Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, 1990'larda Yugoslavya'nın parçalanma sürecini ve sonrasında yaşanan savaşları anlatan tarihsel bir belgeseldir. Belgeselde Franco Tujman, Slobodan Miloseviç, Radovan Karadžić, Aliya İzzetbegoviç, Ratko Mladić ve Haşim Taci gibi dönemin önemli siyasi ve askeri figürleri yer almaktadır.
- Video, Yugoslavya'nın kuruluşundan başlayarak Hırvatistan Bağımsızlık Savaşı, Bosna Savaşı ve Kosova Savaşı'nı kronolojik olarak anlatmaktadır. Her bir savaşın nedenleri, gelişimi, önemli olayları ve sonuçları detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- Belgeselde ayrıca savaşların sivillere verdiği zararlar, etnik nefret, yer değiştirmeler ve NATO'nun müdahaleleri gibi önemli konular da vurgulanmaktadır. Bosna Savaşı'nın yaklaşık 100-300 bin insan hayatını kaybetmesi ve 2 milyona yakın insanın göç etmesi gibi sonuçları, Kosova Savaşı'nın 2008'de Kosova'nın bağımsızlığını ilan etmesiyle sonlanması gibi önemli dönüm noktaları da belgeselde yer almaktadır.
- 00:17Yugoslavya'nın Çöküşü ve Hırvatistan'ın Bağımsızlık Savaşı
- Hırvatlar 1991-1995 yılları arasındaki savaşları Hırvat Bağımsızlık Savaşı olarak adlandırır ve bu savaşta en büyük mücadeleyi Sırplara karşı verdiler.
- Yugoslav Federal Devleti altı cumhuriyet ve iki özerk bölgeden oluşuyordu ve Yugoslavya'nın çöküşü Katolik Hırvatlar, Ortodoks Sırplar ve Müslüman Boşnakların birbirinden ayrılmasıyla gerçekleşti.
- Sırp lider Slobodan Miloseviç, 1989'da Kosova ve Voyvodina'nın özerkliğini kaldırıp Sırbistan'a bağladı ve Yugoslav sistemindeki ağırlığı arttı.
- 01:28Bağımsızlık Referandumları ve Çatışmaların Başlangıcı
- 1990'da Yugoslavya'yı oluşturan cumhuriyetler kendi seçimlerini yaptı ve bağımsızlık yanlısı kesimlerin sesi yükseldi.
- Hırvatistan'ın bağımsızlığa hazırlanması sonucunda Sırp azınlıklar Sırbistan'ın desteğiyle yönetime karşı isyan başlattı.
- 1991 Mayıs'ında Dinamo Zagreb ile Kızılyıldız arasındaki futbol maçı, Sırp ve Hırvat taraftarları arasında şiddet olaylarına dönüştü ve bu olaylar Hırvat-Sırp silahlı çatışmasının fitilini ateşledi.
- 02:39Hırvatistan'ın Bağımsızlık İlanı ve Savaşın Başlangıcı
- 1991 Mayıs'ında Hırvatlar, Sırplar tarafından boykot edilen referandumda Yugoslavya'dan ayrılmayı kabul ettiler.
- 25 Haziran 1991'de Hırvatistan'ın milliyetçi lideri Franco Tujman ülkenin bağımsızlığını ilan etti ve Hırvat Parlamentosu Yugoslavya ile olan tüm bağlarını kopardığını duyurdu.
- Hırvatistan ve Slovenya'nın bağımsızlığını ilan etmesiyle, çoğunluğu Sırplardan oluşan Yugoslav ordusu Hırvatlara karşı bir operasyon başlattı.
- 03:11Savaşın Gelişimi ve Çatışmalar
- Karşılıklı etnik nefret, Sırp nüfusunun yoğunlukta yaşadığı bölgelerde silahlı olaylara dönüştü ve Hırvat polis merkezlerine saldırılar başladı.
- Yugoslav gemileri Hırvatistan'daki hedefleri bombaladı ve Hırvat kuvvetleri ülkedeki Sırpları kuşatma altına aldı.
- Dalmaçya'nın iç köyü Kievedo'da binlerce insan kuşatıldı ve Hırvat polisleri doğu Slovenya'da Sırp milislerle çatışmaya başladı.
- 04:15Sırp Operasyonları ve Hırvat İnişleri
- Sırp liderliğindeki kuvvetler, Kıyı 91 operasyonuyla Dalmaçya kıyı bölgelerinde ilerlemeye başladılar.
- Yugoslav ordusu ve Sırp güçleri Hırvatistan'da Sırp nüfusun yoğun olduğu bölgeleri elinde tutuyordu.
- Hırvat hükümeti, Birleşmiş Milletler silah ambargosu dolayısıyla ülkeye kaçak silahlar sokmaya başladı.
- 05:16Savaşın Yayılması ve Barış Antlaşması
- Makedonlar ve Bosna-Hersek 1991 yılının Eylül ve Kasım aylarında bağımsızlıklarını ilan ettiler.
- Yugoslav ordusu ve Hırvatistanlı Sırplar, Aralık 1991'de ülkenin orta ve güney kesimlerinde "Krayna Sırp Cumhuriyeti" adı altında otonom bir bölge kurduklarını ilan ettiler.
- 1992 Nisan ayında Sırplar ülkenin adını "Yugoslav Federal Cumhuriyeti" olarak değiştirdiler.
- 08:33Fırtına Harekatı ve Savaşın Sonu
- 4 Ağustos 1995 sabahı, Hırvat lider Franco Tujman Krayna bölgesi Sırplarına karşı geniş çaplı bir operasyon başlattı.
- "Fırtına Harekatı"nda 100 bin askerin katıldığı taarruz, NATO ve Bosna Hersek Beşinci Kolordusu'nun desteğiyle gerçekleşti.
- Dört gün süren operasyonda Hırvatlar tüm bölgenin kontrolünü ele geçirdi ve Krayna Sırp Cumhuriyeti yok edildi.
- 10:42Savaşın Sonuçları ve Hatırlatıcılar
- Aralık 1995'te İzzetbegovic, Tujman ve Miloseviç arasında Dayton Barış Antlaşması imzalandı ve bu antlaşma Bosna Savaşı ve Yugoslavya iç savaşı sona erdirdi.
- Hırvatlar her yıl 5 Ağustos'u Hırvatistan Kurtuluş Savaşı'nın zafer günü olarak kutlarken, Sırplar savaşta kaybettikleri askerleri için anma törenleri düzenlemektedir.
- Yugoslavya iç savaşı sırasında yaklaşık 220 bin Hırvat ve 300 bin Sırp yer değiştirdi ve bu savaş sivil insanların en çok zarar gördüğü bir savaş olarak tarihe geçmiştir.
- 12:12Yugoslavya'nın Tarihi
- 20. yüzyılın sonları etnik çatışmalar ve etnik temizlik olaylarına şahit oldu, bunlardan biri en şiddetli savaşlara sahne olan Yugoslavya'dı.
- Yugoslavya, birinci dünya savaşı'ndan sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan ayrılarak kuruldu ve ikinci dünya savaşı'ndan sonra federal cumhuriyetler birliği olarak resmi statü kazandı.
- Yugoslavya altı federal cumhuriyet (Bosna-Hersek, Hırvatistan, Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Slovenya) ve iki sosyalist bölgesi (Kosova ve Voyvodina)den oluşuyordu.
- 13:05Yugoslavya'nın Çöküşü
- Devlet başkanı Tito, etnik yoğunluğu yüksek olan Yugoslavya'yı bir arada tutan bir liderdi ve bu sistem 1980'de Tito ölünceye kadar kusursuz devam etmiş görünüyordu.
- 1989 yılında Sloban Miloseviç Sırbistan devlet başkanı seçildi ve Sırbistan, Kosova ile Voyvodina gibi otonom bölgeler üzerinde kontrolünü artırdı.
- Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bölgedeki kartlar yeniden dağıtılmaya başladı ve ulus devlet kurma fikri yayıldı.
- 14:39Bosna-Hersek Savaşı'nın Başlangıcı
- Hırvatistan ile Sırbistan arasında başlayan savaş, Birleşmiş Milletler'in araya girmesiyle sonlandırıldı ve Hırvatistan devlet başkanı Tujman ile Sırp devlet başkanı Miloseviç, Bosna-Hersek'in nasıl bölüneceği konusunda pazarlık yapmaya başladılar.
- Bosnalılar 1992 Mart'ında bir referandum ile Yugoslavya'dan ayrılmaya karar verdiler ve bağımsızlıklarını ilan ettiler, devlet başkanı Boşnak Aliya İzzetbegoviç seçildi.
- Radovan Karadzit önderliğinde Bosnalı Sırplar bu referandumu kabul etmeyerek Bosna-Hersek Sırp Cumhuriyeti kurduklarını ilan ettiler ve Belgrad ile yakın iletişime geçerek Sırbistan ile birleşme amaçlarını dile getirdiler.
- 16:05Savaşın Gelişimi
- Sırplar 6 Nisan'da Bosna'ya karşı fiili saldırılarına başladılar ve Srebrenitsa çevresindeki Boşnak kasabalara ve köylere saldırdılar.
- 1992 Mayısında Srebrenitsa ve çevresindeki bölge Sırp bölgesinin Sırp kuşatmasının ortasında kaldı ve Sırp topcusu ve keskin nişancı askerleri şehire aralıksız saldırıyordu.
- 27 Mayıs 1992'de Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna kuşatma altındaydı ve Sırplar Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin tüm imkanlarını kullanıyordu.
- 17:10Savaşın Karmaşıklığı
- Temmuz 1992'de Bosna Hersek'te ikamet eden Hırvatlar, Tucman'ın çağrısıyla Bosna Hırvat Devleti'ni ilan ettiler.
- Bosna savaşı o kadar karışık bir hale geldi ki, Saraybosna'da Müslümanların destekçisi olan Hırvatlar, başka bir yerde Mostar'da Müslümanlara karşı savaştılar.
- Birleşmiş Milletler Sarayı Srebrenitsa'yı güvenli bölge ilan etti, bölgeye silah girişini yasakladı ve Batılı liderlerin Aliya İzzetbegovic'e mağlubiyeti kabul ederek barış antlaşması yapmasını tavsiye etmeleri Sırpları daha da cesaretlendirdi.
- 17:49Savaşın Acıları
- Sırplar Saray Bosna'yı tam 44 ay boyunca kuşatma altında tuttular ve hakim tepelerden sürekli sivil halkın üzerine ateş açılıyordu.
- Hırvatlar da Boşnak güçlerin elinde bulunan bölgelerden pay alma gayreti içerisindeydi ve Hırvat savaşçılar birçok yerleşim yerini topçuları tarafından ateş altına almıştı.
- Hırvatlar 7 ay boyunca kuşatma altında tuttukları ve bombaladıkları Lasma Vadisi'nde 2000'den fazla Müslüman hayatını kaybetti.
- 19:53Srebrenitsa Katliamı
- Güvenli bölgesi Srebrenitsa, Birleşmiş Milletler'e bağlı 400 Hollandalı asker tarafından korunuyordu, ancak Ratko Mladiç, bölgeye 12.000 asker, 30 tank ve topçu birliklerini sevk etti.
- Sırpların önünden kaçan binlerce masum sivil şehrin iç bölgelerine akın etmişti ve Müslümanların toplanan silahlarını geri almak için yaptıkları başvuru Hollanda komutanı Tom Carremas tarafından reddedildi.
- Srebrenitsa'yı kuşatan Sırplar, Birleşmiş Milletler barış gücünde Hollanda askerlerinin gözetleme mevkiine saldırdı ve 30 kadar Hollanda askeri esir alındı.
- 21:08Katliamın Sonuçları
- 1995 yılının 11-18 Temmuz tarihleri arasında bu şehirde toplu bir katliam yaşandı ve 12-77 yaş arası Boşnak erkekler, Sırplar tarafından savaş suçlusu sayıldı.
- Tuzla'ya ulaşmak için kaçan 15.000 sivilin pek azı kurtulabildi ve Potachari kampında da yaşananlar farksızdı.
- Srebrenitsa, içlerinde 8.000'den fazla erkeğin toplu halde yok edildiği bir şehir olarak tarihe geçti.
- 22:18Savaşın Sonu
- 1995 yazında Papa tarafından desteklenen Hırvat birlikleri taarruza geçerek Sırpların elindeki Krajina bölgesini ele geçirdi.
- Batı Bosna'da Sırpların toprak kaybetmesiyle Bosnalı Sırpların başkenti Banya Luka açık hedef haline gelmişti ve Hırvat, Boşnak ve NATO saldırılarına daha fazla dayanamayan Sırp birlikleri Ekim ayında beyaz bayrak sallamak zorunda kaldılar.
- 21 Kasım 1995'te imzalanan Dayton Barış Antlaşması ile savaş sona erdi ve üç yıldan uzun süren bu savaşta kimi kaynaklara göre 100 bin, kimi kaynaklara göre 300 binin üzerinde insan hayatını kaybederken, 2 milyona yakın insan yaşadığı yerlerden göç etmek zorunda kaldı.
- 24:09Kosova Krizi ve Tarihsel Arka Plan
- 1998-1999 Kosova Savaşı, Yugoslavya Federal Cumhuriyeti ordusunun bağımsızlık isteyen Kosova Kurtuluş Ordusu'na karşı başlattığı ve NATO'nun hava müdahalesiyle sona eren bir savaştır.
- Balkanlarda stratejik öneme sahip olan Kosova, hem Sırpların hem de Arnavutların ulusal bilinçlerinde en merkezi yerde olan bir bölgedir.
- Tarihte Kosova, büyük Sırbistan ve büyük Arnavutluk rüyalarının vazgeçilmez bir unsuru olmuştur.
- 25:13Yugoslavya Dönemi ve Miloseviç Dönemindeki Gelişmeler
- 1974 Yugoslavya anayasasına göre Kosova özerk bir Sırp bölgesi olarak kabul edilmişti.
- Sırp milliyetçi lider Slobodan Miloseviç, 1987 yılında Yugoslavya devlet başkanı oldu ve Kosova'yı Sırplaştırma politikası uyguladı.
- 1989'da Miloseviç, Kosova'nın özerkliğini kaldırdı ve bu karar Yugoslavya anayasası'na aykırıydı.
- 26:04Kosova Kurtuluş Ordusu'nun Kuruluşu ve Savaşın Başlangıcı
- 1990'da yükselen Sırp milliyetçiliğinden rahatsız olan Arnavut liderler, Kosova Kurtuluş Ordusunu kurdular.
- 1991 yılında Yugoslavya dağılma sürecine girdiğinde Slovenya, Hırvatistan, Makedonya ve Bosna-Hersek bağımsızlıklarını ilan ettiler.
- 1995'te Dayton Barış Antlaşması imzalandığında Bosna-Hersek'in bağımsız olmasının kabul edilmesi fakat Kosova ile düzenleme yapılamaması Arnavutları büyük hüsrana uğrattı.
- 27:10Silahlı Mücadele ve NATO'nun Müdahalesi
- 1996 Mart-Nisan aylarında Kosova Kurtuluş Ordusu, Kosova polis karakollarına yaptıkları baskınlarla silahlı mücadeleye başladı.
- 1998 yılında ilişkiler iyice gerginleşti ve Arnavutların 22 Mart'ta parlamento seçimlerini yapacağını duyurması Sırplar için bardağı taşıran son damla oldu.
- Kosova Kurtuluş Ordusu, Kosova merkezi ile Drenica'nın bazı bölgelerini ele geçirdi.
- 28:47NATO Müdahalesi ve Savaşın Gelişimi
- Uzun süren görüşmelerden bir sonuç çıkmaması ve 45 Kosovalı Arnavut'un öldürüldüğü Priştine yakınlarındaki Raca katliamından sonra NATO, etnik temizlik ihtimaline karşı müdahale etme kararı aldı.
- NATO, kuzey Arnavutluk ve Makedonya çevresine 50-60 bin civarında asker getirdi, 30'dan fazla savaş gemisi ve denizaltı Adriyatik Denizi'ne girdi.
- NATO ilk kez savunma amaçlı kuruluş amacının dışına çıkarak egemen bir devleti cezalandırma amaçlı harekat yapacaktı.
- 31:40Savaşın Sonuçları ve Kosova'nın Bağımsızlığı
- 3 Haziran'da Yugoslavya parlamentosu G8 tarafından hazırlanan Kosova Barış Planını kabul etti ve 10 Haziran'da NATO, uzun süren görüşmelerden sonra operasyonlarını askıya aldı.
- Kosova Savaşı'nda 10 bin Kosovalı Arnavut, 2.200 Sırp hayatını kaybetti ve 850 bin Arnavut, 230 bin Sırp Kosova'yı terk etmek zorunda kaldı.
- 17 Şubat 2008 tarihinde Kosova'nın tek taraflı bağımsızlığını ilan etmesiyle süreç son buldu ve bugün 100'ün üzerinde devletin tanımasıyla uluslararası arenada bağımsız bir devlet statüsündedir.