünya sanayisinin ve tüketiminin önemli bir kısmı doğalgaz, kömür ve petrol gibi fosil yakıtlar üzerinden enerji üretimiyle sağlanmaktadır ve bu kaynakların hızlı yenilenebilir enerji kaynaklarına dönüştürülmesi pek mümkün görünmüyor.
- Uluslararası Enerji Ajansı'na göre kısa vadede fiyatlar bu seviyede belki biraz daha artacak, ancak orta vadelerde (bir yıl sonrasında) yeniden dalgalanacağını tahmin ediyor.
- 20:45Türkiye'nin Enerji Piyasası
- Doğalgaz, petrol ve kömür fiyatlarında dramatik yükselişler yaşanmaktadır; örneğin buhar kömürü fiyatı bugün itibariyle 210 dolar seviyesindedir.
- Türkiye'nin 2020 yılı verilerine göre toplam doğalgaz ithalatı 48 milyar dolar olup, bunun yaklaşık %60'ı (36 milyar metreküp) uzun vadeli kontratlarla sağlanmıştır.
- Geriye kalan %40'lık bölüm (20 milyar metreküp) ise geçen sene Türkiye'nin spor piyasadan karşılamıştır ve kış ayları yaklaştıkça artan doğalgaz talebi, spor fiyatlarıyla karşılaşmayı tercih eden mülte bilimlerden sonra dünyada stop gaz fiyatlarındaki yükselmenin Türkiye'nin sıvılaştırılmış doğalgaz tedariğindeki maliyetlerini arttıracağını söyleyebiliriz.
- 23:30Karbon Emisyonu ve İklim Değişikliği
- Türkiye'nin Paris İklim Anlaşması'na imza atma kararının doğru ve yerinde bir karar olduğu düşünülmektedir, ancak daha önce bu anlaşmaya imza atmış ancak parlamentoda onaylamayan yedi ülkeden biriydi.
- Paris İklim Anlaşması'nın getirdiği sınırlamalar, özellikle karbon endüstriye sınırlamaları Türkiye'yi de bağlayacak şeyler olacak, ancak Türkiye'nin yer alacağı kategoride karbon emisyon oranından tasarruf şeklinde bir yapının çıkma ihtimali kuvvetle yükselme.
- Bu durum Türkiye'nin doğalgaza karşı olan talebini de arttıracaktır çünkü doğalgaz, kömür ve petrol gibi yenilenemeyen enerji kaynaklarına göre karbon emisyonu açısından daha eli şer bir yakıttır.
- 26:04Petrol Fiyatlarının Geleceği ve Havacılık Sektörü
- Petrol fiyatlarındaki artışın devam etme ihtimali yüksek görülüyor, özellikle global gaz krizi ve petrol türevi ürünlere ilginin tekrar artabileceği düşünülüyor.
- Günlük standart sapmalık bir hava koşullarındaki değişimde günlük talebin 600 bin varil kadar artabileceği konuşulmakta ve havacılık sektöründeki hareketlilikle beraber petrolde 90 dolar seviyelerine doğru hareketin olma ihtimali olası bulunuyor.
- Havacılık sektörü için petrol fiyatlarının yükselmesi normal zamanlarda negatif bir gelişme olmasına rağmen, şu anda talep dinamiklerinde güçlü bir toparlanma görülüyor ve talebin güçlü olduğu dönemlerde yüksek maliyetlerin kolayca absorbe edildiği gözlemleniyor.
- 28:48Ulaştırma Endeksi ve Türk Hava Yolları
- 15 Eylül'den bu yana ulaştırma endeksinde %12'ye yakın prim oluşmuş ve bugün tüm alt endekslere baktığımızda sadece ulaştırma endeksi artıda.
- Global havacılık endeksinde ve Avrupa endeksinde yukarı yönlü hareketlilik var, Türk Hava Yolları'nın operasyonel tarafta ivme kazandığı ve yolcu taşıma rakamlarının arttığı belirtiliyor.
- Türk Hava Yolları'nın avantajı ekstradan kargo gelirleri olması ve diğer havayolu şirketlerine göre daha defansif bir noktaya koyması, 2019 karlılıklarını bu sene yakalamaya yakın seviyelere ulaşması.
- 30:09Gaz Fiyatlarının Etkileri
- Türkiye için gaz fiyatlarındaki artış negatif bir gelişme, özellikle ilk kuraklık ve hidrolojinin kötü gitmesi elektrik maliyetlerini yukarı yönlü bir risk oluşturuyor.
- Gaz fiyatlarındaki yükseliş petrol fiyatlarını da yukarı seviyelere yükseltebilir, bu da Türkiye'deki enerji sektörü oyuncularına olumlu yansıyor.
- Enerji sektöründe tatbikimizde tutmuş hisseler bulunuyor.
- 31:15Metallerin Fiyatlanması
- Son bir senede bazı metallerdeki fiyatlama genel anlamda global para arzının yüksek olması ve COVID sonrası toparlanma dönemleriyle fiyatlanıyordu.
- Artık hemen hemen tüm ürünlerde arzın talebin altında kaldığı ve arz açıklarının ortaya çıktığı görülüyor, bu nedenle metallerin genelinde pozitif beklenti devam ediyor.
- Orta vadede yeşil enerji yatırımlarında kullanılan bakır ve nikel tarafının daha ön plana çıkabileceğini, 2020 yılı %2-5 arz açı ile kapanıp 2030'a kadar yeşil enerjilerle beraber talep tarafının güçlü olacağını bekliyorlar.
- 32:50Petrokimya Sektörü
- Petrokimya sektörü güçlü bir ikinci çeyrek sonrası üçüncü çeyrekte de dinamikler kuvvetliydi, Petkim üzerinde nafta fiyatlarındaki artışla beraber üçüncü çeyrekte hala yüksek seyretmesine karşın düzenli karlılıklar görülebiliyor.
- Asya ve Avrupa yılın genelinde yüksek davlumdan dolayı ayrışıyordu, genel beklenti Asya'daki fiyat seviyelerindeki düzeltme hareketinin Avrupa'ya yansımasıydı.
- Gaz fiyatları yeni gelişme olarak görülüyor, petrokimya tesislerinde gaz veya nafta bazlı üretimler yapılıyor ve gaz maliyetlerinin artış trendine girmesi arz tarafında problemler ortaya çıkarabilir.
- 34:08Üçüncü Çeyreği İyi Geçiren Şirketler
- Enerji sektöründe Tüpraş'ın iyi geçirdiği düşünülüyor, ürün karlılıklarında Craig spread'lerde yukarı yönlü eğilimin Eylül ayı ile beraber hız bulduğu görülüyor.
- Tüpraş'ta dizelde %60, jet yakında %100'e yakın artışlar hesaplanıyor, üçüncü ve dördüncü çeyrekte dolar bazında yıllık bazda güçlü büyümelerin olabileceğini düşünüyorlar.
- Demir çelik sektöründe Ereğli ve Kardemir'in dolar bazında FAVÖK tarafında üç katından fazla büyüme bekleniyor, Ereğli %60 iskontolu, Kardemir %80 iskontolu işlem görüyor.
- 37:13Dolar Endeksi ve Yükseliş Nedenleri
- Akıllı paranın son bölümünde döviz piyasası, küresel çapta doların değeri ve faizleri konusu ele alınacak.
- Canadian Imperial Bank of Commerce Effect strateji direktörü Jeremy Strech programda yer alıyor.
- Dolar endeksi yükselişinin arkasında geniş bir risk olumsuzluğu ve likiditeye kaçış bulunuyor.
- 37:53ABD Getirileri ve Dolar Endeksi
- ABD getirilerinin bazı kilit seviyeleri kırdığı, örneğin on yıllıklarda 1,50 seviyesinin kırıldığı belirtiliyor.
- Getirilerin yükselişi dolar endeksinin yükselişine makas desteği sağlıyor.
- Fed'in politika görünümü Avrupa Merkez Bankası ve Japonya Merkez Bankası'ndan farklılaşacak.
- 38:38Hazine Tahvil Faizleri ve Getiri Eğrisi
- Eylül ayının başında 10 yıllık hazine tahvil faizlerinin yıl sonunda 1,55 seviyesine ulaşacağı düşünülüyordu.
- Şu an daha keskin bir getiri eğrisi var ve potansiyel olarak getirilerin 1,75-1,80 seviyelerine çıkabileceği konuşuluyor.
- Getiri eğrisinin bu seviyeye ulaşması doların işine yarıyor.
- 39:43Gelişen Piyasaların Döviz Piyasalarını Etkisi
- ABD getirilerinin artmaya devam etmesi gelişen piyasalara baskı uygulayabilir.
- Getiri tarafından fayda sağlayan gelişen piyasaların para birimleri bu getirinin faydası kısıtlanabilir.
- Gelişmiş ülkelerin fonlarının ABD tarafında kalması ve gelişen piyasalara akmaması durumunda bazı gelişen piyasaların para birimlerinde baskı görülebilir.