Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan yaşam döngüsü analizi (LDA) konulu kapsamlı bir eğitim dersidir. Eğitmen, konuyu sunum yardımıyla detaylı bir şekilde anlatmaktadır.
- Video, yaşam döngüsü analizinin temel kavramlarını, uygulamalarını ve aşamalarını ele almaktadır. İçerikte LDA yazılımları (SIMA Pro, GABI Software, Open LCA, One Click LCA), veri bankaları, veri toplama, tahsisat (alokasyon), analiz aşamaları (etki kategorisi seçimi, karakterizasyon, normalizasyon, gruplandırma, ağırlıklandırma) ve sonuçların değerlendirme-raporlanması gibi konular detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Ayrıca, LDA'nın dört farklı kapsamı (beşikten mezara, beşikten kapıya, beşikten beşiğe, kapıdan kapıya), karşılaştırma analizlerinde dikkat edilmesi gereken noktalar, veri kalitesinin önemi ve izleme planlarının geliştirilmesi gibi pratik bilgiler de paylaşılmaktadır. Video, bir ara verilerek, sonraki oturumda yazılımlar ve uygulama örnekleri hakkında bilgi verileceği belirtilmektedir.
- 09:42Yaşam Döngüsü Analizi Yazılımları
- Yazılımlar ve veri bankaları, verilerin elde edilmesinin güç olduğu süreçlerde yaşam döngüsü analizinde kullanılmaktadır.
- Sektörde en çok kullanılan dört yazılım: Sima Pro, Gabi Softwear, Open LC ve One Click LCA'dır.
- Sima Pro kullanıcı dostu, basit kullanım ve kolay raporlama sunarken, Gabi Softwear daha detaylı ancak kullanımı daha zor olan bir yazılımdır.
- 11:32Yazılım Özellikleri ve Veri Bankaları
- Open LC, Eco Invent veri bankalarını kullanabilen, açık kaynak kodlu ve sürekli geliştirilen bir yazılımdır.
- One Click LCA özellikle inşaat sektöründe Avrupa'da yaygın olarak kullanılmakta ve diğer sektörlerde de kullanım alanı bulmaya başlamaktadır.
- Türkiye'de Sima Pro ve Gabi yazılımlarının desteği mevcuttur.
- 12:46Veri Bankaları ve Maliyetler
- Yazılımların kullandığı veri bankaları çok önemlidir, veri olmadan hesaplama araçları işe yaramaz.
- Eco Invent, birçok sektöre ait binlerce doğrulanmış yaşam döngüsü verisine ulaşılabilen en fazla faydalanılan veri bankalarından biridir.
- Türkiye'de bu yazılımların kullanımı döviz kurları nedeniyle pahalı olup, özellikle birden fazla komponentten oluşan ürünlerde önemli maliyetler ortaya çıkabilmektedir.
- 14:47Veri Toplama ve Tahsisat
- Yaşam döngüsü analizi genellikle tek bir ürün veya proses için yapılır ve aynı proseste farklı ürünler de üretilebilir.
- Tahsisat (Türkçe'de tahsisat olarak geçer), çevresel etkileri belirlemek için sadece ürüne ait verileri elde etmeyi gerektirir.
- Tahsisatların veri kalitesi açısından düzgün yapılması, açıklanabilir ve kanıtlanabilir olması önemlidir.
- 16:43Analiz Aşaması
- Analiz aşamasında, hedeflenen sonuç için hangi ürün, hammadde veya prosesin seçilmesi kararlaştırılır.
- Emisyonların etkilerinin karşılaştırılabilir hale getirilmesi için emisyon faktörleri kullanılır.
- ISO standartları, yaşam döngüsü envanter analizi için etki kategorisi seçimi, sınıflandırma ve karakterizasyon olmak üzere üç aşamayı zorunlu kılmaktadır.
- 19:46Etki Kategorileri ve Karakterizasyon
- Etki kategorileri genellikle insan sağlığı, çevresel emisyonlar ve doğal kaynakların tükenmesi olmak üzere üç ana başlıkta ele alınır.
- Küresel ısınma, ozon tüketimi, asifikasyon, ötrifikasyon, fotokimyasal sis, karasal zehirlilik, su kirlenmesi gibi faktörler çevresel etki kategorilerini oluşturur.
- Karakterizasyon aşamasında, ilgili faktörler kullanılarak çeşitli indikatörlere dönüştürme yapılır ve karakterizasyon faktörleri eşdeğerlik faktörleri olarak adlandırılır.
- 23:46Karakterizasyon Faktörleri ve Etki Göstergeleri
- Karakterizasyon faktörleri, farklı envanter girdilerini doğrudan karşılaştırabilir indikatörlere çevirerek karasal zehirlilik gibi etkileri tahmin etmeye olanak sağlar.
- Etki göstergeleri genellikle envanter verisi ve karakterizasyon faktörünün çarpımıyla elde edilen kümülatif sonuçlardır.
- Karşılaştırılabilir veriler, diğer çevresel etkiler veya insan sağlığı etkileriyle karşılaştırılabilir hale gelir.
- 26:07Normalizasyon ve Gruplandırma
- Normalizasyon, etki göstergelerinin farklı etki kategorileri arasında karşılaştırılabilmesini sağlar ve kişi başına, üretim başına veya birim ürün başına düşen emisyonları normalize eder.
- Benchmark siteleri, yaşam döngüsü analizi yapmış firmaların emisyon değerlerini paylaşarak karşılaştırma yapma imkanı sunar.
- Gruplandırma aşamasında, hava-su emisyonları gibi ilgi alanlarını kendi içerisinde sınıflandırarak veya önem sırasına göre gruplandırabilirsiniz.
- 28:12Ağırlıklandırma ve Değerlendirme
- Ağırlıklandırma aşamasında, farklı etki kategorilerinde algılanan önemlere bağlı olarak çeşitli değerler verilerek kaynakların önemleri karşılaştırılır.
- Nihayetinde sonuçları değerlendirme ve raporlandırma safhasında, belirlenen amaç ve kapsamla uyumlu bir raporlama yapılır.
- Raporlama safhasında, elde edilen veriler ve sonuçlar hedef ve amaç çerçevesinde sunulmalı, şeffaf ve eksiksiz bir şekilde raporlanmalıdır.
- 32:32Veri Tutarlılığı ve Sonuç Oluşturma
- Çalışmanın sonucunda envanterden kaynaklı veri belirsizlikleri olabilir ve bu belirsizlikler sonucun doğru olduğunu gösteren bir gösterge oluşturur.
- Sonuç ve önerilerin oluşturulması aşamasında, amaca hizmet eden göstergeleri iyileştirmek için neler yapılabilir ve çevresel etkilerin azalması için öneriler geliştirilir.
- Yaşam döngüsü analizi kısmında veri elde etme zorluğu, amacın iyi tanımlanması ve genellikle kararlı sistemler için daha mantıklı olması gibi sınırlamalar vardır.
- 47:01Kategori Göstergeleri ve Emisyon Hesaplaması
- Stratosferik ozon tüketimi, iklim değişikliğine etkisi, fotoksidan oluşturma potansiyeli, asifikasyona etkisi ve eutrofikasyona etkisi gibi beş temel kategori göstergesi hesaplanır.
- Tüm süreçlerin aynı kategori göstergeleri ile değerlendirilmesi gerekir, farklı göstergeler kullanılamaz.
- Bir üretim sürecinde (örneğin kömür üretiminde) iş makinesi, fosil yakıtlar, elektrik enerjisi gibi alt süreçlerin emisyonları tek tek hesaplanarak kümülatif olarak değerlendirilmelidir.
- 49:40Yaşam Döngüsü Çalışmalarının Kapsamları
- Yaşam döngüsü çalışmasında kapsam önemlidir, çünkü kapsam işin niteliğini ve güçlüğünü belirler ve gerekli veri miktarını etkiler.
- Genelde dört tip yaşam döngüsü çalışması vardır: Beşiktaş Mezara (ürünün doğadan elde edilişinden yok oluşuna kadar), Beşikten Kapıya (doğadan elde edilişinden üretim sonuna kadar), Beşikten Beşiğe (tekrar geri kazanılabilir ürünlerin tüm süreçleri) ve Kapıdan Kapıya (sadece üretim süreçlerini kapsayan).
- Beşikten Mezara kapsamı, üretim sürecinin sonuna kadar tüm çevresel etkileri değerlendiren bir yaklaşım olarak tarif edilebilir.
- 52:04Çevresel Etkiler ve Veri Toplama
- Kapsam 1 ve Kapsam 2 emisyonları, ürünün üretim sırasında çıkan emisyonlar ile tüm lojistik ve tedarik süreçlerindeki emisyonları kapsar.
- Şema genellikle karbon ayak izi için oluşturulmuş olup, sera gazı emisyonlarını inceleyen bir süreç gösterir.
- Kapsam belirlerken toplanacak verinin miktarı çok önemlidir, özellikle Beşikten Mezara kapsamı tüm süreçleri kapsar.
- 53:17Çelik Örneği ve Sürdürülebilirlik
- Demir çelik ürününün beşikten beşiğe yaşam döngüsü analizinde, çeliğin tekrar tekrar kullanılması her aşamada bir veri kaynağı olarak düşünülmelidir.
- Hammaddeden elde edildikten sonra çeliğin büyük bir kısmı tekrar kullanılabilir hale gelir, çok az bir kısmı doğaya geri döner.
- Çelik sürdürülebilir bir ürün olarak düşünülebilir ve birçok yaşam döngüsü analizi sonuçlarına göre birçok ürün daha çevreci olabilir.
- 54:40Yaşam Döngüsü Analizinde Kullanılan Tanımlar
- Yaşam döngüsü analizi tüm sektörlere uyarlanabilir bir metottur ve ürün olarak herhangi bir mal veya hizmetten bahsedilebilir.
- Hizmetler de yaşam döngüsü analizi yapılabilir, servis, tamir, taşıma, nakliye ve yazılım hizmetleri gibi.
- Tahsisat, temel anlamıyla paylaştırmaktan gelir ve yaşam döngüsü analizinde kullanılan anlamı da benzerdir.
- 56:09Veri Toplama ve Tahsisat Zorlukları
- Birçok ürün farklı proseslerde üretilir ve aynı proseslerde farklı ürünler de üretilir, bu durumda ortaya çıkan çevresel etkilerin tahsis edilmesi gerekir.
- Tahsisat yapmak için üretim analizleri, üretim süreçlerinin izlenmesi ve enerji izlemeleri çok önemlidir.
- Taşıma ve lojistik süreçlerinde, gemideki binlerce konteyner ve yüzlerce çeşit ürün için sadece belirli bir ürünün emisyonlarını hesaplamak zor olabilir.
- 59:09Veri Kalitesi ve Fonksiyonel Birimler
- Tedarikçiden elde edilen veriler detaylı olmayabilir veya normalize edilmiş olmayabilir, bu nedenle veri bankalarından yararlanmak gerekebilir.
- CDB raporları ve sürdürülebilirlik raporları bazen veri kaynağı olarak kullanılabilir, ancak veri kalitesinden emin olmak gerekir.
- Yaşam döngüsü analizi kapsamında değerlendirilecek ürün veya proses fonksiyonel birimlerle tanımlanır ve sonuçların ölçülebilir olması için bu birimler dikkatlice seçilir.
- 1:00:41Karşılaştırma Analizlerinde Fonksiyonel Birimler
- Karşılaştırma analizlerinde her ürünün farklı kullanım alanları olduğundan, fonksiyonel birimler belirlenmesi gerekiyor.
- Isı yalıtım malzemeleri örneğinde, tuğla, gaz beton ve taş yünü gibi farklı ürünlerin çevresel etkileri ve yaşam döngüsü analizleri farklı olabilir.
- Fonksiyonel birim olarak ısı yalıtımı veya ısı iletimi kullanılabilir, ancak tüm etkiler değerlendirildikten sonra bu fonksiyonel birimle değerlendirme yapılmalıdır.
- 1:01:49Yaşam Döngüsü Analizinin Sınırlarını Belirleme
- Doğru sonuç elde etmek için yaşam döngüsü analizinin sınırlarını belirlerken dört soru sorgulanmalıdır: ürünün bütün yaşam döngüsünü kapsamak mı gerekiyor?
- Ürün veya malzemenin karşılaştırma temeli ne olmalı (fonksiyonel birim ne olacak)?
- Ürün yapımında kullanılan yardımcı malzemeler ve kimyasallar ne türde?
- Karşılaştırma analizinde bir üründen eşdeğer performans elde etmek için başka ürünler de gerekiyor mu?
- 1:03:37Yaşam Döngüsü Analizinin Uygulanması
- Yaşam döngüsü analizinin sınırlarını belirlemek için şematik bir çalışma yapılması tavsiye edilir.
- Her süreç basamağında girdileri ve çıktıları belirlemek için şema hazırlanmalı ve envanter haline getirilmelidir.
- Örnek bir çalışma olarak petrol ürünü üretim sürecinde, her basamakta girdiler, çıktılar ve çevresel etkiler tanımlanmalıdır.
- 1:05:31Veri Elde Etme ve Emisyon Faktörleri
- Her süreç için girdiler, çıktılar ve çevresel etkiler belirlendikten sonra emisyon faktörlerinin belirlenmesi aşamasına geçilir.
- Veri elde etme zorluğu tedarikçilerin çalışmasına bağlı olarak değişebilir.
- Veri bankaları ve CDP raporlamaları gibi kaynaklar kullanılabilir, alt süreçlere indirgeyerek daha kaliteli veri elde edilebilir.
- 1:06:31Yaşam Döngüsü Envanteri ve Önemi
- Yaşam döngüsü envanteri, bir ürünün veya sürecin hammadde ve enerji ihtiyaçlarını, emisyonlarını, su yoluyla taşınan emisyonlarını ve katı atıklarını belirleyen bir süreçtir.
- Bu süreçte elde edilen verilerin kalitesini ve güvenirliğini belgelemek zorunludur, aksi takdirde güvenilir bir sonuç elde edilemez.
- Akademik çalışmalar ve doğrulanmış CDP raporlamaları güvenilir kaynaklar olabilir, ancak internet kaynakları bilgi kirliliği nedeniyle doğru veriler sağlamayabilir.
- 1:08:10Yaşam Döngüsü Envanteri Sonuçları ve Kategorizasyon
- Yaşam döngüsü envanteri sonuçları çevreye bırakılan kirleticilerin miktarını, harcanan enerjiyi, malzeme ve hammadde miktarını ortaya çıkarır.
- Bu envanter ortam bazında (hava, su, toprak) veya proses bazında kategorize edilebilir.
- Elde edilen veriler yazılım veya Excel tabloları kullanılarak istenilen şekle getirilebilir.
- 1:09:16Yaşam Döngüsü Envanteri Aşamaları
- Yaşam döngüsü envanteri dört aşamadan oluşur: sürecin akış diyagramının oluşturulması, veri toplama planının geliştirilmesi, verilerin toplanması ve değerlendirme-raporlama.
- Akış diyagramı, hangi verilerin elde edilmesi gerektiğini ve izleme ihtiyaçlarını belirlemek için önemlidir.
- Akış diyagramında girdiler, çıktılar ve emisyon kaynakları (su, enerji, sera gazı, ötrifikasyon emisyonları) listelenir.
- 1:11:41Veri Toplama Planı
- Veri toplama planı safhasında, hangi göstergelerin izleneceği (kilogram, kaynak bazında, emisyonlar bazında) belirlenir.
- Veri kaynakları ve türleri belirlenir, örneğin ölçüm ekipmanları, bakım ve üretim kayıtları, vardiya raporları, endüstriyel çalışmalar, veri tabanları, laboratuvar test sonuçları gibi.
- Veri kalitesi hedefleri tanımlanır ve standartlarda belirtilen güvenilirlik seviyeleri (ISO standartlarında %5) önemlidir.
- 1:13:45Veri Kalitesi ve Kaynakları
- Veri kalitesindeki belirsizlik değerleri, elde edilecek analiz sonuçlarının keskinliğini gösterir ve hammadde ve ürün seçiminde risk yaratır.
- Ölçüm istasyonlarının kalitesi ve altyapı yatırımı, veri kalitesini etkiler.
- Veri kaynakları olarak ölçüm ekipmanları, bakım-üretim kayıtları, vardiya raporları, endüstriyel çalışmalar, veri tabanları, laboratuvar test sonuçları, kamu sektöründen dökümanlar ve kanıtlanmış web siteleri kullanılabilir.
- 1:16:53Veri Toplama ve Yazılımlar
- Veri toplama safhasında belirlenen noktalardaki veriler izlenir ve elde edilen kayıtlar veri olarak işlenir.
- Veri toplama için saha ziyaretleri, kayıtlar, araştırmalar ve uzmanlarla toplantılar yapılabilir.
- Yaşam döngüsü analizi için yazılım paketleri ve doğrulanmış veri bankaları kullanılabilir.