Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Yugoslavya'nın çöküş süreci ve Bosna Savaşı'nı anlatan tarihsel bir belgesel formatındadır. Aliya İzzetbegoviç, Mate Boban, Radovan Karadžić, Slobodan Milošević ve Ratko Mladić gibi dönemin önemli siyasi ve askeri figürleri hakkında bilgiler sunulmaktadır.
- Video, Tito'nun ölümünden sonra Yugoslavya'da başlayan ekonomik krizden başlayarak, cumhuriyetler arasındaki siyasi çatışmaları, cumhuriyetlerin bağımsızlığını ilan etmesini ve ardından 1992-1995 yılları arasında gerçekleşen Bosna Savaşı'nın kronolojik gelişimini anlatmaktadır. Savaşın sona ermesiyle ilgili NATO'nun müdahalesi ve Dayton Anlaşması da ele alınmaktadır.
- Belgeselde, savaş sırasında yaklaşık 200 bin insanın hayatını kaybetmesi ve 2 milyonun göç etmesi gibi istatistiklerle savaşın boyutu vurgulanırken, özellikle Srebrenitsa katliamının 1995'te gerçekleştiği ve 2007'de Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı tarafından soykırım olarak kabul edildiği belirtilmektedir.
- 00:50Yugoslavya'nın Çözülme Süreci
- 1918 yılında kurulan Yugoslavya, Tito'nun 1980 yılında hayatını kaybetmesinin ardından çözülme ve yıkılma sürecine girdi.
- Tito'nun yönetiminde sorun olarak gündeme gelmeyen etnik gruplar arasındaki problemler, onun ölümünden sonra devletin ana problemi haline geldi.
- Yugoslavya'nın dağılma sürecine girmesindeki en önemli faktörlerden biri 1970'lerin ortasında başlayıp giderek artan ekonomik krizdi.
- 01:22Ekonomik Kriz ve Siyasi Çatışmalar
- Kuzeyde yer alan Slovenya ve Hırvatistan daha gelişmiş ekonomiye sahipken, güneydeki cumhuriyetler ekonomik krizin kuzeydekilerin ekonomi yönlendirmesiyle atlatılacağını düşünmekteydi.
- Ekonomik kriz, enflasyonun ve işsizlik oranlarının artması, Avrupa ve Sovyet pazarının kaybedilmesi gibi sorunlara yol açtı.
- IMF'den borçların yapılandırılması ve yeni kredi talebinde bulunulmasına rağmen, 1987 yılına kadar enflasyon %70'lere kadar yükseldi.
- 02:15Siyasi Çatışmaların Artması
- Ekonomik krizin yarattığı çatlak her geçen gün derinleşirken, anlaşmazlıklar zamanla siyasi ortama da sıçradı.
- Sırbistan ve Karadağ mevcut yönetim sisteminin devamını savunurken, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek ve Makedonya konfederalizm yönetim biçimini desteklemeye başladı.
- Sırp Bilim ve Sanat Akademisi'nin yayınladığı manifesto, Sırplara daha fazla yetki verilmesi gerektiğini belirterek Sırp milliyetçiliğini destekledi ve toprak bakımından genişleme ve etnik ayrımcılığı vurguladı.
- 03:09Uluslararası Gelişmeler ve Yugoslavya
- Sovyetler Birliği'nin 1985 yılında Gorbaçov'un iktidara gelmesiyle başlayan çözülme süreci, Yugoslavya'yı da etkiledi.
- Sovyet tehdidinin ortadan kalkmasıyla Yugoslavya devletlerinin bir arada tutmak için ortak bir nedeni kalmadı.
- Avrupa'nın gözünden bakıldığında, Yugoslavya'nın bölünmesi bölgedeki tarihsel gerilimlerin tekrar ortaya çıkması açısından endişe verici olarak görülmekteydi.
- 04:43Yugoslavya'nın Bölünmesi ve Savaşlar
- 1990 yılında Yugoslavya'daki komünizm etkisi tamamen yitirirken, cumhuriyetlerde birçok yeni parti kuruldu ve hükümetlere milliyetçi partiler geldi.
- Sırbistan Meclisi, Kosova ve Voyvodina'nın devlet konseyindeki oy haklarını Sırbistan'a geçirdi, bu da Slovenya ve Hırvatistan'ın tepkisine neden oldu.
- Slovenya ve Hırvatistan, 25 Haziran 1991 tarihine kadar yeni bir sistem oluşturulmazsa federasyondan ayrılacaklarını ilan etti ve bu tarihte bağımsızlıklarını ilan etti.
- 06:25Yugoslav-Sloven Savaşı ve Hırvatistan Savaşı
- Yugoslavya'nın en küçük ve en zengin cumhuriyeti olan Slovenya'da savaş patlak verdi, ancak Slovenya topraklarında hemen hemen hiç Sırp vatandaşının yaşamaması nedeniyle kısa süren savaş 10 gün sonra Miloseviç'in emriyle sona erdi.
- Yugoslav ordusu Slovenya'dan çekildikten sonra Hırvatistan'a müdahalede bulunurken, Birleşmiş Milletler Yugoslavya'ya silah ambargosu kararı aldı.
- İki taraf arasındaki çatışmaların yoğunlaşması üzerine Boşnak ve Makedon hükümetleri, bütün cumhuriyetlerin bağımsız olacağı esnek bir konfederasyon çözümü önerisinde bulundu.
- 07:47Bosna-Hersek'in Bağımsızlığı ve Savaşı
- 1990'da yapılan seçimleri Aliya İzzetbegovic'in lideri olduğu Demokratik Eylem Partisi kazansa da ülkede Boşnak, Sırp ve Hırvat partilerinin oluşturduğu bir koalisyon hükümeti kuruldu.
- 29 Şubat-1 Mart arasında yapılan referanduma halkın %63'ü katılırken, bağımsızlık sorusuna %99,40 oranında evet oyu çıktı ve Bosna-Hersek 3 Mart 1992'de bağımsızlığını ilan etti.
- Bosnalı Sırplar, uluslararası toplumun Bosna-Hersek'i tanımasına tepki vererek 7 Nisan'da Saraybosna'nın Pale köyünde Bosna-Hersek Sırp Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan etti.
- 09:36Bosna Savaşı'nın Başlangıcı ve Gelişimi
- Nisan ayının ortalarında Sırp güçleri Saraybosna'yı kuşatma altına aldı ve böylece yaklaşık dört yıl sürecek, binlerce insanın hayatını kaybedeceği Bosna Savaşı başlamış oldu.
- Sırplar, Sırp Çetnikleri isimli milliyetçi örgüt vasıtasıyla bombalama, yakıp yıkma, katliam ve sistematik tecavüz gibi yöntemlerle Bosna-Hersek topraklarını ele geçirmeyi hedefledi.
- Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Yugoslav Halk Ordusunun Bosna-Hersek'ten çekilmesini istemesinin ardından ordu 20 Mayıs 1992'de bütün birliklerini Bosna-Hersek'ten çektiğini ilan etti.
- 10:55Bosna Savaşı'nda Boşnak-Hırvat İttifakı
- 15 Haziran 1992'de Aliya İzzetbegoviç ve Hırvatistan Cumhurbaşkanı Tuzcuman arasında askeri bir ittifak anlaşması yapıldı.
- Bu ittifakla Hırvatistan ordusunun savaşta Boşnaklara yardım etmesi yasal olarak kabul edildi ve kısa sürede Mostar'dan Sırp milisler püskürtüldü.
- İttifak sonucu önemli başarılar elde edilse de, Bosna Hersek Hırvatları lideri Mateboban'ın İzzetbegoviç'ten konfederasyon ilan etmesi isteğine olumlu yanıt alamaması üzerine anlaşmanın bozulması ve şiddetli çatışmaların başlamasıyla sonuçlandı.
- 12:07Srebrenitsa'nın Sırp Kuşatması
- 1993'ün ilk ayında Sırplar çeşitli kasabaları işgal ederken, Boşnaklar güvenli bölge olan Srebrenitsa'ya kaçmaya başladı.
- Sırpların Srebrenitsa'yı kuşatmasıyla Boşnakların diğer bölgelerle olan bağlantısı kesildi ve kasaba nüfusunun bir anda 9-10 kat artmasıyla insanlar temel ihtiyaçlarını karşılamada zorluk çekmeye başladı.
- Sırp kuvvetleri BM'nin gönderdiği insani yardımların kente ulaşmasına izin vermezken, su kaynaklarını kapattı ve elektrikleri kesti, bu nedenle Srebrenitsa büyük bir mülteci kampına dönüştü.
- 13:06Srebrenitsa'nın Güvenli Bölgesi İlanı
- 12 Nisan'da Sırp milisler Srebrenitsa'ya saldırı düzenlemeye başladı ve 16 Nisan günü BM Güvenlik Konseyi Saraybosna, Tuzla, Bihaç, Cepa, Goradye ve Srebrenitsa'yı güvenli bölge ilan ederek çatışmaların durdurulmasını istedi.
- Alınan karar gereği Srebrenitsa bölgesinde BM koruma gücü askerlerinin konuşlandırılması, yaralıların taşınması için hava sahasının açılması ve kasabada bulunan bütün silahların koruma gücüne teslim edilmesi kararlaştırıldı.
- Boşnakların elindeki tüm silahlar toplansa da aynı karar Sırp milislere uygulanmadı, bu nedenle Srebrenitsa'yı savunan Boşnak askerleri silahsızlanma sonrası zor duruma düştü.
- 14:10Srebrenitsa'nın Zorunlu Göçü ve Katliamı
- 1994 yılında askeri ve yaşamsal koşullar iyice zorlaşırken, Kanadalı askerler gitti, yerine Hollandalı askerler geldi ve Sırplar insani yardımın sağlanması konusunda kararlara uymazken, tıbbi malzemelerin ve yiyeceklerin geçişini engellemeye devam etti.
- 6 Temmuz 1995 tarihinde 13 kişi açlıktan, 50 kişi ise veremden hayatını kaybetti.
- 1995 yılında iki dünya savaşından sonra Avrupa'nın en büyük katliamı gerçekleşmek üzereydi; Ratkomula için komutasındaki Sırp kuvvetleri 9 Temmuz günü Srebrenitsa'ya girmeye başladı ve şehre girdiklerinde 30 Hollandalı askeri rehin alıp müslüman Boşnakların teslim edilmesini istedi.
- 15:28Srebrenitsa Katliamı ve Sonuçları
- 11 Temmuz günü Ratkomladic ile Hollandalı yarbay Thomas Karimas arasında anlaşma sağlandı ve Hollandalı güçler, rehineler karşılığında kendilerine sığınan 20 bin müslüman Boşnak'ı Sırplara teslim etti.
- Sırp milisleri yaklaşık 5 gün içinde 8.372 müslüman Boşnak'ı yakarak, kurşuna dizerek veya işkenceye tabi tutarak katletti ve toplu ve bireysel katliamın yanı sıra 30 bin sivil çeşitli yerlere zorunlu göçe tabi tutuldu.
- Srebrenitsa katliamının ardından kasaba ve Zepa Sırpların eline geçerken, tüm dünya Bosna Savaşı'nın diplomatik görüşmeler yoluyla çözümlenemeyeceğini anlamış oldu.
- 16:20NATO Hava Saldırıları ve Dayton Anlaşması
- Amerika liderliğindeki BM, Bosnalı Sırplara ultimatom vererek saldırıların sona erdirilmesini istedi ve 30 Ağustos'ta Bosnalı Sırpların istekleri reddetmesinin ardından NATO uçakları Sırplara karşı hava saldırısı başlattı.
- 3 Eylül'de NATO, Sırplara Saraybosna'daki ağır silahlarını çekmeleri için ultimatom verdi ve Sırpların olumsuz yanıt vermesi üzerine hava saldırıları tekrar başlatıldı.
- 8 Eylül'de Yugoslavya Federal Cumhuriyeti, Hırvatistan ve Bosna Hersek dışişleri bakanları Cenevre'de toplanarak barış görüşmelerine başladı ve Amerika'da yapılan Dayton Anlaşmasıyla Sırbistan resmen Bosna Hersek'in bağımsızlığını tanırken, ülkenin Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti'nden oluşturulması kararı alındı.
- 18:01Bosna Savaşı'nın Sonuçları
- Yaklaşık 4 yıl süren Bosna Savaşı'nda 200 bine yakın insan hayatını kaybederken, yaklaşık 2 milyon insan göç etmek zorunda kaldı.
- Katliamdan sonra pek çok insanın terk ettiği Srebrenitsa'da katliamdan önce nüfusun %70'i müslümanlar oluştururken, bu oran savaştan sonra %2'ye kadar geriledi.
- Srebrenitsa katliamı 26 Şubat 2007 tarihinde Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı tarafından soykırım olarak kabul edilirken, bu soykırımdan Sırp Cumhuriyeti lideri Radovan Karadzic, Sırbistan Devlet Başkanı Milosevic ve Sırp ordusunun komutanı Ratko Miladic sorumlu tutuldu.