Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Baki Duy tarafından sunulan yaşlı bakımı programında yer alan temel görüntüoloji dersinin eğitim içeriğidir.
- Video, sekiz üniteden oluşan dersin ilk ünitesini kapsamakta olup, "Geriatri ve Gerontolojinin Temel Kavramları, Çeşitleri ve Tarihçesi" başlığı altında ilerlemektedir. İçerikte gerontoloji ve geriatri kavramlarının açıklanması, yaşlılık biliminin tarihçesi, yaşlanma kuramları ve yaşlılık çeşitleri ele alınmaktadır.
- Ayrıca videoda gerontolojinin psikoloji, sosyoloji ve geronteknoloji alanlarıyla ilişkisi, yaşlılarda rehabilitasyon çalışmaları, değerlendirme ölçütleri ve yaşlanma çeşitleri (kronolojik, sosyolojik ve fonksiyonel) hakkında bilgiler sunulmaktadır. Türkiye'deki yaşlılık bilimi gelişimi de içerikte yer almaktadır.
- Yaşlı Bakımı Programı ve Ünite Hakkında Genel Bilgi
- Konuşmacı Baki Duy, yaşlı bakımı programında yer alan temel görüntüoloji dersinin ilk ünitesinin özetini paylaşacak.
- Ders sekiz üniteden oluşmakta ve her bir bölümde yaşlılıkla ilgili ana başlıklar incelenmektedir.
- İlk ünitenin başlığı "Geriatri ve Gerontolojinin Temel Kavramları, Çeşitleri ve Tarihçisi" olarak belirtilmiştir.
- 00:51Ünite Sonucunda Kazanımlar
- Bu ünite sonunda yaşlanma biliminin tarihçesini, yaş, yaşlanma ve yaşlı kavramlarını açıklayabilme becerisi kazanılacaktır.
- Geriatri ve gerontoloji ile ilgili temel kavramları açıklamak ve yaşlılığın değerlendirilmesinde kullanılacak ölçütleri sağlama becerisi kazanılacaktır.
- Yaşlılık çeşitlerini sıralama becerisi kazanılacaktır.
- 01:15Ünite İçeriği ve Alt Başlıklar
- Ünite, yaşlılık biliminin tarihçesi ile başlayıp, yaş, yaşlanma ve yaşlı kavramlarını ele almaktadır.
- Geriatri ve gerontoloji ile ilgili temel kavramlar incelenmektedir.
- Son olarak yaşlılığın çeşitleri sunulmakta ve ünite bu şekilde sonlanmaktadır.
- 01:46Gerontoloji ve Geriatri Kavramları
- Gerontoloji, geriatriyi barındıran daha geniş bir kavramdır ve yaşlanma sürecini, nedenlerini, koşullarını ve yaşlılıkla ilgili tutum ve davranış kalıplarını inceleyen bilim dalıdır.
- Geriatri ise yaşlılık halinde ortaya çıkan hastalıklarla ilgilenen, yaşlılıktan doğan hastalıkların koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyonu ile ilgilenen tıp biliminin bir alt uzmanlık alanıdır.
- 02:54Yaşlılık Biliminin Tarihçesi
- Yaşlılık biliminin tarihçesi epey eskiye dayanmakta, tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişle insan ömrünün uzaması ve yaşlı nüfusun artması başlamıştır.
- Homeros'un İlyada'sında yaşlılığa olumlu bir bakış, Aristoteles'te ise daha olumsuz bir bakış görülmektedir.
- İbn-i Sina'nın 1000 yıl öncesinde yazdığı "Kenan of Madison" isimli ansiklopedisinde yaşlı bakımına yer verilmiştir.
- 04:23Modern Yaşlılık Bilimi Tarihçesi
- 17. yüzyılda Avrupa'da yaşlıya karşı olumsuz bir bakış, 18. yüzyılda ise daha olumlu bir bakış söz konusudur.
- 18. yüzyılda İngiltere'de yaşlı bakım evleri açılmaya başlanmıştır.
- 1928'de Stanford Üniversitesi'nde yaşlılığın araştırması için büyük bir enstitü kurulmuş, 1929'da Rus bilim insanı Ribnikov tarafından ilk defa gerontoloji terimi kullanılmıştır.
- 05:29Türkiye'de Yaşlılık Bilimi
- Türkiye'de Prof. Dr. Veliddin Kalınkara tarafından 1988'de Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği kurulmuştur.
- 2000'de Hacettepe Üniversitesi'nde Geriatrik Araştırma ve Uygulama Merkezi kurulmuştur.
- Türk Geriatri Vakfı, Türkiye Yaşlı Konseyi Derneği, Yaşlı Platformu, Geropsikiyatri Derneği gibi kurumlar yakın dönem içerisinde kurulmuştur.
- 06:32Yaş, Yaşlanma ve Yaşlı Kavramları
- Yaş kavramı çeşitli bağlamlarda değerlendirilmektedir: takvim yaşı, biyolojik yaş, fonksiyonel yaş, sosyal yaş, idari yaş, hukuksal yaş ve bilişsel yaş.
- Sosyal yaş, toplumsal statü bağlamında yaşın tanımlanması; fonksiyonel yaş, kişinin işlevsellik düzeyiyle ilgili bir bağlamdır.
- Biyolojik yaş, fizyolojik değişimlerle ilgili; idari yaş, nüfusun yaş gruplarına göre sınıflandırmasına göre değerlendirilen yaş; hukuksal yaş, yaşlanmayla ilgili hukuksal çerçeveyi tanımlar; bilişsel yaş ise bireyin öğrenme ve sosyal çevreye uyum yeteneğine göre bulunduğu yaşı ifade eder.
- 08:08Yaşlanma Kuramları
- Serbest radikal teorisi, yaşlanmayı serbest radikallerle açıklar; endojen olarak üretilen serbest radikaller hücre zarına, proteinlere, yağlara ve genetik yapıya zarar verir.
- Hücre yaşlanması teorisi, yaşlanmanın hücrelerin tükenmesine bağlı olarak oluştuğunu açıklar; vücuttaki hücreler zamanla bölünme yeteneğini kaybeder.
- DNA hasar teorisi, yıllar boyunca DNA'da meydana gelen hasarların telafi edilemez hale gelmesiyle yaşlanmanın gerçekleştiğini iddia eder.
- 09:56Diğer Yaşlanma Kuramları ve Risk Grupları
- Bağışık teorisi yaşlanmayı bağışıklık sistemindeki değişimlerle, endokrin teorisi hormonal sistemdeki değişimlerle açıklar.
- Nöroendokrin teorisi, organizmanın homestatik kontroldeki azalma ve çevresel faktörlere uyum sağlama yeteneğinin azalmasıyla yaşlanmayı açıklar.
- Türkiye'de 80 yaş üzeri, yalnız yaşayanlar, huzurevi çeken yaşlılar ve sosyal kurum desteğinden yoksun olan yaşlılar risk gruplarıdır.
- 10:57Geriatri ve Gerontoloji Terimlerinin Kökeni
- Geriatri, Yunanca kökenli bir terim olup "yaşlılık" anlamına gelen "geras" ve "tıbbi tedavi" anlamına gelen "iyatro" sözcüklerinden oluşur.
- Geriatri terimi ilk defa Avusturyalı hekim Dr. Ignaz Leo Nacher tarafından kullanılmıştır.
- Gerontoloji sözcüğü de Yunanca kökene sahip olup "yaşlılık" anlamına gelen "geras" ve "çalışma" anlamına gelen "oloji" sözcüklerinden oluşur.
- 11:36Yaşlılık Alanında Çalışma Alanları
- Gerontoloji, psikoloji ile ortak çalışma yaparak yaşlılıkta sosyal güvenlik, bakım ve sosyal-kültürel yaşama katılımı konularını ele alır.
- Gen sosyoloji, yaşlıların aile ilişkileri ve sosyal-kültürel yaşama katılımı gibi konularla ilgilenmektedir.
- Geronteknoloji, yaşlılara özel araç-gereç tasarımı ve ergonomik çözümlerin üretilmesiyle ilgilidir.
- 12:10Yaşlılarda Rehabilitasyon Çalışmaları
- Rehabilitasyon çalışmaları, rotasyon yaşlılarda fiziksel kaybı veya hastalığa bağlı oluşan işlevsel kötüleşmenin önlenmesi amacıyla uygulanmaktadır.
- Rehabilitasyon çalışmaları yataklı rehabilitasyon merkezlerinde, bakım evlerinde ve huzurevlerinde (devlet veya özel) gerçekleştirilir.
- Rehabilitasyon ekibinde hekimler, fizyoterapistler, uğraşı terapistleri, konuşma terapistleri ve hemşireler bulunmaktadır.
- 12:33Yaşlılığın Değerlendirilmesi
- Yaşlılığın değerlendirilmesinde demografik ölçütler ve mortalite (ölüm) ölçütleri kullanılmaktadır.
- Morbidite ölçütü, yaşlı nüfustaki hastalık sıklığı ve hastalıklarla meydana gelen yetki kayıpları ile yaşam yılı beklentisiyle ilişkilidir.
- 13:16Yaşlılık Çeşitleri ve Toplum Sınıflandırması
- Kronolojik yaşlanma, bireyin yaşla gelen değişimlerle ilişkilidir.
- Sosyolojik yaşlanma, bireyin toplumdaki statüsündeki değişime ve kişisel hislerine odaklanır.
- Fonksiyonel yaşlanma, kişinin yaşlanma sürecindeki işlevsel kayıplara odaklanır.
- Toplumlar yaşlı nüfus oranına göre sınıflandırılır: genç toplumlar (60+ yaş nüfusu %4'ten az), yaşlı toplumlar (%4-7), çok yaşlı toplumlar (%7-10) olarak adlandırılır.