Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir tarih uzmanı tarafından sunulan Yıldız Sarayı ve Çit Kasrı'nın detaylı bir turunu içeren bir gezi belgeselidir. Rehber, Türkiye'de namazgahlar üzerine ilk doktora tezi hazırlamış bir uzman olarak kendini tanıtmaktadır.
- Video, Yıldız Sarayı'nın üç bölüm halinde gezilmesini önererek başlıyor ve sarayın kompleks yapısını, mimari özelliklerini ve tarihsel önemini detaylı şekilde anlatıyor. Tur, birinci avlu, Büyük Mabeyn, Küçük Mabeyn, Yaverler Dairesi, Çit Kasrı, Hünkar Kasrı, Has Bahçe, Cihannuma Köşkü ve diğer önemli yapıları kapsıyor. Ayrıca, Sultan II. Abdülhamid Han'ın saltanatı, kişisel yaşamı ve koleksiyonu hakkında bilgiler veriliyor.
- Videoda, sarayın Kanuni Sultan Süleyman döneminde avlak bölgesi olarak, daha sonra Sultan Abdülaziz döneminde has bahçe içine dahil edildiği ve II. Abdülhamid Han döneminde yönetim merkezi haline geldiği anlatılıyor. Ayrıca, sarayın 1924'ten sonra askeriye tarafından kullanıldığı, 1977'ye kadar askeriyenin elinde kaldığı ve sonrasında saraylar yönetimine devredildiği bilgisi de paylaşılıyor. Sultan II. Abdülhamid'in marangozluk hobisi, sanat sevgisi, hayvanat bahçesi ve çeşitli yenilikçi projeleri hakkında da detaylı bilgiler veriliyor.
- 00:03Yıldız Sarayı'nın Önemi
- Yıldız Sarayı, Sultan II. Abdülhamid Han dönemi simgeleyen önemli bir semboldür ve Balkanlar ve Ortadoğu'da 33 yıllık bir dönemle ilişkilendirilir.
- Sultan II. Abdülhamid Han dönemi, Kızıl Sultan ve Ulu Hakamı tartışması dışında en çok tartışılan Osmanlı dönemlerinden biridir.
- Yıldız Sarayı, Cumhuriyet Türkiye'sinde uzun yıllar askerin elinde kalmış, bir ara müzeye çevrilmiş, sonra Cumhurbaşkanlığı çalışma ofisi olmuş ve son olarak yeniden müzeye çevrilerek halka açılmıştır.
- 01:18Yıldız Sarayı'nın Kompleks Yapısı
- Yıldız Sarayı'na geldiğinizde, saraya doğrudan girmek yerine arka taraftaki Ertuğrul Tekkesi ve Yıldız Camii'ni de görmeyi ihmal etmemeniz önerilir.
- Saray, Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı'na çift yönlü bakan devasa bahçeler içerisinde yer almaktadır.
- Yıldız Sarayı'nın kompleks yapısı, hem sarayın hem de çevresindeki yapıların detaylarını öğrenmek isteyenler için önemli bir kaynaktır.
- 02:52Yıldız Camii ve Cuma Selamlıkları
- Sultan II. Abdülhamid Han, 33 yıllık saltanatında özellikle 20 yıldan fazla bir süre Cuma selamlıklarını Yıldız Camii'nde yapmıştır.
- Yıldız Camii, bir boy gösterisi alanı olarak kullanılmış ve Cuma selamlığı sırasında Valide Kapısı, Hünkar Kapısı ve Koltuk Kapısı üzerinden protokol misafirleri törene davet edilmiştir.
- Cuma selamlığına gelen gayrimüslimler, padişahın kapıdan çıkışını ve faytonuyla camiye girişini alkışlarla izlemişlerdir.
- 04:21Yıldız Sarayı'nın Tarihi
- Yıldız Sarayı'nda, Alman İmparatoru II. Wilhelm ve Avusturya-Macaristan İmparatoru Franz-Josep gibi ağır misafirler için "Kasır Seyir Kasrı" veya "Set Kasrı" adı verilen bir yer bulunmaktadır.
- Büyük Mabeyn binasının üst katı ve diğer bazı bölümler henüz ziyarete açılmamıştır.
- Yıldız Sarayı'nın girişleri Valide Kapısı üzerinden yapılmaktadır.
- 05:12Sultan II. Abdülhamid Han'ın Suikastı
- Sultan II. Abdülhamid Han'a düzenlenmiş suikast, Ruslar, Ermeniler ve Belçika'dan getirilen bir bomba uzmanı tarafından organize edilmiştir.
- Bomba düzenekli araba İsviçre'de imal edilmiş, parça parça Osmanlı ülkesine sokulmuş ve birleştirilmiştir.
- Patlama camide padişahın çıkacağı yerde gerçekleşmiş, padişah saniyeler içinde kapıdan çıkarken geriye dönmesi üzerine kurtulmuştur.
- 06:05Suikast Sonrası
- Patlama sonrası kadınlar büyük bir telaşla Valide Kapısı'nın önüne gelmiş, Ayşe Sultan (Abdülhamid Han'ın kızı) annesiyle birlikte kapıda endişe içinde beklemiştir.
- Sultan II. Abdülhamid Han, patlama sonrası merdivenin üzerine çıkıp yeni faytonun sürücü koltuğuna oturarak atları kendisi kullanarak saraya dönmüştür.
- Sultan, faytondan indiğinde avuçlarında topraklar ve taşlar bulunmuş, kendisine bir zarar vermemiştir.
- 08:00Yıldız Sarayı'nın Tarihi Kökenleri
- Yıldız Sarayı'nın Valide Kapısı, aslında Abdülhamid Han'a ait bir yer değildi, başta III. Selim'in annesi Mirşah Sultan için yaptırılan bir has bahçe içinde bulunan minik köşktü.
- Mirşah Sultan, Topkapı Sarayı'ndan zaman zaman kızlarıyla, gelinleriyle buraya gelip kafa dinlemiş, piknik yapmıştır.
- Daha sonra Sultan Abdülmecid'in annesi Bezmialem Valide, buraya bir kasır (valide köşkü) yaptırmıştır.
- 10:13Yıldız Sarayı'nın Tanıtımı
- Yıldız Sarayı'nı üç bölüm halinde dolaşacağız ve bu bilgiler kendi başınıza geldiğinizde bilerek gezinmenizi sağlayacak.
- İnternette Yıldız Sarayı hakkında çok kıymetli makaleler ve kitaplar var ancak bu video, sarayı derli toplu ve son açılmış haliyle anlatan ilk video olacak.
- Yıldız Sarayı'nın üç avlu ve has bahçesi bulunuyor, bu has bahçe Topkapı ve Dolmabahçe saraylarından daha güzel.
- 12:13Birinci Avlu ve Binalar
- Birinci avluda en önemli bina Büyük Mabeyn binası olup, Yıldız Sarayı'nda iki mabeyn binası bulunuyor.
- Yıldız Sarayı, Kanuni Sultan Süleyman döneminde ava geldiği bir avlak bölgesiydi, Birinci Ahmet döneminde has bahçe içine katıldı.
- Sultan Abdülaziz Han Büyük Mabeyn'i, II. Abdülhamid Han ise Yaveran Dairesi ve Silahhane Binası'nı yaptırmıştır.
- 15:16Büyük Mabeyn'in Önemi
- Büyük Mabeyn, padişahın bizzat çalışma ofisiydi ve II. Abdülhamid Han burada üst kattaki odasında otururdu.
- II. Abdülhamid Han, Yıldız Sarayı'nda hangi gece nerede yattığını net bilmiyoruz, ancak sabahleyin işe gelir gibi Büyük Mabeyne geldiğini biliyoruz.
- Gazi Osman Paşa'nın üst katta hususi dairesi vardı ve II. Abdülhamid Han ona tahsis ettirmişti.
- 18:18Büyük Mabeyn'in Mimari Özellikleri
- Sultan Abdülaziz döneminde yapılmış olan Büyük Mabeyn'in binasında eklektik bir mimari görülüyor; pencerelerin altında Gotik, sütun başlıklarında Roma antik dönem akantus yapraklı kompozit, sütunların aralarında ve alındıklarında Ampirler ve Rokokolar bulunuyor.
- Barokla beraber Osmanlıya çift girişli merdivenler girmiş, Mimar Sinan'ın klasik mimarisinde böyle gösterişli merdivenler yapılmazken, burada merdiven bir güzellik unsuru olarak çift taraflı olarak gözükmektedir.
- 20:18Yıldız Sarayı'nın Tarihi ve Özellikleri
- Devlet dairesine gelen kişiler padişahla görüşmek için alt katta bekleme salonunda bekletilirdi.
- Yıldız Sarayı'nın adı Abdülhamid Han döneminde verilmiş, ancak aslında üçüncü Selim'in eşlerinden Yıldız isminde birini sevdiği ve bahçelerden birine Yıldız adı verildiği rivayet edilir.
- Abdülhamid Han'ın yönetimi "Abdülhamid Han demek Abdülhamid Han'ın yönetimi demek" manasına gelmektedir.
- 21:37Sarayın Mimari Özellikleri
- Lale Devri'yle beraber yaygınlaşan devasa aynalar, yüksek kapılar ve tavanlar Yıldız Sarayı'nda da görülmektedir.
- Bugünkü Türkiye Cumhuriyeti bayrağı, Osmanlı Devleti'nin bayrağının birebir aynısıdır, sadece yıldızın kollarının sayısı farklıdır.
- Atatürk, Cumhuriyet'ten sonra bayrağı kurt falan koyalım diyenlere "saçmalamayın" demiş ve ayyıldızlı bayrağa devam edilmesini istemiştir.
- 22:36Havuzlu Salon ve Süslemeler
- Türk halkı suyu ve su sesini çok sever, bu nedenle yaşam alanlarına suyu ve su sesini taşımak ister.
- Havuzlu salonda akustik duvarlarda selsebiller, istiridye kabuğu formundaki tabakların içinden akan sular ve duvarlardaki muhteşem rumilerle süslü işlemeler bulunmaktadır.
- Osmanlı'nın, İslam medeniyetinin zirvesi olan süslemeler burada o kadar güzel verilmiştir ki, klasik Selçuklu ve Osmanlı'yı bu havuzlu salonda buram buram yaşarsınız.
- 23:40Sarayın İç Mekanları
- Büyük Mabeynin yan salonları vardır ve alt katta farklı ağaçlardan yapılmış parkeler bulunmaktadır.
- Halıların çoğu Hereke halısıdır, kumaşlar Her iki kumaş fabrikasına dokunmuştur ve tavanlar özel süslenmiştir.
- Avizeler dönemin ampir ve rokokosunda yansıtacak şekilde tasarlanmıştır ve Bursa'daki birçok türbede de benzer avizeler görülebilir.
- 24:39Eyvanlı Yapılar ve Mimarisi
- Orta Asya Türklüğünden beri devam eden çadır kültürünün mimarileşmiş hallerinde eyvanlı yapılar vardır.
- Eyvanlar medreselerde derslerin görüldüğü yerler ve giriş çıkış kapılarında da kullanılır.
- Sarayda görülen sütunlar ve mermerler Morakan Fas, Endülüs mimarisini yansıtmaktadır ve bu süslemeler Sultan Abdülaziz'in arzusuyla yapılmıştır.
- 26:03İslam Medeniyetinin Etkileri
- Sarayda görülen süslemelerin hepsi İslam medeniyetinden kaynaklıdır.
- Memlüklü, Eyyubi, Fatimi, Selçuklu, Osmanlı ve Endülüs'ün katkılarıyla bugünlere gelmiş muhteşem İslam Doğu kültürünün süslemeleridir.
- Bu süslemelerin büyük bir çoğunun oluşmasında atalarımızın çok ciddi etkileri söz konusudur.
- 26:36Başmabeyinci Odası ve Padişahın Yaşamı
- Başmabeyinci odasında üst katta gelen heyetlerle görüşmeler yapılırdı ve başmabeyinci protokol bilgilerini verirdi.
- Saraylar yönetimi, Abdülhamid Han döneminde çekilmiş odaların fotoğraflarını alıp, o mobilyaları bulup aynı yerlerine koyarak Yıldız Sarayı'na yeniden canlandırmıştır.
- Üst katta Gazi Osman Paşa'nın özel dairesi vardır ve Abdülhamid Han onu çok sevdiği için kendisine ait bir daire vermiştir.
- 28:04Padişahın Tesbih Kullanımı
- Abdülhamid Han, kristal merdivenleri kenarlarında kristal sütunceler olan merdivenlerden yukarıdan aşağı inerdi.
- İnerken tesbihini çıkarır, tesbihin tanelerini kristallere dokundurarak tıngırdatarak inmiş ve bu sesi duyan yetkililer kendilerine çeki düzen verirlerdi.
- Topkapı Sarayı'nda padişahlar at sırtında giderdi ve atın nal sesini duyan herkes "padişah geliyor" diye hazır olurdu.
- 29:09Yerkala Odası ve Padişahın Politikası
- Yerkala odasında padişahın yanında vekilleri vardı ve bu vekiller padişah adına yazmaya, çizmeye, belli konularda söz sahibi olan insanlardı.
- Padişahla görüşülecekse üst kata geçilir, yoksa işler birinci katta ailelerde çözülür ve mutlu edilerek uğurlanırdı.
- Abdülhamid Han dostu da besler, düşmanı da beslerdi; zehirli dilleri sussun diye gazetecileri maaşa bağlıyordu.
- 30:26Renkli Cam Sanatı
- Osmanlı'da renkli cam sanatı "vitray" değil "revzen" olarak adlandırılırdı.
- Renkli cam sanatı İslam medeniyetinde çok köklüdür ve bugün dünya üzerinde bu sanatın bir numarası ülke Yemen'dir.
- Türkiye'de de yüzyıllarca zirveydi ve bunun en güzel örnekleri Süleymaniye Camii'ndedir.
- 31:20Süleymaniye Camii ve Çit Kasrı
- Süleymaniye Camii'nin kıble duvarındaki pencereler, dönemin ünlü ustası Mecnun İbrahim tarafından yapılmıştır.
- Çit Kasrı, Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılmış bir mimari yapıdır ve Sultan II. Abdülhamid Han'la alakalı değildir.
- Çit Kasrı'nın en özel noktası hünkar salonudur ve burada padişahla görüşmek isteyenler veya sorgulananlar dört farklı sorgudan geçirilir.
- 33:19Çit Kasrı'nın Sorgulama Sistemi
- Padişahla görüşmek isteyenler veya sorgulananlar birinci odaya alınıp sorgulanır, padişah onay verirse ikinci, üçüncü ve dördüncü odalara geçilir.
- Dördüncü odada padişahla görüşmesi elzemdir hükmü çıkarılırsa kişi padişahın huzuruna alınır, aksi takdirde mahzene kapatılır.
- Mustafa Kemal Atatürk, askeri okulu yeni bitirmişken üniformasını almak üzere faytona binerken hafiye teşkilatının dikkatini çekmiş ve Çit Kasrı'nda sorgulanmıştır.
- 35:37Atatürk'ün Çit Kasrı Deneyimi
- Atatürk, İttihat ve Terakki ile alakası olmadığı için Anadolu Harekatı'nı örgütlenmek üzere gönderilmiştir.
- Sivas Kongresi'nde "İttihat ve Terakki cemiyeti'nin ihyasına çalışmayacağıma" yemin etmiştir.
- Atatürk, Çit Kasrı'nda sorgulanırken II. Abdülhamid Han yan taraftaki pavilion'dan onu dinlemiştir.
- 39:33Çit Kasrı'nın İç Mekanları
- Çit Kasrı'nda ilk odada Abdülhamid Han'ın en çok sevdiği atlardan biri olan Ferhan'ın fotoğrafı bulunmaktadır.
- Odalara "Vatan ve Merhamet Odası" gibi isimler verilmiştir ve burada Abdülhamid Han'ın koleksiyonuna ait orijinal hediyelik eşyalar sergilenmektedir.
- Abdülhamid Han'ın orijinal dünya haritası ve kullandığı mikroskop gibi kişisel eşyaları da Çit Kasrı'nda bulunmaktadır.
- 42:28Abdülhamid Han'ın Şahsi Koleksiyonu
- Abdülhamid Han'ın şahsi koleksiyonunda yazı takımları, tıraş takımları, Osmanlı arması ve ay yıldızlı bayrağı, A ve H harfleri, imtiyaz nişanları, kılıçlar ve kamalar bulunmaktadır.
- Padişahın silahları arasında kendisinin edindiği ve kendisine hediye edilmiş nişanlar da yer almaktadır.
- Abdülhamid Han, Avrupa nişanlarını reddetmeden dostluk nişanesi olarak kabul etmiş, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Almanya ile ittifak etmiştir.
- 44:19Abdülhamid Han'ın Mobilya Sanatı
- Abdülhamid Han'ın yazı masasında tuğrası, mahlası ve koltuğu bulunmaktadır.
- Padişah mobilya konusunda sanatçı derecesine uzmandı ve Eyüp Sultan'da Analı Peresti Kadının sedef kakma lahdini, Yahya Efendi'nin türbesinin özel sandukasını kendi elleriyle yapmıştır.
- Padişahın sandalyelerinde "Padişahım çok yaşa" yazısı sedef katma olarak işlenmiş olup, Osmanlı arması Abdülhamid Han döneminde iyice oturmuştur.
- 46:11Çit Kasrının Mimari Özellikleri
- Çit Kasrında lavabo tuvalet bölgesi, üst kısmı gotik, alt kısmı Rumi ve Osmanlı mimarisine ait ekletik bir yapıya sahiptir.
- Salonda Abdülhamid Han'ın saltanatının 25. yılında kızının hediye ettiği Üçüncü Ahmet çeşme maketi ve Ermeni Patriği Magadya'nın hediye ettiği dikilitaş maketi bulunmaktadır.
- Kudüs Patriği'nin Abdülhamid Han'a hediye ettiği sedef kalkma Mescid-i Aksa maketi de Çit Kasrında sergilenmektedir.
- 47:34Ertuğrul Süvari Birliği ve Kışlalar
- Çit Kasrında Ertuğrul Süvari Birliği'nin sancağı bulunmaktadır.
- Yıldız Sarayı'nın aşağı kısmında Ertuğrul ve Orhaniye adlı iki farklı kışla binası vardı, ancak Adnan Menderes dönemi sahil yolları çalışması sırasında Orhaniye tabyası yıktırılmıştır.
- Ertuğrul alayı'nın komutanı, padişahın emrine rağmen "Ahir ömründe Müslüman kanı döktürmem" diyerek iki koca ordu emrinde olduğu halde bir avuç askere teslim olmuştur.
- 48:49Padişahın Özel Bölümü
- Padişahla görüşmek isteyen veya sorgulanmasını istediği üst düzey biri, tehlikeli gördüğü birisi en son bölüme kadar gelebiliyordu.
- Padişahın makamında otururken, sandalyelerin alınlık kısmında "Hamit" ve "Abdülhamid Han" isimleri yazmaktadır.
- Padişah, kötü niyetli kişileri sorgulamak için özel bir bölüm kullanıyordu ve bu bölümde Atatürk de genç bir subay olarak sorgulanmıştır.
- 52:03Abdülhamid Han ve Ebuzziya Tevfik
- Ebuzziya Tevfik, ünlü bir hattat ve Abdülhamid Han'ın muhalifiydi.
- Abdülhamid Han, devleti kapalı bir rejimle yönettiği için toplumda bilinmeyen bir rejimdi.
- Abdülhamid Han, Ebuzziya Tevfik'e para göndermekten çekinmiyordu ve Yıldız Sarayı'nın hatlarını onun yazmasını istedi.
- 53:11Ebuzziya Tevfik'in Hat Yazısı
- Ebuzziya Tevfik, Abdülhamid Han'ın sürgününden sonra affedilmesini isteyerek bir halı hazırladı.
- Halıyı kufi yazıyla "onun mülkü daim olsun" yazısıyla süsledi.
- Yaverlerinden biri, halının renginin tabut örtüsünün rengiyle aynı olduğunu ve "ölsün de öbür taraftaki mülkü daim olsun mu" diye sorguladı.
- 53:53Abdülhamid Han'ın Koleksiyonu
- Çit Kasrından çıkarken Yıldız Sarayı'nda Abdülhamid Han'ın şahsi koleksiyonunda koruma altında bulunan bir sakal-ı şerif sergileniyor.
- Sakal-ı şerif, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'e ait bir mübarek sakaldır.
- Kutunun üzerinde Abdülhamid Han'ın A ve H isimleri bulunmakta ve koleksiyonun onun ait olduğu belirtilmektedir.
- 54:46Yıldız Sarayı'nın Emniyet Teşkilatı
- Yıldız Sarayı'nın birinci avlusunda yaveran dairesi ve tüfekçibaşı nöbet yeri bulunmaktadır.
- Sarayın emniyet teşkilatı içinde tüfekçiler vardı ve baş tüfekçi ekibi bu yerde nöbet tutarak sarayın güvenliğinden sorumluydu.
- Günümüzde bu alan hediyelik eşya mağazası olarak kullanılmaktadır.
- 55:24Yıldız Sarayı'ndaki Hediyelik Eşya Mağazası
- Mağazada Abdülhamit Han'ın kullandığı kahve fincanları gibi orijinal eşyaların birebir kopyaları satılmaktadır.
- Osmanlı'da lale devrine kadar İznik çinisi, Lale devri ile Nevşehirli İbrahim Paşa tarafından Tekfur Sarayı'nda yeniden canlandırılmıştır.
- Abdülhamid Han, Avrupa porselenleri yerine Yıldız Porselen Fabrikalarını kurarak Osmanlı çinisi sanatını yeniden canlandırmıştır.
- 57:15Abdülhamid Han'ın Hayvan Sevgisi
- Abdülhamid Han çiçek, hayvan ve kuş motiflerini çok seviyordu ve Yıldız Sarayı'nda papağanlar ve çeşitli kafes kuşları bulunuyordu.
- Hem Osmanlı padişahı hem halifeydi ve Afrika kıtasını da yönetmekteydi, Afrika'dan kendisine egzotik canlılar hediye gönderilirdi.
- Yıldız Sarayı'nda kurduğu hayvanat bahçesinde bu hayvanların bakımını ve üretilmesini sağlamaktaydı.
- 58:07Abdülhamid Han'ın Takip Kabiliyeti
- Abdülhamid Han'ın kızı Ayşe Sultan'a hediye ettiği papağan, Ayşe Sultan'ın evine taşındığında pencereden uçup gitmişti.
- Ayşe Sultan, babasının soracağı endişesiyle dört cuma ziyaretine gitmemişti.
- Abdülhamid Han, kızının gelmediğini fark edip onu çağırdığında, Ayşe Sultan'ın kaçırdığı papağan babasının yanında duruyordu ve Abdülhamid Han hiçbir şey sormadan onu tedavi ettirmişti.
- 59:46Abdülhamid Han'ın Sanat Tarihi
- Sultan II. Abdülhamid Han kendi ecdadına, geçmişine ve geçmiş sanatına düşkün bir insandı.
- Taç Mahal, Hindistan'da binlerce Müslüman Türk eserinden biridir ancak İngilizler bunları "Mugal" olarak tanıtıyor.
- Abdülhamid Han, İtalyan ressam Zonaro'ya Fatih Sultan Mehmet'in Edirne'den topları getirişini ve şehre girişini anlatan tabloları yaptırmıştır.
- 1:02:47Yıldız Sarayı'nın İkinci Avlusu
- Yıldız Sarayı'nın ikinci avlusuna Çit Kasrı'ndan veya ihtişamlı kapıdan girebilirsiniz.
- Kapının üzerinde Abdülhamid Han'ın tuğrası ve mahlası bulunmaktadır.
- İkinci avluda küçük mabeyne bulunmaktadır.
- 1:03:50Topkapı Sarayı'nın Yapısı
- Topkapı Sarayı'na büyük kapıdan, Bab-ı Hümayun ön bahçe kuleli kapıdan girilir.
- Saray, Selamlık ve Harem Selam olarak ikiye ayrılır, bu yapı Beylerbeyi Sarayı'na benzer.
- Harem'in kapısı ve bahçesi, sarayda kadınlar dünyasına ait birimleri içerir: Valide Sultan dairesi, baş müsaitler, cariyeler, bekar genç kızlar ve padişahın annesi.
- 1:04:47Osmanlı Sarayında Kadınlar Dünyası
- Osmanlı'da sarayda kadınlar dünyası dörde ayrılır: Valide Sultan, padişah eşleri, kalfa, ustalar ve cariyeler.
- Topkapı Sarayı'nda 16. yüzyılda sistem, 19. yüzyıl sarayında da benzerdi.
- 1:05:06Limonluk Bölgesi
- Limonluk bölgesi, Limonlu Kasr-ı Hümayun adıyla geçer ve Abdülhamid Han'ın yeşillik sevgisinden dolayı yapılmıştır.
- Kış aylarında camlar kapatılarak yeşil bahçe içinde kahve içilirdi.
- Abdülhamid Han, suyu çok severdi ve Yıldız Sarayı'nda Has Bahçede "Hamitt" yazan havuz yaptırmıştı.
- 1:06:19Abdülhamid Han'ın Su Sevgisi
- Abdülhamid Han, şelaleleri, çağlayan ortamlarını ve fıskiyeleri seviyordu.
- Su sistemi, emniyet ve güvenlik sebebiyle de yapılmıştı; suyun sesinden konuşulanlar kimse tarafından anlaşılamazdı.
- Maslak'ta şehzadelik döneminde limonluk içinde suyun çağıldadığı bir havuz yaptırmıştı.
- 1:07:27Abdülhamid Han'ın Çiçek Sevgisi
- Abdülhamid Han'ın bazı çiçeklere takıntısı vardı ve Maslak'ta kendi eliyle dikmiş kamelyalar hala orada yaşıyor.
- Maslak Limonlu'nda 150 yaşında kamelyalar ve straliçe gibi çiçekler bulunuyor.
- Padişahlık yıllarında Yafa (Tel Aviv) ve Kudüs'e 3 bin portakal fidanı göndermiş, bu sayede Yafa portakalı mucizesi ortaya çıkmıştır.
- 1:09:04Küçük Mabeyn
- Küçük Mabeyn, Abdülhamid Han'ın 1909'da tahttan indirildikten sonra Mehmet Reşat ve Sultan Vahideddin'in de kullandığı bir yerdir.
- Küçük Mabeyn'in arka tarafında Sultan Vahideddin'in kullandığı odalar bulunuyor.
- 1919 yılında 19 Mayıs'ta Atatürk'ün Samsun'a çıktığı tarihi, Atatürk ile Sultan Vahideddin'in buluştuğu ve Anadolu'ya gönderilmek üzere Atatürk'ün emir aldığı odadır.
- 1:10:21Küçük Mabeyn'in İç Mekanları
- Küçük Mabeyn'e girer girmez Abdülhamid Han'ın hal edildiği oda karşılıyor.
- Merdiven basamaklarında beşgen yıldızlar bulunuyor, bu Abdülhamid Han'ın saltanatının simgesidir.
- Merdiven trabzanları üç boyutlu güller ve papatyalarla süslenmiş, yerdeki renkler "revzen" olarak adlandırılır.
- 1:11:27Haritalı Oda
- Haritalı oda, yerdeki Hereke halısında bulunan Türkiye haritasından dolayı bu ismi almıştır.
- Abdülhamid Han fotoğraf meraklısı bir adamdı ve kendi döneminde on binlerce fotoğrafla dünyanın dört bir yanını fotoğraflamıştı.
- Saraylar yönetimi, Abdülhamid Han'ın fotoğraflarına bakarak kayıp eşyaların izini sürmüş ve odaları Abdülhamid Han dönemindeki dizaynına göre yeniden düzenlemiştir.
- 1:13:49Abdülhamid Han'ın Saray Planları
- Abdülhamid Han'ın kullandığı odalar ve çalışma odaları net olarak bilinmektedir.
- Yıldız Sarayı'nın bütün bir plan şeması hiç kimsede yoktur, tek parça bulunmamaktadır.
- Abdülhamid Han, suikasta uğramamak için sarayının planını kendisinden başka hiç kimse bilmiyordu.
- 1:14:40Küçük Mabe'deki Özel Odalar
- Küçük Mabe'de iki özel oda bulunmakta: Sultan Vahdeddin'in Atatürk'le görüştüğü oda ve II. Abdülhamid Han'ın tahttan indirildiği hal fetvasının yüzüne okunduğu oda.
- Sultan Vahdeddin döneminde oda bir oturma odası görünümündeydi, ancak Abdülhamid Han döneminde yatak, koltuk, sehpa ve porselen soba gibi eşyalarla dizayn edilmişti.
- Sultan Vahdeddin, Atatürk'ü çok seviyordu ve ona güveniyordu; Atatürk de Sultan Vahdeddin'in kızını istedi ancak verilmedi, ancak Anadolu'ya gönderen ekibin başıydı.
- 1:16:26Atatürk ve Sultan Vahdeddin'in Görüşmesi
- Sultan Vahdeddin ile Atatürk'ün görüştüğünü sadece Atatürk bizzat kendisi söylüyor, Amerika Büyükelçisi de bu görüşmeyi Mustafa Kemal'in anlattığını belirtiyor.
- Atatürk, Sultan Vahdeddin'e yetki istiyor ve yetki verildiğinde hemen Samsun'a hareket ediyor.
- Sultan Vahdeddin, İttihatçılarla arasında husumet olduğu için Atatürk'ü görevlendirmiş, teşkilatçı ve kabiliyetli bir adam olduğu için onu Anadolu'ya göndermişti.
- 1:17:37Küçük Mabe'nin Ana Salonu
- Küçük Mabe'nin ana salonu, Abdülhamid Han döneminde çekilmiş fotoğrafında olduğu gibi, barok tavan, manzara pencereleri ve süslemelerle donatılmış.
- Salonda Sultan II. Abdülhamid'in kullandığı ihtişamlı alaturka tuvaletleri ve lavabo bölgesi bulunmaktadır.
- O dönemin modası seramikleri yerlerde ve duvarlarda görülebilmektedir.
- 1:19:12II. Abdülhamid Han'ın Saltanatı
- II. Abdülhamid Han 1876'dan 1909 yılına kadar 33 yıl boyunca Osmanlı tahtında kalmış, bunun 31 yılı fiil yönetimde etkiliydi.
- Saltanatının ilk yılında birinci meşrutiyet ilan edilmiş, mecliste Osmanlı Devleti'ni yıkmak için uğraşan milletvekilleri vardı.
- Abdülhamid Han 1908 yılında 31 Mart ayaklanması ve Hareket Ordusu'nun İstanbul'a gelmesiyle tahttan indirildi.
- 1:20:29Abdülhamid Han'ın Tahttan İndirilmesi
- Abdülhamid Han'ı tahttan indiren beş kişi arasında Emmanuel Karasu ve Esat Toptanı bulunuyordu.
- Abdülhamid Han, kendisini indirmeye gelenlerin hiçbirisinin devletinden, milletinden veya ırkından olmadığını söylemiş, ancak onları tahttan indirmişlerdir.
- Abdülhamid Han, "Ahir ömrümde Müslüman kanı döktürtmem" diyerek kendi halkını öldürmeyi reddetmiş, bu tavrı onun bir cani olmadığının delilidir.
- 1:22:47Yıldız Sarayı'nın Yağmalanması
- Küçük Mabe'den çıkarken Sultan II. Abdülhamid Han'ın kasa odasına geçiliyor, Hareket Ordusu İstanbul'u işgal ettiğinde burayı özellikle aramışlar.
- Hareket Ordusu, Yıldız Sarayı'nın devasa dolaplarından altınlar ve mücevherler döküldüğünü propaganda ederek gelmiş, ancak mütevazi manzara karşısında şaşırmışlar.
- Kasa odasını açamayan hareket ordusu, odayı patlatmış ve kilit bölgelerini tahrip etmiş, daha sonra tamir edilmiş hallerini görmek mümkündür.
- 1:23:52Damat Ferit ve Yıldız Porselenleri
- Damat Ferit, sadrazamlık döneminde Yıldız Sarayı'nın yağmalanması hakkında soruşturma açmış, saraya girip hırsızlık yapan subayları, generalleri ve paşaları mahkemeye vermiştir.
- Damat Ferit'in gücü elde eden paşalar tarafından hedefe konulduğu bilinmektedir.
- Yıldız Sarayı'nda görülen porselenler, Sultan II. Abdülhamid Han döneminde kurduğu Yıldız Porselen Fabrikası'nın ürünüdür ve Osmanlı'da aşure akışkan olarak tüketilirdi.
- 1:25:25Yıldız Sarayı'nın Küçük Mabeyni ve Hünkar Kasrı
- Yıldız Sarayı'nda küçük mabeynin çıkışı bulunuyor ve buradan Has Bahçeye sağa veya sola doğru gidilebiliyor.
- Yıldız Sarayı çok büyük bir saray olup, gezebileceğiniz yerler kapalı durumda, ancak önümüzdeki yıl peyderpey açılacak.
- Hünkar Kasrı, Abdülhamid Han dönemindeki adı olmasına rağmen aslında Valide Sultan Kasrı olarak adlandırılıyor.
- 1:26:32Valide Sultan Kasrı'nın Tarihi
- Üçüncü Selim, annesi için buraya bir kasır yaptırmış, daha sonra Sultan Abdülmecid Han kendi annesi Bezmialem Valide Sultan için bir valide köşkü yaptırmış.
- Sultan II. Abdülhamid Han döneminde bu bina Hünkar Kasrı ismi verilmiş.
- Hünkar Kasrı'nın set üstünde 1919'da yanmış, Sultan II. Abdülhamid Han'ın en özel dairesi olarak bilinen bir bina bulunuyor.
- 1:28:13Yıldız Sarayı'nın Özel Alanları
- Yıldız Sarayı'nda iki küçük mabeynin bulunduğu avlu bölgesinde padişahın özel hayatına yönelik yaşam alanları ve ailesinin yaşam alanları bulunuyor.
- Musa Ağlar Dairesi, Osmanlı'da padişahların müsait ve musahibeleri (danışmanları) için kullanılan bir dairedir.
- Kızlarağası Dairesi, Abdülhamid Han döneminde özel karaları (zencilerden oluşan bir grup) için kullanılan bir dairedir.
- 1:29:42Abdülhamid Han'ın Özel Karaları
- Abdülhamid Han'ın özel karalarından Nadire ve Cevherra çok meşhurdur.
- Nadire Ağa, Abdülhamid Han'ın en özel adamlarından biri olup, tahttan indirilip Yıldız Sarayı'na çapulcular yağmalarken hazinenin yerini söylemediği için idam edilmiştir.
- Nadire Ağa, Habeşistan'dan getirilmiş bir zenci olup, göğsünde on tane madalya bulunuyordu.
- 1:32:16Has Bahçe ve Sultan II. Abdülhamid Han'ın Tekne
- Has Bahçede Abdülhamid Han tarafından planlanmış bir havuz bulunuyor ve havuzun ortasında bir ada var.
- Has Bahçede groottolar (sahte dallar) ve Sultan II. Abdülhamid Han'ın şahsi sandalı yer alıyor.
- Sultan II. Abdülhamid Han, bitki seven ve peyzaj düşkünü bir insan olup, yabancı ülkelerden getirdiği özel çiçekler ve ağaçları seviyor.
- 1:35:05Sultan II. Abdülhamid Han'ın Marangozhanesi ve Zorlu Dönemi
- Has Bahçede Sultan II. Abdülhamid Han'ın marangozhanesi bulunuyor ve bu alan yakın zamanda restorasyonu sürüyor.
- 1890 yılında İngilizler ve Ruslar, Osmanlı Devleti'ni yıkma kararı almışlar.
- Sultan II. Abdülhamid Han, Rusya ve İngiliz'in planlarını biliyor ve ciddi bir hafiye teşkilatı kurmuş.
- 1:36:30Abdülhamid Han'ın Marangozluk Yeteneği
- İnsanlar kredi kartı borcunu ödeyemediğinde uyuyamazken, Abdülhamid Han roman okuyarak kafasını dağıtarak uyuyabiliyordu.
- Abdülhamid Han sanatçı derecesinde bir marangozdu ve Süleymaniye Camii'nin yanındaki Diyanet binasında, Dolmabahçe ve Beylerbeyi'nde elinden çıkan eserler bulunmaktadır.
- Padişah sık sık marangozhaneye geliyor, yanındaki insanlarla birlikte çalışarak kafasının dağıldığını ve rahatladığını ifade ediyordu.
- 1:38:57Yıldız Sarayı'nın Tarihi
- Yıldız Sarayı'nın en eski binaları toprağın üzerinde çok görünmüyor, sadece izleri görülebiliyor.
- Osmanlı'da Topkapı Sarayı'nda devamlı durmuyorlardı, zaman zaman dışarıya mesirelere çıkıyorlardı.
- Beşiktaş Stadyumu'nun olduğu yer, İkinci Beyazıt'tan itibaren Osmanlı'nın bir mesire alanıydı.
- 1:40:12Sultan Mirşah Sultan'ın Köşkü
- Kağan'dan itibaren burası çok sevildi, Birinci Ahmet'le Has Bahçe yapıldı ve Üçüncü Selim annesi için buraya bir köşk yaptırdı.
- Sultan Mirşah Sultan, Topkapı Sarayı Harem'de yaşamış son valide sultandır ve hayırseverliğiyle meşhurdur.
- 1766 depremi olduğunda kocası Üçüncü Mustafa ile birlikte İstanbul'un yaralarını sarmıştır.
- 1:41:14Sultan Mirşah Sultan'ın Hayatı
- Sultan Mirşah Sultan için, annesi için Üçüncü Selim Topkapı Sarayı'ndaki valide sultan dairesinin yanında bir köşk yaptırdı.
- Sultan, hiç çocuğu olmayan geliniyle sık sık buraya gelirdi; gelin, Sultan Selim öldürülürken kocasının önüne atılarak bir gözünü kaybetmişti.
- Sultan gelinini baş üstü tutardı ve gelin de ölürken kayınvalidesinin yanına defnedilmesini vasiyet etmişti.
- 1:43:28Üçüncü Mustafa'nın Eserleri
- Üçüncü Mustafa adına yapılan çeşme, ağaç dalı görünümlü süsleme unsurları olan grodlardan biridir.
- Üçüncü Mustafa, depremde yıkılan İstanbul'u yeniden ayağa kaldırmak ona nasip oldu; Üsküdar'daki Ayazma Camii, Laleli Camii, Kadıköy'deki İskele Camii ve Fatih Camii'nin toparlanmış hali onun eseridir.
- Üçüncü Mustafa, Rusların baş düşmanıydı ve Osmanlı-Rus Savaşı'nı başlattı, ancak bu savaş Birinci Abdülhamid döneminde küçük Kaynarca gibi ağır bir anlaşma ile neticelenmiştir.
- 1:44:50Türk Bayrağı
- Üçüncü Mustafa babası için yaptırdığı çeşmenin tuğrasının kenarlarında ayyıldızlar bulunmaktadır.
- Bu ayyıldızlar bugün Türk bayrağımızın üzerindeki ayyıldızlardır.
- Türkiye Cumhuriyeti olarak kendimiz yeni bir bayrak kullanmıyoruz, aslında Osmanlı Devleti'nin aynı bayrağını kullanıyoruz.
- 1:45:34Namazgah Kitabesi
- Namazgah kitabesi, padişahın namaz kıldığı açık bir ibadet yeridir ve kıble taşı yerine padişahın tuğrası ve öven sözler içerir.
- Konuşmacı, Türkiye'de namazgahlar üzerine ilk kez doktora tezi hazırlamış ve Ankara Gazi Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü'nde 15 sene namazgah toplamıştır.
- Namazgahlarda genellikle kıble taşı, kenar çeviren duvar, gölge yapan ağaç, minber veya vaaz kürsüsü bulunurken, namazgah kitabesi çok az yerde mevcuttur.
- 1:46:54Samsun'daki Namazgah
- Samsun'da Sultan Abdülaziz'in annesi Perniyal Sultan'ın yaptırdığı büyük caminin yanında oğlu tarafından bir namazgah yapılmıştır.
- Namazgah, üstü açık cami ve açık ibadet alanı olarak kullanılmıştır.
- Günümüzde namazgahın izi kaybolmuş, sadece kitabesi Samsun Müzesi'nin bahçesinde mezar taşı sanılacak şekilde durmaktadır.
- 1:48:16Seyir Kameriyesi
- Seyir kameriyesi, özellikle Eyyami ayların 13-15. geceleri dolunayın akşamlarında suda seyretmek için kullanılmıştır.
- Dolunay geceleri gündüzleri oruç tutulur, akşamlarında ise boğaza, deniz kenarlarına veya havuzların kenarlarına gidilirdi.
- Seyir terasında dolunayın ışığını suda seyretmek için oturulurdu.
- 1:48:52Marangozhane ve Sanat Güzel Sanatlar Binası
- Binaların ilk kısmı marangozhane, ikinci kısmı ise sanat güzel sanatlar binasıdır.
- Abdülhamid Han sanatsever bir padişahdı ve Osmanlı'da II. Mahmud'a kadar hiçbir padişahın bir ressama poz vermediği bilinmektedir.
- II. Mahmud'tan sonra Avrupa'ya yakınlaşma ve bazı durumların değişmesi padişahların özel ressamlar edinmesine sebep olmuştur.
- 1:49:36Abdülhamid Han'ın Ressamları
- Abdülhamid Han'ın yanında Şeker Ahmet Paşa, Osman Hamdi Bey gibi Türk ressamlar ve Zonaro gibi yabancı ressamlar bulunmaktaydı.
- Padişah, ressamlarına ısmarlama resimler yaptırarak tarihe not düşmekteydi.
- Çit Çit Kasrı içinde 93 Harbi'nin karargahı kurulmuş, Abdülhamid Han Osmanlı-Rus Savaşı'nı yönetmiş ve aynı kasrında Yunanlılarla yapılan Dimetoka Savaşı'nı yönetmiştir.
- 1:50:25Açılır Köprü
- Abdülhamid Han döneminde yapılmış orijinal bir köprüdür ve bu köprü açılmaktadır.
- Padişah tekne turu yaparken yanındaki görevliler köprüyü döndürerek ortasının açılmasını sağlar ve sonra tekrar kapatırlar.
- Bu sistem hala sapasağlam çalışmaya devam etmektedir.
- 1:51:02Suni Ada
- Suni havuzla, göletle çevrili suni bir ada bulunmaktadır.
- Bu ada Abdülhamid Han'ın hayvanat bahçesinin bir parçasıydı.
- Etrafı sularla çevrili olduğu ve köprülerin önlerinde küçük engeller olduğu için buraya salınan, birbirine zarar vermeyen hayvanlar burada kardeşçe bir arada yaşıyordu.
- 1:51:34Abdülhamid Han'ın Sevgisi
- Abdülhamid Han, Halife-i Ruyzem'in de bütün bir Afrika kıtasına hakimdi.
- Osmanlı Devleti ortadan kalkalı yüz yıl olmuş hala adına hutbe okunuyormuş.
- İslam dünyasında iki ismi çok sever: Salahattin Eyyubi ve II. Abdülhamid.
- 1:52:39Abdülhamid Han'ın Anısı
- Abdülhamid Han "Kızıl Sultan" olarak anılmaktadır, ancak bu isim Ermeni Hıncaklar, Taşnaklar ve Fransızlar tarafından kullanılmaktadır.
- Suriye'de Merce Meydanı'nda Abdülhamid Han'ın kocaman telgraf anıtı vardır ve tepesinde Yıldız Camii'nin maketi vardır.
- Hafız Esad, Suriye'de binlerce Suriyeliyi toplayıp "Kahrolsun Osmanlı, kahrolsun Türkiye" diye bağırtırken, Abdülhamid Han'ın anıtına dokunamamıştır.
- 1:54:37Hayvanat Bahçesi
- Yıldız Sarayı'nı yağmalamaya gelen Hareket Ordusu'nun çapulcuları, adaya salınmış özgürce gezen antilopları ve zebraları acımadan kurşuna dizmişlerdir.
- Adada özgürce gezen hayvanlar vardı ve Abdülhamid Han'ın fotoğraflarında onları görebilirsiniz.
- Kafeslerin içerisinde bakılan, saldığınızda diğer hayvanlara zarar verecek olanlar kafeslerde birbiriyle uyumlu geçinenler ortalıkta gezerdi.
- 1:55:31Kuşlar ve Ada Köşkü
- Adada turnalar (aşkın sembolü) bakılmaktaydı ve çeşitli türlerde turnalar (normal turna, telli turna, tepelikli telli turna) burada geziyordu.
- Ada köşkü ve arkada Cihannuma Kasları bulunmaktadır.
- Köprüden adanın öbür tarafına geçilebilmektedir.
- 1:56:45Cihannuma Köşkü ve Saray Turu
- Cihannuma, Osmanlı sanatında evlerin kenarında yükselen balkonlu kule yapılarına verilen isimdir ve İstanbul Boğazı'ndaki yalılarda sıkça görülür.
- Cihannuma Köşkü, Sultan Vahideddin'in 1919 yılında Yıldız Sarayı'na çıkan yangın sırasında Dolmabahçe'ye güvenli olmadığı için buraya getirildiği bir bahçe terasıdır.
- Saray turu, açılan kapanan köprüden adaya geçiş, ada köşkünden adanın dışına çıkma ve Cihannuma Kasrından yürüyerek birinci avluya çıkılarak devam edecektir.
- 1:59:14Abdülhamid Han'ın Kütüphanesi
- Abdülhamid Han'ın kütüphanesi hem silahhane hem kütüphane olarak kullanılmış, padişahın özel silah koleksiyonunun sergilendiği ve muhafaza edildiği bir yerdir.
- Kütüphanede hem Abdülhamid Han'ın şahsi kitap koleksiyonu hem de orijinal dev kitap rafları bulunmaktadır.
- Yıldız Yağması sırasında, Balkanlar'dan toplanan hareket ordusu kütüphaneyi yakmak istemiş, ancak Arnavut asıllı kütüphanecisi Sabri Efendi'nin müdafaasıyla binlerce kitap korunmuştur.
- 2:02:26Yıldız Sarayı'nın Kütüphanesi ve Silahhanesi
- Yıldız Sarayı'nın kütüphanesi aynı zamanda silahhane olarak da kullanılmıştır.
- Kütüphanedeki devasa kitaplar ve kitaplıklar İstanbul'un farklı müzelerine, depolarına ve kurumlarına dağılmıştı.
- Yıldız yeniden müze haline getirilince yetkililer, pamuk çuvalı'nda iğne arar gibi uğraşarak kitap raflarını bulup kitapları topladılar.
- 2:03:01Abdülhamid Han'ın Kitaplarının Kaybı
- İstanbul Üniversitesi'nin bir rektörü döneminde Abdülhamid Han'ın kitaplarının bir kısmı el altından satılmıştır.
- Abdülhamid Han'ın kütüphanesinin büyük bir kısmı İstanbul Üniversitesi bünyesinde muhafaza ediliyordu.
- Kitapları önce yasak getirip öğrencilerin girmesini engelleyen, sonra el altından sattıran rektörlerden ve yöneticilerden Allah bu ülkeyi muhafaza etsin diye dua edilmektedir.
- 2:04:00Yıldız Sarayı'nın Tarihi
- Atatürk Cumhuriyeti kurduktan sonra Yıldız Sarayı'nın bir bölümü Yıldız Teknik Üniversitesi'ne, bir kısmı askeriyeye verilmiştir.
- Atatürk bu kitapların çoğunu İstanbul Üniversitesi'ne vermiş, ancak sonra sağa sola dağılmıştır.
- Bir kısmı İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin bünyesine geçmiş, bir ara İRSİKA burada kalmış ve kitapların korumalığını yapmıştır.
- 2:05:02Kütüphanenin İç Mekanı
- Beşik tonozlu yapılara bakıldığında Abdülhamid Han dönemi Osmanlı armasının son şeklini aldığı dönem armaları görülür.
- Armaların üzerinde miğferler, baltalar, topuzlar, gözler, oklar, yaylar, pitolar, toplar, tüfekler, kalemler, defterler, kitaplar ve savaş gemileri bulunmaktadır.
- Abdülhamid Han ve Abdülaziz Han savaş gemileriyle meraklıydı, Beylerbeyi Sarayı'nın tavanları padişahın savaş gemilerinin resimleriyle süslüydü.
- 2:06:00Abdülhamid Han'ın Yenilikleri
- Hicaz demiryolu projesi, Beyşehir Gölü'nden İç Anadolu'yu sulama projesi, İstanbul'a boğaz köprüsü yapma projesi ve dünyanın ilk çalışan denizaltı tahtelbahir projesi Abdülhamid Han'a aittir.
- Sultan Abdülaziz dünyanın en büyük üçüncü donanmasını kurmuştu, ancak bu donanma demirdendir ve paslanıyordu.
- Abdülhamid Han döneminde donanma işlemini kaybetmişti, donanma yeniden hayata geçirmek için daha fazla para verilmesi gerekiyordu.
- 2:07:35Yıldız Sarayı'nın Ziyaretçileri
- Yıldız Sarayı'nda sabahtan beri altı-yedi saat gezilmiş ve Abdülhamid Han koleksiyonları titizlikle bulunup orijinal yerlerine konulmaya çalışılmıştır.
- Cumhurbaşkanı tarafından açıldıktan bir gün sonra beşbin, ertesi günü yedibin kişi ziyaret etmiştir.
- Halkın kalbinde ve göğsünde Abdülhamid Han sevgisi vardır, bir asırdan fazla zaman geçmesine rağmen bu sevgi silip atılamamıştır.